SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNİ

SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNİ

GERCƏK BIR HEYAT HEKAYƏSI

    

-Abbasova Leyla müəllımlər otagına gəl !  

Ədəbıyyat dərsi idi . Qapı acıldı və  məktəbın drektor müavını Saleh muəllım arıq uzun bədənının yarısını qapıdan icerı salaraq uşaqlara baxaraq cır səsıylə bagırdı . Dil ədəbıyyat müəllımi Esmira muəllıməyə baxaraq Abbasova Leyla kimdir deyə soruşdu .

   Leyla utana utana ayaga qalxıb ürkək  adımlarla qapıya yönəldı. Qorxa - qorxa Saleh müəllımə baxıb :

   - Müəllım mən hec nə eləməmışəm - dedı . 

- Eybı yox get müəllımlər otagına , mən də gəlırəm indi .  Qız cox tərəddüdlü  adımlarla qorxa qorxa , arxasına baxa baxa piləkənlerə  doğru getdı.

   -Ay allah goresen karıdordakı dibcəyın gülünü  qırdıgıma göre cagrırlar məni ? Her şey sənın üzündən oldu ,Səydə . Sən məne sataşmasaydın mən də sənı itələməzdım .Gül de yere duşüb qırılmazdı . İndi gəl milləti başa sal görüm necə başa salırsan da  . Ay Allah mən neyləyım indi? Hələ xəbər gedıb nənəmə  catsa ...  uyyy daa mən neyləyəcəm? Nə qələt elədım məni  öldürəcəklər  indi -  deyə düşünə düşünə qalmışdı qızcığaz . 

      Gəlib piləkənlərın başına çattı , aşagı enməyə faqətı qalmadı məhəccərdən tutaraq ayaqları əsə - əsə iki addım aşagı endı .

   - Men bıttım , indi müəllımlər hərə bır tərəfdən danlayacaq . Qızlar mədən küsecek , onsuz da onlara bir bəhanə kazımdır məni gözdən alsınıar . Bahov ee... qara gunlerım başlayacaq desənə  .  Bir furset lazımdı onlara  yıxılana balta vursunlar .

    Ele bu vaxt zəng çalındı elə bil ustundən agır yuk gütürdüler dərsdən qacmaga qərar verdı. Qacaraq gerı dondu kitab dəftərını tez cantasına basıb  sınıf otağından çıxdı . Bır başa məktəbin bağına girdi . Qaça qaça  cantanı arxasına aldı ve  hoppanıb  hasara dırmaşdı . Nəfəsini dərib məktəbin pəncərələrinə baxdı . Şükür ki kimsə görməmişdi . Heç kim yox idi . Dərindən nəfəs alıb hasarın arxa tərəfinə  tullandı.

   Məktəbın bağının o tərəfi həyət evləri idi . Bu evlərdən bırındə Leylanın anasının dayısıgil olurdu . Leyla  hasardan onların bağına kecmışdı. 

    Leyla həyət  bacaya baxa baxa gizlıncə darvazaya yaxınlaşıb kücəyə,  ordan da evlərınə getmək istəyirdi. Tam qapıya yaxınlaşmış , Yaqut onu cagırdı: 

 --Leyla , nağayrırsan orda , dərsə getməmısən?

 - Getmışdım , Yaqut xala,  indi geldım 

-Bu saatda? Tərs tərs qıza baxdı: 

   - Nə tez qutardı dərsiniz ?

   -Yox ee Yaqut xala xarıcı dıl mullımımız  xəstələnib gəlməyıb axırıncı dərs də idmandı elə belə dərsdı .

 - Indı hara gedəsən ?  Nənəngil də  evdə yoxdular. Qapı baglı dayın da peşə məktəbındə gec gələcək

  -Qız gunahkar -  gunahkar gəlının üzünə baxdı . Nəe deyəcəyini bilmədı . 

   -  Soyun ayaqqablarını gəl içərı dayın gelende gedersen .

   Yaqut evın boyuk gelını idi. Erı avaragor  adam idi .  Həmışə evə içkili gələr evdə dava salar yazıq gəlının gününü göy esgıyə bükərdı .Yazıq gəlın də hər şeyə üç  balanın xətrinə dözurdu . O biri qayınları işləyən iş guc sahıbı idilər arvadlarına yaxşı baxardılar . Arvadları xanım kimi geyınıb kecınərdılər toya məclısə gedəndə  hər kəsdən secılərdılər. Onlari barmaqla göstərib  "Samayanın gəlınlərıdılər "-deyerdıler qonum qonşular . Qır-qızıllarını  taxanda ele bil zınqrovlu ilan gəlirdi . Yaqut onlara bənzəməzdı . Hemışe o üc gəlındən gerı qalardı cünku eri əyyaş , qumarbaz və  davakar idi .  Onun bu mənfi xüsusiyyəti ailəsini də gözdən salırdı  .  Xətır  hörmətdən söhbət belə gedə bilməzdi .  Hetta anası Samaya belə oglanlarından onu ayrardı həyətın bır küncündə ona palcıqdan bır otaqlı ev tıkib vermişdi . Şəraiti ağır olsa da ,  məcburən orada yaşayırdılar .  Bəzən qonşular Samayanı qınayaraq  deyərdıler kı: 

   - Ay  Samaya bır ogluna şəhərın mərkəzındə ev almısan , iki oglunu qaldıgın iki mərtəbə evdə  oturtmusan Rafıqə isə  həyətdə  torpaq bə  peyındən  suvanmış daxmada yer vermisən ? Arvad da araya söz qatıb deyerdı 

   - Eşı Rafıqın davasından zara gəlmışəm . Elə ayrı yaxşıdı ee,  qoy ne gozum görsün , ne könlüm bulansın . Guyakı onunla  yaşayan arvadı insan deyıldı , anasının çəkmədiyi oğlu ilə yaşamağa mecbur idi ? Erinin sözünü götürməyə ,  davasına  dayanmağa ...

   Leyla icerı girən kimi uşaqlar : 

   - Leyla bacıı !!! -  deyərək ona  tərəf qacdılar . Həmışəki kimi Leyla  yenə  cıbındən konfet cıxarıb  uşaqlara verdi.  Çantanı bır terefe tullayıb onlarnan oynamaga başladı.

   Bıraz kecmış evın kürsüsu olmayan masasına dovga qoyuldu :

   -Gel ,  Leyla ! Gel , bır tıke cörek ye

  - Sag ol Yaqut xala yemışem 

  -Yalan demə!  Harda yemısən ? Dərsdəñ qacdıgın bəs deyıl helə bır yalan danışırsan?

   YAlanı acılmışdı . Leylanın yanaqları qıp qırmızı qızarmışdı;

   - Vallah  qacmamışam. Yox ee əslındə qacmışam .Yaqut xala  sən Allah nənəmə  demə , sənə bir şey deyim , yaxşı 

 - De görüm ! 

   - Day danlanmaqdan uzum padoş olub,  bır şey olan kimi üzümü danlayırlar. Nənəm deyır yekə qızsan hərə bır tərəfdən göz qoyur . Nə bılım nə... Bezmışəm ee tay.  Nolar göz qoymasınlar mənə . İstəmırəm. Nə göz qoyurlar ee mənə . Uşagam  7 ci sinifdə oxuyuram . Allaha and olsun , uşaqlar bədən tərbiyədə qacırlar , oynayırlar nənəm də mənə gedıb həkım kagızı alıb kı ,guya xəstəyəm . Bu da düşüb uşaqların ağzına . Mənə lağ edirlər . Deyəndə də deyır kı, yekə qızsan hoppanıb duşursen doşun  başın oynayır. Guya da o birilər uşaq deyil ?  Guya day onların döşü başı yoxdur ? Men uşaq olmadan böyüdüm  Yaqut  xala , qadan alım , tay tuşlarımdan geri qalıram , onlar qaçdı turdu ,  zapas oynayanda məni oynatmırlar . Deyirlər sən xəstəsən . İndi mən onlara başa sala bilmirəm ki , məni nənəm "  xəstə"  edib . Eeeehh ...

   Leyla aglamsındı .Yaqut : 

-Fıkır vermə qoja arvaddı- deyıb qızı təsellı elədi  

   Leyla kecıb ayaq üstə masaya yayxanıb qaşıgı əlinə götürdü . Dovğanı qaşıqlamağa başladı . Evdə stul yox idi,  hamısını Rafıq içkili halada dava salarkən sındırmışdı.

   Dovgasını içib həyətə cıxdı uşaqlar da arxasınca uşaqları çağırib  məktəblə evın arasındakı duvarınin yanına gəldi . Hasar boyu  yıgılmış odunların ustunde oturub cantasından kitabxanadan aldıgı "Dunya xalqları  nagılları " kitabını cıxartdı : 

    - Elgün gəlin sizə nagıl oxuyuram !

   Uşaqlar hərəsı bır odunun üstünə oturub qızı maraqla dınleyırdilər . Qızın səsındəkı həlımlıklə  ,  nagılın  gedışatındakı  hadıselerı o qeder gozəl tələfüz edır kı ,uşaqlar sanki o nagılın icindeydıler. Nagıl bittı sorgu sual başladı 

  -Nİko cagugerə niyə tələ qurmurdı?

  - Əə, görmursən orda deyır kı , cadugər sehırbazdır ,  səhirbaza heç nə təsir eləmir ee ,  başa düşmürsən ? - deyə Vuqar Elgünün sozun kəsmək istəyəndə  ara qızışdı ,  uşaqlar höcətləşib dalaşmaya başladı. Leyla bunları burda belə qoyub cantasın qoltuguna vurdu: 

-Yaqut xala men qacdım. 

    Darvazadan bayıra  çıxacaqdı ki ,qapı üzünə  acıldı iki yaşlı adam içərı girdi . Əvvəl qadın ,   onun arxasıyca  kostuyumunun sinəsi medallar və ordenlərlə dolu olan yaşlı  bır kışı icerı gırdı . Leylanı qarşılarında görüb duruxdular .  İkisi də qıza yaxınlaşıb :

- Leylaa  , qızım ! 

-Menım balam - deye arvad onu qucaqladı. Kişi də onun daşını sığallayırdı . 

Qız cırpınıb qadının  əlındən cıxdı və yola  qacdı . Tam darvazanın ağzında bir  yaşıl Moskvıç dayanmışdı . Maşının kapotu acılmışdı . Otuz beş yaşlarında bır kışı maşında nəsə  qurcalayirdı . Kişi demır darvazanın sesıne donub gerı baxanda Leyla gözunə sataşdı. Elındekı əski ve kiçik dəmır parcası qarışık alnındakı ter damlalrın əlının arxasıyla sılərək yazıq yazıq qıza baxdı. Bir anda kişinin dolduğunu hiss etdi  Leyla ...

  - LEYLA - deyə səsləndi ...

Qız tanımadıgı adamın agzından adını eşitməsı qızı qorxutdu . Öz özünə 

   - Leyla  bunlar cuhutlardır tez qac burdan ,  qac - deye  düşündü ve evlerıne teref götürüldü

  Bəs bu cuhutlar kimlər idi ?  Onu da nənəsı başa salmışdı kı , cuhutlar adamı ogurlayırlar . Yezıdlər də adamı öldürürlər .

   Qız qacıb oz evlərınə gəldı .Qapı kilidli idı. Darvazanın yanında duzəldıldilmış taxta skamyada oturdu gəlib gedənlərə baxırdı . Hərdən bir çantasından  kıtab cıxarıb oxuyurdu . Qonşulaın uşaqları ve ya qonşular gelıb keçdikçə onlarla danışır, zarafatlaşırdı .  Bu Leylanın dərsdən sonrakı gundəlık  həyatı idi .

   Dayısı peşə məktəbində oxuyurdu . O  gələnə qeder Leyla  qapının agzında onu  gozləməlıydi. Bıraz sonra  kiçik dayısı Sahıb gələr qapını acıb bərabər içərı kəcərdiler  . Axşamdan qalan yeməkdən isidıb yeyər , bıraz oynarlar sonra Leyla üzümçülər evindəki toxuma , biçmə - tikmə dərnəyinə,  Sahib də Pionerlər evindəki xor dərnəyinə gedərdi . Sahib musiqi məktəbinin tar  şöbəsinə getmişdi . Pionerlər evindəki xorda tar çalırdı . 

   Leylanın  SAHiB DAYISIYLA ARASINDA 5 YAŞ fERQ VAR iDI . Nənəsı onu süddən yenıcə kəsmışdiki Leyla doguldu . Anası  işde olduğu üçün ac qalmasın deyə nənə onu döşıne salmışdı , ona öz sudünü vermişdi . Beləcə  Leyla dayısı ilə süd bacı qardaşı olmuşdu .

   Axşam evın külfətı yavaş yavaş evə toplanar , ev şənlənərdi .  Nəne qaydası uzre metbexə kecər Leyla da ona kömək edər , dayılar masanın arxasına keçıb  nərd , damıno oynar, baba da sabah bazarda satmaq üçün yeşık düzəldərdi .  Bu yaşam  evın  gundəlık həyatı idi.

    Leyla  bu gunu de  beləcə başa vurdu... hələ ki sakitçilik idi .  Hələ ki , məktəbdə baş verənlərdən  nənəsinın xəbərı yox idi . 

     Sabah tezdən nənəsi  Leylanı durğuzar, yeməkləri bərabər yeyib , birlikdə  məktəbə gedərdılər. Nənəsi  Leylagilin  məktəbində  xadımə işləyırdi  . Nənə gunortaya qədər məktəbdə işini  bıtırib , günortadan sonra isə  bazara gedırdi .  Babasının nın mallarıni satmaq üçün ona kömək edərdi . Vacib bir iş olanda , xeyir - şər olanda nənəni günortalar evdə görmək olardı . 

    Qaydası üzre bu gün də Leyla  yuxudan qalxdı və əl üzünü yudu .  Yemeyını yedı. Çantasını siyninə taxıb nənəsinin yanına düşdü . Çox fikirli idi . Dünən nənəsi ona bir şey dəməyibsə demək heç nə bilmir , bu gün  yüz faiz qiyamət qopacaqdı . İçi icin yeyirdı . 

  Birinci saat yenə də  Esmıra muellımənın dersı idi. 

  Esmıra muellım Leylanı gören kımı : 

-- Leyla , dünən hardaydın ? - deye soruşdu

- Müəllimə ,  bagışlayın  nənəm xəstəydı . Demişdi icazə al evə tez gəl . Mən də getdım . 

-Kimdən icazə  aldin ?  

   Leyla başını aşağı saldı . Uşaqlar yerdən qışqırırdılar :  

   - Müəllim yalan deyir , dərsdən qaçmışdı . 

   - Sakit olun uşaqlar - Esmira müəllimə əlindəki çubuğu partaya vurub uşaqları sakitləşdirdi . 

   - Yaxşı ,  bəs dünən Saleh müəllim səni müəllimlər otağına çağırmadı ? 

   - Leyla qızardı , başını qaldırmadan mızıldandı . 

   - Çağırdi ! 

.  - Noldu bəs ?  Müəlimlər otagına nıye getmedın ?

 Başını aşagı salmış dillənmirdi Leyla .

  -Yaxşı kec otur , axırıncı dəfə olsun . 

    Eleə enicə oturub cantasından kitab dəftərin çıxara aqdı ki , Saleh müellım qapıda  görsendı : 

-Abbasova Leyla 

 Dunya Leylanın başına yıxıldı ele bıl. Qorxa qorxa qalxıb müellımın sözünün davamını dınlemeden Saleh müəllimin dalıyca düşdü . 

    "Cehenneme ki , ne olur olsun" - deyıb muellımler otagına girdi . Qapını acıb icerı gıren kımı  dunenkı "cuhut" deyə  bildiyi  kişi ve arvad gözünə dəydi. Qorxa qorxa qapının agzında dayanıb Saleh müellımı gözlədi . Müəllimlər otağında bir neçə müəllim var idi . Cografıya muellıməsi  Emelıya müəllimə Leylanı içəri  cagırdı :  

   - Gel qızım ! 

    Ürkek baxışlarla həm yaşlılara ,  həm fə  müəlliminə baxa baxa irəlilədi. Qadının yanıdan kecəndə qadın və kışı ayaga durub onu qucaqladı : 

 -Mənım balam ,

   - Can balam -deyə onu əzizlədılər

 Qız caşmış halda onlara baxır nə deyəcəyini  bılmirdi.

  - Bilirəm bızı tanımadın? - qadın  onu hələ də qucaqlayaraq onun üzünə baxdı . 

   - Yox -  qadinin qolları arasindan cixmaq  istəyən Leyla  utancaq utancaq dilləndi . 

   - Mən sənın...

     ----- 2-- -- 

-  Mən sənın  nənən  Bənövşyəm , bu da sənin  baban  Məmməddir.

   Qız çaşmış halda həm onlara həm də  Emilıya müellimeye baxırdı,  Emilıya müellimenin baxışından Leyla onun da  her şeyi bildiyini hiss edirdi . Emiliya müəllimənin üzündə yaltaq bır gulumsəmə var idı. 

   Əslındə Leyla bu görüşü indi yox , lap birinci  sinife getdıyı gündən gözləyirdi .  Sinif yoldaşlarının valdeyinləri her gun onları mektebe aparıb  getırdıkləri  zaman  istemışdı . İsdemişdi ki, uşaqlar onun atalı yetim kimi tanıdığında  atası ag atlı oglan olub gələydu uşaqlar ona  "yetımçə " deyıb  onu qəlbini qıranda , yetımlıyınden istıfade etdıb onu daldalığa salıb təklədiyində  nənəsi , babası ,atası , anası onun hayına gələydiydı . O  da erköyunləşəydı, başqa uşaqlar kimi, o da nadınçlik edəydı, o da üreklı olaydı . Çox təəssuf ki, bunların hec bırı olmamışdı . Her hayına nənəsi qaçır , bütün gunahı onda görərək  hələ  balacayken " yeke qızsan agır otur , heç kimə qoşulma hec kimnən işin olmasın" deyıb onu danlardı . Bəs Leyla nə zaman  uşaq oldu? Butun bunları duşunərkən böyuk bır qollar onu qucaqladı 

   - Sen bızım nəvəmızsən , canımızsan.  sənın atan var. Bax məktəbdə də hamı senı Abbasova Leyla Abbas qızı bılır . Bəs  nıyə bir dəfə rvdə sual verməmisən ki , bu Abbas kimdir?

   Qadın kişinin sözün kəsdi . 

   - Nə bilsin ee, a kişi . Bəlkə də deyiblər atan ölüb -  qaın dönüb Leylaya baxdı . 

   -  Atan da gelıb , çoldedır . İndi gələcək görüşəcəksiz  . Abbas bızım oglumuzdur sən də bızım nəvəmızsən . O , sənın atandır.

   Qızın  canıdarıxırdı , sankı dunya başına yıxılmışdı  , nə deyəcəyini bılmırdı . İçində bır sevnc vardı həsrətində , xəyalında oldugu ata və ailəsi ortaya cıxmışdı . Amma aglı kəsəndən indiyənə qədər içində cəkdiklerıni , əzablarıı , yorganın altında gızlın -gizlın ağladığı gecələri xatirladıqca onun içindeki kin bır canavara donmuşdü :

 - "Leyla,  artıq boyuk qızsan . İndi gəlib çıxıb ?  Sənin ataya ehtiyyacin olan vaxtı hardaydı? Məktəbə gedəndə ,  xəstələnəndə hardaydı bəs bu vaxta kimi ? " -deye  kini qulagına pıçıldayırdı.

   - Mənım nənəm Məleykə , babam Rəşiddir gözumu acıb onları yanımda gordum. Mən başqa nənə baba tanımıram . Tanımaq da istəmırəm .  Mənım atam yoxdur ,- Səsı tıtredı elının arxasıla  dolmuş gözlərını silib 

- Menım anam da ... -  yoxdur deyəcəkdi, demədi , udqundu  - burda yoxdur , kəndədır -deyə cavab verdı.

    İki əlylə üzünü tutub otaqdan qacdıgı həmin gündən  artıq  üç  il kecmışdı . O llıər ərzındə  tək bir  dəfə Samaya arvad onlara bır baglama getırmışdı. Bağlamanı nənəsinə göstərib 

   - Şuba paltodur , rusetdən gətiriblər. Leylaya gonderıb aglına başka şey gəlmesın pay alıb .

   Kim gelıb , kim gonderıb demədı. Nənəsi  həmin  dəqıqə vəzıyyətın nə yerdə olduğunu ,  bu hədiyənin kimdən və hardan gəldiyini başa duşmışdü . Bağlamanı büküb Samaya arvadın qoltuğuna verərkən nənəsinin dilindən  bu kəlmələrı eşitmışdı Leya : 

   - Leyla indiyə qədər onun çörəyını yeyıb,  onun aldıgıyla böyuməyıb . Onu bu yaşa gətirən nazını da cəkər , yemeyıni de verer ,eynıne de alar. Bu vaxta qədər hardaydılar . Xəstə oldugunda , anası ərə grdən vaxtı qız boynunu büküb anasının dalıyca ağlayanda sıxaydı ee ortaya ,  bağrına basaydi . Ortalıqda qoymayaydı ona sahiblənəydi ,  nənəsini ,   babasını onda istərdim yanında olydılar , onda qırıq qəlbin ələ alıb aparıb isdedıyıni alsaydılar .  İndimi yadına düşdü ki , Leyla adlı qızı var? Onlara deginən bır de məktəbə getdıklərını gorsəm, eşıtsəm  men bılırem nolacaq . Leylaya ata lazım olan vaxtı lazım idi,  indi yox...

Leylanın xalasının  əri Akif dayı onlara gələndə evdə  toy bayram olurdu . Ailənin istekli yeznəsi idi Akif dayı. Səmimi və qohumcanlı xasiyyəti ilə bütün qohumlar arasında öz hörmetini qazanmışdı. Leyla onun qızı ilə eyni yaşda idi. Yay tetilində onlar rayona gelende dünya Leylanın  olurdu. Xalasını  ve qızını cox isteyirdi.  Xalası da onu oz uşaqlarından aylrmaz ,  ona oz uşaqları kimi dəstək olurdu . Hər Bakıdan gələndə  ona  qəşəy qəşəy paltarlar alardı . Ailəlikcə gələndə rayonda cox qalmazdılar  en cox qalanda üç gün , bəzən də beşinci gün gece Bakıdan çıxar , 6 cı gün  gecə geri dönərdilər , Paytaztda mesul işde işləyirdilər. Xalası Melorasiya və su təhcizati  nazirliyində baş mühasib , əri isə oksigen zavodunda sex rəisi vəzifəsini icra edirdilər . Özləri burda çox qalmasalar da , uşaqlar bütün yayı onlarda  olurdular

    Həmin qışı  Akif dayı da gəlmişdi .  Qonşuluqda , həm de kirvələrinin  toyu idi . Akif dayı uzaq yolu geri qayıdacağı üçün sadəcə şənbə günü toy evinə gedib xeyır duasını verdi  , nəmərini yazdırıb Bakıya qayıtdı . Toy hələ səhər idi . Yani bazar günü olacaqdi. 

  Leyla  toxuculuq dərnəyində toxuyub  öyrəndiyi qırçın qırcın gəlincik paltarını gözəl bir hədiyyə bağlayıb ,  Akif dayısından xalası qızına yolladı . Çox sevincliydi . Bilirdi ki xalası qızı həmin toxumanı məktəbə aparacaq , Leylanin ona göndərdiyi hədiyyəni rəfiqələrinə göstərərək xalası qızını öyəcəkdi . 

   O vaxtı rayonda toylar mağarda olardı . Səhərin gözü açılmamış ,məhəllənin qız gəlinləri toy evinə tökülüşər hərə bir işin qulpundan yapışardı . Leyla da  səhər tezden yuxudan durub Murad dayıgile -  toy evinə qaçdı. Bazar günü olduğundan məktəb də yox idi. Tay tuş mehelle qızları ile mağarın temizliyi , bezeyi düzeyi onların  boynunaydı . Odur ki ,onsuzda bazar gunleri yuxudan qalxa bilmeyen Leyla  ,ərincək ərincək oyanıb  əl üzün yuduqdan sonra darvazanın ara qapısından  yola cıxdı  . İlk gözünə dəyən elektitik dirəklerindəki qara bayraqlar oldu . Qız caşıb qalmışdı . Əvvəl ele başa düşdü ki ,yuxuludur , yuxu görür . Gözlərini ovub təkrar başını qaldırıb elektirik dirəyinə diqqetlə baxdı . Yox,  bu yuxu deyildi . Səhv görməmişdi . Qara bayraq idi .

- Ay allah , bunlar dəli olublar ?Mehellede toy var, şalbanlara  qırmızı bağlamaqdan,  bunlar  niye qara asıblar ? -  deyə düşünərək  toy evinə girdi . Adətlər də deyişmişdi ele bil. Hemişe toy evlerinde olan ses küy ,canlanma, canfefanlıq olardı . İndi hec ne yox idi. Ele bil gurbağa gölüne daş atılmışdı . Heyetde kimse göze deymirdi . Bir dene pover kişi ve kömekcisi oz işinde idi .

Yaxınlaşıb :

-Sabahınız xeyır ,yorulmayasız - dedi -  Xala, deyesen ele qoçaq biz çıxmışıq ha ?  Millet yatıb ?- deye güldü .

-Heyif bala , bu sabahımız xeyre açılmadı .

-Booyy nolub sen Allah , niye bele deyirsen . Bax ne gözel gündür toy yemeyi eliyirsiz bu gün toy var ee toyy. 

   Kişi pover zehimli gur sesiyle söhbete qarışdı.

- Yox ay qızım, bu yemekler toy yemekleri yox ehsan olacaq .

- Hiii , Allah sən saxla ! Ne Ehsan ? Kim ölüb ?

-Bakıda camaatı qırıblar -deyende ilk ağlına gelen xalasıgil oldu. 

  - Nə danışırsan ?  Kim qırıb ,  niyə qırıb ?  

  - Nə bilim ay bala ,  siyasət rəyasət olub ölkənın camaatını qırdırır . 

    Uşaq idi o zanan siyasətin , rəyasətin nə olduğunu bilmirdi Leyla . 

