ÜÇ DOST

 

Üç dost olur, birinin arvadı gözəl baxımlı, şırın dilli, birininki çırkin, halsız yorğun və açı dıl olur . İkisi  arvadlarından şıkayyət edərlər. Bu xanımlar nə etsələr də ərlərini razı sala bilmirlər . Dostlardan biri hər zaman xoşbəxt görünər. Ailəsindəki xoşbəxtlik kənardan açıq aydın nəzərə çarpar.

    Ailəsindən razı olmayan dostlar  bir birlərini  qınayırlar. Çırkin arvadı olan dost deyir.

   - Sən niyə arvadından şıkayyət edirsən? Sənin arvadın mənimki kimi pinti deyil ki.

   Dostu deyir, gəlin  qardaş gəl gedək bizə. Özünüz görərsiz. Bunlar qalxıb gedirlər birinci dostun evinə. Qapını döyərlər. Evin xanımı qapını açər. Arvad xanım xatın kimi,  çox gözəl və baxımlı xanım idi. Şırın dillə, yüksək əhval ruhiyəylə ərini qarşılayır, erini və dostları içəri dəvət edər. Dostlar üçü də sevincək, deyə gülə girirlər içəri, baxırlar ki, nə gözəllik var elə bu qadının üzündədir, dilindədir. Ev zibilin, kirin içində batıb gedir. Əri başlayıb gileylənir ki, nolar bu evə bir əl gəzdirsən? Qadın deyir,

  - Ay canım gözüm, həyatımın mənası, başımın ağası, inan ki heç vaxtım olmayib ev təmizləməyə. Butun günü özümlə olmuşam, bəzən düzən, süstlən pustlən ki , axşam ərim gələcək, goy onun gözündə gözəl görünüm.qapını bir qonşu döyndə evə girmədən ilk məni görür, qoy onda xoş təsurat yaradım. 

  Kişi deyir,

  - Yaxşı get bir çay qoy.

  Qadın çay qoymağa gedəndə kışı dostuna deyir kİ,

   - İndi gördüz gözəl arvadımdan niyə  şıkayyət edirəm. Mən istəyirəm mənim arvadımın özü, dili qədər gözəlliyi evində də olsun.

   İkinci dost deyir :

  - Mənim dərdim sənin dərdindən böyükdür qardaş. Dur gedək bizə.

   Gəlirlər 2 ci dostun evinə. Qapını ifritə kimi bir qadın açır.  Qaş qabaq  yer süpürür. Saç başı pırtlaşıq, üz gözündən zəhrimar yağır , üst başı kirli, yemək qoxuyur. Arvad deyinməyə başlayır.

   - Acarını niyə götürməmisən, birdə bu qədər işinn arxasından mənə zəhmət verdirib qapı açdırırsan.

   - Qonaqlarım vardı. Dedim bir onlara  da xoşgəldin eliyəsən.

   -, Nə xoş gəldin ee,  it kimi yorulmuşam qonaq qarşılayacaq haldayam? Deyə qadın belini tutub deyinə deyinə içəri keçir. 

    Dostlar  evə girirlər , ev tər təmiz, çiçək kimi  yağ tök  yala, hər şey yer yerində. Sanki evdə heç insan yaşamır. Hər şey şəkil kimi. Uşaqlara baxırlar, tər təmız geyimdə, sac başları səliqəli daranmış, çıçək kimi... Heç elə bil bu qadın bu evin qadını deyil.

   Kişi deyir ay arvad, bir çay qoy. Arvad başlayır deyinməyə.

   - Allah haqqı o qədər işləmişəm ki, heç halım qalmayıb addım atmağa, bütün günü yır yığış, uşaq, gələn gedən, ev eşık.. Leş kimi düşmüşəm. Get özün qoy cayınızı, mən başımı atım yatım, gecdir. Səhər tezdən durub uşaqları dərsə yola salacam, tökdüyünüzü təmizləyəcəm .

    Arvad gedən kimi kişi deyir indi gördünüz mən niyə bədbəxtəm? Arvad evə uşağa baxır, özünə, mənə yox.

  Üçüncü dost deyir,

  - Çay zad lazım deyil, bu sifətdən sonra burda çay da içə bilmərik. Qalxın gedək bizə.