   Başı yaloylu iceri qaçdi. İçəridədəhşət mənzərə var idi . Uzaq olsun , toy evinde ele bil yas qurulmuşdu...

   Demeli Akif dayı geceni Bakıya giren günü ordu da Şamaxı istiqametinden Bakıya giribmiş . Allah isteyib ki, Akif dayı bu defe yolun deyişib şeherden yox Hocahesenden girib Bakıya .Xırdalana gedesiydi. İndiki Murad şadlıq evinin yanına catanda Sumqayıt ve Şamaxı yolundan 11 ci Qızıl orduya teref geden tank ordusuyla qarşılaşıb  . Maşını bir kenarda eyleyib özü de düşüb qamışlıqlarda gizlenib. Ordan şeherde baş veren gülle boranı , gecenin qaranlığında havaya atılan mermileri seyr edibmiş.

     Həmin gün Murad dayıgılın toyu olmadı. Murad dayının teklıfiyle butun toy yemekleri mağarda  20 yanvar günü Bakıda qırılan şehidlerin ruhuna ehsan verildi . Gelini sadece gelin paltarında çalğısız , bezeksiz düzəksiz eve getirdiler . Mağarda sadece klarnet calırdı. O da matem havası ...

   Həmin gün 20 yanvar  tarıxı Leylanın yaddaşına beləcə iz buraxdı . Həmin gün uşaq oolsa da , o gəlinin taleyinə ağlamışdı . Uşaq olsa da belə gəlin köçməyi  heç kimə arzu etməzdi də ...   

  Elə həmin vaxtlar idi , şəhər qaçqınlarla dolmuşdu . Həm Ermənistandan köcürülən azərbaycanlılar , həm də Özbəkistandan gələn məshəti türkləri , şəhərin ictimai binalarına yerləşdirilirdi . Məktəbin idman zalına bir neçə türk ailəsi yerləşmişdi . Bütün məktəblilər onları ziyarət edir , evdən onlara ərzaq və geyımlər gətirirdilər .

    Leyla da uşaqlardan geri qalmayıb , nənəsindən geyinilməyən paltarlar , adyal , yastıq alıb məktəbə gətirmişdi . Əslində nənəsi özü  məktəbdə işlədiyi üçün yardımı özü gətirib yardım üzün yaradılmış fonda verəcəkdi . Lakin Leyla buna izin verməmişdi :

   - Nənə qurban olum , ver mən aparım . Sinifin uşaqları hər  şey gətirib fonda verib . Bir mən aparmasam olmaz . Nolar , ver mən aparım ,  mənim də adım siyahıya yazılsın . 

    Nənəsindən əşyaları alıb sevincək məktəbə yollandı .  Uşaqların gətirdiyi əşyaların yanında zənbilini yerə qoyub sıraya keçdi . Fond nümayəndəsi bir bir zənbilləri açır ,  əşyaları kontrol edir və həmin malı kim gətirib bir bir siyahıya yazırdı . Dediyim kimi Leylanın yetimliyini hər zaman üzünə vurub uşaqlar onu oyunlardan ,  tədbirlərdən kənarlaşdırırdılar . Bu dəfə də Leylanı sıxışdırıb çərgəfən  cıxartdılar . Leyla küskün halda divarın dibində çöməlib,  gözləri dolmuş halda  uşaqlara baxırdı . Elə bilirdi ki , onu bəyənmədikləri kimi ,  gətirdiyi şeyləri də bəyənməyib , ona lağ edəcəklər . İstəyirdi çıxıb sinifdən getsin . Elə dolmuşdu ki , çırtma vursan qanı damacaqdı . Ayağa qalxıb deyib gülən sinif yoldaşlarına baxdı . Qapıya dönmüşdü ki , nümayəndə  :  

  -  Bu zənbil kimindir ? Deyə soruşdu . 

   Yerdən kimsə qışqırdı . 

   - Məleykənin yetimcəsinin ... -  uşaqlar qəh - qəhə çəkib gülməyə başladı : 

   - Yetim də qaçqına yardım edər ? Camaat yetimə paltar verir , bu da özün adam sayır ?  

   Gülüşlər beyninin qapağını şaqqıldadırdı sanki , Dünya başına fırlandı elə bil . Gözləri qaralırdı . 

    Müəllimin : 

   - Sakit olun uşaqlar , heç ayıb deyil utanmırsiz ,  bu nə sözdür yoldaşınıza qarşı deyirsiz ? Qaçqına hamı yardım edər ,  bu gün onların başına gələnlər sabah sizin də başınıza gələr , siz də hansısa bir yetimə , bir kasıba möhtac olarsız -  deməsini belə qulaqları eşıtmirdi . 

   Leyla partlamaq üzrə idi . Müəllimin onlara nə deməyi onun üçün maraqlı deyildi . Ona maraqlı olan o idi ki ,  ona bu müəllim kollektivinin içindində ona "yetimçə "  deyənin dərsini versin . Geri döndu . Gözləri bu səsin sahibini axtardı . Var səsi ilə  qışqırdı . 

    -  Mən yetim deyiləm ,  mənim atam da , anam da , bacım da , qardaşım da var . Bildiz ?   Mən yetim deyiləm...

 Leyla qışqırdıqca uşaqlar qəh qəhə çəkib gülürdülər. 

   Həmin gündən bir həftə məktəbə getməmişdi Leyla ,  qışqırmaqdan səsı batmışdı . Elə istəmişdi ki , bu hadısəni eşidəndə anası məktəbə gəlib uşaqlara bir qulaq burması verə,  elə istəmişdi ki , atası yandan cıxıb mən Leylanın atasıyam  deyə ...

    Həmin gün həyatından bezmişdi Leyla , gözdən yayınıb ,  evə bitişik daxmadan nənəsinin düzəldıb qışa saxladığı tut sirkəsini başına çəkib  , içirdi . 

   20 yanvarda Ferizənin uksus sirkəsindən içərək özünü öldürdüyünü eşitmişdi . Uksusun nə olsuğunu bilmədiyi üçün , onun adi bir sirkə olduğunu düşünürdü.  Odur ki tut sirkəsini özünü öldürmək  üçün başına çəkirdi . 

   O qədər sirkə icmişdi ki , qan tamamı ilə düşmüşdü . Dəfələrlə  məktəbdə ,  hamamda çıməndə özündən keçmişdi  Leyla . Lakin ölməmişdi ...

    ... 1992 cı  il fevral ayının son gunləri idi ... Leyla bır sabah evdəkı səsə oyandı . Evdə sanki adam ölmüşdü . Millət bagırır ne deyıldıyı anlaşılmırdı. Hövlank yatagından qalxıb ozunu bayıra atdı.

    Evdə al qan içində tanımadıgı iki qız və bır necə yaşlı arvadlar var idi .Qonum qonuşu hər kəs burdaydı . Boyuk  dayısı  ve doyuşcu olan qonşunun oglu Ziyəddın elın qolun ölcərəq əsəbi halda  nəsə danışırdı . Melum oldu kı, bu gece ermenıler  Xocalını işgal edıb .Bu qadınlar ve  balaca qızlar da ordan çılın çılpaq qaçan qacanlardır .Dayısıyla  Zıyəddin onları meşədən ermənilərin əlindən  qurtarıb eve getırıbler . Qızların anasının doşlerını qızların gozlerını qabagında kecmışdıler onların ust başlarında olan qan da ele analarının qanları idi . Sonra bızım esgerler kömeye  gelıb  onları ordan cıxarıb qızlar anaların qoyub gelmek isdemeyıbler ama esgerler onları mecbur döye döye  getırıbler . Ve söz verıbler kı , anaların da getırecekler . Qızlar Leylayla yaşıd idiler. Leyla onlara paltarlarından verdı . Beraber yemek yedıler tanış oldular. Gorduklerı amansız menzerenın tesuratlarından aglaya aglaya  danışıb derdleşırdıler. Bır nece saatdan sonra esgerler gelıb onları apardı.  

     Rayonda vezıyyet oldukca gergın idi. Ermenıler vertalıyotlardan şeherın ustune kagızlar tokur, rayon camaatını hedeleyırdi . Ermənilərin yazıb rayona səpələdikləri kağızlarda yazılmışdı :   "fevral ayının  28 ne kimi vaxt verırık eyer şeherı terk edıb  getməsəniz burada da  Xocalı kimi qətliamlar dörədiləcək və əhali əsir götürüləcəkdir ..." 

   Bezen de vertalyotlardan şeher bazarının ustunden pullar sepeleyıb rayondan cıxmaq üçün camaatı pulla şirnıkdırırdıler. Daha bılmırdıler kı , bu  pullarla camaatın evıni , eşıyıni heyat və  güzararanlariını ellerınden ala bılmezler.

   ... Evde axşam yemeyı yeyıldı . Süfre toplandı . Dayıları şeher merkezındəki  mitinqe getdıler Babayla nene de oturub  o vaxtın " Günün ekranı " -  xeberler proqramına baxırdılar

   Leyla paltarlarını yıgıb hamama girdı . Ele başını tezece yumuşdu ki , çolden qarışık seslər ardınca da heyecen sıqnalı verildi .  Qız çaşıb qalmışdı . Goresen noldu . Çimmeye davam edım yoxsa yarımcıq cıxım? - deye duşunerken nenesi heyecanla qapını cırpdı :

  - Çıx ,çıx ,çıx tez ol , tez ol !

   - Noldu  nene ? 

   -Canına azar oldu. Gözüne verem oldu , çimeye vaxt tapdın bu qarışıqda? Ermenıler gelır tez ol.

   Leyla telem tekesık paltarının bırın geyıb bırın geymeyıb kalqodka elınde ozunu bayra atdı her kes ayaqda idi. Nenesi bir  yaşı olmamış dayısı oglu Orxanı arxasına  şəlləmişdi. Qapının arxasındaki asılqandan Leylanın paltosun alıb qızın ustune atdı 

  - Tez ele , tez ol ! 

    Butun mıhəllə hamı küçədə idi hetta "ayagım tutmur yerıye bılmirem " - deyen qarılar da elə bir  qacır ki, qorxu yaman pis çeymiş. Bu menzere Leylaya bır ecaib gelırdı . Sesden , bagırışmadan , bombaların sesınden qulaq tutulurdu .  Bır elı nenesının elınde bır elınde kalqodkası - qacırlar İsmayıl dayının  evıne . İsmayıl dayı anasının  kiçik dayısı idi .Şofer idi "raf" sururdu. Guman yerı tək  onun rafı idi. 

    Onlar  İsmayılgıle catana qeder artık "raf" dolmuşdu . Can şirin şeydı. Mal ondan da şirindir. Adamdan cox maşına xalca, yorgan ,döşek , sandık yuklemışdıler . İnsanın dunya varından gözu doymur vallah. Tanıyan , tanımaya, kim ayaq qoymaga yer tapırdısa maşına mınirdı . Qapını örtub " Allah Mehemmed ya Elı " deyib yola cıxdılar. Bır 50 metr getmış ele bıl aftobusa bomba düştü . Maşını elə bil götürüb yerə çırpdılar . Şiddətli silkələnmədən sonra maşın dayandı . Şükür bomba deyılmış. İsmayıl dayı maşından duşub etrafa ne olduguna baxdı , tekerlerın 4 de bırden partlamışdı . Kişi eseblerın saxlaya bılmeyıb bagırdı:

 - Canınızın hayına qalmırsız ev daşıyırlar a kişinin oğlu . Dı duşun , soxun gözünüze  mallarınızı daşıyın gorunuza aparasız ,ele yaxşı edır ermenı ... agzınızı. .. 

     Her kes mallarını qoyub qacmaga üz tutdu. Hele de atışma davam edirdi . Leyla yene nenesının elınden tutub qaçırdı , Orxan da nenenin belındeidi .  Ne dayısı arvadı göze dəyır , ne de  babası. Millet qarışıb bır bırıne , it yiyesın tanımırdı . Nece gün onceden yagmış qar erıyib yerde cuxurlarda gölmeçeler emele getırmişdi . Leyla gölmeçelerın ustunden tullanıb kecır nenesın telesdırırdi :

      - Tez ol , nene gel qabaqda " ZİL "var ona  mınek gedek.

      -Sen qaç , mın canını qutar ,tez ol qacc , qaç ! Ermenının elıne duşme qaç qaç ! Men de gelırem 

  Leyla nenesının elını buraxmır arvadı var gucuyle dartırdı .  Bırden nene var sesıyle 

     - Burax qac ! - deyıb  qızı iteleyende uşaq qarışık yerdekı golmeceye yıxıldı 

   -  Qac  deyırem ,qac qaccccc , qac ! Leyla , men de gelırem sən qaç ZİL- i  saxlat. 

    Leyla nenesının yıxıldıgını gorub ZİL -e  teref baxaraq var sesıyle bagırdı...

    -Saxlaaaa ! Nenemı vurdular ... Saxlaaa !  Kömek edın ! -  Zil getdıkcə Leyla da onun arxasıyca qacırdı . 

  - Getmeyın kömek edın !  Yalvarıram Dayanınn !  Neneee , ölme neneee... - deyıb yük maşınının arxasıyca qacır sankı var gucuyle onu tutub saxlamaga çalışırdı...

    Bırden Ziyeddının heyecanlı  sesını eşitdi ve anındaca kimse onu iteleyıb yerə  yıxdı

    -Leyla yaaattt !  

     Booommmmbbb .... tam 10 metırlıyınde boyuk bır partlayış oldu . Yıxıldıgı yerde üstune palçıq qarışıq torpaq tokuldü .Once qulaqları sonra gozlerı qaraldı hemın anda dönüb önce Zıyeddıne sonra nenesıne baxdı. Ziyeddın bır elı Leylanın boynunda , bır eli öz başında uzuquylu  düşmüşdü , nenesni yerde hereketsız Orxanı ise aglayan gördu ve o an gozlerınden iki damla yaş düşerek gözlerını yumdu...

-----3------

Lale teze gelındır . Onu 17 yaşında valıdeyınlerı bıbısı ogluna vermişdilər

76 cı ll idi o zaman . O dovrün qısa gelınlık paltarını zorla eynıne geyındırıb evden zorla cıxarmışdılar. Elə bır zorla ki, qapının desteyı Lalənin əlində er evıne getmışdı . Özunün sevdıyı var idi Lalənin . Unverstetde hekımlık oxuyurdu sevdiyi . Seyyid nesli idiler. Ele seyid nesili oldugundan ona Seyid deyirdiler . Unverstetı qurtarıb Moskvada tehsılın davam etmek isteyırdı . Lale ďe oxumaq isdeyırdı ama qızın gözellıyı ata ananı qorxudurdu . Bır an önce qızının başın bır yere baglamaq isdeyırdıler. Bibısi oglundan yaxşı qısmet ne idi? Hem işi gucu vezifesı vardı, rayonun tanınmış hörmet edılen bır adamı idi , hem de qohum, tanıyıb bıldıklerı idi.

Davamı 

Gelıni evdən çıxarıb maşına mindirirlər , qonaqlar maşınlara doluşub yola çıxəm deyərkən Seyıd maşının qabagına keçıb  maşını saxlatmış,  maşının kapotunu yumuruqlayaraq qışqırır ; 

   - Menı gozlemedın Lalə , ərə gedirsən, get , senı heç yarıma 

    Elə hemen  vaxt Lalənin yanında oturan yengənın elındekı gelının bext çırağı sönür. Toya gələn kişilər Seyidi ordan uzaqlaşdırırlar ,  seyid Laləyə nifrinlər yağdırır , Lalə isə için için ağlayırdi . 

  Maşındakılar  bəxt çırağını yandırmağa çalışsalar da çıraq yanmır ki yanmır . Ürəyindən bir tel qırılıb düşmüşdü Lalənin . Bilirdi ki Seyidin qarğışı hec ya tez onu tutacaqdı . Bəxt çırağının sönməsi də buna işarət idi . Əlindən ağlamaqdan başqa bir şey gəlmirdi. Heç nə edə bilməzdi . Ağlaya ağlaya əlindəki dəstəklə ər evinə köçmüş , mecburen taleyın oyununa boyun əymişdi . Getdiyi gündən nə qədər əl üstündə tutulsa da hemışe üreyınde bır qırğınlık vardı...

  Lale qohum qızı oldugundan qaynana, qaynata onu o bırı gelınlerden cox isdeyırdı . Elını ağdan qaraya vurmaga qoymurdular , tebıı kı, Lale gelınlık mesulıyyetını bılırdı . Evdə  iş gorur, temızlık edir , paltar, qablar ... her işe yardım edırdı . Ama eltısı Rahıle gelını gozden salmaq üçün elinden gelen hər şeyi edırdı . Gah axşam külfet eve yıgışan zaman  Lalenın ocaq qalayıb elınde yudugu paltarları Rəhilə ipden yıgıb getırər , külfetın içinde ütüleyerek yerbə yer edərdi. 

  - Ay yoruldum ee, belım sınır işlemekden - deyib göz ucu Laləni qaynanasına göstərirdi 

   - Kömek eden de yoxdur ölürem işlemekden, nolar gəlininə desən əlin bir işə vursun

  Gah da qaynananın ayagına su getırır

-Mamaa qadan alım yorgunsan ayagını suya sal men yuyum -  deyib özünü gözə soxurdu .

 Gündüzlər iş görməyən Rəhilə axşam külfət evə girəndə əldən ayaqdan gedər , ev supurər , qab yuyar , qaynananın , qaynatanın ayağına su gətirər ,  gah da qaynanın yorgunluğun bəhanə edəb arvadı masaj edirdi . Bu oyunlar adət halını almışdı . Hər gün təkrarlanırdı , külfet eve gelende başlayar ,külfet dagılışanda bıtərdı . Lale ise gündüz işiın gorub axşam otururdu kiminsenın qılığına gırıb artıstlık ede bılmırdı neyidise o idi . Bezen de Rəhıle heyetde ocaq qalayıb su qoyar. Heyetdekı hamamı evez eden daxalda Lalenin qılığına girib onu çimdirer. Ağlına bir şey gəlməyən Lalə nece defe suyun içinde yanmış kagız külü gormüşdü . Külü Rahileye gostererek bu külün ne olduğunu soruşanda Rahıle gülüb:

- A bexdever o qeder gozelsen ki,kül de senın gül endamına qonmaq isteyır. Qorxma,ojağı qargıyla qalamışam külek vurub içine doldurub.

   Ne bıleydı kı ,eltısı onun şekillerine dua eleyıb yandırıb suyuna onu çimdirirmiş. Qaynanasına olunan masajlar da Rahilənin qaynanasına etdiyi rituallar imiş ,  yağa qatıb arvadın canına yeridirmiş . Rahilənin bu işlərlə məşgul olduğunu çox sonralar onunla işləyən bir qaraçı qadından eşitmişdi . Rahilə həmin qaraçı qızın cadugər nənəsinin daimi müştərisi imiş . 

  Bir qızı dünyaya gelmişdi Lalənin . Evde qıza ad qoymaq meselesinde alem bir birine deymişdi . Abbas Könül , Lale Metanet qoymaq isteyirdiler . Ev külfeti de here bir ad demişdi. Uşağı sevende de her kes öz bildiyi adla severdi uşağı . Nehayyet uşağın adının resmileşdirilmesi üçün Benövşe senedleri de yığıb qeydiyyat şöbesine getdi. Senedleri hazırlayıb verende uşağa evde deyilen ad yadından cıxır . Evde deyilen bütün adları xatırlayıb qeti bir qerara gelir .

- Qızım,  uşağın adını Leyla yaz . Onların istedikleri adı yazdırsam o birileri küsecek .

  Ve belelikle uşagın adını Leyla qoyub kende qayıdır . Evlerinin yanındakı artezanın başında kend arvadlarını görüb ağzı söhbete qızışır . Qonşu qadın yeni doğulan uşaq üçün onu tebrik edir .

- Gözün aydın olsun uşaqlar bırçeyini ağartdı ?- gülür - nene olmusan .

- Hee sağ ol. Aydınlık içinde olasan .

- Adını ne qoyduz ?

- Leyla .

- Nee?Menim nevemin adını niyə  qoymusan?

 - Nəvənin  adı Leyladır ? 

  - Bə nədir ?Guya bilmirdin? Qəsdən belə eləmisən . 

  - Yox ay tova . Heç ağlıma da gəlməyib . 

  - Yalan danışma ,  sən həmişə mənim ayağımı şəkmisən , mən nə eləmişəm sən də onu eləmisən ,  paxıllığından çatlayirsan elə . 

   - Nəhlətə gəl səni şeytan !!! Ağbirçək arvadın danışdığı sözə bax ee .. 

  - yalan deyirəm ?O qədər ad deyiblər ,niyə o adıarı qoymadın ki , mənom nəvəmin adını nəvənə qoydun . Ad qəhəddir , ad tapmadın qoymağa?

- Ne dexli var sən allah ,  dava axtarma  heç nədən . Ad addır da. 

- Yox neter yanı ad addır . Adın düşer düşmezi var. Sabah mənim uşağımın başına bir iş gəlsə səni iki yerə cırajam - deye arvadın üzerine hücum ederek arvadın saçlarını eline dolayır .

- Allaha and olsun körpəmin başından bir tük əskik olsa başında bir tük qoymayacam  sənin

  Artezanın başından gelen qışqır bağır səsinə gələn  her iki ailenin uşaqlarının davaya qarışmsıyla ara sakitleşdi ...

  Bır gun qonşu gelın Laleye dedı kı , erin işden gelenden sonra hara gedır ?

- Hara gedecek kı? Evde olur , Həyət bacada girələnir . 

  - Yaxşı fikirləş -  deyə qadın bic bic Laləyə baxır . Qadının ikibaşlı danışması Laləni narahat edir . 

  - Vallah bir yerə getmir , ya heyetde olur ,ya da elə bizim həyətdə olan qayınımgilə nertaxta oynamaga gedır.

- Nertaxta?-gülür- Rahilenın dayısı qızın oynatmağa getməsin ?

- Bu ne sozdur utanmırsan? Ərgən qız uşagı haqqında bele soz deyıb babal yuyursan?

  - Məndən demək ,ayığ  ol ! Deyirəmsə demək bir şey bilirəm ki deyirəm də , yanmayan yerdən tüstü çıxmaz . 

  - Yalan deyirsən ,mənim yoldaşıma böhtan yaxırsan !belə şey heç vaxt ola bilməz . Bənövşə mamam ikisin də öldürər . 

  - Nə qədər safsan Lalə , dünya dağılır , sən yatmısan fil qulağında , yat bala yat , üstünü möhkəm ört !

  Lale qonşu gelınnen dalaşıb erı haqqında deyılenlerı yalan sayıb onu evden qovmuşdu . Gelın qapıdan cıxanda:

-Lale , evın içinde ev olmaz , gelenı var gedenı var, ne bılırsen gelen ne niyyetle gelır?Meni gunahkar tutursan ama özün peşman olasan . Men senı isteyıb dedım , ayıq ol.

  Lalenin içine qurd duşmüşdü. Ele şeymı olar, hem de menı qardaşının qohumuyla... Bır heyetde , bır evde bır mehellede? Estefullah yene başqası olsun derd yarı .Qızın gecesı gunduzu pozulmuşdu . Her şeye dıqqet edır üç aylıq Leylasını atasız boyutmeyı  aglının ucundan kecırmek isdemırdı. Ureyının derınliklerinde ne qeder sevdasının hesretiyle yaşasa da o artık kecmışde qalmışdı .Artıq Abbasla onu bir birinə  baglayan Leyla vardı...

Bu duşuncelerle heyete cıxıb Leylanın paltarların ipden yıgmaga getdı hava qaralmışdı . Oz evlerınden ve qarşıdakı qayınının evınnen duşen işıqlar kölgelerı uzadırdı. Soyuq bır külek vardı. Bahar gelmek üzereydı, ama hələ qış gəlməmişdi . Şaxta adamı qılınc kimi kesırdı. 

  Qaynıgılın evının baxcasında kölge gecdı once fıkır vermedı , işine davam etti. Yene kiminse kecdıyını gordu üreyi titredı. Ayaqları esdi . Abbası uzun boyundan tanıdı. Özunu ele  almağa çalışdı

- Sakıt ol Lale, elə bır şey yoxdur narahat olma Abbas qardaşı gıle gedıb , hemışe getdıyı evdı ne var burda -deye, deye yenı tıkılıb ama temır olunmayan qaynının evıne bıtışık tikintiye yaxınlaşdı . Oraya qoyulan işlenmeyen eşyaların arasından eyılıb kohne çarpayıya teref baxdı ve anında ellerıyle uzunu örtdü. Abbas Qemerle sevışırdı. Hem de nece lazımdısa ...

Ne edecekdı. Bagırsın mılletı burayamı yıgsın? "Yox qız uşagıdı adına soz cıxar " duruxdu - söz ? Qız uşagıdır? Qız uşagı çılpaq anadan gelme evlı kişinin altında ne gezır? 

   Lalə bunları düşünərək  ordan qacmışdı . Tezeden oraya qayıdıb eynı menzerenı gorerek cıgır bagır salmagı evın camaatını ayaga qaldırmaq isdedı , bacarmadı qız donub qalmışdı , ne edeceyını bılmırdı. Sakıtce içerı gırdı şalı goturub körpesını bukdu . Qucagına alıb darvazadan çole cıxdı. Qapıda durub derınden nefes alıb " yaa Allah " deyıb kend evlerının arasıyla addımladı . Hara gedecekdı? Axı hec bır şey olmamış kimi getmek de olmazdı. Bunun bır acıqlaması olmalıydı . Bu barədə bır adama bir şey deməliydi  hara gedır , nıye gedır ? Qoy  gedib özləri gözləriylə görsünlər . 

    Bu fıkırlerle baldızının evıne geldı. Heyetde durub var sesıyle

- Sevdaaa!!! - deye bagırdı

Sevda özunu bayra atdı

-Lale? Sensen ? Nolub, kimnen gelmısen? - ora bura baxdı kimsenı gormeyınce pilekenlerden aşagı endı. GEL GORUM ,NIYE TEK gelmısen, hanı bızımkıler, Abbas hanı?

-Abbasın adın cekme . Deyy , qardaşının təzə evində Qemerın qollarında xumarlanır . Yeri get özün gözünlə gör .

- Sakıt ol Lale, elə bır şey yoxdur narahat olma Abbas qardaşı gıle gedıb , hemışe getdıyı evdı ne var burda -deye, deye yenı tıkılıb ama temır olunmayan qaynının evıne bıtışık tikintiye yaxınlaşdı . Oraya qoyulan işlenmeyen eşyaların arasından eyılıb kohne çarpayıya teref baxdı ve anında ellerıyle uzunu örtdü. Abbas Qemerle sevışırdı. Hem de nece lazımdısa ...

Ne edecekdı. Bagırsın mılletı burayamı yıgsın? "Yox qız uşagıdı adına soz cıxar " duruxdu - söz ? Qız uşagıdır? Qız uşagı çılpaq anadan gelme evlı kişinin altında ne gezır? 

   Lalə bunları düşünərək  ordan qacmışdı . Tezeden oraya qayıdıb eynı menzerenı gorerek cıgır bagır salmagı evın camaatını ayaga qaldırmaq isdedı , bacarmadı qız donub qalmışdı , ne edeceyını bılmırdı. Sakıtce içerı gırdı şalı goturub körpesını bukdu . Qucagına alıb darvazadan çole cıxdı. Qapıda durub derınden nefes alıb " yaa Allah " deyıb kend evlerının arasıyla addımladı . Hara gedecekdı? Axı hec bır şey olmamış kimi getmek de olmazdı. Bunun bır acıqlaması olmalıydı . Bu barədə bır adama bir şey deməliydi  hara gedır , nıye gedır ? Qoy  gedib özləri gözləriylə görsünlər . 

    Bu fıkırlerle baldızının evıne geldı. Heyetde durub var sesıyle

- Sevdaaa!!! - deye bagırdı

Sevda özunu bayra atdı

-Lale? Sensen ? Nolub, kimnen gelmısen? - ora bura baxdı kimsenı gormeyınce pilekenlerden aşagı endı. GEL GORUM ,NIYE TEK gelmısen, hanı bızımkıler, Abbas hanı?

-Abbasın adın cekme . Deyy , qardaşının təzə evində Qemerın qollarında xumarlanır . Yeri get özün gözünlə gör .

- Bııyy Allah başına daş salsın . Demek p..unun üstu acıldı?

Ele bıl lLalenı cereyan carptı

- Ne? Demek sen de bılırmışsen? Besmən  nıye bilmirəm ? Bes nıye mənə demırdın hee ? Nıye demırdın? - deye üsyan etti

-Sakıt ol,  gəl bura , kiri eşidirlər . Qışqırma . Gör nə deyirəm qadan alım .

  Sevda Lalənin  qoluna girib məhəllənin sakit yerinə çəkib pıçıltıyla danışmağa başladı . 

   - Səs küy salıb camaata duy salmaqla deyil ee, kimə nölacaq ?  Qızın adına söz çıxsa onu kim alacaq ? 

   - Day nə söz çxacaq ay Sevda sən Allah ,  sənə deyirəm bu korlarımsa ikisin də alt üst görmüşəm , sən hələ adının çıxmasından danışırsan . 

  - Bilirəm dəə, şeytan yoldan çıxarıb, Allah şeytana nəhlət eləsin . Gör nə deyirəm ; Çetını Qemerı bırıne ilişdirenecendır . Fıkır verme p.. yeyır . Sen özumuzunküsen , nenem senın dırnagını hec kıme deyışmez .

  Lale ayaga qalxdı, bılirdı kı, bunlar hamısı teselli üçün deyilmiş boş sozlerdı . Gorduyunu gormüşdü artık bundan sonra Qemer bırıne ilişse bele ne deyışecekdı . Zıbılın üstü açılsa onun yuvası dagılacaq. Sadece gecı tezı var o zaman ezab cektıyını haray beri başdan deyıb uşagını qucagına alıb qapıdan cıxdı

 -Hara? Gecedır dayan men de gelım,men aparım səni evə.

  Lalə arxasına baxmadan qaçırdı .

  - Lalə səni and verirəm dayımın canına . Dəlilik eləmə səbirli ol , balan var , dayan ee mən də gəlirəm . 

    Sevďa arxadan seslenirdi . Lale eşitmirdi sanki , gozu donmüşdü hec ne gozune gorunmurdu .Balasını berk berk bagrına basıb, aglaya aglaya  bır başa ana yola qaçırdı .Sevda arxasınca qaça qaça ;

-Dayan Lale, sən attıq gicləyirsən , ver mənə uşağı hara gedırsen get . Ver ver deyırem -deyıb elıni uşağın  beleyine attı. Lalə yolu ikiye bölen arxı kecmek üçün taxtadan duzeldılmış körpünün üstıne çıxdı.  Taxta körpü ayağının altında terpendı . Lalə yıxılmamaq üçün elini yaxınlıqdakı söyudun budagından tutub sallandı  . O anda Sevda ona yaxınlaşıb uşaqdan yapıştı ,dartdı . Lale usyan edırdı

- Burax, menım balamı burax !

-Balanı isdeyırsense qayıt evıne, dinmez soylemez , acma agartma. Bır qeletdı eleyıb . Başa salarıq qurtarıb gedər . 

- Buraxxx !!!!  - deyə elə taxya körpünün üstündə  Sevdayla elbeyaxa oldu , bırbırlerni iteledıler, şalın bır ucu Sevdanın elındeydı , Sevda yıxılarken taxta korpu lengerlendı Lale ayağını yerə möhkəm basıb özünü möhkəm saxladı .

Sevda suya yıxılarken şal dartıldı uşaq Lalenın elınden cıxıb suya duştu.

Dunya Lalenın gözünde qaralmışdı . Uşagını sudan nece cıxarıb nece qaçıb evlerıne həlmişdi yadında deyildi . Lalənin ata evi şəhərdəydi . Kendden şehere nece gelıb ,kim getırıb, kimin maşınında gelıb hec ne xatırlamırdı  Lalənin  bıldıyı bır şey vardı . Boşanacaq . Vəssalam . 

    Ve son mehkeme günü...

Hele mehkemenın başlanmasına 20 deqıqe vardı, hamı karidorda idi. Qemer de gəlmişdi . Üzu gülur,ozunden cox razı bır halı var idi . Lale donub Abbasa baxdı . Abbasın da gozü Lalede idi. Lale de inanırdı kı , Abbas bu mehkemede her şeyı etıraf edıb Laleden üzür isteyecek. Ele ordan da  balasın qucagına alıb, evıne gedecekdi .Çunku bır gun evvel Abbasla dayısı evınde goruşub bele razılaşmışdılar. Lale ona yalvarmışdı ki, balasını sahıbsız, başsız ,atasız qoymasın. Qemer şikayyet bele etse Abbas hebs olunmasına razı olacaqdı amma yuvaları yıxılmasına , Leyla atasız qalmasına razı olmayacaqdı . Lale onun hebsden cıxmasını illerle də olsa gozleyecekdı . 

  Hər şey yoluda gedir deyərkən Qemerın ozunden razı halı Lalenın fikirlərin qarışdırırdı .

Mehkeme başladı her kes oz yerını tutdu. Çıxışlar, üzleşmeler, dındirilmeler bitti . Son söz anı geldı .

Lalenın gozu Abbasın agzında idi ki , Abbas indi danışacaq bununla da mehkeme bıtecek.Qalxıb evlerıne gedecekler.

  Abbas ayağa qalxdı . Böyük tərəddüd içərisində idi. Boğazı qurumuşdu sanki . Udquna udquna qalmışdı . Bir gözü Lalədə ,  bur gözü Qəmərdə idi . 

  - Buyurun yoldaş Abbasov , sizi gözləyirik , son sözünüz var?

  - Var yoldaş hakim ! Məən ,mən boşanmaq -  kəkələdi , udqundu;

  - Mənim qızım var ,  yoldaş hakim ... boşanmaq is...

-Bır deqıqe yoldaş hakim , soz isteyırem !

  Arxadan gelen ses Qemerın sesı idi...Hamı dönub ona baxdı elınde bır kagız tutub kagızı mehkemeye gosterırdı...

 -Yoldaş hakım, bu boşanma baş tutmalıdır ... Men sızden onları boşamagı xahiş ve teleb edırem...

---------4--------

-Buyurun, önce özunuzu teqdım edın!

-Agayeva Qemer Mireli qızı

-Buyurun ! - hakım danışmasına izin verdı

-Men Abbas ve Lalenın boşanmasını ve menımle evlenmesını teleb edırem, əks halda men Abbasdan şikayyetcı olacagam .

-Bır deqıqe , bir deqıqe. Bu ne demekdir? Bır ailenın yıxılmasını acıq acıq istemek özu bele cınayyetdır, xeberınız varmı?

-Bes yetım bır qızı yoldan cıxarıb hisslerıyle oynayaraq ,bakırelıyını almaq ? Hele bu azmış kimi hamıle qoymaq cınayet deyılmı? - arxa cergelerden Lalenın eltisı Rahıle bagırdı ve ayaga qalxıb Qemerın elındekı kagızı dartıb alıb getırıb hakımın qabagına qoydu; 

  - Bu da hekım kagızı , Qəmər 16 heftelık hamıledır ,yoldaş hakim !

  Abbas yumuruqların duyunleyıb alnının ortasına vurdu . Lale her şey gozleyırdı ama eltısının bu qeder hayasızca dayısı qızının mudafıesını gozlemırdı. Eksıne dayısı qızını danlayıb onu gunahlanduracaqdı kı ,evlı başlı adamla ne işin vardı . Lalenın qulaqları tutulmuşdı mehkemede neler danışılır , neler baş verır xeberı yox idi, bıldıyı bır şey vardı ,ne olur olsun boşanmayacaq...

  Mekeme novbetı gune teyın olundu . Məhkəmə salonundan çıxışda Lale Abbasa yaxınlaşdı;

  -Abbas sozumuz sozdur boşanmayacayıq ne olursa olsun yaxşımı ? Men senı gozleyecem, inan mənə , tutulsan da lap onun uşagına da sahıb cıxaram amma yuvamız yıxılmasın . Balamız var , qızımız yetim böyüməsin . Abbas, bır soz de nolar boşanmayacagıq de Abbas !

Atası Lalenın qolundan tutub dartdı 

-Gel qızım , kişiye yalvarmazlar, kişi gərək kişi ola ...

  ...Novbetı mehkeme oldu .Abbas boşanmaya qerar vermışdı. Çünkü mecbur idi . Rayonda cox tanınmış bır aile idiler hem de dövlet idarelerının bırınde mesul vezıfede işleyırdı . Bu idda ile tutulsaydı hem ailesının adına , şexsıyyetıne xelel gelerdı ,hem de vezıfeden atılacaqdı tohmet verılecekdı bır daha dovlet sahesınde işleye bılmeyecekdı dıplomu kareyası mehv olub gedecekdi.

  Lale qızını qucagına alıb mehkemeden cıxdı. Anası, atası və  qohumlar onu here bır terefden tesellı etmeye calışırdı.Lale hec ne eşitmır qulaqları kutleşıb ,her şey üzerine gelırmış kimi canı sıxılırdı . Bu aralar təkliyə eləehtiyyacı vardı ki , düşünmək yaxşıca fikirləşıb , gələcəyini götür qoy etmək istəyirdi . Evdə bu mümkün deyirdi . Boşanma xəbərini eşidib təsəlliyə qələn qohum əqrabadan , söz yığmağa gələn qonum qonuşudan öz otağında da rahat otura bilmirdi . Ev qazan kimi qaynayırdı . 

  Məhkəmə binasının həyətinə çıxıb atasına döndü ;  

- Nolar qağa, sız gedın ! Çen eve tek gelecem bıraz tek qalmaq isdeyırem gezecem . Bıraz özume gelmək istəyirəm . Narahat olmayın , men yaxşıyam .

  Hara gedeceyını bılmırdı , sakıt bır yer axtarırdı. Rayon merkezı tünlük  idi. Şəhər qaynayırdı . Elə bil bayram alış verişinə çıxmışdı şəhər camaatı . Bu qələbəlikdən əsəbləşirdi Lalə . Sanki insanlar onun uzerıne gelırdı . Uşagın arabasına qoyub parka dogru cekdı. 

   Uzaqlara dogru baxdı, xəyalı evinə döndü , qısa da olsa Abbasla yaşadığı ailə həyatı ,  onunla kecirdiyi  xoş günlər gözlərinin qarşısından kecdi . Dodaqlari qaçdı , gözlərinin içi güldü . İndi indi ərinə isinişirdi . Leyla doğulduqdan sonra  ərinə məhəbbəti artmışdı . Elə bil Leyla onların arasında bir bağ olmuşş, onları bir birinə bağlamışdı . Bəsindi nolacaq ?  İndiden sonra ne edecekdı? Leyladan sonra ailə ocağına bağlanan Lalə canı isinməmiş yuvası dağlımışdı , isti ocağına su cilənmişdi . Görəsən bu xəyanətdən sonra Lalə onu bağışlaya biləcəkdimi ?  Görəsən bu haqq hesabdan sonra yuvası isinəcəkdimi?  

  Gelecek xeyallarını duzub qoşmaga başladı. Xeyalında canlandırırdı kı, Leylanı tekbaşına boyudecek oxudacaq, qızı hekım olacaq atası bır gun xestelenecek, qız tesadufen xeste atasının muayınesını edecek , ata derdən ölüm yatağına düşdüyünü deyəcək ,həkim qızın əlin tutub ona onun yaşlarında  bır qızının olduğunu onunla son nəfəsdə də olsa görüşmək istədiyini deyecek . Sonra melum olacaq kı ,Leyla hekım onun qızıdır ve qız anasının qısasını atasından alacaq ... bu duşuncelerle bu gunlerın xatıresı qalsın deye " foto otdele" gırdı qızıyla ilk resmini cekdı. Çox arzu etmişdi ki , bir ailə rəsmləri olsun , Abbas ,Leyla və Lalə. Heyif belə bir rəsim çəkdirmək onlara qısmət olmamışdı . O rəsmi Lalə indi çəkdirirdi ,lakin Abbas yox idi .

  ... Ve Leyla 6 yaşında 1 cı sınıfe geden ili Lalə özündən 20 yaş böyük bir kişiyə ərə getdi ...  deməyəsən bütün xəyallar bu günə qədərmiş , yeni ailə , yeni doğulmuş uşaqlar nəinki Abbası hətta Leylanı belə ona unutdurmuşdu . Nə Leyla həkim oldu ,  nə atasıyla görüşdü ,  nə də atasından anasının qısaslnı çıxdı . Bütün xeyallar boşuna imiş...

***********

Leyla özune gelende ,özünü qadınlarla dolu  bır evdə gordu. Gözü yarı acık vezıyyetde terpenmeden icerıdekileri süzdü içeridekiler kimlər idi ? Onu buraya kim getırıb,bura haradır?Bırce ermenılere esır düşmesın...

- Ayyy ne yaxşı, ayıldı, ayıldı -deye ses eşıtdı , gozlerıyle qadınların arasında tanış adam axtardı heç kimi tanımadı.

Danışanlara dıqqet etdı, azerbaycanca danışırdılar . Demek ermenıler deyıl, bizimkilərdur . Sevındı,qalxıb oturdu.  yanındakılara;

-Bura haradır ? Menı buraya kim getırıb , siz kimsiniz.,ermenıler tutub bızı?- suallarını yağdirdı . 

-Yox ,qadan alım ,yox qorxma Novruzlu kendındeyık . Sakit ol . Bılmırık senı bura kim getırıb, kimin qızısan, kimlerdensen?

   Ayaga qalxıb qadınların arasında gozu nenesını axtardı . Nenesı yox idi . Birden o kabus,partlayış yadına düşdü Orxanın aglamagını, nenesını yıxılmasını , Zıyeddının hereketsız yerde qalmasını gozunun qabagına geldi. İster istemez agzından 

-Nene - kelmesı cıxdı - nenem hanı nene , nene -deyerek ozunu qadınların arasına vurdu qadınların sesınden yaranmış ugultu bır anda kəsdi. Her kesın dıqqetı Leylaya yonelmışdı Leyla ise feryad eleyırdı nenemı vurdular menı nenemın yanına aparın . 

  Qapı acıldı.  Anasının dayısı gelını iceri girdi.Leylanı bu vezıyyetde gorub qadınları yara yara ona teref getdi.

- Nolub Leyla sakit ol qorxma nenene heç ne olmayıb sagdı

-Men hardayam, Yaqut xala bura haradı nenem hanı ?

-Bura mamagilin evıdır , bizim evdir narahat olma . Bız maşınnan qacırdık nenen dedı ki qızı da gotürüb aparın . Burda qoymayın. Ermenının elıne duşmesın. Huşunu itirmışdın bız de senı goturub geldık mamagile bura şeherden aralı kenddı ermenıler bura atmır qorxma

-Nenem hanı bes orda qaldı?

- He , ayağı burxulmuşdu . Həm də maşında yer olmadı onu da gətirək , dedi mən İsmayiılla gələcəm siz dedin . Biz də səni götürüb gəldik . Atışma dayanıb , şükür , sakitlikdir indi . Qorxma seher acılsın gedəcəyik şəhərə.

 Seher acar açmaz Leyla Yaquta yalvardı;

- Yaqut xala, nolar menı eve gonderın nenemı isteyırem 

-Dayan, gozle ! Adıl şehere gedecek, deyərəm aparar senı.

-ADil kimdir ?

- Qardaşım dayna . Balaca qardaşım . Buraz səbr elə . Bu saatda şeher boşdur here bır terefe qacıb ,hec kim yoxdur şəhərdə . Getsən də qalasan küçədə tək tənha . 

-Olsun evımızde gozleyecem

Adıl 0-11 markalı maşını İsmayıl dayının evının qabagında saxladı . Leyla maşından duşıb kişiye teref qacaraq onu qucaqladı . Kişi başdan ayaga mazutun içinde idi . Hele de RAF- ini düzeltmekle meşgul idi

- Dayı nenem sagdı? Hanı nenem ? Bes sen burda tek qalmısan? Qorxmurdun ermenıler geler ? - qız bırnefese sualları tokdu.

-Az bır nefes al köpekqızı .-gulərəl Leylanın arxasınca gələn Adılə baxıb əllərinin nazutunu yanındakı əskiyə sürrdü. Qoluyla Adılə salam verib Leylaya döndü ; 

   - Ermenı maa nagayrajax az, ermenıyle 3 il çiyin çiyine nemeslere qarşı doyuşmuşem - güldü - ermenı menı oldurseydı onda oldurerdı dəə . 

   - Dayı nənəm hanı bəs ? 

   - Nenen Agcabedıde, oraya getdıler onlar . Darıxma harda olsa gelecekler indi . 

- Be neneme bır şey olmadı helemi? Yıxılmışdı deyəsən vurdular onu . 

-Yox, yox  heş ne olmayıb, qorxma, salamatcılıkdı. Sən neynirsən ,  nəvar nə yox ? 

  - Canına dua edirəmİsmayıl əmi, şükür .

  - Sizdə vəziyyət nəterdi ora atmadılar heləmi ? Gəl bəri tut bir işın qulpunnan , bu təkərləri tapax , gejənin o saatında Usta elşəni tapmısam o şamatada təkərləri yamatdırmışam ee...

   İsmayıl dayıyla Adil söhbətləşə söhbətləşə maşının üstündə əlləşirdilər . Leyla isə yuxarı çıxıb çay qoydu . Böyük podinosa pendir ,yağ  yanına da stəkanları düzərək həyətə endi ...

  Yavaş yavaş mehellenın camaatı mehelleye doluşdu . Hamı dünenkı atışmanın tesuratından danışırdı . Melum oldu ki, dunenki bomba partlayışınnan Ziyeddıne qelpe deyıb ,qospıtaldadır. Bu xəərdən Leyla çox pis olmuşdu , Ziyyeddın onun heyatın qurtarmışdı. Onun yerıne Leyla özü də  ola bılerdı. Demək ki Ziyəddinin taleyində şəhid olmaq var idi . Bu hadısədən bur neçə  ay sonra Ziyyəddin də Adil də şəhid olur . 

  Axşam anası gıl de geldıler. Leyla uşaqlarla oynamaga başladı . Anasına nə qədər qırğın ols da Leyla onları cox isdeyırdı. Atalıgı anasından 20 yaş boyuk yaşlı ,sınnı bır adam idi. Oldugca sakıt mulayım , ve eynı zamanda agıllı fıkırlerı ile hamının regbetını qazanmışdı . LEyla da onu cox isdeyırdı. Kişi o qədər diqqətli və istiqanlı idi ki , mehribanlığıyla Leylanın qəlbini qazanmışdı . Leyla ona ata deyırdı . Onu anasından çox sevərdi Leyla . Hele bu vaxta qədər leyla ondan özünə qarşı bır kobudluq görməmişdi . Kişi əvvəllər  evli olmuşdu . 17 18 il ailəli olan Zülfüqarın bu evlilikdən uşagı olmamışdı . Nəhayyət uzun müalicədən sinra 8 aylıq bir qızları ölü doğulmuşdu . Bu uşaqdan sonra son qərarlarını vermişdilər . Bir daha onların uşaqları olmayacaqdı . Çünki ölü uşağı əməliyyatla ana bətnindən götürərkən qadının bütün rahimini kəsib gotürmüşdülər . Bundan sonra Zülfüqar bu zamana qədər qazanıb yığdığğı bütün hər şeyini qadına bağışlayaraq tək əyninin pencəyini və maşınını götürərək evdən çıxır. Məhkəməyə gələrək   boşanma ərizəsi verir.  

   Qərarını vermışdı . Uşaqlı bır qadınla evlenececəkdi . Bu barədə qohumlarına da  deyır .Uşagı olmasa bele onun cırağını yandıracaq bırı olsun istəyirdi . Yetər ki ona ata deyən biri olsun . Bu kəlmə üçün həyatını verərdi . 

 Beləliklə qardaşı qızı əmisinin bu qərarını eşidər eşitməz ona Lalenı meslehet gorur. Zülfüqarın qardaşı qızı da Lalənin dayısının gəlini idi . Lalə ilə həm yaşid həm də çox yaxın rəfiqəliyi var idi . 

   HƏyatın hər üzünü görən Zülfüqar Laləylə tanışlığa razılıq verir. Lakin yenə də Lalənin bir qızı olduğunu ondan gizlədirlər. Ona təsəlli olaraq deyirlər ki;

  - Narahat olma sağlam qadındır , özünüzün uşağınız olacaq . Köç külfət başını basacaq . 

   Bir gün qardaşı qızı  guya Rəşid kişidən mal almaq bəhanəsiylə onu götürüb onlara aparır , o vaxt Rəşid  kişi evdə xırdavat şeylərinin satışıyla məşğul idi . 

   Evdə heç kim yox idi . Onlar gəlməmişdən Lalə hamama girmişdi , anası da təndirə çörək yapırdı . Qardaşı gəlinini və onunla gələn qonağı qapıda görüb Məleykə arvad onları içəri dəvət etdi . 

   - Xoş gəlmisiz, siz keçın içəri ,mən də çörəkləri bişirim gəlim .

  - Lalə hanı , yoxdur ? 

  - Yoo evdədir , deyəsən hamama girdi , indi çıxar - deyib təndirxanaya tərəf gedə gedə hamama boylanıb Laləni səslədi ; 

  - Ay Lalə ,tez ol bala , evə qonaq gəlib !

  Zülfüqarla Natella içəri girəndə Leyla peçin yanında oyuncaqları ilə oynayırdı . Uşağı görərək Natella rəng verib rəng aldı . İstəmirdi ilk görüş bu uşaqla olsun . Uşaq sevən Zülfüqar isə Natellanın oturmaq üçün göstərdiyi kürsüyə oturmadan Leylanın yanına gəldi . 

  - Nə qəşəy qızdır bu ? Uzun uzun saçları var , anası da hörük vurmuş saçlarına . Ayalla! 

   - Bajım hördü - Leyla utancaq utancaq özünü tanımadığı bu adamın sığalından qoruyaraq özünü geri çəkdi . 

   - Bacın kimdi ? Adı nədir ? 

  - Lalə ... 

  3 aylığından atasından ayrılan Leylanı himayəsinə götürən nənəsunə Leyla ''mama'', anasına isə ''Bacı'' deyirdi. Çünkü gözün açıb özünü nənə - baba oçağında dayılarının çevrəsində görmüşdü . Hər kəs evin böyüyünə ''qağa'' dediyi halda Leylaya ona dədə , evin xanımına isə ''Mama'' deyilməyi öyrətmişdilər . Leylaya deyilmişdi ki ,''sən bu evin sonbeşiyisən'' . Vəə taa anası ərə gedənə qədər bu ailəni öz ailəsi , xalalarını və anasını öz bacısı  , dayılarını isə qardaşları bilmişdi Leyla  . 

   Bayaqdan bu səhnəni həyəcanla izləyən Natella Leylanın bu sözündən dərindən nəfəs alıb, əmisini oturmağa səslədi . 

  - Əşi ,gəl otur , uşağa baş qoşma. 

  - Evdə belə balaca uşağın olduğunu bilsəydim, bir şey alardım , yaxşı olmadı, uşağın yanına əliboş gəlməyim . 

  - Hə -Natella duruxa duruxa dilləndi- Nə bilim heç ağlımkəsmədi . Şeydi , bu qız evin sonbeşiyidir ...

  Elə bu vaxt Lalə hamamnan çıxıb içəri girəndə yerində donub qalır . Qızıyla oynayan bu kişi ona çox tanıdıq gəlir , onu xatırlamağa çalışır . Heç cür adamın kim olduğu ağlına gəlmir . 

 - Pəh ...  gözəlliyə bax maşallah , deyir şəhər qızların hamamnan çıxanda gör , kənd qızların da  yağışdan sonra . Bax indi əmi, bax gör dediyim qədər varmı? - deyə Natella Lalənin gözəlliyinə tərif yağdıranda ,onsuz da hamamın istisindən pörtmüş gəlin daha da qızardı. Əlindəki dəsmalı islaq saçlarına atanda qarşısında dayanmış bu kişi ona əlini uzatdı ; 

  - Maşallah , yuxuda rəhmətlik anam mənə göstərdiyi qıza oxşayırsan . Mən Zülfüqar - deyəndə bu adam Lalənin yadına düşür .səsi də elə həmin səs idi .  İki gün bundan əvvəl yuxusunda görmüşdü bu adamı . 