    Kişi yoldan zəng edir xanımına ki

 - Arvad, filan yeməkləri hazırla gəlirik yeyib içməyə 

   Xanımı "baş üstə" deyib işinin başına kecir . Əl ayaq eləyib ərinin bütün istədiklrini hazırlayır.  Bu arada  uşaq evin ortasına kakaş edir. Arvad deyir işimi bitirmədən  uşağı təmizləyə bilmərəm.  İşimi bitirim təmizləyim.Tez tələsik işini bitirib masanı qurur, ortalığa əl gəzdirir, keçır otağına əynin başını dəyişir  bir azda saçına, başına özünə fikir verir. İşlərini görüb qurtardıqdan sonra götürüb uşağı yuyub təmizləyir. Uşağını səliqli geyindirib ortalığı təmizləyəcəkdi ki, qapı döyülür. Arvad tez pəncərini açıb evi havalandırır nəcisi təmizləməyə vaxt olmur, ləyəni götürüb çevirir nəcisin üstünə. Uşağın oyuncaqlarını da  tökür ətrafına, uşağı da qoyur yerə ki oyuncaqlarıyla oynasın . Qapını  açır gülər üzlə, xoş beşlə ərini qarşılayır. Əri və dostları  girirlər içəri. Kişi deyir.

  - Arvad, bu ləyən nə gəzir ortalıqda da.

  - Əşi fikir vermə,  yeriyin  keçin  masaya çay çörək soyyur, qadan alım, ay kişi, uşağı bilmirsən qab qazanla oynayar? 

    Kişi heçnə demir. Keçirlər masanin başına. Baxır süfrə qurulub məzələr qoyulub.

   Avadına minnətdr baxışlarla baxıb soruşur.

   Yeməklər hazırdır, ya gözləyək ?

  - Hazırdır başına dönüm, hər şey hazır. Siz oturun ayaq üstü bir şeylər atışdırın, az qalıb,  bişsın indi gətirirəm. 

   Kişilər oturur süfrəyə, başlayırlar allah verəndən yeyib içməyə. Kişinin istədikləri bitmir. Gətir götür başlayır. Arvad da usanmadan, gülər üzlə ərinin dediklərin edir. Axirda qadln yorulur divana çökür.

  - Ay kişi, mən səni məmnun etmək ücün necə lazımsa elə də qulluğunda dayandım,  çünki, bu mənim xanımlıq vəzifəmdir, canla başla edərəm.  Nə dedinsə bişirdim, nə istədinsə hazırladım, halal xoşunuz olsun. Bəlkə doymadız, çünkü tələm tələsik  hərəsindən biraz biraz, hazırladım ki, dost düşmən içidə  süfrən boş qalmasın, qoy gedib deməsinlr ki, filankəsin arvadınin qabliyyəti çatmadı qonaq qarşılamağa. Evi də dərindən təmizləyə bilmədim, çünki evdə körpə uşaq var, yenə dağıdıb tökcək. Elə yüngülvarı əl gəzdirdım ki, evə gələn cəmdəyimə söyməsin. Bu arada vaxt tapıb biraz da özümədə yüngülvarı əl gəzdirdimki üzümə, üstümə baxanda məndən diksinməyəsən. Uşağına baxdım ki onu təmiz görüb məni sevəsən. Qonağını gülər üzlə qarşıladım ki başın uca olsun. Kaş biraz geç gələydiz bir balaca işim qalmışdı onu götürməliydim aradan. Madəm işim qurtardı izin ver onu da aradan çıxardım, gedim  dincəlim, birazdan yatmaq vaxtıdır. Səni otağımızda yorğun qarşılamaq istəmirəm.

   Kişi havalanır ki

   - Nə yatması, nə dincəlməsi, evdə qonaq, hələ indi başlamışıq, elə bu, bunnan  bitdi?

   Arvad  hövsələdən çıxsa da, ərini dostlarının içındə sındırmayıb , mülayım səslə dilləndi.

   - Ayrı nə istəyirsən başına dönüm, de bu dəqiqə hazırlayım gətirim. 