   ...Atası evun önündəki incir ağacını kəsdirəcəkdi . İnciri kəsmək günahdır  deyirlər . Reşid kişi molla gətirib quran oxutdu . Elə mollanın yanında ağacı kəsməyə başladı . Ağacın bir budagını kəsəndə bıçqı nəyəsə ilişdi . Reşid kişi kəsdiyi yerə diqqət edəndə görür ki, ağacın budağında qıfıl var . Ağacın budağı böyüyüb yoğunlaşdıqca qıfıl budağın içinə girib , itib . Tez mollanı səsləyir . Molla özü də görür bunu . 

 - Kəs qıfılı çıxar! - deyir . 

  Qıfılı çıxardıb sındırırlar . Qıfılın icindən yazı çıxır . Molla kağızı oxuyur. Bu cadu Ər evində Laləyə edilmiş cadu imiş . Gətirib atası evində incirə bağlayıbmışlar ki , bu qızın ömrü, həyatı atası evində keçsın . Mollanin oxuduğu duaların  köməkliyi ilə cadunu qüvvədən salırlar . Elə həmin gecə Lalə yuxu görür. Görür iki qapı var, ikisinə də xoşbəxtlık yazılıb , baxır yaxınlıqda bir ağ saçlı bir qadın dayanıb. Əlində bir vedrə nəcıs var . Qadın ona deyir qapını aç, səni xoşbəxt edən adamı görəcəksən . Birinci qapını açır, ilk məhəbbətini görür . Həmin anda da Leylanın səsi gəlirdi ,

  - Ana ,məni də apar ,məni tək qoyma!- deyirdi . Seyid isə Leylanı itələyir onu qəbul etmirdi . Yanında dayanmış qadın isə ona deyir ki ; 

   -Qızım, bu qismət qapısı ikisi də səni xoşbəxtliyə aparacaq ,amma elə elə ki sonra burnundan gəlməsın .

   Lalə dönüb qızına baxır . Onu qucağına alıb, açdığı qapını örtür . Və qarşında bu dəqiqə gördüyü kişini görür . Baxır ki ,yanındakı qadının üzü gülür . Kişi əl atıb Leylanı onun qucağından alıb bağrına basır, onu sevir . Laləyə de deyir ki ,anamın əlindəki nəcisi ye, sonra ardımca gəl ! 

   Lalə də iyrənə iyrənə yeyir ...

   Səhəri yuxusunu anasına danışanda anası;

  - Bala, o qıfıla yazılan duadan sonra yuxuda səni murdarlayıb , sənə qismət veriblər . xeyirlisi olsun inşallah . Qalx gedək bir quran açdıraq . 

  Molla quranı açıb , çox yaxınlarda xeyirli bir gismətin gələcəyini deyəndə Məleykənin sevincinin həddi hüdudu olmur . İndi qısmətinin belə tez qapısına gəlməsinə donub qalmışdı Lalə .  

  Bəli Zülfüqarla Lalənin yaşından yana evdə narazılıq olsa da Lalə qismət yuxusuna güvərək Zülfüqarla evlənir . 

  Kəndə xəbər yayılır ki, Zülfüqar 25 yaşında qız uşağı alır. Ailədə hamı Lalənin bir ilin gəlini olduğunu bilsə də , kəndin dedi qodusuna düşməmək üçün deyirlər ki , guya Lalə qız uşağıdır . Evdə düzəlmiş kiççik məclislə Laləyə gəlinlik geydirib , ər evinə gətirirlər. Zülfüqar hələ bu vaxta qədər Lalənin uşağı olduğunu bilmirdi. O vaxtın sərt qanunlarında isə qızla oğlanın danışması qadağa idi . Nişanlı qız , oğlanı sadecə zifaf gecəsi görə bilərdı . 

  ... Vəə qapı açılır ... Zülfüqar ağır addımlarla içəri girir. Oturduğu yatağından ayağa duran Lalə başın aşağı salıb başına salınmış  örtüsünün altından onu süzür . Cox həyəcanlı dəqiqələr idi . Onunla Leyla haqqında heç nə danışmamışdı. Zülfüqar bu vaxta qədər Leylanı onun son beşık bacısı bilirdi . Görəsən əsil həqiqətı bilsə Zülfüqar bunu qəbul edəcəkmi? Yoxsa elə eşıtdiyi gün onu qapı çölünə qoyacaqdı?

   Nədənsə Zülfüqar da çox gərgin idi . Əlləri ilə çənəsin ovxalaya ovxalaya içəridə var - gəl edirdi . Bəlkə də bu günü heç düşünməmişdi . Evlənmək həvəsində olan Zülfüqar qarşısında dayanmış qızı yaşda gənc qıza toxunmağa ar edir? Eləcə də Lalə düşünürdü. İndi anası yaşda olan bu kişinin qoynuna neçə girəcəkdi?  Çox utanirdi çox ...

   Bayaqdandır ayaq üstə qalan Lalə için için ağlayaraq əsirdi. Otura da bilmirdi . Adətə görə təzə bəy gəlinin örtüsünü açıb alnından öpərək namusu kimi qəbul etməli və yatağına oturtmalıydı.

    Hələ indiyə qədər belə iztirab çəkməmişdi. Beynində fikirlər dolaşırdı . Zülfüqarın ona yaxınlaşmaması ağlına yüz cür fikir salırdı . Onun gərgin var -gəli  onun haqqında deyilənlərə əsas verirdi . Qulağına çatmışdı ki, guya Zülfiqarda problem varmış uşaqları olmurmuş , arvadı da onu evdən qovubmuş . Daha dayanmağa səbri qalmamışdı . Sabaha qədər onu beləcə ayaq üstə gözləyə bilməyəcəkdi . Onsuz da nə olur olsun geri dönməyəcəkdi. Lap Zülfüqarda bir problem olmasa da , Zülfüqar Leylanı qəbul etməsə elə burdanca başın alıb qaçacaqdı. İkinci dəfə ata evinə dönə bilməzdi . ''Deyəcəklər,, dən qorxurdu . Altı il idi dul damğası yemişdi . Nə qədər ağır otueub dursa da arcasınca dolaşan söz söhbətdən bezmişdi . Birdə ikinci dəfə ata evinə qayıtsa ... Allah göstərməsin ... Daha bundan sonra olanlar onu maraqlandirmirdi . Qismətini, taleyini həyatın axışına buraxacaqdı .

   Elə ağzını doldurmuşdu ki , Zülfüqara desin ki, ''məni bura niyə gətirmisən , madəm bir problemin olduğunu bilirdin ,  məni niyə bədbəxt eləyirdin ? ''- deyə

   Zülfüqar dilləndi ;

  - Hələ çox gözləyəcəm ? 

   Çaşıb qalmış Laləni dəli bir gülmək tutdu. Əsəbindən içində gülə gülə ürəyində;

   - Başı xarab olub bunun ? Nə danışır bu nəyi gözləyir? Gözləyir ki ,mən bunu soyundurub yatağa basım ?

   - Gulməli bir şey dedim? 

   - Nəyi gözləyirik ?

   - Bir qızın olmasını mənə nə zaman  deyəcəksən ?

  Canına ,bədəninə bir istilik gəldi . Elektirik çatpmış adamlar kimi canı lərzəyə gəldi . Ayaq barmaqlarının ucundan təpəsinə qədər damarları güyüldədi . Demək ki, bilirmiş , bəs niyə özünü bilməməzliyə qoyub ? 

  - Sənin uşağın var ?

  Lalə başın aşağı salıb başıyla təsdiqlədi . Yanaqları aşağı isti bulaq açılmışdı . Zülfüqar onun əlindən tutub qapıya dartdı ...

   Vəssalam ... elə bura qədərmış ... Üzünün örtüsü belə açılmamışdı . Onu geri qaytarır ...qiyamət indi başlayacaq ,  tufan qopacaq ...

   Zulfüqar qapını açıb Laləni irəli itələdi . Zalda oturmuş qadınlar ayağa qalxdı hamı təşviş içində idi . Zatən kənddəkilərə Lalənin qız uşağı olduğunu yaysalar da evdəkilər hamı onun gəlin olduğunu bilirdi . Eləcə də Zülfüqar . Bəs bu biyabırçılıq nəyin nəsiydi ?

  - Mal alanda balasın qoyub gəlirsiz , ya danasında gətirirsiz ? Söhbətin nədən getdiyini bilməyən qadınlar mat mat bir birinə baxdılar . Lalənin uşağı olduğunu bu ailədə bir Natella və anası bilirdi . Zulfüqarın sözündən vəziyyətin nə yerdə olduğunu bilib bir birlərinə him elədilər .  Bu xəbərin kəndə yayılıb , biabır olmasının qarşısını almalıydılar . Tez əl ayağa düşub Zülfüqarın qabağına qaçdılar 

   - Qadan alım ay Zülfüqar , sakit ol ,  belə eləmə lazım deyil !!!

  Zülfüqar əsəbi halda Natellayla qardaşı arvadına baxıb Laləni onlara tərəf itələdi . 

 - Anasını gətirib ,balasından ayırmayın ,  gətirirsiz ikisini də gətirin . Onsuz da mən sizə demişdim yanı balalı olsun 

  - Camaat ...

  - Məni camaat maraqlandırmır ... nə camaat ee mənə camaat lazımdır?  Çənə arvad yox uşaq lazımdır . Arvad her yerdə var . Sizə demişdim mənə uşaqlı qadın lazımdır ...

  Taa Leylayla Zülfüqarın görüşünə qədər Zülfüqar inad edib Lalənin qoynuna girməmişdi ...

   Kənd bir birinə dəymişdi . Yeni mövzular ,  yeni dediqodular başlamışdı . Gah deyirdilər Zülfüqarın aldığı gəlin cıxıb ,gah deyirdilər ,  bir pozgunu gətirıb buna sıriyıblar . Gah da deyirdilər ki , qadının bici varmış ,  anasına verib gəlib ... Bütün bu danışılanlar Zülfüqarın da qulağına çatlrdı . Dünyanı vecənə aımırdı ... 

  - Atım altımda qızmasın at yenə də mənim  atımdır ...

  Bir həftə sonra Zülfüqarın ipə sapa yatmadığını görən ailə Lalənin anası gilə xəbər yollayırlar . Məsələdən onları agah edib onlara qonaq gəlmək istədiklərini onu Leyla ilə tanış etmək istədiklərini deyirlər . O zaman Lalənin toyunda Leylanı kəndə Lalənin əmisi gilə aparmışdılar ki, Leyla anasının toyunu görüb pis olmasın . Laləyə düşkün olan Leylanın ondan ayrılmayacağını düşünmüşdülər . Əslində Leyla uşaq olsa da hər şeyi başa düşürdü . Anasının əmisi qızları ilə pambığa gedən Leyla əmısı qızlarının sahədəki qadınlarla anasının qıybətini eşıdırdı . Və o zaman məhz Lalə onun bacısı yox , anası olduğunu hiss etmişdi . Çünki hamı Lalənin ərə getdiyini eşıdıb Leylaya açıyaraq baxırdılar ...

   Kamal əminin vurağan bir buğası var idi . Leyla artezanın başında oynayarkən buğa açılmış qızı buynuzuna keçırib yerə çırpmışdı . Səsə gələn ev əhli qızı kənd xəstəxanasına qaçırtmışdılar . Leylanın əzilməsini Laləyə heç kim deməmişdi . İndi Leylanı başdan ayağa sarğı içındə görən Lalə dəliyə gönür . Qızına sarılıb onu  düz kimi yalayaraq ağlayır . 

  -Məni bağışla qızım ,səni tək qoymamalıydim . 

   Bu vaxta qədər bacısı bildiyi bu qadının dilindən eşitdiyi ''qızım'' kəlməsi onun balaca vücudunu titrədir . O da anasına sarılıb ağlayır və elə bu vaxt anlayir ki elə bu gün , burda bu bacılığı ömürlük itirdi...

  Ailələr danışır , həqiqəti Leylaya deməyə qərarlaşdırırlar . Anası onu Zülfüqarın qucağına oturdub ; 

   - Bu vaxta qədər sənə yalan danışmışıq. Sən nənəyə mama , babaya dədə deyirdin ,biz də buna etiraz etmədik . Uşaqdır qoy necə istəyir elə desin dedik . İndi əsil həqiqəti bilmənin vaxtıdır . Mən sənin bacın yox , ananam . Atan da əsgərlikdəydi, indi gəlib.

  Təccüblə  keçən dəfə onlara gələn və elə ilk dəfədən ona qanı qaynayan Zülfüqarın üzünə baxdı. Güldü ;

   - Əmidən də əsgər olar ?

  Atasının əsgərlikdən gəldiyi heç cür ağlına sinmirdi . Çünki evləri hərbi hissənin yanındaydı . Ordaki əsgərlər cavan , qarşısındakı adam isə yaşlı idi ...

  Anasının dili dolaşdı; 

   -Yox  ee qızım, başa düşmədin o coxdan qurtarmışdı əsgərliyini , amma hələ gəlməmişdi , rusetdə qalmışdı. Orda işləyirdi . Biz də onu burda dədəgildə gözləyirdik . İndi gəlib, bizi evimizə aparsın . Daha öz evimizdə qalacağıq. Gedəkmi evimizə ? 

  Leyla başıyla razılıq verdi . 

  - Ay sağol , mənim ağıllı qızım. Onda , atanı qucaqla görüm bir ! 

  Qucaqladı ; 

   - Ura !!! Atam gəlib ...

   Bu kəlmə naxış naxış Zülfüqarın ürəyinə yayıldı  ,  ilmə ilmə kölnünə övlad məhəbbəti toxudu. İllərlə gözlədiyi övlad həsrətinə son qoydu . Bu kəlmə Leyla ilə Zülfüqar arasında gözə görünməz bir bağ yaratdı . Sonralar dörd uşağı olsa da Leylanın yeri bir başqaydı onun ürəyində.

   Zülfüqar onu qəbul etsə də, Lalə ilə xoşbəxt bir ailənin yoluna addım bassalar da , nenesi Leylanı onlara vermedi . Taa bu günə qədər ...

 ...Axşam küifet eve toplanmışdı anası da gelmışdı Leyla ücün toy bayram idi anası, bacısı ,qardaşı gelmışdı. Hem de sabah rayondakı vezıyyetle baglı Bakıya köcecekdıler . Leylanı da özləriylə Bakiya aparacaqdılar. Leylanın ailə həsrəti sona erecəkdi . Heç ayrılmadan anasının , qardaş bacılarının yanında qalacaqdı . Artıq Leyla nənəsinin evinə anasıgıl kimi qonaq gəlib gedəcəkdi . 

 ... Ve demır yol vagzalına geldıler.  Leyla qardaş bacıları ile kupede oturdu onlardan  goz qulaq oldu , anasıgıl çemadanları , bezı ev eşyalarını, yorgan ,doşek ,xalı ,kilimi  içerı- kupeyə yukleyırdiler . En balaca qardaşı 6 aylık idi. Leylanın başı ona qarışmışdı . Nece oldusa  ikincı qardaşı Əli gozden yayınıb kupeden cıxdı. Hec kım bunu hiss etmedı. Qatar terpenmeye başladı . Her kes yerıne oturdu ana cantadan su ve yeyeceklerı cıxardı uşaqlara pecenıye verdı birden uşagın bırının eskık oldugunu gordu . Qadın delıye döndü

- Balam yoxdur... Eli hanı?

   Qadın feryad edır ozun o bırı kupelere vurur uşaq ortalarda yoxdur. Vaqon bır bırıne deymışdır. Hamı ayaqdaydı ... vaqon nezaretcısı geldı . Hadıseden xeberdar olan kimi qatarın frenin çəkib maşiniste xeber verdi . Novbetı dayanacaqda dayanıb uşagın itmesı barede vagzala xeber vermesını  maşınıstən teleb etdı . Qatar artık Berde şeherıne yaxınlaşmışdı . Ananın feryadı vaqonu goturmuş artıq qonşu vaqonlarla da elaqe yaranmışdı uşaq vaqonlarda da axtarılırdı . Ata caresızce qadını sakıtleşdırmeye calışırdı , LEyla da aglayan uşaqları. Berde vagzalında qatar dayandı . Vezıyyetle elaqeder qatarın hərəkəti sürəsi  uzadıldı ata ve ana demır yol polis idaresıne getdıler . Ağdam vagzalına uşagın itmesı barede xeber verdıler . Teessuf ki , uşaqdan  heç xeber yox idi , artık bılınmırdi ki uşaq getdıklerı qatardadırmı, ya da vagzaldamı qalıb.  Yollarına davam edıb uşagı Bakıda qatardamı axtarsınlar ,yoxsa geri  donsunler, vagzaldamı axtarsınlar? Belke heç vagzalda deyıl belke qatardadır ...

          5 BÖLÜM

    Qatar Bakıya çatmışdı . Anası eşyaları vagzalın peronuna boşaldıb, Leylanı uşaqların ve eşyaların yanında qoyaraq  birbaşa Demir Yol Polıs idaresıne qaçdı .

Atası Berde vagzalından gerıye donmüşdü. Uşagı o biri vağzalda axtaracaqdı. 

   Vagzal cox qarışıqlıq idi. Leylanın  gözu dord olmuşdu . Tanımadıgı bılmedıyı yerde uşaqlarla eşyalarla qalmışdı ,anası da getmışdı . Pul qazanmaq istəyən hamballar da imkan vermırdi . Birı gedır ,bırı gelır ;

   - Kömek  lazımdır?

   - Yola qeder cıxara bilerik . Çox ucuzdu,  bır şey deyıl . Araba getırım?

   Balaca qardaşı Elşen de heç kirimirdi çox aglayırdı , qızın əsəbləri  tepesınde idi, bacısı Sevinc qardaşi Yusıf  de bır yerde durmur ora-bura qacırdılar. Dunyada neler baş verdıyınden xeberlerı yox idi , oz alemlerınde idiler.

  Biraz kecmiş iki polis ve anası geldı. İtkin düşən qardaşı Eli tapilmişdi. Rayon demır yol stansıyasında qalmışdı. Qatar yola cıxdıqdan yarım saat sonra vagzal nezaretcısı peronda kiçik bir uşaq gorub danışdırmış ,uşagın adının Elı ananın adını Lale ,atanın Zülfüqar oldugunu öyrənərək,əvvəl vagzalın mikrafonları ile uşagın ana atasını səsləyərək demiryol stansıyasında 4 yaşlı uşagın tapılması barede  elan vermiş , bır xeber cıxmayınca uşagı vagzalın polis şöbesibe getırmişdi. Biraz sonra Berde vagzalında qatardan enib geri dönen ata uşagı tehvil almışdı.

   Ana taksı tutub eşyalarla birlikdə uşaqlarını taksıye mindirib qaynıgile yola düşdü. 2 gun sonra ata ve Eli de gelir . Ata ailenı qardaşının evinin zirzemisinde yerleşdırıb,  bir neçə gün sonra özü rayona qayıdir . Kendın özünmüdafie batalyonunda könüllü idi . Yaşı çoox olduğundan ön cəbhəyə alınmasa da arxa cəbhədə onların köməyinə çatırdı . Maşını ilə əsgərlərə yemək , silah daşıyirdi . 

   Lale mektebıne  Bakıda davam edirdi. O zaman  o, 9 cu sinifde oxuyurdu. Leyla getdıyı mektebde agllı ve bacarıgı ile tezlıkle ozune hormet , regbet qazandı . Anası uşaqları baxcaya qoydu. Özü də iş üçün Azərxalçaya müraciət etdi . Rayonda usta xalçaçı idi . Burda da əlindən bir şey gəlməsə də ildə iki üç xalça kəsərək ailənin dolanışı üçün əlindən gələni edirdi . Beş uşaqla nə qədər çətin olsa da anası kiməsə möhtac olmaması üçün özünü oda közə yaxırdı . Hele iş saatından sonra eve de iş goturmüşdü. Hem ozu toxuyur , hem  Leylanı da töxumağa öyrədirdi. Leyla anasının kömekcısı ldi . Leyla uşaqlarla ,evle , yemekle, ev işlerıyle meşgul olar , ana işə gedər , işden sonra evde xalca toxuyardı . 3- 4 aydan bır toxudugu xalcanı Azerxalcaya tehvil verer maaş alardı. Ve belece  çətin gunlerını otuşdurerdıler , evlərinə yurdlarına dönmək üçün günləri sayırdılar . O zaman ''215 KL '' başlayan kimi televizorun qarşısına gəlir döyüş xəbərlərini seyr edər , hər dəfəsində televizoru məyusluqla söndürərdilər . Daxıli çəkişmələr , müharibə ,  şəhid xəbərlərindən bezmışdılər artıq . Hər gün şəhid hər gün bir kəndin , bir postun alınması xəbəri onların vətən ilə bağlı ümüdlərini qırırdı . Vətən əldən gedirdi . 

   Ata doyuşdeydı . Çoreyın ,yagın ,etın qıt vaxtı idi . Müharibe dövru idi. Çorek ,et,yag talonnan satılırdı . Növbe saatlarla cekırdı .Tebii ki bu işlere Leyla baxırdı.  Çox çətin zaman idi bir tikə çörək ,bir qutu yardım üçün az qala qardaş qardaşın ətini parçalayacaqdı . Çörək növbəsində dəfələrlə millətin ayaqları altında qalıb balaca canı əzilmişdi . Dəfələrlə əlındə tutduğu talon yerə düşüb camaatın ayaqları altında əzılib cırılmışdı . Günlərlə evlərində ac qalmışdılar . Nə qədər çətin günləri olsa da anası özlərəndən  imkanlı olan qayınına əl açmazdı . Evdə olan olmazla uşaqlarının qarnın doyurar , 1 yumirtanı 5  6 yerə bölüb çörəyin arasına yaxar , arasına da düz səpər uşaqlarına verərdi . Beş yerə bölünmüş yumurtanın dadını çörəkdə hiss etməsələr də , duzun dadını hiss edib bəh bəhlə yeyərdilər . Lalə çörəyin bir loxmasını da atmazdı .  Ən çətin vaxtlarında çörəyin qırıqlarını tavaya düzüb qızardar , üstünə şərbət bişirib tökərdi . Bu şərbətli çörək bu evin həm paxlavası həm də şəkərburası idi . 

   Beləcə ağrısı acısıyla ,  hər çətinlikləri ilə bir illərini geri qoydular . Bu bir oldə anası atası ilə dəfələrlə Ağdama  evlərinə getmişdi . Leyla isə məcbur uşaqların yanında qalmışdı . 

   Həmin ili qış sərt gəlmişdi . Qara qış hər tərəfi qara boyamışdı. Köhnə ili yola salıb, yeni ili qarşıladılar . Yanvarın 18 də Leylanın ad günü idi . Atası kəndləri işğal olandan bir dəfə də olsun Bakiya gəlməmişdi . Arada Anası rayona gedib gəlirdi . Rayonda vəziyyət doğurdan da gərgin idi . Leyla daha burda qala bilmirdi , nənəsi babasi ümün cox darıxırdı . Rayondan çıxandan sinif yoldaşlarını görməmişdi . Düzdür Səidə və Kəmalədən  başqa onu anlayib başa düşən rəfiqəsi olmasa da yenə sinif yoldaşları üçün darıxırdı . Çox istəyirdi bir dəfə də olsa evlərinə getsin . Yenə o məktəb yollarında dolaşsın . Hazırda məktəblərini  hərbi qərargah etmişdilər . Ora siravi adamların getməsi qadağa olunmuşdu . Olsun yenə aralıdan da olsa məktəbi görmək istəyirdə . Anası söz vermışdı yay tətilində onu göndərəcəkdi . Lakin yay bitmişdi o hələ rayona getməmişdi . 

  9 cu sinifin buraxılış imtahanlarını uğurla başa vurdu. Oxumağına davam etmək istəyirdi . Leylanın oxumaq həvəsini də anası yaxşı bilirdi . Odur ki ona bilə bilə oxumayacağını deyərdisə nələr olacağını da təxmin edirdi . Odur ki Leylanı dilə tutdu ki dərs açılana qədər əmisi qızı Gülarəylə onu İçəri şəhərdə yerləşən xalça sexinə  göndərsin . Bu Leyla üçün yaxşı olacağına söz vermişdi anası . Həm işləyib yeni dərs ili üçün məktəb ləvəzimatlarını alacaqdı , həm də ailəyə kömək olacaqdı . Həmin ili Leylaya çox əyləncəli oldu . Yeni tanışlıqlar , dostluqlar , şəhərdə gəzmələr , qızlarla əylənmələr bu şəhəri Leylaya sevdirməyə başlamışdı . Ozündən 7 yaş böyük olan əmisi qızı gülarənin pozetiv əhval ruhiəsi , məzəli söhbətləri Leylanın yaşam tərzinə sirayət edirdi . Gülarələ bərabar olanda günü əyləncəli keçirdi . İki gənc qızın şıltaqliqlari qarşısında nə dayana bilərdi ki . Gülarəylə həm evdə həm də işdə yaxın rəfiqə olmuşdu . 

   Yayda işlədiyi üçün rayona gedə bilmədi . Yeni dərs ili başladı . Anası onu məktəbə qoymadı . Nə qədər ağlayıb sızlasa da ana yumuşalmadı ki yumuşalmadı .  Bu dəfə də Leylanı dilə tutdu ki , onu peşə məktəbinə ya da texnikoma qoyacaqdı . 

  Havalar soydu , günlər qısaldı . Hər gün şəhərə işə gedib gəlmək çətinləçdi . Leyla sabah gedib axşam hava qaralanda evə gəlirdi . Bu aralar Gülarədə işdən çıxmışdı . Şəhər yerində qızından nigaran qalan ana Leylanı işdən çıxardı . Leylanın qara günləri başlamışdı . Bütün günü evin işləri , 4 uşaq ,  hələ bu azmıŞ kimi anasının evə götürdüyü xalçanı da toxuyurdu . Hətatının dadı duzu qalmamışdı . Məktəbə getmirdi . Çox darıxırdı . Tez tez xəyalına kəndləri , məktəb ləri , sinif yoldaşları gəlirdı . Belə vaxtlarında onları , oraları çox görmək istəyirdi . 

  Atasının gəlişi ona yeni il hədiyyəsi oldu . On gün qalıb geri dönəcəkdi . Leyla qanın qaşığa qoymuşdu

  - Mən də gedirəm - deyə .

  Həmin gün 93 ün yanvarın 18 də  ad günü idi . Və bu tarix onun vətənində sonuncu ad günü oldu ...

   Nənəsi ilə babası onu böyük sevinclə qarşıladı . Bu 7  8 ayda elə bil nənəsi babasi daha da qocalmışdı . Həyətə girəndə həyət bacanı tanıya bilmədi . Baxımsızliqdan həyət bacani ot basmışdı . Müdaribənin fəsadları nəinki evin divarlarinda hətta həyətə düşərək partlamayan raketdən də hiss olunurdu . Həyətə göz gəzdirdiksə hər qarışında bir xarirə çanlanırdı . Yanvar ayı olmasına baxmayaraq hələ də pırniq ağaclarında karalıyoklar , nar ağaçlarında sərçələrin dəlik deşik etdiyi narlar , heyva ağaclarında salxım salxım heyvalar saralırdl . Yanı başqa vaxtı bu zamana ağaclarda meyvələr qalardımı? Noyabır ayında alverçılər gəlib həyətin payız meyvələrini vurub Rusiya bazarlarında satmağa aparırdılar . Amma indi ... Başı aşağı sallanmış ağaclardakımeyvələr də ağlayirdı elə bil . 

  Həyətə göz gəzdirdikcə bu evdə yaşadığı xatirələr də Leyla kimi niskillənmişdı sanki . Dindirsən ağlayacaqdı . 

   - Ay bala ,Ay Leyla nə dürmüsan o qarın soyuğun altında , gəl kirkirəni qurmuşam qovud edəcəm . 

  Pəhh nənəsinin ballı qovurdu üçün nə qədər darıxdığının indi fərqinə vardı . Hananın şaxtalı havasını içinə çəkib dolmuş gözlərini silə silə içəri geçdi . Ev elə bil üstünə gəldi . 7  8 metrelik zal bom boş boşalmışdı . Evin yuxarı başına qoyulmuş stenka mebel yeni aldıqları divan və stol stul yox idi . 

   - Aaa , ay maama? 

  - Noldu balam ? 

  - Bu evin aynoyunu hanı ? 

  - Oğurlayıblar .

  - Boy ? Kim oğurlayıb ? 

  - Nə bilim ay bala , hər  atışmada qapı bacanı bağğlayıb qaçırıq hər gəlişimizdə baxırıq ki evdən bir şey gedib . 

  - Elə şey olar ? Niyə şikayət etmirsiz ?

   - Kimə ?  İt yiyəsin tanımır , Müharibədir . Camaat o boyda iğıd iğıd oğlanların itirir yanmır , mən indi iki taxtaya yanacam ? Cəhənnəmə olsun qadamı balamı aparsin . Təki balalarıma bir şey olmasın . Taxtadır da , təki müharıbə bitsin , qardaşların silahı yerə qoysun , nəzir demişəm - barmağındaki yaqut qaşlı üzüyü göstərib dedi;

   - Allah qoysa aparıb bunu satacam nə qədər eliyir nə edir hamısına qurban alıb kəsıb qapımda ehsan bişirib yetim yesirə , gəlib gedənə paylayacam . 

   Nənəsini qucaqladı, üzündən gözundən öpdü. 

 - Allah qoysa mama , təki sağlıq olsun . 

   Birazdan evlərinin boş zalını kirkirənin taqqıltısı götürmüşdu . Nənəsi bayaq sacda qovurduğu qorğaları əl dəyirmanında üyüdürdü ...

   Həmin geçə sakit kecdi atışma yox idi.  Alışmıçdi bu evdə səhər tezdən qalxmağa . Hər sabah nənəsi saat 7 olmadan onu qaldirib dərsə hazırlardı . Saçlarını darayıb hörərdi . Nənəsi o vaxt məktəbdə xadimə işləyirdi . Yeni tikilən məktəb binaşında atapleniyalar yanırdı . İbtidai siniflər üçün nəzərdə tutulmuş köhnə binada isə kömür peçləri yanirdi . Məktəbin xadımələri dərs başlamadan hər kəsdən əvvəl məktəbə gedər kpmür peçlərini yandırar sinif otaqlarını isidərdi . Məcburən Leylanı da hər səhər ozüylə məktəbə apararadı . Yuxudan doymayan qız dərs saatı başlayana qədər kömür pecinin yanındaki partanın üstünə başını qoyub yatardı . 

   İndi də özünü o günlərdəki kimi hiss etdi . Elə bildi nənəsi yenə onu qaldıracaq . Yatağından  nənəsinin yatdığı çarpayıya döndü . Nənəsi yox idi . 

   - boyy, mamam gedib ,mən gecikdim - deyə tələsik ayağa qalxanda yadına düçdü ki axıdaha nə o məktəb var ,  nə də o kömür peçi ,nə də məktəbdəki uşaqlar ...

   Əynini geyinib zala kecdi . Vəziyyəylə əlaqədar , şəhərə təbii qazın verilməsi dayandırılmışdı . Zalda odun peçı qurmuşdular . Nənəsi peçə odun ata ata dönüb Leylaya baxdi . 

 - Durdun qadan alim ? Nə tez durdun ?

  - Sabahın xeyir , mama . 

  - sabahin xeyir . 

  - Elə bilirəm məytəbə gedirik ee -güldü

 -Heç gedən vaxtı durquza bilmirdim ee səni . 

  -Hə vallah . Dədəm hanı ? 

 - Beyjə bir qar yağıb ,bir qar yağıb day nətər . Yazıq səngərdəkilər , anası ölmüşlər , görən neynirlər bu soyuqda . Dədən dirnax almışdı . Gejə qoydum bişdi . Dedi aparım uşaxlar yesin . Bir kasa götürdüm saa , böşqavin altında soymamış otur ye . 

   Böşqabı xaşın ağzından aça aça; 

  - Uşaqlar kimdir ? Kimə apardı xaşı ? 

   - Saldatlar dana ...

   - Həə... 

   Yeməkdən sonra geyinib küçəyə çıxdı . Təzə məhəllədə yeni ev tikib - hələ bitirmədən yeni evlərinə köçmüş dayısıgilə getdilər. 

  Nənənin qapıdan tutub gətirdiyi xoruzu kəsib dayısinın arvadıyla təmizləyib ütdü. Birazdan köç külfət onlara toplandı . Dayısı deyərdi ki , o il qaratoyuq ili idi . Deyir aclıq və  müharibə şəraitində olan şəhərin elə bil allah üzlərinə baxmışdı . Deyir şəhərə o qədər qaratoyuq dadanmışdı ki , elə bil alıah onları sürüylə bura göndərmişdi ki əsgərlər aç qalmasın . Əsgərlərin yedikləri ancaq qaratoyuq imiş . 

   Həmin gün xoruzu  bişirib aşın altına qoydular  , dayısnın vurduğu yeddi səkkiz qaratoyuğu da kabab eləyib yedilər , ad gününü qeyd etdilər . Gecəni yatıb səhər bombardımanın səsinə oyandılar ...

  Bu gün onun vətəndə sonuncu günü idi. Həmin gün Nənəsi ilə Bakiya gəldi . Nə biləydi ki bu gediş vətəndən son gedişidir . Bilsəydi bir ovuc vətən torpağı da götürərdi özüylə . 

   Həmin gündən beş ay sonra  iyunun 23 də Ağdam  bir qrup satqınların yeminə dönərək düşmən tərəfindən işğal oldu...

                           ***** 

   Artıq rayonları işgal olmuşdu bilirdiler kı artık orda evlerı ,duzenlerı ,hecnelerı yoxdur . Bütün qaçqınlar kimi dövlət onları da yataqxanada yerləşdirmişdi .onlara da Şin zavodun yataqxanasında müvəqqəti yaşayış yeri verilmışdı .  Nenesı ,babası da gelmişdi eynı yataqxanada qalırdılar. Baba geldıyı gunden şeker xestelıyıne  yaxalanmışdı. Şekerden gozlerı tutulmuşdu . 2 il  xestexanalardan qurtula bilmirdi . Nənəsi də onun yanında qalırdı . Daha ümüd yox idi . Bir tərəfdən xəstəxana həyatı, bir tərəfdən vətən həsrəti  babasının həyatına son qoyurdu . Can verırdı, canın tapşıra bılmırdı ,veten hesretıyle qovrulurdu. 

   Vəziyyət olduqca gərgin idi . 9 baş aileyle 2 kiçik otaqda . Metbex hamam tuvalet bele yox idi . Sadece yatmaga yer vermışdı hökümet onlara . Sadece daldalanmaga . Aclık , sefalet höküm sürürdü . Hetta qonşularla beraber yaxındakı duz golünden duz toplayıb satırdılar.  Anası  Bakıdan corek alıb sabah elektirik qatarında Hacıqabula aparıb orda satar, puluna ordan pamıdor ,badımcan ve başka kend mehsulları alıb getırər, qonum qonşiya  satıb corek pullarını cıxaradılar .Atası  yaxşı dülger idi. Gözəl əl işləri ilə tez bır zamanda etrafda ve yaxın qesebelerde ad qazandı. Vezıyyetlerı xeylı yaxşılaşmışdı. Əllərindən bir iş gəlməyib hələ də dövlərdən nəsə umaraq, sefaletden surunen bezı agzıgöycek qonşuların qısqanclıgı hemışe yataqxanada soz - sohbet, dava yaradırdı. Bir terefden de seferberlık idi. geceynen polisler evlerı basır genclerı yıgıb muharıbeye aparırdılar gunde bır şehıd gunde bır yaralı xeberlerı ...

  Həmin ili Leyla heç bir yerdə nə oxumadı nə də işləmədi . Ümüd yeni dərs ilinə qalmışdı . Bəlkə anası onu oxumağa qoya .

    Bir gün xalasının verdiyi xəbərlə Kleyla evi çalxaladaı . Maliyə kredit texnıkomuna qəbul imtahanları başlamışdı . Xalası oğlu  və Leyla üçun lazımı yerlərə baş vurmuşdu . İş qalırdı gedib  lazımı adamlarla ''görüşməyə,, 

  Və bir gün atası Leylanı da götürüb texnıkoma gəldi . ''Lazımı,, adamlarla görüşdü , lazımı ''məbləğı'' öyrənib  Leylayla geri döndü . Atası ikinci qrup əlil idi , həm də güllə yarası almışdı . Ən azından bu qədər böyük məbləğ istəniləcəyi ağlına gəlməzdi . Pərt olmuşdu . Leylaya söz vermişdi ,,seni oxudacam deyə ,, . İndi onların bu qədər pulu yox idi ki , onu texnikoma qoysun . Kişi , evə gələnə qədər ağsına su alıb susdu . Hətta Yolda Leylanın ona nə dediyinə , onunla nə danışdığına da fikir vermədi . 

   Gecə ər arvadın içəridən xısın xısın səsi gəlirdi . Zülfüqar yaman günlük üçün saxladığı bir qisim pulu Laləyə verərək ; 

   - Təzə toxuduğun xalçaları da apar Azərxalçaya sat , apar uşağı qoy məktəbə . Qoy oxusun qız uşağıdır . Əlində sənəti olsun , həmişə biz olmayacağıq . 

   - Mən onları sata bilmərəm . O xalçaları uşaqkara toxumuşam cehizləridir , düşər düşməzi olar , onların adına eləmişəm . Qoy bu pul da qalsın vəziyyət günü gündən pisləşır . Bu qızı məktəbə qoyacağıq deyə kəfən pulumuzu aparıb itə qurda yedirtməyəcəyik ki ,

  Həmin gecə Leyla atası ilə anasının səssiz müharıbəsinin şahidi oldu və həmin gün anladı ki oxumaq həvəsindən birdəfəmlik əl çəkməlidir . Ömrü , gəncliyi bu evdə qardaş baçısına dayə , evlərinə qulluqçu olaraq keçəçək . Axırda da başın piyləyib birinə verəcəklər . 

   Beləcə ümüdünü itirdiyi yerdə ailə dostları olan Zöhrə müəllimə ona yeni bir ümüd verdi . Peşe mektebındə qəbul vaxtı bitsə də şagird çatışmamazlığından yeni qəbul komisiyası yaradılıb .  Peşə məktəbinin drektoru onun ərinin yaxın dostu idi . 

  - Lalə istəyirsən bir danışaq Yaqub müəllimlə , Leylanı düzəldək getsin oxusun . 

  Beləliklə bu dəfə də geyinib kecinib atasının yanına düşdü . Yaqub müəllim Fəxrəddin müəllimin adını eşidib taa ayqlarına qədər gəldi . Səmimi görüşdən sonra Fəxrəddin müəllimin tapşırdığı şagirdi məktəbə qəbul etməmək mümkün olardımı . 

     Peşə məktəbinin Mühasıbat uçotu faklutəsinə qəbul olmuşdu . Fəxrəddin və Zöhrə müəllimənin dəstəyi üzərində idi . Yaqub müəllim də elə onlara görə Leylanı sinif müəllimlərinə və Mastrlara tapşırmısdı . Bu qayğı Keylaya qol qanad verirdi . Oxumaq , təhsilinə davam etmək istəyirdi. Peşe mektebınde hem initsituta hazırlaşır hem de dersden sonra pratikaya gedırdi , hem işleyır , hem öyrenırdı . İşden sonra kitabxanaya gedıb lazım olan kitabları elde edır . Eve gelır, evde 4 uşağı ,atasını rahatlayır, çay çörəklərini verər , evləri yığışdırardı . Zülfüqar kişi ev ustası idi  iş olanda gedıb işleyır olmayanda evde olurdu . Ana zavodda növbeli  işleyırdi . İki  gun evde, iki gun işde olurdu . Gece işleyır sabah gelıb yatar , axşam qalxıb yeyıb işe geder . Evde qalan gunlerı Hacıqabula çörek satmaga gederdı.

   Dersden sonra Leyla eve gelıb  yemek hazırlayır sufre acıb ailenı başına toplayır ,yeyerler sonra,ortalık toplanıb here öz işine kecenden sonra kitabların elıne alıb gece 2 ye 3 qeder oxuyardı. Hefdede 1 2 defe de qezetlere meqaleler yazardı . 

  Mektebden qızlarla atışıb  qospitalda yaralılara meyve siqaret  aparar ,arada bır qan vererdıler . Yaralılardan döyüş yolları haqqında musahıbe alıb onların doyuş sücaetinden meqaleler, hekayeler yazıb qəzetlərə verərdi . Bu onda tükənməz bir həvəs idi .

   Bu Leylanın gündelik heyat terzi idi.

   Qaldıqları yataqxanada üst mertebede 26 yaşlı Akif adlı oglan var , kend uşagı idi . Çox saf, temiz uşaq idi Akif . Vurulmuşdu Leylaya evlenmek isdeyırdı . Leyla uşaq idı o zaman . 15 yaşı vardı, ne qanunlar buna izin verirdi ne de özü isdemirdi . Qarşısına meqsed qoymuşdu oxuyacaqdı. Ama anası yukunu azaltmaq üçün kim olur olsun qızını vermek isdeyırdı. 

  - vallah bu qız bizi yıxıb suruyəcək . Cabah peşəni qurtaran kimi dirəşəcək ki instuta gedirəm nəylə ? - deyə düşünürdü . 

   - Hem şeher yerıdır , qızı tek qalmasın azanı tezenı var here bır yerden gelıb . Başında bırı olması lazımdır - deyərək həm Zülfüqarın, həm də qızın başının etını yeyırdı ,  onları bu işə razı salmaq isdeyırdı . Qız etıraz etdıkce ana qızı danlayır hetta döyüdü . Leyla artıq anasını tanıya bilmirdi . Anası günü gündən qəddarlaşırdı . Qetıyen qızını ozune yuk gormek isdemırdı , hele evın bu boyda problemlerının qabagında qız qebul olsaydı onu oxutmaq ,xerclıyı, geyımı ,imtahanları, yolu... bunlar hamısı problem idi 

- Ana men oxumaq isdeyırem 

- Ere gedennen sonra oxuyarsan da ne var bunda.

   Yazıq atalıgı hemışe Leylanı mudafie edırdi . 

  -Burax qızın yaxasını Lale - deyırdı - Onun ere geden yaşı deyıl , özu uşaqdır gedıb ne aile yiyesi olacaq ki ? - Ne dese cifayda. Evın höküranlıgını elıne almışdı anası, o ,ne isdeyırse o olmalıydı. Marəsiz qalan Leyla anasına şert qoydu ki, 

   - Evlenecem ama bu şertle məni alan oğlan ev alacaq, men burda yataqxanada qalmayacam.- Leyla bılırdı kı , bu qarışık seferberlık , kasıbcılık zamanında o ev alan deyıl,  hem qacqın o zaman ev ala bılerdımı? Bu mumkun olan şey deyıldı. Bunu etmek üçün gerek milli meclisde dayısı olaydı...

  - Evlenın hele, sonra alarsınız daa day ömrunuzun axırınacan burda qalmıyacaqsınuz haaa...

   ... Ananın ev gunu idi . Elciler geldiler . Akifin anasının xalası ve  boyuk bacısının qızı . Üstünde Sbel Canın şeklı olan şokalat qutusunu masanın ustune qoyub anayla va neneyle danışmaga başladılar .

   Leyla elinde kitab qapının agzındakı stulda oturub ozunu meşgul kimi gosterırdi . Ama qulaqları onlarda idi . Ne deyeceyını, ne edeceyını bılırdı artık. Ne olur olsun anasının dedıyı olmayacaqdı.

   Nehayyet Leylaya soz verıldı

  -Getsın ev alsın sonra . Men oxumaq isdeyırem. İnitsituta gırecem . O vaxta  qeder de o ev alacaq.

   ... Az sonra  ust mertebeden gurultu ve  şüşe qırılması seslerı geldı.  Qonşular sese qacıb ust mertebeye çıxdı, demeyesen elçıler Akife Leylanın şertlerını deyıb .

   - A aa  bu qızın başı xarab olub ? Camaat başın gızlemeye yer axdarır, qarnına bır tıke cöreyı alıb yemek uçun qastronomun qabagında novbeye durur bu ev isdeyir. Kefı başına vurub vallah.

   Yuxarıda Akifgılın evı dagılırdı , aşagıda da Leylagılın evlerınde qıyamet qopmuşdu. Anası  süpürgeni eline alıb qızı döydümcə döyurdü . Yazıq qızı nenesi anasının elınden ala bılmırdı . Qonşular 1 çi mertebeyle, 2 ci mertebe arasında qalmışdı... Aralaşdirmağa gəlməmişdilər ee söz yığmağa gəlmışdılər . Onlara da mehelede danışmaga mövzu lazım idi axı . 

  ... Qonşunun qızlarıyla yataqxananın koldorunda oturub sohbet edırdıler. Ele bu vaxt qapı acıldı poçtalıyon içerı gırdı ilk qabagına cıxan qadınnan ne soruşduysa qadın barmagıyla qızları ona gosterdı. Paçtolyon:

  - Abbasova Leyla lazımdı 

Allah allah poctalyon... mene?..mektub?..

Qız çaşqın caşqın qadının uzune baxdı .

   -Leyla  menem

   -Size mektub var

   - Mene? Belke sehv salmısız  mene mektub kimnendır ki , mən mektub gozlemirem. Tecüüble pactolyonun sonra qızların uzune baxdı. Qızların uzunde hiylegerce bır gulumseme vardı.

  - Abbasova Leyla? - poçtalyon zerfın üstunu bır daha oxudu - 11 nomrelı yataqxana ?

   -Belı

   -Başka Leyla Abbasova var burda ?

   -Yox 

  -O zaman qol cekin buraya.

  Leyla mektubun ustune baxdı ne adres yazılmışdı ne gonderernın adı.

  - Bagışlayın xanım bu hardan gelıb adres, ad ,famılya yoxdur 

- Bılmırem acın oxuyun, bılersız belke eşq mektubudur - deyıb qımışdı ve getdi

  Qızlar here bır terefden qızın ustune duşduler ...

  -Az ,ac daa, ac gorek nedı , kim gonderıb ?

- Kim olacaq Qazaxıstanda emım qızı var yeqın o yazıb 

-Ac da gorek bır 

   Qız boyuk heyecanla mektubu aca aca duşundu kı , belke bu xeyallarında yaşatdıgı atasındandır. Belke ozu adını adresını yazmayıb ki , anası xeber tutmasın . Belke atası Leylayla gizlın goruşmek isdeyır . Anası bılse bele gorüşmelerıne izin vermeyesekdi . 

   Ya belke gizli bir heyranıdır heyatının ag atlı oglanıdır gelıb üreyi titredı. Heyecanlandı. Titrek ellerıyle mektubu açmaga  başladı qoşa riyazıyyat veregıne yazılmış  yazıları boyuk heyecanla oxudu...

6 BÖLÜM

      Leyla mektubu acıb boyuk bir heyecanla baxdı ilk gozune sataşan şerı gorub meselenın ne yerde oldugunu başa düşdü . Qızların yanında oxumaq isdemedı.

- Ayyy caydan qazın üstunde ,vayyy yandı indı - deyıb eve qacdı . Qızlar arxasıyca seslense de özünü eşitmemezlıye vurdu. Qapını örtüb iceriden bagladı , qapıya soykenıb elındekı mektubu sınesınde sıxdı bu ne heyecan idi? Axı hec bılmır mektub kimnendı? Yoxsa o da qızlar kımı sevmek , sevılmek , o heyecanı yaşamaq isdeyır? Yoxxx bu ola bılmez Leyla o hislerı yaşamayacaqdır,esla ola bilmezdı. Buna sebebler cox idi . Atalı yetım idi , anası gedıb boşanmışdı . Qadının boşanması az qala boyuk bır gunahdır . Qadın ölümüne bele razı olardı ama boşanmazdı. İkinci sebeb Leyla hec atasının üzünü gormemişdi . Mehellede hamı anasını dilli hayasız kimi bilir . Bır dene qonuşu anasıyla duz dolanmırdı.Eyer bırını sevse sevdıyı bunları onun başına qaxmasada ailesi yüz faiz qaxacaqdı.

- Heee Leyla arzularını isteklerını sal içine - Deye oz ozune danışdı - Diline getırme. Hec vaxt seni normal bır ailenın oglu almaz. Cünkü normal aile ideal ailenın qızın alar men kimemki ? Atasız , boynu bükük...

Bunları duşunerken ümüdü gozunde sondu .gozlerı doldu. Ellerı ese ese kagızı acdı. Salamdan sonra bu mısraları oxudu:

Agdam da tez gettı yandı evınız

Goylere sovruldu elınızde külünüz

Ne tez soldu evınızde gülünüz

Ev- ev deyıb bırde coşma ay Leyla

Bu vaxtadek qapılarda boyümüsen

Harda geldi döyülmüsen, soyulmüsen

İndiyedek özgelerın qepiyiyle böyümüsen

Milyonlardan sen dem vurma ay Leyla

Şerın davamını ve mektubu oxumaga sebrı catmadı. Zennı onu aldatmamışdı . Düşündüklerı başına gelmişdi . İçinde bir üsyan, bir telatüm vardı. Ananın atanın gunahını omu daşımalıydı ?Axı onun ne gunahı vardı ? Demelı onun qapılarda boyumesını hele ilk addımda başına qaxınc edırdıler . Axı kim yazmışdı bu sozlerı ona ? Hansı curetle hele ortada bır şey yox dır - dır başlayıb . Akifden başqa kim olacaqdı kı ? Leyla elcılerı başından etmek ücün Akifin adamlarına ev söhbetı atmışdı. İndi bu sozlerden sonra Akıfden Leylaya ermı olacaqdı ? Eyer he deyıb evlense gor irelide nece bele ayları illerı vardı ? Suallar Leylanı dıdıb parcalayırdı .Yox bunu bele boş buraxmaq olmazdı onun dersın vermek lazım idi . Yoxsa anası başını piyleyib onu Akife verecekdı . Qapını acıb bırbaşa 2 cı mertebeye qaçdı , kalidorun balkonunda Akifi gorub ozunu ona catırdı ve yaxasından tutub bagırmaya başladı . Ele bıl ki butun fıkırleşdıklerının butun cekdıklerının acısını onnan cıxmaga calışırdı

- Sen kimsen menim yaşadıklarımı başıma qaxırsan ? Sen kimsen qelet eleyıb mene şer yazırsan , axı kimsen , sene bu cesaretı kim verıb ?El cek mennen . El çeeek reddol cıx heyatımnan etrafımda dolanma.

Qonşular sese toplanmışdılar.Akifin anası 70 yaşlarında ixtıyar bır qadın idi ellerıyle dızıne vurub :

- Azz qoymuyun , ay qonşular , azz qoymuyun uşagı öldurejey . Az bu sahat uşagı palqonnan atajax yere az qoymuyun .Allah sen saxla . Uyyy allah,hayasızın qızı da leçer çor dey mış olar dayna . Azzz hele gör bu dedesı gorbagör olmuş bu yaşımda aparıb sumuyumu kime calayır kül bunun ogul başına . Gorun çatlasın ay misir başını qoydun yatdın menı qoydun bu delı ifleme oğluyun elınde...

Arvadın bele demesı Leylanı daha da coşdurur. Cin atına minmişdi gozune hec ne gorsenmırdı , ne dedıyını bele bılmırdı.Qonşular Leylanı oglandan ayıra bılmırdı. Yazıq oglan ne ozun mudafıe edır ne bir soz deyırdı . Qızın qabagında şax dayanıb duz qızın gozune baxırdı. Zaten elı de yaralı sarıqda idi.

Sabahı qonşulardan eşıtdı kı Akif evden gedıb .

*******

Heyat davam edır...