   Onsuz da hirslənmiş əri nə istədiyini bilmədiyi üçün qışqırir.

   - P.. X  İstəyirəm, gətir.

   Arvad ləyəni qaldırır :

   - Hə bəyax, balaca işim qalmışdı dedim, başa düşmədin. Nə yaxşı tez dilləndin yoxsa atacaqdım. Ala bu da p.. x.

   Kişi qonaqları yola salanda deyir ay dostlar indi bildiz mən niyə xoşbəxtəm? Çünki arvad məndə giley eləməyə yer qoymur. 

İndi ay xanımlar, nə etsəniz də kişiləri məmnun edə bilməzsiniz. Kişilərin hər istədiyini edin, onları qırmayın  amma həddini  aşıb, qudurğanlıq eliyəndə, şirin dillə, qadan alım, başına dönümlə "ləyəni açaraq" onlara həddini bildirin. Çünki belələri ancaq  belə olmasını istəyir. Bu zaman onlar da xoşbəxt olar, siz də 🤣🤣🤣

#feride

İLK VƏ SON SƏYAHƏT

 

      Anası və atası ilə hər il iki üç dəfə qatarla Bakıdan Xankəndinə nənəsi gilə gedirdi Malık. O zaman balaca uşaq idi. Ata anası şəhərdə işlədiyi üçün çox qalmazdılar orda . İki gün sonra yenə həmin reyslə Bakıya dönərdilər. Artıq bu ziyaret adət halını almışdı. Malık yolları əzbərləmiş, qatarın Bakıdan Xankəndinə qədər olan stansiyalarda nə qədər belə dayandığını da öyrənmişdi .

Və beləcə Malik Bakı - Xankəndi arasında gedib gələ- gələ 7 ci sinifə çatdı. Ana ata da vəzifədə yüksəlmişdi deyə işləri xeyli yoğunlaşmışdı. Xankəndinə ana atalarının ziyarətinə tez tez gedib gələ bilmirdilər. Malık isə həm nənəsi, babası üçün, həm də o gözəl yerlər üçün çox darıxırdı. İş o yerə çatdı ki, Malık dayana bilməyib ailəsindən Xankəndinə getməsi üçün icazə istədi.

- Oğlum, axı sənin təkbaşına yola çıxma zamanın deyil, yaxın deyil uzaq yerdir, sən tək başına necə gedərsən ki, oralara, başına bir iş gələr, xəbərimiz olmaz.

- Mənə güvənin ata, mən bütün stansiyaları bilirəm, narahat olmayın gedərəm. Onsuz da nənəmgil Xankəndində dəmir yolun yanında olurlar. Məhəllələrin lap yaxşı tanıyıram. Mən özüm tək gedə bilərəm, anacan, atamı razı sal, nolar, inanın mənə, mən gedib taparam onlaları. Tapmasam belə bir adamdan kömək istəyərəm. Həm də özümü yoxlamış olaram. Mən artıq uşaq deyiləm, mənim taylarım təkbaşına Krıma, Krosnadara pioner düşərgələrinə gedir. Mən burdan bura şəhərdən kənara çıxa bilmərəm?

Nəhayyət Malık ata anasını razı saldı. Və bir gün ata və ana Malıkı də götürüb 28 may dəmiryol stansiyasına gəldilər. Qatar gələnə qədər ana bir tərəfdən, ata bir tərəfdən Maliyi tənbeh edir, ona öyüd - nəsihət edirdilər.

- Bax oğlum, ehtiyyatlı ol, bilirəm biraz dikbaş uşaqsan, tutduğunu qoparmadan buraxan deyilsən, zəmanəylə ayaqlaş, bax gör camaat necə, sən də elə. Görürsən çətinə düşdün, səni üzdən gözdən salırlar, "hə" de yola ver, amma eləmə.

- Mən yaltaqlanmağı bacarmıram ata, bağışla, ölərəm amma ağlım kəsməyən işə "hə" demərəm.

Anası atasına göz ağardıb Malıkin üst başını səliqəyə saldı.

- Ana qurban, nadınclık edib Nənəngili incitmə, yaxşımı? Bax şıkayyət eşitməyəcəm haa...

- Yaxşı...