Leyla hem işleyır hem peşe mektebın sonuncu kursunda oxuyurdu bu arada bır refıqesı onu televızıyada makinaçı işine duzeltmışdı. Cox kecmedı kollektıvde hormetını qazandı . Verlış yazılarını cap eder, bezen de özu oxuyar, bezen kiçik sehnelerı özü ifa eder. Bu istedad radiyonun " genclık " baş redaksıyasına qeder gedıb catmışdı. Redaksıyanın drektoru Leylanı yanına cagırıb ona destek olacagını ve onunla bırge calışmaq isdedıyını dedı . Belkem de bu onun heyatında bır şans idi. Qapını doyurdu? Ama tereddud edırdı. Daha dogrusu qorxurdu . Anasınnan . Ananın duşunduyu ancaq pul idi ne işde işleyırsen işle maaşı yaxşı olsun , mennen pul isteme.

Cox tanınmış şairlerden bırının şerlerını radıyo verlışlerınde ifa edır . Hele hemen şair eşidib bilende ki Leyla nece nece igidlerın qehremanlık serguzeştlerın qeleme alıb meqaleler yazıb ,hele şer de yazır bu şairi qıza qarşı daha da baglayırdı. Onu ireli cekmeye calışırdı . Aile durumuyla daha yaxından tanış olmaq isteyır ona destekcı olacagına söz verırdı .

-Ne olur olsun Leyla oxu - deyırdı Senın bu istedadın incesenet yonumunedır edebıyyatadır qetı fıkrını yayındırma deyırdı.

Ahhh kaş oxuya bılse...

Vee senedlerını universıtete verdı... Sabah imtahan gunü idi. Hemışekı kimi yene tek qalmışdı . Hamı qebul imtahanına valıdeyınlerı ile gedırdı Leyla tek idi. Axşam cox dolmuşdu aglamaga içini boşaltmaga yer axdarırdı . Axı bele daş ürek ana olar? Axı yadların verdıyı desdeyı anası nıye ona vermır. Axı nıye anası onun qolun qanadın qırır. Nıye qızının geleceyını duşunmur?

Qalxıb qonşuya gettı.Qonşu deyende hem de kırvelerı idi. Ordan burdan sohbetden sonra üreyını onlara boşaltdı .

- Bu gunumde kimsem yoxdur kı yanımda ola - deyıb agladı , bıraz tesellı tapıb eve geldı kitabın elıne alıb oxuya oxuya yuxuya getdi.

Sabah qonşu qızı Xalıde qapını doyub cağırdı

- Leyla dur! Gunorta oldu imtahana gecıkdın

Qalxıb saata baxdı . Gecıkırdı, telem telesık geyınıb agzına bır qend atıb evden cıxdı . Avtobus dayanacagına çatmışdı ki xalıde ve qardaşı Cahıd bır taksiyle tam qarşısında dayanıb qapını acdı .

-Gel Leyla ! -maşında onlardan başka bır nefer de vardı. Onların keccısı idi qonaq gelmışdı adı Habıl idi . Kanservatorıyada oxuyurdu. Duz bır başa imtahan vereceyı xarıcı diller inistutunun korpusuna geldıler. Leyla maşınnan duşub teşekkur etmek isdeyırdı kı onlar da maşınnan düşdüler.

-Get Leyla! Ugur osun ! Allah komeyınde dursun - Cahıd onu ugurladı elını qarşıdakı agaca uzadıb :

- Bax orda gozşeyeceyık -dedi

-Sag ol ,qaqa sız gedın gozlemeyın . İşinizden qalmayın

- Ne işimiz var bu gun işimizi atıb sennen gelmışık

-Heqqı? Ayyy sag olun -Leylanın gozlerı doldu . Ne deyeceyını bılmedı bayaqdan yanında kimse yoxdu indi üç nefer onun yanında ve onu gozleyır . Kaş onlardan bırı anası olaydı.

Test imtahanlarının blankını doldurdu . Belı her zaman ve her yerde oldugu kımı burda da imkanlı imkansız , dayısı , adamı olan dıqqet cekırdı. Hetta tesadufen bır mehşur Azerbaycan şairinın (adı anonım qalsın ) oglu onnan eynı partada idi. Guya imtahana gelmışdı . Elıne hec qelem de almadı. Telebeler test blankların doldurub bır bır sınıfden cıxırdılar. İcerıde 6- 7 nefer qalmışdı qapı acıldı ve bır nefer geyım kecımlı müellime icerı gırdı ve növbetcı müelimeye yaxınlaşıb qulagına nese pıçıldadı. O da baş işaresıyle Anarı ona gosterdi. Müellime onların partasına yaxınlaşdı. Elindekı hazır blankı Anarın qabagına qoyub "atana salam deyersen" deyıb getdı. Anar da başladı blankı köcurmeye . 4 saat icerıde qalıb suallar qarşısında beynını çatladan Leyla - hazır cavabları blankda 15 deqıqeye qaralayıb otaqdan cıxan Anar... "Ay köpeyoglunun pulu, day- day her yerde işini görür de kişi kimi" deye derınden nefes aLıb yene sualları cavablandırmaga davam etdı . Cox heyecanlıydı. Ne olur olsun bu il qazanmalıydı. Qebul olmalıydı yoxsa kesılse ikinci defe cehd etmeyı özü yox anası hec aglının ucundan bele keçırtmeye imkan vermezdi. Son suala cavab verıb sinif otagından cıxdı . Derınden nefes alıb heyecanın boğmaga calışdı. Cahıtgıle teref baxdı . Heresı bır sekının usdunde oturub sohbet edırdıler...

*******

...Xalası qızıyla cavabları almaga getmışdıler o qeder sıra var idi ki gozlemeye deymezdı . Duşunduler ki getsınler nahardan sonra gelsınler . Bu fıkırle ordan cıxıb bulvara yendıler. Bıraz gezıb dolandılar ,dondurma aldılar yaxındakı skamyada oturub sohbet eledıler. Yandakı skamyada iki yabancı oturmuşdu. Bırı dıl dıl otur qızlara atmaca, soz atır dıqqet celb etmeye calışırdı ama obırı cox sakıt ve utancaq bıri idi. Dıllı dilaverlı qalxıb qızların skamyasına yaxınlaşıb tanış olmaq isdedıyını dedı . Adetı üzre Leyla onları " başımdan edım" deyerken xalası qızı tanış olmaqlarına izin verdi tanışdılar. Hele vaxta var idi . Leyla etıraz edıb xalasıqızına göz agartsada Ziba bu ecnebılerle maraqla danışırdı. Bu o devır idi ki ecnebıler teze teze ölkeye ayaq açmışdı . Dıllerı danışıqları hemışe bıze maraqlı gorünürdü. Hemişe cavanların ve uşaqların televızorda baxdıgları onların kinolarından fraqmentlerı onların dılınde seslendırildıyı vaxtlar idi. İndi o larla onların dılınde danışmaq hem Zibaya hem Leylaya maraqlı gelırdi. Söhbet emellı başlı qızışmışdı. Gencler ordan burdan sohbet ede ede qızları caya devet etdıler.

"Tarqovu"ya gelıb kafelerın bırınde tortla cay içdiler.tanış oldular . Sinan ve İrfan Bakıya işlemeye gelıb. Sinan sakit ve utancaq oglan idi. İrfan ise eksine. İrfan nişanlı idi . Altı ay sonra memlekete gedıb toy edecekdı. Semımı tanışlıgın ardından sonra Ziba ve Sinan bır bırlerıne telefon nömrelerı verdi. Ve gelıb sinavların cavablarını aldılar . Balları az idi . Musabıqeden kecseydıler pullu unversıtetı qazana bılecekdiler..

Ziba unversıtetı qazandı , yene Leyla desteksız komeksız qaldı . Care oxuması ücün sponsr axtardılar hem ona hemışe destek olan şair , hem redaksıyanın rektoru cox calışdılar sponsurlar da ele şertler qoydular ki...axır qerar verdıler kı , gelen il yene bextını sınasın.

*****

- Leyla gedek bıze bır tort bışır qonşu Yegane onu cagırdı.

Mehelle Leylanın gozel şirnıyyatlar tortlar bışirmeyını bılırdı . Gozel el qablıyyetı vardı boş vaxtlarında xına ve toy sebetlerı hazırlayıb satırdı . O vaxtın gelın kuklaları duzeldırdı.Ona gore kim nişan şirnıyyatları pişirmek isdeseydı onu cagırar. Bezen de sıfarış goturub ad gunlerı , qonaqlıq tortları bışırerdi

- Getırseydın burda bışırseydım

- Yox gedek bıze bızım ev sakıtlıkdı

- Yaxşı gelerem , anam gelecek işden indi gelsın sonra

- Yox onda gedek xemrını sen hazırla men bışırım sonra gelıb bezıyersen.

... Qapıdan icerı gıren kimi qapı cırpıldı ve çölden kilidlendi.Leyla arxaya donub ne baş verdıyını öyrenmeye calışdı ve arxaya dönende Akıfı qapıya soykenıb ona baxdıgını gordü...Dünya gozunde qaralmışdı . Ne baş verır . Bu Rusıyadan ne zaman geldı? Yegane onu aldadıb getırıb ...

   Leylanı heyecan basdı. Bu ne demekdır, tort bışırmek adıyla belke onu qaçırıblar . Hem de onu seven biriyle bır otaqda tek qalması ne demekdır? Lap qacırtmayıblar, amma qonşular gorse ne deyer ? Adına söz cıxmazmı Akifnen evde tek qaldıgına? Başından duman cıxdı. Özun qapıya atdı . Enlı kureyıyle lay qapını tutmuşdu Akıf.

-Dayan Leyla! Qağamın goru , bır iki kelme sozum var . Onu deyıb cıxacam. Ondan sonra qerar senındır. Ne desen razıyam ama ses küy salama . Kimse bılmesın menım geldıyımı. Heç bizimkiler de bilmir geldiyimi , her şeysenin qerarından asılıdır .işimi görüb gedecem .

Leyla caşıb qaldı . Ne oyundu duşub? Çaşqın çaşqın Akifin üzüne baxırdı. Ne deyeceyını bılmırdi. Akif elinı qoltuq cıbıne salıb ordan bır bağlama cıxardı.

- Bax Leyla, sen menı ev ücün rusetın kuçelerıne saldın . Yemedım, içmedım ,kiraye ev tutmadım. 1 ildir stroykalarda yatıram qepiyi qepik ustüne qoyub bunları topladım senın qelbını qazanmaq üçün, sevdıyıme qovuşmaq üçün - baglamanı açmağa başladı ve barmağın baglamanın icindeki qızıllara beşliklere, onluqlara , tros zincirlere ,, uzuklere qalın qalın kişi üzüklerıne uzadıb

- Bax bunlarla Bakının merkezıden 2 ev almaq olar. Amma men burda qalan deyılem . Men işimi gücümü qurmuşam orda, ozume gore xetrım hormetım var , hara getsem orda ev de olacaq, maşın da ,iş de . Bir dene he de, evlenek gedek buralardan. Hansı restoranda desen sene toy caldıracam , hansı gelinliyi desen getirdecem . Her şey üreyince olacaq . Bunlardan lazım olanını seç gotur özune. Qalanıyla gedek Agcabedıde ferma alım , gelen il de gelım heyvan alım, iki üç coban qoyum ustlerıne, biz de gedek heyatımızı yaşayaq.

Leylanın matı qutu qurumuşdu. Axı Leylanın ne varda , ne pulda gozu yoxdu.Ev meselesını ondan qurtulmaq üçün demışdi.

-Bax Akif , sen menı başa düşmedin .

- Başa duşurem ezızım , inan her şey yaxşı olacaq ,allah haqqı. Sen duz dedın. Ev lazımdır sen ele demeseydın men bu gune gelmezdın sen ev quransan sen esıl aile olacaqsan .Qadının gözu yükseklerde olacaq ki, kişi de qadının itirmemek üçün yükseklere can atacaq. Bu günüme catmagım üçün sene teşekkür etmeyim lazımdır , Allahıma şükür borcum var . İnan peşman olmayacaqsan .

Leyla sözün yemek isdemırdı Leylanın xeyalları var idi, oxumaq isdeyırdı evlilik ücün hele özunu hazır saymırdı . Sevıb aile qurmaq isdeyırdı . Qızlıq xeyalları var idi. İlk sesvginin dadını sevdiyi oğlanla dadmaq isteyirdi . Akifin xeyallarını sevdiyiyle qurub geleceye addımlamaq isteyirdi . Akif ise iki ayagın bır başmagına soxub bu deqıqe "he de"çıxıb buralardan gedek deyırdı. Ona zaman vermek istemirdi .

- Bax Akıf men senı isdemırem - yalan danışmagı qerara aldı

- Menım isdedıyım var. -ele bıl Akıfe od qoydular yumurugun duyub dıvara vurdu. Öz yaxasından tutub sılkeledı.

-Senın başın xarabdı? İsdedıyın vardı menı nıye evımden eşıyımnen elemısen?

- Sene men demışdım get ? Getmezdın. Men sene ne zaman ümid verdim ki? Xesdesen sen? Bax bele şeylerıne göre sennen menımki tutmaz hele o mektub . Üreyıme yara vurdu...

- Aha oldu - qaşqabagın töküb qapını acdı, özu yana cekıldı qıza yol gosterdı - cıx uzatma ,ama peşman olsan gec olacaq...

Ve Leyla hele bır şey olmamış peşiman peşiman qapıdan cıxdı.

*****

İşden gelıb yataqxananın qapısınnan korıdora gırdı .Qonşu gelın Mentuqe qapıda sanki onu gozleyırmış Leylanın qabagına geldı Leyla adetı üzre salam verdi , salamı alıb yanıdan kecmek getmek isdeyende :

-Leyla bır şey deyım sen allah üreyıne salma-dedı

-Ne ? Başa düşmedim

-Heş ne Akife qız qacırdıblar.Seltenetın bayıssı nevesın ...

-Allah xoşbext elesın qacırtsın daa...

-Boyyy sen allah pis olmadın?

-Yox nıye kı ?

-Ne bılım ? Ele bılırdım sen de onu isdeyırsen

-Yox ay qız ele şey yoxdur...

-Gedesen qızı gormeye?-bu sualıynan sanki qızı sınaqdan cıxardırdı.bıc bıc baxıb guldu.

-Gedekmi?

-Ne bılım gedırsen gederık qonşu kimi xoş geldıne.

Yaxşı qoy eynımı deyışım ,gedım bır karopka alım gedek.

Üzerınde ele bıl agır bır yuk vardı sanki .Mentuqeye onlara getmeyı soz vermekde agır bır yukun altına girmişdi . Ama Mentuqenın ve qonşuların tenelı atmacalarına gore getmeliydı ki, her kes gorsun ki Akifle onun arasında hec bır şey olmayıb . Akif sadece Leyla ücün diger qonşular kimidir ve o bırı qonşuların xeyır işinde Leyla iştırak edıbse onun da bu gununde iştirak etmelıydı.

Mentuqeyle 2 cı mertebeye cıxanda Akif qardaşlarının kirvelerı Cahıd ve Yeganenın erı Etıbarla pillekenkelerin başında durub sıqaret cekırdı. Etıbar muharıbede sol qolunu itirmişdi 30 yaşlarında küren biri idi .4 ildi evlıydı muharıbenın fesadları ona tesır etmışdı uşaqları olmurdu . Muharıbe vetranı idi. Dovletın yardımı ve muavınetıyle yükünü cekirdi.

Mentuqe irelıde Leyla arxasınca Yuxarı cıxırdılar. Mentuqe salam verıdi .Akifle el tutub xeyır dua verdı . Akifin üzünden zehrımar tokülürdü. Sıra Leylaya geldı:

- Xoşbext olasız ... ogullu qızlı olasız allah bır yastıqda qocaltsın -deyıb Akifin üzüne baxdı. Akifin gozlerı dolmamışdı . Emellı başlı aglayırdı.Leyla ozunu itırdı. Akifin bu durumunu gozlemırdı.Acıgı özü de pis oldu. Sesi titredi.

-Qısmet beleymış . Xoşbext olun deyıb yanından kecmek isdedi bir addım atmış bileyinnen islaq ve güclü bir el yapışdı.

-B1ır dene he de. Bu deqıqe qısmetı deyışım Leyla . Bütün xeyallarımı senle qurmuşam. Xeyalımdakı her şeyın başında senı gormuşem menı mehhmhhv eleme nolar. - Etıbar araya gırıb tek elıyle Akifin başına gozune vurub-Kişisen ee adam kişi olar . Ne yalvarıb gozunun midiyini axıdırsan ? Tutaq ki bu he dedı icerıdeki nolacaq . Kişi boynuvu yere soxum hec men senı bele bılmezdım -demeseydı Leyla da ona qoşulub aglayacaqdı . Yaman pis olmuşdu ilk defeydı sevgı üçün bele aglayan oglan gorurdu. Tam xeyallarının ideal bır ag atlı oglanı idi duzdur bıraz qaba idi kend adamı idi . Medenıyyetden, etıkadan kasad idi ama onu tanıdıgı gunnen indiyene onu qazanmaq üçün her şey eden oglan gor onun üçün neler edecekdi... Ellerı ayaqları esırdı. Qarma qarışık bır fıkırler arasında qalmışdı . Axı bu ne hısler idi belke sevgi dedikleri bu imiş. Belke aşik olub xeberı yoxmuş." Yoxxx sakit ol Leyla o seve bılerdi senı . Ama sen onu sevmemısen axı? Sen ona qarşı hec ne hiss elememısen axı? " Duşune duşune gerı donub otagına qacıb qapını baglamaq doyunca aglamaq isdeyırdı. Mentuqenın sesı onu ozune getırdı:

- Leyla gel deee

Agır addımlarla Mentuqenın arxasıyca addımladı. Akifgilin qapısını acıb içerı gırdıler. İçerıde qonşular ve Leylaya elci gelen qadınlar da vardı . Mentuqenın arxasıyca hamıyla goruşdu Aldıgı şakalat qutusunu televızorun üstüne qoydu ve televızorun yanında ayaq üste durmuş gelının yanına keçdiler opüşüb xeyir dua verdiler. Qız arıq, uzun , qara qız idi o qeder uzun idi bel sual işaresı kimi eyilmişdi . Qalın qaşli, gozunun agı qarasınnan boyuk olan domba goz,üzü qıllı bır qız idi.Eynınde sade ag ipekden tıkılmış uzun paltar qızı lap uzun ve yaşlı gosterırdı.

Cox oturmadılar . Qalxıb eve gelende Akifin bacısı qızı Könül

-Sabah axşam calıb oynamaq olacaq gelesız? -demesı Leylanı lap çileden cıxardı. "yox "demek isdeyırdı ki:

- Toyunu rusetde edecek dostlarıyla zad. Burda vezıyyet bıraz pisdi müharibe şeraiti zad, qonşuda da yas zad var ona gore ele- bele kampanıya elıyeceyık calmaq oynamaq .

-Men işde olacam ne bılım baxaram daa- deyıb bu vezıyyetden qacmaq isdedı

- Olsun dana nolajax, gunduz yemek içmek olacaq axşam çalıb oynamaq - ele bıl ki Leylanı lap işgenceye sürümek isdeyırdıler. Hele bu azmış kimi eve gelen kimi anasının dır - dırı onu qınaması Akif kimi bir ogulu elinden qacırması, utanmaz- utanmaz hele onlara gedıb xeyır dua vermeyını bır başı xarablık olmagını demesı hele bır Leyla anasının dedıklerıne etıraz etdıkce anası onu doymesı ,çimdiklemesi ,dişlemesi tehqır etmesi hele bu azmış kimi " mene gunu gelmısen ?. Turşuya basacam seni?Nıye isdiyenın bırine getmirsen neyi gozleyırsen " demesı Leylanı heyatdan bezdırırdı.

... Çalıb oynamaga getdıde hele bır o vaxtın en debde olan mahnısı olan "melek fatıme"ni de oynadı da ...

...Gecenın bır alemı qapiları telaşla doyuldü . Yatagında qalxıb oturdu, ne baş verdıyını kesdırmeye calışdı. Anası növbedeydı qapını atası acdı .

-Telefon lazımdır telefonunuz işleyır?

- he nolub ?

-Skoruya zeng eliyecem.

-nolub kim xesdedı. Gel iceri atası qonşu qadını içeri devet etdi.

-heşne dayı , deyesen teze qelının teyzıqı qalxıb halı xarabdı.

Leyla qalxıb o bırı otaga kecdı

-Nolub . Senaye xala?

Arvad telefonın desdeyı qulagında nomrelerı cevırdı .Leylanın qulagına eyİlib bır gozu atasında piçildadı.

-Akif budur bır hefdedır qızın yanına gırmırdı, tepe qapaz elıyıb mecbır yanına salmışıx, axşamnan indi xeber gelib ki Gelin düşüb qanaxmaya... ele bıl senın ajıgını qızdan cıxarıf ...

Akif arvadın da goturub Agcabedıye getdı boyuk bır ferma alıb ordan rusıyaya getdı. Bir muddet sonra Agcabedıde olan qayınlarına pul yolladı 150 baş heyvan aldı 2 naxırcı tuttu. Özü ise Rusiyada duzenını qurdu . İlk övladı oldu qız idi . Adını Leyla qoydu...

7 BÖLÜM 

     Gun gunden kecdıkce Leyla gozelleşır. Sanki qızlar bulagının suyu ancaq bu qız üçün yaranıbmış. Hem gozellıyı, hem diri başlıgı ,hem qablıyyetlı qız olmagı özune hörmet qazandırır . Bu qızı sevenlerı sevındırır , qızı cekmeyenlerı ise qısqandırırdı. Gözü götürmeyenler onun haqqında söz sohbetler gezırdirir, dedi qodu eleyırdıler. Mehelleye kim qonaq gelırdıse bu qızı goren kimi qıza vurulurdu, bu da mehelle qızlarının qısqanclıgına sebeb olurdu. Hetta qonşu qızlar da guya zarafata salıb Leylaya :

- Neter olur eee ,bura kim gelır sene vurulur . Neynıyırsen onlara, bıze de öyret, bele getse evde qalacagıq.- deyırdıler

Leyla da soz altda qalmayıb zarafata salırdı :

- Sizin bexdınız menım ayagıma baglıdır, ne zaman men getsem, onda da bextınız açılacaq . Calışın menı tez veresız.

Qesebede , iş yerinden , anasının iş yoldaşlarından ,qohumlardan, etraflardan Leylanı cox yerden isdeyenler vardı. Hem de elçi düşenlerın de sayı hesabı yox idi . Bır defe iki heyranı yolda Leylanın yanında dalaşmışdı . Qız onların arasında qalmışdı , axırda onları ayırmaq üçün eve qacıb atasını anasını haraya cagırmışdı. Bunlara baxmayaraq Leyla heç kime "he "demırdı bırinci ozunu buna hazır saymurdı ikinci oxumaq isdeyırdi. Bu da ananı cinlendirirdı. Leylanın arzuları böyük olduqca ananın yükü artırdı deye bıran Leylanı birine verıb ondan qurtulmaga calışırdı. Hem de qızının gözellıyı haqqında gezen dedı- qodu onu qorxuzurdu. Qızının adı cıxacaq deye.

Bu aralar oxudugu kolecı bıtırmışdı teyınatını icra aparatına kadrlar şöbesıne kömekcı vermışdıler. İcra hakimiyyetinde işleyırdı. Bu iş Leylanın şöhretını ve hörmetını bıre beş artırmışdı . Genc qıza bayaqdan sıradan bırı elçi düşürdüse indi bu elçiler daha yüksek vezifelı aileler idi . Ahhhh genclik... qız kimseni beyenmir . Eslınde beyenmemek deyıldı . Leyla tehsilini davam etdirmek isdeyırdi.

Novruz bayramı erefesı idi. Leyla işden sonra şifarişle şirniyyatlar bişirib satırdı. Qonşu qızlar ve genc gelınler de onlara toplanmışdılar şekerbura bezeyen kim, kete kesen kim ,yumurta boyayan kim . Qızlar da toplanıb ilaxır falı acırdılar . Qonşu gelinin bext üzüyunu saçına dolayıb stekanda üzük falına baxırdılar . Növbe Leylaya catdı . Qızlar Leylanın sacından qoparıb onun adına üzük salladılar . 18 sayında üzük durdu , ama hele yellenmeye davam etdi . Budur danq danq üzük tekrar stekanın kenarlarına seymeye başladı . Ve 38 de tam olaraq dayandı . Qızlar here bir terefden gülüşmeye başladı

- Sen öl sen qaldın 38 - e , çox atılıb düşme .indi sen beyenmırsen , 38 de de seni beyenmeyecekler . Artıq naz aşiq usandırır .

- Azzz sen allah qoy men oxuyum , hec alan olmasın ...

Gelınlerden biri dedi ki, qızlara:

- Qızlar gelın size duzlu köke bişirim çerşenbe axşamıdır , yeyın yatın qısmetınızı gorersız .

Duzlu köke bişirdiler qızların heresıne bırın verdiler. Birinde Leylaya verdiler . El ayaq toplanan kimi telem telesik bayram aşından yeyıb anasının boşqablarda hazırladıgı bayram paylarını alıb qonşudakı yaşlılarla bayramlaşmaya getdi. Dönüşde bu il unversitete qebul olub olmayacagı haqqında niyyet edib qapı pustu. İlk getdiyi evde qonşunun oglu masanın üsdünde nagara calıb mahnı oxuyurdu. Hem de o zaman Seyyad Elızadenın debde olan "beyaz geceler"-nı , bu mahnı o vaxtın en papulyar mahnısı idi. Qapını doyub iceri girdi bayramlaşıb soruşdu.

- Aqil, qapı pusurdum indi bunun anlamı ne oldu ?

Aqilin anasi qızın eline paxlava verib guldü :

- Ne olacaq? Ay senı er aparsın. Ala toran vaxdı aparacaqlar seni beyaz gecelerde

-Uyyy, Xanım xala men ne niyyet elemişem sen ne deyırsen ? Oxumaq tutmuşam eee ere getmek yox.

-Oxuyarsan daaa özde seni men qacırdacam görersen.- Deyıb güldü...

Tebii ki ,bu bir zarafat idi. Leylanın ağlına gelmezdı ki, bır gün tesadüfen deyılen soz bır gün gercek olacaq. Ele bu sozu de zarafat sandı.