- Uşaqlara qoşulub ora bura qaçmayasan ha, baba qoca kişidir arxanca gedib gələ bilməz...

- Narahat olma ata...

- Bax, o Aşotun, Varenin uşaqlarına qoşulma. Aparıb cayda boğarlar səni, eşidirsən nə deyirəm?

- Ay,ana, mən uşağam? Mən onların uşaqlarıyla çoxdan qurtarmışam. Hələ keçən il məhəllədə dava dava oynayanda erməni uşaqları bir oldular, biz bir olduq. Erməni uşaqları bizi taxta avtomatla qəsdən vururdular, qolumuzu qıçımızı əzirdilər.Özüdə bizə türklər deyirdilər. Hələ o Sonyanın sürütməsi var ee aftafa baş... - üçü də gülüşdülər. Anası Malıkın ağzını yumub üzündən öpdü.

- Yavaş, ayıbdır, o nə addır. Camaat eşitdi

- Düz deyirəm də, ana, başı uzunsov aftafaya oxşayır. Hə o aftafabaş Artur qışqırırdı ki, vurun bu türk itlərini. Mən də Məhəllənin uşaqlarını öyrətdim ki, nə qələt eliyib belə söz deyir. Madəm oyun oynayırıq belə bizi döyüb başımızı gözümüzü dağıtmaqları nədir? Burda erməni müsəlman davası eləyirik ki, oyunda seçkilik salıb "Vurun türk itlərini" deyirlər? İt küçükləri onlardır sümsük it kimi bütün günü onun, bunun qapısında sümsünürlər.

- Ay oğul, sən onların murdar xislətlərini bilməzsən. Bunlar tarıxlər boyu belə olublar. Sülənə sülənə üzdə can can deyərlər, daldada quyunu qazarlar. Vay o hala ki, ozlərinə havadar tapsınlar, it kimi sağına soluna cumarlar, elə ki, havadarları it bata düşdü, görsunlər ki, ağızlarına yal atan yoxdur quyruqların düyüb qaçarlar. Bunlar elə zibil tayfadırlar ki, səndən hər hansısa bir şey öyrənər, qılığına girib ağlını alar, onu da öz adlarına çıxarlar. Deyərlər bizimdir. Biz ixtira etmişik. Özüdə birini yiyəsiz gördülər aa, vəssalam...

Anası başıyla ərinin sözlərini təsdiqlədi :

- Bax, oğlüm, istəmirəm o uşaqlarla oturub durasan.

- Nigaran qalma ana...

Qatarın fiti çaldı.

- Qalx oğlum qalx, tez ol, keç yerinə. Stansiyalarda da aşağı düşmə aa, qatar gedər xəbərin olmaz, yerdə qalarsan.

Anasıyla öpüşüb görüşəndən sonra atasıyla vidalaşdı. Atası əlini Malıkın cibinə saldı.

- Olur da oğlum, işdir, birdən yolda darıxsan, canın bir şeyə sıxılsa, qorxarsansa bunu çıxart oxu. Ürəkli ol, həmişə yanındayıq. Zamanın necə keçdiyindən xəbərin olmayacaq. Bir də görəsən mənzil başına çatmısan.

Atası Malıkın qoltuğuna girib onun ayaqlarını yerdən üzdü. Qaldırıb vaqonun pıləkənlərinə qoydu :

- Hoop... Di sağ salamat, dediyim kimi, ağıllı ol, Babangili incitmə. Allaha əmanət ol!

Qatar artıq yola çıxmışdı. Malik tək başınaydı. Bir neçə dəqiqəyə qədər özünü yetişkin bir gənc kimi hiss edirdi. Elə bil boyüyüb Bakıdan Xankəndinə yox, təkbaşına dünya turuna çıxır. Həvəslə, sevinc içındə gah pəncərədən bayra baxır, gah da vaqonun içındə gəzişənlərə diqqət edirdi. Hələ ki, kupedə ondan başqa kök bir erməni qadını var idi. Digər sərnışınlər deyəsən o biri stansiyalardan minəcəkdi.

Budur, qatar nəzarətçısı biletləri yoxladı. Sıra Malikə gələndə nəzarətçı ona baxdı ermənicə nəsə soruşdu

- Başa düşmədim?

- Ara, sən türksən?

- Azərbaycanlıyam.

- Hmm... Anan, atan hanı?

- Yoxdur, təkəm...

Nəzarətçınin gözləri böyüdü :

- Sizin türklərdəki cəsarətə məttəl qalıram da, ara. Bir məktəbli uşağı Bakıdan Stepanakerdə tək başına göndərirlər, qorxmurlar...

- Stepanakert yox Xankəndi...

- Ver biletini !- nəzarətçi acıqla əlini uzatdı

Malik şəstlə biletini nəzarətçıyə uzadıb başını dik tutdu:

- Burda nə var ki,nədən qorxmalıyıq, yad yerə getmirəm ki, ana, ata yurdumdur. Bakı da bizim vətəndir , Xankəndi də. Adam da öz vətənində qorxar?

Nəzarətçı eynəyini burnunun üstünə çəkib tərs tərs Maliyi, sonra da erməni qadını süzdü. Qadın kinayəylə Maliyə baxıb gülürdü. Və təbii ki, Malik uşaq idi, hələ o vaxt, ermənilər ilə azərbaycanlıların qardaşlıq səhnəsində oynadığını görürdü, o pərdənin arxasında nə vardı, nə yoxdu bilmirdi. Heç bu qadının kinayəli gülüşündən də heç nə başa düşmürdü...

Qaradağ stansiyasından kupenin digər yolcuları da mindi. Tərslikdən onlar da erməni idilər. Onlardan qorxmurdu. Lakin dillərini bilməməyi üçün darıxırdı. Malık rus bölümündə oxuduğu üçün rusca əla bilirdi. Bəzən onların suallarına rusca cavab verirdi. Onun Xankəndinə niyə tek getdiyini xəbər aldılar. O da rusca onlara cavab verdi. Malık hiss edirdi ki, ermənilər zənn edir ki, Malik onları aldadır. Yoxsa hansı ana, ata bu yaşda uşağı tək başına Bakıdan Xankəndinə yola salar ki? Danışıqlarından az, çox bir şeylər də başa düşürdü. Onlar elə bilirdilər ki, Malık yiyəsiz və sahibsizdir, bəlkə də onu yetım bilirdilər. Dayanmadan təkrar təkrar harda qaldığını, Xankəndinə kimin yanına, niyə getdiyini soruşur, Bakıda hansı məktəbdə oxuduğuyla maraqlanırdılar. Malıkin anası Bakıda İnternat məktəbinin drektor müavını olduğu üçün Malıyi də elə öz işlədiyi yerdə məktəbə qoymuşdular. İndi bu ermənilər internat adı eşıdən kimi Maliyi öz bildikləri kimi yozdular. Ona acıyaraq, yazıq kimi baxırdılar, gah da onun sahibsiz bilib, onunla kobudca davranırdılar, tez tez ora bura siqaret, su, nəzarətçıdən çarşaf, odyal almaq üçün göndərirdilər. Beləcə Malık bütün vaqonun diqqətini üzərinə çəkmişdi. Malıyə baxıb baş başa verərək xısın xısın pıçıldaşanlar da var idi. Getdikcə Malık bu davranışlardan sıxılmağa, narahat olmağa başladı. İstəmirdi ki , kiminsə nəzər diqqəti üzərində olsun. Çəkilib yatağının bir küncünə qısıldı, pəncərədən düşən işıqlara baxa baxa mürgü döydü.

- Ey, balaca, biraz o tərəfə dur, bir yolçumuz var, o da səninlə bir yerdə yatsın.

Qatar nəzarətçısının səsi onu yuxudan oyandırdı.

- Niyə? Bu yer mənimdir, biletimi də almışam, mənim yerimdə başqası niyə yatsın ki?

- Söz uzatma, sən uşaqsan, sərnışın ayaq üstə getməyəcək ki, ayaq baş yatın. Yevlaxda düşəcək. Sonra rahat yatarsan.

- Bilet alıbsa, göndərin öz yerinə, mən rahat yatmaq istəyirəm - deyib Malık yastığını düzəldib yerində rahatlandı.