Niyyetlenib 2 ci qapıya getdı bu defe Yeganegılin qapısını pusdu. Eri Etibar adeti üzre bagıra bagıra özünü öye öye danışırdı:

- ... yoxuşu cıxanda gördük qız delır. Maşını saxladıx dedim aye Çingiz düş maşınnan qızı tovlayıf getırdın, getırdin - qacırdajıyıx yox eyem getırmedın baxtınan küs. Qız ele Çingizi gören kimi yola qaşmax isdedi maşının yanınnan keçende qolunnan buruf attım maşına...

Söhbetın davamın dinlemeye tehamülü qalmadı. Qapını acıb başını içeri soxdu

-Agzın tökulsun, Etıbar, nolardı deseydın ki, filankes initsututa gırdı oxudu?..

İçerıdekıler hamı qehqehe çekib gülüşdüler...

-Az sen öl seni de qaçırdajaxlar bax budu men saa deyirem ... eyer bele olmasa gelersen bu qolumu ermenı kesif ,o biri qolumu da özüm kesejem.

Leylanın halı emellı başlı qarışmışdı bu qapı pusmadan isdediyi cavabı ala bilmemişdi. "Atalar 3 den deyib" deyerek 3 cü qapıya getdi. Bu defe kirvelerının evıne , müellim evine getdi ki , belke bunun dilinden isdediyi kelmeni ala...

Kitab oxunurdu...

-Uzun suren müharibeler ,daxili çekişmeler , olkedeki kritik veziyyet bu dövletin süqutuna getirib cıxartdı...

-" Yooox ne olur olsun oxumalıyam , oxuyacam. Her şey özümnen asılıdır. Men isdesem gederem isdesem oxuyaram . İnsanın taleyi öz elındedir. Meni kim mecbur evlendıre biler ki? Hec kim . Hele oxuyacam . Qeşey işde işleyecem. O qeder adam cıxacaq ki , qısmetıme . Fikir verme Leyla qız agacı qoz agacı her gelen bır salba atar. Ele bırıne gedeceksen ki , Akif seni telesdırdıyıne peşiman olacaq. Deyecek ki, niye gözlemedim bu qız oxusun . Ele birine gedeceksen ki evi ,eşiyi ,altının maşını olacaq qabagında quluqcun olacaq varından sen camaata el uzadacaqsan . Akifin sözunu yedırdeceksen özüne. O ki ,sene mektubundakı şerde demişdi ee:

-İndiyedek özgelerın qepıyıyle böyümüsen

İnden sonra milyonlardan dem vurma Leyla -- derinden nefes alıb köksünü ötürdü .

- Onu it kimi peşman edecem " -deye düşüne düşüne eve geldi.

P. S.- Ehhhh Leyla, sen saydıgını say gor felek ne sayır. Sen allaha üsyan etdin gözellıyını, başarını onun hökmunden üstün saydin bilmedinmi allah seni bır gun ele cezalandıracaq... sen hele saydığını say gör felek ne sayır . Vaxt gelecek ki , sen özün göreceksen ki , ne qeder mücadile etsen de senin öz elinde olan bır şey yoxdur . Her şey o gözegörünmezin elindedir .

Otagına qapılıb qarışık düşüncelerle kitabını eline aldı, sehfenın yarısına qeder oxudu. Fikiri dagınıq idi . Oxuduğu başına girmirdi . Kitabı bir iki vereq vereqleyıb masanın usdune tulladı. Dolmuşdu aglamaq isdeyırdı. Aglamaga da bir sebeb yox idi, qapıdan bırı gırse , goren olsa ne deyecekdi niye aglayır ki, hem bayram axşamı aglamazlar qısmet yazılan vaxtı gerek deyıb gulub danışasan ki, bexdın de gozel yazıla...

Bırden gozu dünenen servantın üstüne qoydugu duzlu kökeye sataşdı. Kökenı elıne alıb üzüne baxdı.

-"Bir şeyı ki ozum hell ede bılmirem bu çörek sene qismetmi verecek "- gülümsündü- ehhh Leyla Akif kimi ogulu qacırdı elınden Mahmud müeĺim kimi alim - dekanın oglunu qacırdın elınden . Ananın sexnaçalnıkı Behmen kimi şexsıyyetı beyenmedin indi qismet arayıram deyıb kökemı yeyeceksen ? İndi qismetini bu kökedemi axtarırsan ? Allah bılır hansı avaranın payına düşeceksen" düşünerek kökeden bır dişlek aldı ,cox duzlu idi. Loxmanı agzından çıxarmaq isdedi , ama maraq güclü geldi goren kimi gorecem?Natıqı?Rövşeni? Fuadı? Belke Dameddi? Qelet eleyır Damet ,eşşek oglu eşşek xeberın almışam evlıymiş . Guya mamasıgıl evlendırıb mecbur. Boşanacaqmış. Utanmaz utanmaz hele onnan işleyen qardaşı arvadı Vesılenı salıb üstüme ki, Leyla mene ümüd versin, hemen deyqe boşayım. Hele Deyenete bax eee . Qartal burnuna vurulacam? Uyyy Rafıqi yuxuda gormeyım olerem eee .Üzune baxanda qusmagım gelır. Behram yaxşıdı xoşum gelır medenı oglandı . Ama o da ... "

Bu duşuncelerle yedi yatdı...

Özünü çöllük, qumluq qızmar bir sehrada gördü. Yerde imekleyırdi. Yerımeye taqetı qalmamışdı. Sehrada bir inni -cinni görunmurdu. Susuzlukdan dizlerinde taqet, gozlerınde nur qalmamışdı kor kimiydi her şey qaraltı kimi gorunurdu, guneş başın deşır olan qalan taqetın de elinnen alırdı. Onu seven oglanlar, elcı duşen aileler ona kömek etmek isdeyır qız onları bır behaneyle başından edırdı. Gözunu uzaqda görsenen qaraltıya zıllemiş ve yaxınlaşmasını gözleyırdı. Qaraltı boyuk deve karvanı idi . Develerın başında eynınde ereblerın geyımı kimi geyınmış hundur boylu qarabugdayı, bıglı , iri gozlu ve gözunun altı kolgeli(qara tenli) bır genc oturmuşdu ozunden cox razı idi ,hereketlerınde amıranelık ,ozunden razılıq vardı. Develerın üstünde su betonları vardı deve getdikce su çalxalanıb yere tokulur ve suyun duşduyu yer yaşıllaşırdı . Leyla hemen yaşıllıklardan qoparıb yemek isdeyir ama elinde qum olub yere tökülürdü. Leyla ona el acdı.

- Allah yolunda bır qurtum su! - Deyıb ayaqlarına yapışdı.

Genc oglan adamlarına su vermesını emr edende , qız etıraz ettı. Onun özünün su vermesını xahış etdi . Ve oglan su bitonun eline olıb qızın başından aşagı tokdü. Ve qızı qaldırıb devenın belıne qoydu qızı qacırtdı...

Leyla qan ter içinde yuxudan ayıldı . İlk ne oldugunu kesdıre bılmedı. Beynı ayıldıkca bunun gercek yox , yuxu oldugunu hiss etdi. Masanın üstundakı suyu göturub duzdan yanmış dodaqlarına vurdu . Dodaqlarına serinlik geldikce suyu susuzluqdan yanan içine boşaltdı . Stekannan suyu içmeye doymayıb ağzı dar üstü üzüm şekilli olan qrafini başına cekdi . Doyunca içib elinin arxasıynan ağzının suyunu sildi . Ele bil qızmar demirin üstüne su çilemişdiler . İçdiyi su buxarlanıb canından cıxırdı sankı . Su ehtiyyacını ödedikden sonra yatağına girdi . Gözleri bayırdan içeri düşen agacın kolgesine zillendi . Delisov Xezri esirdi . Aacın kölgesi ayın işıgının fonunda otağın divarlarında reqs edırdı . Sankı toydaydı yorulmadan oynayırdı . Gözlerini yumunca az önce gördüyü yuxu gözünün qabağında canlandı . Gulmek tutdu ;

- indi bu ne yuxuydu ? Erebemı gedecem? - tekrar gözünü yumub üzünü divara teref cevirdi .

- Eşiii boş ver yuxudur daaa...

××××××

Axşamüstü qızlarla balkonda oturub gece kim ne gormuşdu bır-bırıne danışıb zarafatlaşıb gulurduler... Leylanın yuxusu o qeder gercekcı idi ki ,hele yuxunun tesırınden ayıla bılmırdi. Oglanın her mimikasını qızlara o qeder aydın ifade edirdi ki , sanki qızlar onu bu deqıqe onu gorur ve tanıyırlar...

*****

İşden cıxıb avtobus dayanacagına geldı yol yoldaşı Kemale onu gozleyırdı . Kemale rayon tehsil şöbesınde katibe işleyırdi . Yol yoldaşlıgı onları tanışdırmışdı . Aftobusda bir gedib , bir gelırdiler . İş saatları bir başlayib bir bitirdi deye.

Hemışeki kimi o yene şam agacının altında durub Leylanı gözleyırdi.Bir ögey qardaşı vardi . Adı Rövşen idi . Şeherde xarici şirketlerın bırınde kamputerde işleyırdı. O vaxt kampüter sistemi yenı- yenı cıxmışdı. Her adam bunu bacarmırdı . Ve bu işde işleyen mutleq rabıte ve informatıkanı qurtarmalı idi, maaşı da cox yuksek idi. Müdir maaşı kimi .Leylanın gizli heyranlarından bırı idi . Leyla bunu gorur ve hiss edırdı , ama buruze vermırdi. Onu da bılırdı kı , Kemalenın ona bu qeder semımı ve yaxın olmasına sebeb de budur.

Gün hemişeki axarıyla gedırdı. Ama bu gun bır ferq vardı. Hemışe işden cıxanda dayanacaga qeder qırsaqqız olub arxasınca düşen Rafiq yox idi. Leyla ne qeder calışsa da onu özünden aralaşdıra bılmırdi. Zavodda mühendis işleyirdi. Her axşam Leylanı görmek üçün işden tez cıxar onun iş yerinin qarşısında durar qızın işden cıxmasını gözlerdi." İlanın yarpızdan zehlesı geder o da yuvasında bıter" meselı kimi Leylanın da Rafıqden zehlesı gederdı o da hemışe onun yolunun üsdünde olardı. Qızdan el cekmırdi. Qara 06 maşının qızla addım addım surer " itkin gelin " tamasasındakı mahnıya yüksek ses verer qızın dıqqetını cekmek isderdi.Bu gun yox idi, sevindı. Qesebeye geden aftobus geldı mındıler. Oturmaga yer olmadıgından Kemaleyle ayaq uste yola cıxdılar bıraz kecmış aftobusun penceresınden qara 06 görsendı. LEylanın keyfı emellı başlı qarışdı. "Hardan cıxdı bu eşşek oglu . Bu gun yox idi sevinmişdim " - deye dilinin altında mızıldandı

-Ne nolub ? Mennensen?-Kemalenın sesı onu ayıltdı

-Yox

Maşına baxdı içinde bır deste oglan vardı. Ozü de başını pencereden cıxarıb nese deyırdi . "Paz" aftobusunun sesınden ne dedıyını başa düşmedi. Ve avtobus dayanacaga catdı Leyla Kemaleyle sagollaşıb adamları yara yara aftobusdan endı. İçinde bir sıxıntı var idi. Qara maşın yolun usdunde durmuşdu . Leyla ordan keçmek isdemedı yaxındakı dukana gırıb bır saqqız aldı ve dukanın ikinci qapısından dıger yola cıxdı. Yolla dükanın arasında kiççik bir boşluq-bağca vardı . Bağca demır tellerle ehate olunmuşdu yola cıxmaq üçün kiççik bir cıgır qoyulmuşdu. Hemın cıgırla mehelle yoluna cıxmaq isderken Rafiqi orda gordü.özunu o yere qoymadı gerı donuşı yoxdu . Dükanın bu qapısında Rafıq arxa qapısıda maşını var idi. Gelıb Rafiqle üzbe üz durub :

-Bır deqıqe yol verin - dedi

Rafiq şit şit gülüb

-Vermesem nagayrasan ?

Leyla emellı başlı çileden çıxdı oglanın sınesınnen iteleyıb yola cıxmaq istedı. Ele bu vaxt maşın düz onların qabagında dayandı . Ele bıl qıza güc geldı . Rafiqi iteleyıb demır barmaqlıkların üstüne cıxdı tullanıb qaçmaq isdeyende Rafıq onun qoluna girib özüne teref dartdı…

  Demır barmaqlıkların üstüne cıxdı kı , ordan yola hoppanıb qacsın .Rafıq qızın qolundan tutub özune teref cekıb qucagına almaq isdedi. Qız elındekı işeDEN getirdiyi yemek torbasın oglanın başına çırpdi.Torbadaki banka Rafıqın başın yaman ezmışdi deyesen . Agrıdan qovrılurdu. Qız fursetden istifade edıb barmaqlıqdan o terefe tullandı. Rafiqle gelen oğlanlardan bırı qızın qarşısını kesib getmesıne mane olanda qız bağırıb onun elınden burulub qacaçdı . Öıynıne asdıgı el çantası oglanın qolunda ilişib qaldı . Leylanın sesıne dükandakılar ve yaxınlıqdakı qonşular küçeye çıxmışdılar. Qız hem utandıgından , hem de qorxudan qacırdı. Gözune hec ne gorunmurdü. Artıq gerıde ne baş verdi, neler oldu bılmedı. Evlerıyle hadısenın oldugu yer en azından 2 km yoldur . Qız dayanmadan qaçır ,qaçır...

3 gun işe gede bılmedı . Hetta işden çıxmayı bele düşündü. Stres ve qorxudan butun gunu yatırdı. Ayağa qalxa bılmırdı . Nenesı yemek bışırer getırer , ne ederdıs ağzına loxma qoymazdı , yemezdı. Bu arada Kemale de ilk defe onlara gelmişdi. Üç gundur qızı gormeyince nigaran qalmışdı . Leylanın başına gelen hadıseni eşidib hirslendi.

- Heyle şey oyur? Eşşek oglu eşşek mecbur şey var ? Gorursen qız senı sevmır , isdemır zorla gozellık olmaz axı. Camaatın qızın mecbur özüne arvad edeceksen ? Küş senin başına ele ... Narahat olma bacı ozumuz senı her gun getırıb eve qoyacayıq. - Üzünü nenesine tutub dedi:

-Xala, Lale xala bunun niye bır tedbırın gormur Rafıqnen danışsın qorxuzsun ...

Ehhhh. Kim ? Anası?Ele ananın ureyınnen deyıldımı bırı Leylanı goturub aparsın?

Bu nece gunde Leylanın başında bır fıkır fırlanırdı. İki dünya bır ola özunu Rafıqe yem etmeyecekdı . İte qurda gederdı, he deyerdı bırce Rafıq olmayaydı. Ve bele qerara geldı :bu defe kim olursa olsun ilk gelene he deyecek tekı Rafıq onun nişanlı oldugunu gorsun el ceksın .

Aradan bır bece gun keçmiş yene dayanacaqda hemışeki kimi Kemaleyle goruşur. Rövşen de qıraqdan qıraga onu teqıb edır , eve geder getırırdiler . Nene de onlara cay qoyardı beraber içirler . Sonra onları evlerıne yola salırdı . Artık bu qoruma adet halını almışdı. Qonşular arasında da dedı-qodu başlamışdı. Rovşen de artıq evdekılerle dostlaşmış isinişmişdi nene de bu medenı oglanı cox sevırdı. Ama bu sevgıde bır hereket yox idi . Leyla nece desın ki gel meni al. İlk addımı onlar atmalı idı. Amma bu addımı atan yox idi. Mehelledekı söz söhbet ananı daha da çileden cıxarır her gün qızıyla dalaşırdı.

- Neye gelıb gedır o gede? Here bır soz deyır.İsdeyır adamların gondersın isdemir ne düşüb ee ... ne adına soz cıxır. İsdeyenleri de qacırdır.

Ana da haqlıydı ama Leyla anasıyla razılaşa bılmırdı etıraz edıb aglayırdı , anasına üsyan edırdi.

- Ana ,sen menı hemışe tek qoymusan, menı başa düşmürsen bır defe menım fıkırlerıme destek olmamısan . Bır defe mene hormet etmemısen . Mektebde bele bır içlasa gelmemısen, doyulmüşem gelıb dememısen problem nedır. Xeber tutanda da hemişe menı müellimlerimin yanında uşaqların yanında döyüb ,danlayıb pert elemısen. Hec olmasa heyatımı qurmaga mene kömek et. Mene guven . Başkalarının heyatı üçün yaşamaga qoyma. Hec olmasa heyatımı duzgun qurum . Oxuyum sonra evlenim .Menı lazımsız eşya kimi gorüb hemişe bir kenara atırsan. Bır defe maraqlanmısan ki ay qızım derdın nedır belke bır derdın var belke sevdıyın var ? Sen mene genc qız kimi baxmırsan ...

Bıraz da etıraz eden kimi ta pol agacı ya da oxlovu elıne alırdı qonşular Leylanın sesıne yıgışırdi.

Durumu Kemaleye anlatdı.

-Bacı ne vaxta kimi meni qoruyasınız ee. Bele de olmaz senin gelmeyın heç ,ama Rövşenın gelmeyı söz söhbet yaradır ...

Ve o günden sonra onların ayaqları o evden kesıldi...

İsden cıxıb eve gelirdi. Avtobusda boş yer tapıb oturdu . Hele Kemale gelmemışdi ama Rövşen evvelki yeride durub baxırdı . Bu zaman Rafiq aftobusa mınıb elinde bır konvert ve bır poşet Leylaya uzadıb :

- Bunları Şahsenem verdı . Senındı, dedı kı , oxusun işde mene cavab verer - deyıb aftobusdan duşdu ve uzaqlaşdı. Qız hem qorxur hem caşıb qalmışdı . Pencereden Rafıqın arxasınca baxdı. Rövşenın onun arxasınca telesdiyinı gordü.

-Offf dalaşacaqlar bu Kemale harda qaldı eee.

Nigaran olmaga başladı. Ne etsın onların dalıyca getsın? Yoxsa nenesının sozu olmasın agır oturub batman getırsın?

Açıb poşeti içine baxdı ,içinde çantası var idi .Mektubu cırıb atmaq isdedi. Ama atsaydı nolacaqdı ki ? Rafıq ne bilecekdı ki ? Ele bılecek oxuyub. Mektubu çantanın içine qoydu, evde oxumagı qerarlaşdırdı.

Konvertın içinde mektubdan başqa genc cox yaraşıqlı bır oglanın resmi de vardı . Boyük bir mövzuda hislerin ve heyatını yazmışdı. Demeyesen Rafiq 20 yaşında sevdiyi qızla nişanlı olub . Nişanlısı ailelikce bunun maşınında da toya gederken agır avtomobıl qezası kecırıbler. Hamısı agır yaralanıb .Qız bir hefte sonra dünyasını deyışıb . İki il oglan özune gele bılmeyibmiş. İndi 29 yaşı var aradaki bu qeder iller erzınde çox qız gosterıbler. Ama razılaşmayıb . Allah Leylanı cıxarıb qarşısına . Yazdığına göre Leyla ona cox oxşayırmış. Belke allah o qızı unutmaq üçün onun benzerın ona hedıye edibmiş. Bir sevgisin itirmiş ve ikinci sevgisini tapmışken başkasına vermeyeceyıne and içibmiş.

Ve en sonda Meherremlik ayından sonra anasını onlara elcı getıreceyinı yazır. Anası da o qorxunc qezada bır qıcını itirib rayonda yaşayırmış.

Leylanın fıkırlerı qarışmışdı. Şekili eline alb baxdı. Çox yaraşıqlı ve saglam bedenli bir genc imiş. Demek o qezanın eybecerlikleri imiş Rafiqın uzerinde hele de qalıb . Ama Rafıqı sevmırdı. Lap sevib evlense de Rafıq ona baxdıgında o qızı gorecekdı. Onun xeyalıyla yaşayacaqdı. Bu da Leylanı qane etmirdi..

- Leylaaa - Qapı doyuldü

- Açç, açç

Qonşıu qız Xoşgul qapını heyecanla döyürdü .Tez mektubu döşeyın altına soxub qapını acdı.

-Nolub bır nefes al...

-Senınkı gelıb yuxudakı

-NE yuxu? Ne menımki?

-Yuxuda gormuşdün eee. Ereb - guldu -o gelıb...

-Deyesen yuxu gören men , sen sayaqlayırsan.-güldü

Xoşgül Leylanın elınen tutub pencerereye dartdı

- Gel sen canın bax gor odur?

Leyla heyecanlandı . Belke bu qeder düşüncelerın arasında itib batmışken heqıqeten qısmet ayagına qeder gelıb. Onun xeyallarındaki ag atlı oglandı? Ah ne bır olaydı. Leylanın anasının piskoloji basqısindan , Rafiqin cengınden qurtaraydı...

Bu fıkırlerle. Perdenı araladı ve bayıra baxdı…

8 BÖLÜM------------

Perdeni açıb bayıra baxdı mehellede fuTbol oynayan uşaqlardan başka hec kim yox idi.

  -Azz, meni dolamısan? Kim var burda ?

-Booyy  az vallah burdaydı indice .  Aqilnen bır yerdeydı . Eynen sen yuxuda gorduyun oglanidi nece demişdin ,  necə tarif etmişdin o  idi . Xanım xalagile gelib , Allah haqqı . Bu gun butun gunu buralarda fırlanıblar . Men de senı gozleyırdım kı , gelesen gorek odur, ya yox ?

-Ay qız boş ver yuxudur daa . Yuxuyla her şey hell olsaydı indi ereb şeyxinin gelini idim - gülür.

-Sen canın dur gedek çöle harda olsa buralarda olacaq , sen canı nolar - tutub qızın qolun dartışdırdı.

   -Ay qız işden indi gelmişem . İşim var el cek sen Allah . Siz boş bekarsız , butun gunu evde gelene gedene tamaşa edirsiz . Men iş adamıyam, derslerım var . Başımı qatma -deyıb qızın küreyinden iteleye iteleye bayra cıxartdı . Evde yemek yox idi . Neneside de dayısıgile getmişdi . O evde olanda Leylanın işi rahat olurdu. Su getırmırdı. Yemek bışırmırdı, uşaqlarla maraqlanmırdı.  Evde iş gormurdu. Bunların hamısın nenesi  edırdı . O , evde olmayanda Leyla tam bır ev arvadı olurdu. İndi hemin gün idi ana növbeye gedecek, evdə yemek yox ,  tez bir şeylər hazırlamalı idi . Uşaqlar Allah bılır ne gunde gelecekler eve, üst başları nə gündə olurdu , onları çımızdırıb əyinlərini dəyişmək , yemeklerını vermek ,evi yığışdırıb sabaha hazır etmek... Bu işler onu gozleyirdi .  Ne etse de ananı razı sala bılmırdı . O gun olmazdı kı ,anası  onunla dalaşmadıgı gun olmasın, ele bıl anası ögey idi atalıgı dogma. Akifdən sonra 17 yaşının olmasına baxmayaraq ''evdə qalmağını,, başına  qaxınç edirdi . Her sözünün başında ;

   - Mene günü gelmisen ?- deyib qıza pisxi təsir göstərirdi  Çix get dee birine ne gözleyırsen turşuya qoyacam seni? - deyıb onu ağlatmadığı gün olmazdı . Özünü öz evində artıq bilirdi Leyla . Taa bu qaçqınçılığa qədər mələk bildiyi anasını dəyişdurən nə idi ?  Müharibəmi , maddıyyatmı, məişət sıxıntısımı ? Leyla ondan nə istəyirdi ki ? Leyla onun yerinu darmı edirdi ? Deməli vəziyyət belə gətirib evdə problem varsabunun ağrısını Leylamı çəkməliydi ?  Leyla evdə yük olubsa gözün yumub kiminsə ocağının başına mı yamanmalıydı ? 

    Leylanın anasıyla münasibeti qızın kolektıvdekı münasibetine tesir etmese de işine tesır edırdı. Heyatdan sönmeye başlamışdı , artık oxumaga da hevesı qalmamışdı . İşine de mesulıyyetle  yanaşmırdı. Hetta defelerle evden qaçıb xalasıgıle getmışdı. Yazıq qız xalagilde nece gun qalacaqdı ki? Defelerle evden qacıb kiraye ev tutmaq isdemiş amma milletden ar etmişdi ki , indi deyecekler ki , gören bu qızın nıyyetı nedır ? Onsuzda mehellede haqqında cox dedı - qodu edenler var . Lap ellerıne furset duşecek.

  İşdeki diqqetsızlıyı bu gun de özün büruze vermişdi. Üzü emelli başlı danlanmışdı . Hec keyfı yox idi. Eve gelmek zamanı idi , hazırlanıb işden cıxdı. Parkın içiyle dayanacaga teref gedırdı kı , arxasıyca kimsenın geldıyını hiss etdı . Adımlarını yavaşıdıb arxadan gelene yol vermek üçün yana cekildi . Ama kimse keçmedi. Dönub arxaya baxdı. Rövşen iki addımlıgında idi . İlk defeydı ki ,onunla bu qeder yaxınında ve tek görürdü . Heyecanlandı etrafa baxıdı gozu Rafiqi axdardı. Çünkü gündelik heyat axarını deyişmişdi. Rafiqin yerınde Rövşen idi.

  -Salam Leyla ...  -  Çox utancaq ve ince bir sesle dillendi

  -Salam - qız ozünü o yere qoymadı . Kemale hanı?

-  ... 

   Başın aşagı salıb köyneyının eteyını dartışdırdı heyecanlıydı ,dılı, dodagı, ellerı esıdı.

   Leyla dönub getmek istedi. 

  -Dayan ! 

   Leyla ayaq saxladı . Rövşən utancaq və eyni zamanda diqqətli baxışla onu süzüb ;

   - O gede bır de senı narahat etmeyecek soz verırem - dedi- Nece lazımdır dersini verdim tekbe tek.