- Ara, bu qarışqanın biznən dilləşməyinə bax bir! Guya o detdomxanada super çarpayıda, qu tukundə yorğan döşəkdə keyflə yatır...

- Mən yetim deyiləm, bildiz, yetim deyiləm. Mənim anam məktəb zavuçu, atam zavod direktorudur...

Malık qışqıra qışqıra hönkürdü. Əsəbindən ağlayırdı. Evdə, məktəbdə heç kimsədən güldən ağır söz eşıtməyən, hər zaman valıdeyinlərinə görə hər yerdə hörmət izzətlə qarşılanan Malık, indi erməni əlində qalmışdı. Haqqı hüququ tapdanırdı. Özünü, şəxsiyyətini nə qədər isbatlamağa çalışsa da, kim idi Malıyi eşıdən...

Malıyin yatağına şərik olan cavan oğlan başını yerə qoyan kimi yuxuya getdi. İlan vuran yatdı, Malık yox. Qorxmurdu, amma əsəbindən boğulurdu. Boğazını tutan qəhəri udduqca çənəsi əsirdi. Təkbaşına yola çıxmağına peşıman olmuşdu. Ata anasının nəsihəti yadına düşdükcə daha da kövrəlirdi. Qulaqlarında dayanmadan atasının sözləri cıngildəyirdi.

- Ay oğul, sən onların murdar xislətlərini bilməzsən. Bunlar tarıxlər boyu belə olublar.sülənə sülənə üzdə can can deyərlər, daldada quyunu qazarlar. Vay o hala ki ozlərinə havadar tapsınlar, it kimi sağına soluna cumarlar, elə ki havadarları it bata düşdü, görsunlər ki ağızlarına yal atan yoxdur quyruqların düyüb qaçarlar. Bunlar elə zibil tayfadırlar ki, səndən hər hansısa bir şey öyrənər, qılığına girib ağlını alar, onu da öz adlarına çıxarlar. Deyərlər bizimdir. Özüdə birini yiyəsiz gördülər aa, vəssalam...

Atasının onunla görüşməyi yadına düşdü. Axı atası onun cibinə nəsə qoymuşdu.

Yerindən qalxıb ciblərini qurcaladı. Çibindən kiçik bir kağız parçası çıxdı :

- Oğlum, buz sonuncu vaqondayıq. Sən uçmaq istədin, biz də sənə qol qanad verdik. Fəqət, yerimiz, yurdumuz narahatdır, ətrafımız özümüzdən xəbərsiz düşmən doludur , ehtiyyatlı ol, oğlum. Harda necə düşəcəyin bəlli deyil, biz hər zaman yanındayıq, ürəkli ol! Bir çətinliyin olsa qatarın növbətci polisinə xəbər ver...

Uçmağa qanadı yox idi, Malikin. Səsi vaqonu başına götürmüşdü. Qatar nəzarətçısındən tələb edirdi ki, yatağında yatan adamı qaldırsın. Əks halda polis cağıracağını deyirdi. Qatardakı bütün sərnışınlər bu balaca uşağın cəsarətinə tamaşa edirdi...

Bu səyahət Malikin ana ata yurduna təkbaşına ilk və son səyahəti idi. İndi Malık 45 illdir Ukraynada yaşayır. Bu hadısədən bir neçə il sonra ailəsi ilə bərabər Kiyevə köçmüşdülər. Malık artıq Ukrayna vətəndaşı idi , o burda təhsilinə davam etdi. Beynəlxalq əlaqələr faklutəsini bitirdi, politologiya unversitetinin qızıl medalla məzunu oldu. İndi siyasi dövlət dairəsində məsul vəzifədə işləyir. Qarabağda başlayan müharıbə xəbərini eşıdəndə könüllü olaraq jurnalıst və müşahidəci kimi orda iştirak etməsi üçün ərizə yazdı...

İndi Malik doğma diyara Xankəndinə gedirdi. Gözlərinin qarşısında keçmiş xatirələri canlanaraq, ruhu özündən əvvəl babasıgilin məhəlləsinə uçurdu. Ukrayna pasportuyla gedirdi. Ana vətəninə, jurnalıst və müşahidəçı biletiylə, Mixail Usupov adıyla...