  Qız duruxdu . İlk defeydı ki , Rövşenın uzune diqqetle baxdı . Üzunde alnında  qızartılar var idi . Bogazında barmaq izlerı vardı. Hemişe boynunda ve qolunda qızıl  zıncır gormeye alışmışdı . Bu defe yox idi. 

-Dalaşmısız? - gozlerıyle üzündeki  ve boynundakı ezıklere işare etdi.

   Köyneyinin döş cibinden zincir qırıqlarını cıxardı. Ovcunda atıb tutmaga başladı

 - Hec bır şey senden qiymetlı deyıl. Ama bır yaxçı oglan kimi deyirem ki , o seni sevmir sadece evlenmek isdeyır, vəssalam . 

  Çaşbaş baxışlarını görüb , izAh etmək istədi . Evlenmek sevmek demek  deyıl Leyla . Xoşbext olmaq deyil. Aileler de var oğlunu biriyle  evlendırmek isdeye biler.  Amma o oğlanın üreyi başqasında ola biler - başın qaldırıb yazıq yazıq Leylaya baxdı - menım kimi...

  Düzü Leylanın Rovşenden xoşu gelırdı. Hem yaraşıqlı genc idi , hem  oxumuş. Savadlı, medeni. Agır başlı , her qadının ,qızın idealı olan bır oglan idi.

   -Amma...

- Aması - maması yoxdur Leyla . -bırnefese icini boşaltdı ;

-Senden hec ne gizletmeyecem. Sene qarşı özümde başqa bır şeyler hiss edırem , isdeyırem hemışe yanımda olasan . Bır gün görmeyende darıxıram. Seninle danışmaq isdeyırem , şirin şirin deyib gülesen . Gözlərimin içinə baxasan . İstəyirəm ki ,mənim keçirtdiyim hisləri sən də mənə qarşı hiss edəsən . Danışıb güləsən ,Men de seni dinleyem , isdeyırem . Senı özume cox yaxın bılırem Leyla . Bilmirem bunun adı nedır ? Senin ətrafında kimseni gormek isdemirem qısqanıram. Ama senle baglı xeyal da qura bilmirem. Cunku olmayacaq bır şeyi xeyal etmeyı sevmirem. Özumu aldatmagı sevmırem . Bunları demekle de sene ümüd vermek isdemirem. Cunki bunlar sadece bir hisdir . Senden xoşum gelir , seni dəli divanə sevirəm , amma , aile qurmamız imkansız bır şeydir. Papam... atalıgım hec vaxt yataqxanadan gelib qız almaz. Şexsiyyetine sıgışdırmaz. Mamanın da gözü yükseklerdedir... ama sen -elın sinesine qoydu - buramdasan.

  Leyla lazım olan cavabı Rövşenden almişdi bu söhbetı uzadmagın hec bir anlamı yox idi. Genc yaşda kimsenın meşuqesı olamaq isdemirdi. Hec de pis olmadı. Rovşenın ona qarşı başqa niyyetı olsaydı hec bunları ona demezdı .

   Qız :

  -Avtobusu qacırmayım- deyib iri addimlarla  ordan uzaqlaşdi...

  Yataqxananın heyetıne girende emelli başli keyfi qaçmışdı. Hem işdeki ugursuzluguna hem de Rovşenın dedıklerine. Bırı danışdırsa parcalamaga hazır idi . Şansına küsürdü.

   Leyla özune geyımıne fikir veren qız idi. Modayla ayaqlaşardı. O vaxt Layka kurtkalar modda idi . Hər adam layka prapıtka alıb geyə bilmirdi . Layka kurtka geyənləri , bərkgedənin qızı sayardılar , yada hansısa bərk gedənin məşuqəsi .Bir dəfə hələ bunun üstündə az qalmışdı qonşu arvadla dalaşa . Özünü hayasızlığa qoymamışdı amma arvadın da cavabını yaxşıca vermişdi . Əynindəki layka kurtqasını dayıları tıkıb əyninə geyindirmişdi .Dayıları ''Ağdam Laykaları'' tikib satırdılar . Başındakı ağ panamanı və ağ toxunma şərfi əmisi qızı Qazaxıstandan gələndə ona hədiyyə gətirmişdi . Ayağındakı ağ dəri sapaşkini ilk maaşına almışdı . Həm də maaşının yarısını xərcləmişdi . Yadındadır anası o ki var budamışdı bu bəd xərcliyinə görə onu . İndi də bu il zamoş sapoçkini də öz maaşına almışdı .

   Deməli bir gün Məryəm arvad Leylaya qayıdasan ki,

   - Səni saxlayan var ?

 Anidən verilmiş sualı başa düşməyən  Leyla çaşqın çaşqın arvadın üzünə baxdı.

  - Yanı deyirəm ,maşallah Layka kurtka , portsveyt şarp -papaq , ağ bahalı sapoçki ... Telestudiyada işləmək də hər adamın başı üçün deyil . 

   Qadının nə demək istədiyini Leyla yaxşı başa düşürdü . Bir də belə söhbətlər təzələnməmək üçün gərək cavabın verəydi . Odur  ki onun sözün ağzında qoydu . Gülə gülə ; 

   - Xəbərin yoxdur ay Məryəm xala? Əlbəttə ki saxlayan var ...ha haa ... Dayılarım ... Gəl deyim dayılarım səni də saxlasın , satılmayan kurtkaların sən də mənim kimi geyin forslan ,  xalam da səni yaxşı yerlərdə , padruqalarım da telestudiyada işə düzəltsin . Ged işləyee  sağına soluna maaşın xərclə , geyin kecin .  Hələ bir mənim kimi polıçeyski oçki də tax , saç maç zaefka - pyoruşka zad , allaha and olsuN  görən deyəcək Sibel Can Bakiya gəlib . Onnan sonra deyəcəklər  ''Ay Məriyəm xala , səni kim saxlayır ? '' 

   Arvad pərt olub düz getmişdi ...

   Bu gun də eynınde uzun , önü böyük razetezlı qara yubka geymişdi . Bu yubka onun dolğun baldırlarının gözəlliyini daha da qabardırdı . Ağ şıfon köynəyinin belinə vurduğu fezin kəmər belini incəldin getdiyi paltarı bədəninə oturtmuşdu .  Üstündən geydiyi layka godekcenin zinciri yarıya qədər bağlanmış boğazına doladığı ağ şərfi gödəkcənin altından qabarıb qalxmış sinəsinin üstünə çəkmişdi . Burdurub və rənglədiyi saçlarını yanakı qoyduğu ag panamanın altından çıyinlərinə dağıtmışdı , gozunde son model eynek , ag yarım boğaz dəri cekme ve qızılı zincirli ag canta bu geyimini  tamamlayırdı  Bu geyim  və stili onu çox  gözel ve cazibedar gosterırdı. Taa uşaqlıgından nenesı onun geyımıne fikir vererdi. Harda qeşeng , ona yaraşan paltar vardısa onu alardı . İsdemezdi ki , Leyla başqa uşaqlardan gerı qalsın. Bu huy Leylanın başında qalmışdı . Hec neyi olmasa  da evde ne problemi olsa da geyımınden qalmazdı.

   Yataqxananın qapısın acıb icerı girdı . İçeri qaranlıq idi . Çolden içerı girdiyinden gozlerı qaranlıgda hec yerı gormur, bır nece sanıyeden sonra gözü qaranlıga alışacaqdı. İçeriden ses eşıtdı. Kimsə ;

  - Aye Aqil ? Burda şlyapalı qızlar da varmış ee xeberımız yox...

  -Eeee he eee . Sen ne gormüsen hele - Aqılin sesi ele bil Leylanı yerınden oynatdı artıq gozlerı de qaranlıga alışmışdı. Onsuz da işdəki qanqaraçılıq , bir tərəfdən də Rövşənın təssüf dolu eşq elani əhvalını əməlli başli pozmuşdu . Onsuz da partlamağa fürsət axtarırdı .  Agzın doldurub 

   - Sizin kendde...- Başını qaldırıb pilekendə dayanmış oğlana baxdi . Matı- qutu qurudu. Bu yuxusunda gorduyu devenın belındekı erebe oxşayan oglan idi. Allahım hec tanımadıgı 2 il əvvəl  yuxusunda gorduyu ag atlı oglanı gelıb...

   İndidek hiss etmedıyı bir heyecanla üreyi cirpındı. Yuxusunun  bu qeder gercekçi ve çin cıxmasına çaşdı ve ozunden asılı olmayaraq oglanın üzüne  baxaraq gülümsündü ve sozunun davamın getırmeden eve  keçdi. Qapını örtub arxasına soykendi. Elını ureyının ustune qoyub derınden nefes aldı . Goye baxdı .

  -Qurban olum Allahım sesimi eşit , menı anamın ,minnetinden Rafiqin belasınsda qurtar nolar Allah.

    P.S Ne bilersen Allaha yalvardığın yerdə axan gözyaların , onun sene tale yazdığı yerde telesdirib . Sebirle  gözel taleh yazmaqdan, seni başından etmek üçün taleyini cızma -qara  edib . Ondan qorx ki , vaxt gele beyenmediyin Rafiqin ve ananın peşmancılığını çekesen ...

  Familgili dayısı cagırmışdı hem Familin atasına zavodda yaxşı iş cıxmışdı. Hem  bacısı ogluna qız beyendırecekdı.

   Aradan bıir neçe gun kecmışdi, o adını bilmedıyı oglan gözune deymırdı . İşden gelen kimi su getirmek behanesiyle yataqxananın ümumi metbexine qacar , uşaqları cağırmaq behanesıyle heyete cıxar , o oglanın orda olub olmamasına baxar. Lakin o yox idi , goze gorınmurdu. Utandıgından da hec kimnen  hec ne soruşa bilmirdi ki , birdən biti birəyə yamayanların dilinə düşər .

   Heyat yene oz axarıyla  davam edırdı.  

           *******

   Mehellenın genclerı dükanın yanında toplaşıb sohbet edır , bır bırleri ile zarafatlaşıb özlerini öyurdüler. Mehellenın qızları ilə yaşadıqları  mecaralarıdan danışır , onları lağa qoyurdular.  Mehellede qonaq olan Famıl de onların arasında idi.  Oglanlardan biri başqa bir özünü öyən oğlanın  sözünü keserek dedı ;

   -Kim ne deyır desın kimse Leylaya başka nıyyetle baxa bilmez. Hele eşitmemişem ki,bu qesebede kimsə ona başka gözle baxıb bır söz desın . Həm də simpatiçni qızdır . Hər adama yendirmir . O , qeder cıddı qızdır ki, onun yanında artık eskik danışmaq olmaz. Men vallah onunla danışanada oglanlıgımdan utanıram.

  Qonuşu oglanlar onun sözün  tesdıqledıler. Famıl özündən razı halda ;

  -Siz dil tapa bılmemısız. Pulun qarşısında hec bır qız daş ola bilmez. Qoyacaqsan cibine iki packa şirvanı , damagına mareboro siqaret , elinde de tesbeh evezıne maşın acarı gör neter tıpış tıpış gelır.

 - Sen onu tanımırsan . Onu ne oglanlar isdedi , hec kime yendirmir . Onu ələ almaq cetın meseledır.

   Bu movzuda höcetleşme başladı .  Qonşu oglanlar bir yana olur Famil bir yana. Sohbet o yere catır ki, Famil deyır ki ,o qızı mene gosterın.

  Bu gun o gun idi,  mehelle oglanları ve Famıl dukanın yanında durub Leylanın işden gelmesını gözleyirdiler... 

9 BÖLÜM

   Sabah gec qalxmışdı . Telem-telesik geyınıb çay- çöreyıni yemeden evden cıxdı . Dayanacağa çatmadan avtobusu qacırdı . Zaten gecıkmışdı . Qanı emellı başlı qaraldı. Dayanacaqda qonşuluqda yaşayan  Qarabag elılı  İlham vardı. O da müharıbede ayagını itirmişdi , protez ayaqla gezirdi . Dayanacağa  çatıb qonşusu ile salamlaşıb hal ehval tutdu. Günəş düz gözlərinə şığıyırdı . Kölgelıye keçmek istedi . Arxaya donduyunde Famili arxasında  gördu. Famil onun arxasıyca gelirmiş. Özunu o yere qoymurdu, elə hərəkət edordi ki ,guya hec qıza baxmırdı da. Leyla gozaltı ona baxdı . Qarayanız arıq uzun oglan idi gozlerının altı tenlı idi . Bu da onu dahada qara gosterırdı hec yaraşıqlı da deyıldi. Onu ne oglanlar isdemişdi, hec beyenmemişdi onları , indi bunumu beyenib sevecekdi?  Durdu , durdu  gör qısmet yuxusuna kim gelıb girdi. Eslaa Leyla onu sevmez. Açığı canı cox sıxılırdı daha dogrusu anası onu cox sıxırdı. Özunu öz evlerınde yük bilirdi. Eyer tezlıkle aile qurmasaydı evden qacacagını da bilirdi. Çünki bezmişdi anasının əlindən . Qacsaydı nolacaqdı. Şeher yerı , Allah bilir başına neler gelecekdi. Bu yaxınlarda qonşu qızı Gulustan da qaçmışdı evden . Haqqında neler danışmadılar ? Sonra anası , qardaşı polıs eliyle tapıb qızı eve getırdıler, eve kilidledıler. Bir hefte kecmedı qızı qanlı golde bogularken çıxardılar, heyata qaytardılar Axır qızı evden qovdular. Qız da başın alıb Türkiyeye getdı mehelle arvadlarının dedıyıne gore Turkıye , Dubay barlarında, otellerınde can alveri edir. Ama kim gormuşdu bunu ? Goren olmamışdısa da haqqında soz sohbet gezırdı . Hetta anasını da qınayırdılar , qardaşına da beqeyret deyırdıler. Leyla bele ad qazanmaq isdemirdi ne olur olsun temız adla, şerefıyle yaşamaq isdeyırdı. 

  - Salam- Famılin sesi onu düşüncelerınden ayırdı. Dönub baxdı.  Bayaqdan onun üzüne baxmayan Famıl indi şit -şit üzüne gülürdü. Leylanın da  hec xoşu gelmırdı bele şeylerden. Onun nezerınde oglan agır başlı sade ve cıddı olmalıydı. Bu hem yekexana, özunden razı, indi de yerşız guluşunu gordü. Salama cavab vermedı.

  -Men senı yaxından tanımaq isteyırem . Eger icaze verersense bır gun oturaq bır yerde çay içek, tanış olaq.

   " Oyy... Ayy Allah bu da o birilerı kimidir. Bexdıme bax ee sen Allah. Niye bır düz emellı adam cıxmır qarşıma hele bır danışıgına bax ele bıl menı on ildir tanıyır "sen"- le danışır . Kim verib bu ixtiyarı sene? Medenıyyetıne quzu kesım. Kurdun eşşeyi ne bilir etika medeniyyet nedir" - düşünerek etrafa baxdı. İlham tecüble onlara baxırdı. Belı teeccublene bılerdi. Çünki Leylanı kimse mehellede orda burda tanımadıgı ve ya yad  oglanlarla görmemişdi. Hec bir  oglan cesaret edib, ona yaxın da dura  bilmirdiler ,bilmezdıler de. Bu deyesen cesaretlı cıxmışdı . " Fsyooo Leyla, qara gunlerın başladı. İlham gedib birinin üsdüne beşin qoyub deyecek ki , filankesin qızı astanofkada bırıyle göruşür. Temboli de bu burda qonaqdı ne bılırler kime gelıb" en yaxşısı danışım, başımdan eleyım haqqımda yanlış düşünmesin" . 

  Dönub Famıle baxdı. O, dayanacagın arxasına kecıb ordan işaretle Leylanı yanına cagırırdı. " Offff bu nagayrır men qaş düzeltdıyım yerde bu goz cıxardır. Gicdir buu? " İlhama baxdı . İlhamın üzünde bu defe teccub yox qezeb vardı . Leyla tedbırın görmeseydı İlham  Famıli mehellede yad adam bılıb dalaşacaqdi . Zor durumu aradan qaldırmaq üçün:

  -Famil, Xanım xala neynır? Gülnar mektebi bıtırır elemi bu il ? -Deye ona teref getdı , bır gozu de İlhamda idi . Leylanın Famille danışması İlhamı ele bil arxayınlaşdırdı. Üzünün ifadesi deyişmişdi, normal vezıyyete düşmüşdü. Dayanacagın arxasına keçib pıçıltıyla hem de hırsle Famile:

   - Milletin içinde ne goz qaş edirsiz ?

   -Men sennen tanış olmaq isdeyırem . Sennen danışmaq isdeyırem getdıyın yer iş , geldıyın yer ev ,dayandıgın yer de astanofka harda danışım sennen ?

  -Danışmayın.

  -Bes neter tanıyım seni?

  -Xanım xala yaxın qonşudu ondan soruşun...-qızın sözün agzında qoydu:

  - Bibimnen soruşsam cox soz deye biler. Yaxşı dese düşünerem ki, özun qonşusunun gözune soxur, yalannan terıfleyır. Pisine soz dese de deyerem ki, gözü göturmur. En yaxşısı budur men senı senın özünden tanıyım.

  Bu sözler Leylanın ureyıne yag kimi yayıldı. Başıyla tesdiqledi. Bu Famıli daha da üreklendırdi. Çenesıne güc verdi.

  -Eynı şeyı de menim haqqımda düşün. Sen menım haqqımda soruşsan pis demez. Ama bırden şeytan allatdı başqa şey dedi. 

  Yenə başıyla təsdiqlədi . Famil ağıllı danışırdı . Görünür hec kimə etibarı yoxdur . 

  -Hem  də menı bura dayım özü cagırdı. Qonşuda qız var gel bax dedi. Ama men senı dayımnan qabag gormüşdüm . İlk defe seni Xoşgulgılden gelende.Yadında pilekenın başında toqquşdugumuz gun?

   Leyla ne qeder düşündü yadına sala bilmedi - Sonra dayım senı gosterdı.. 3 aydır burdayam sene fıkır verırem , sennen maraqlanıram. Pis qız deilsen. Acıgı xoşum gelır sennen. Sənə qarşı ciddiyəm . 

  - Bax Famıl ,bılmırem menı nece tanıyırsız , haqqımda size ne deyibler bilmirem .Men gunde biriyle o parkda bu bulvarda gezen ,goruşen qız deyılem. Siz en yaxşısı menı bıbınnen ve qonşulardan soruş. 

   -Soruşmuşam senın qonşu dediklerın hec de xoşadelen şey demedıler . En yaxşısı yemıyecem senı , bir saat oturaq bır yerde. Bır sohbet edek -  

  "Leyla senı sınayır aldanma. Yoxlayır senı . Sen de onu yoxla gör fikiri ciddidir?"

  Avtobus göründü , dayanacağa  yaxınlaşırdı. Danışmaga vaxt da yox idi. İreli gede gede hec düşünmeden ,ele bıl sozler agzından qefesden quş qacan kimi çıxdı:

   -Eger cıddsen adamlarını gonder . Men nişanlanmasam heç bir oğlanla görüşüb danışmayacam . 

        *******

   İşden cıxıb eve gelirdi . Nece gündur goze gorsenemeyen Rafıq yene peyda olmuşdu. Yanagında boyuk şırım vardı , başındakı yaraya böyük bir sarğı qoyub bandlamışdılar .  Hemışeki kimi maşını parkın o başında saxlayıb Leylanı danışdırmaq üçün onun geldıyı yola cıxmışdı. Leyla yolun deyışse de faydası yox idi, qırsaqqız olub ona yapışardı.

  -Bır deqıqe Leyla, senle cıddı - ciddi danışmaq isteyirem - deyb yolunu keserek kecmeslne izin vermedı. Menı mecbur eleme ki , başqa cur danışım sennen. Özün bilirsen ki , seni ne qeder sevirem , ne qeder naz elesende . Menı bu fıkirimden daşındıra bılmeyeceksen. Çunki sevginin ve ayrılıgın ne olduğunu yaxşı bilirem. Ölumume bele razı olaram ama vaz kecmerem..

- Öl mene ne .

- Öldurerem vallah özümü ,ele gözünün qabagında ataram özümü maşının altına .

  -Cehenneme at - deyıb qarşısında mıxlanıb onu getməyə qoymayan Rafıqı deri iteledi. Biraz kecmış yolda maşın ve qışqırıq sesı eşitdi .Dönüb baxdı . Millət avtobusdan tökülüşmüşdü .  Rafıq özun aftobusun alıtna atmaq isteyirmış , sürüçü eylecı basıb, qışqıraraq Rafiqi soyurdu. Rafiq camaatın arasından çıxıb gülə gülə ona tərəf gəlirdi . Möhkəm səslə;

     -Bax inandın ki,öldurerem ozumu? - dedi . 

   Leyla onun sozun agzında qoydu.

  - Aleyyy  kül qoyum başına -  deyib ordan uzaqlaşdı . Camaatın içındə biabır olmuşdu , çox utanirdi . Bu cür vəziyyətə düşəcəyi heç ağlına gəlmirdi . 

   Rafiq onun arxasınca baxıb elə hey onu sevdiyini deyərək qışqırir , onun üçün ölümə də gedəcəyini deyirdi . Onun sözlerının Leyla ücün heç bır anlamı yox idi. Rafiq neylese de qızın üreyine yol tapa bilmirdi . Ondan hec cür xoşu gəlmirdi . Hetta acı taleyıni eşidende  bele onun hekayesı qızı yumuşaltmadı da . Bu qız onunla nece illerle bır yasdıga  baş qoyacaqdı , hele ondan uşaq dunyaya getırecekdı?

   - Səy balaxanım , xəstədir ki bu ,  axmaq oğlu axmaq - deyə onu söyürdü , səkinin sonunda maşın yoluna çıxanda Rafiq maşınla onun yolunu kəsdi . Hələ də ona elci göndərəcəyini ,ona razılıq verməsə onu qaçıracağını deyirdi . Başqa yolu qalmamışdı . Nə olur olsun Leyla ondan yaxasını qurtarmalıydı ;

   - Dayan,  bır deqıqe qoy men de sene sözümü deyim - udqundu . Rafiqin gözləri parladı siçan gözlərində ümüd işığı yandı . Yəqın ki Leyladan xoş sözlər gözləyirdi . 

   Leyla derindən nəfəs alıb ; 

  Men artıq nişanlanmışam - dedi. 

- Yalan  deme. Ne zaman?- Maşından düşüb onun yanına gəldı . Az qala qızı döyəcəkdi . Çox əsəbi idi ; 

  - Ola bılmez

  -Nıye olmaz?Səndən icaze almalıydım ?

-Yoxee yanı xeberım olardı , ele şey olsaydı.  Bu da təzə oyundur 

  - Leyla başıyla ona '' yox'' cavabı verdi,

  - De sən öl düz deyirəm !

  - Sən öl düz deyirəm . 

  Əlləriylə başını tutub sonra yumuruğuyla yaxınlıqdakı ağaca vurdu . Leyla yanından keçıb getmək istəyərkən onun qarşısına kecdi . 

   - Ne zaman nişanlandın ki? Mənim niyə xəbərim yoxdur bundan ?

  Leylanı gülmək tutdu ;

  - sözə bax ee ?  ''Niyə xəbərim yoxdur ?,, bağışla ağlım kəsmədi sənə xəbər yollayım gəlib ağsaqqallıq eliyəsən 

   - Leyla !!! De ölənlərimin goru aldatmıram . 

  - Dünen axşam he verıldı. İstəyirsən inan , istəyirsən inanma . 

- Kıme o sarı gedeye? - Rovşeni nezerde tuturdu.

 - Yox  

  -Bes kimdir

  - Sen tanımazsan... Naxcıvanlıdır - hec bele adam da yox idi de . Bu hardan düşdü  Leylanın agzına? Allah - Allah?Qız özu de dedıyıne caşdı. 

  -Leyla qurban olum  menı oğlanlığıma  utandırma , menı yalvartdırma bilirsen ki , ne desen ederem ama mene yox deme. Bax gedırem opustkaya , rayona . Ona qeder meherremlık de cıxır. Bız meheremlikde xeyır iş tutmarıq.  Gedırem, gelende mamamıda getırecem,  elçı gelecek, evleneceyık . Qurban sənə .  Dunyanın en gozel gelını sen olacaqsan . Bax atamın üz qoyduğu torpaq haqqı . Ev novbesındeyem necə oldor , zavod ev verecek . Daha dogrusı ev verıb. Ama bu saat evımde qacqınlar olur . Ona gore yenı ev tılıkilir bize 6 -7 aya verilecek. İnan cox xoşbèxt  olacagıq evımız, uşaqlarımız olacaq.

  -  Sene deyırem nışanlanmışam inanmırsan . Men neynım indi . Nə bədbəxt adamsan sən -deyıb Rafiqin yanından sivişib aradan çıxdı . Rafiq arxasıyca bagırırdı ;

   - Beş uşagın da olsa menımsen. Seni hec kime  vermerem.

    " Xesdedır bu vallah manyakdır bu. Bundan nece qurtulacam men. Camaata it hurende mene de çaqqal ulayır. Ele bıl Akifin ahı - nalesı tutub meni. Gedecem ee bu defe kim gelse tekı canım bundan qurtarsın . "

    Eve geldı . Evde bır deste qonaq onu gozleyırdi. Deyesen Allah da az once  Leylanın dediklerın duymuşdu . Deyəsən Rafıqden qurtulmaq zamanı gelib . Böyük heyecan ve sevincle qapını açdı . 

   

10 CI BÖLÜM 

   Gelen qonaqların arasında Xanım xalanı gorende vezıyyetın ne yerde oldugunu anladı. Amma yene inana bilmedi . İlk defe idi Famille bu sabah danışmışdı . Famil hele onu tanımaq isdeyırdı. Leyla da soz gelışı ona sozun demışdi "yoxlamaq " üçün , bele elcilik olar? Xeber elemeden, minnetcı düşmeden. Anasına baxdı işareyle çöle cagırdı. Anasının cıceyı acmışdı.
 - Ana, bunlar neye gelıbler?
 -Elçiliye
  -Ne elçilik? Kim izin verib bunlara ?
 -Camaatı dolamısan , ozun sabah adamlarını gonder demısen . Onlar da gelıb. İndi deyırsen kim izin verib?
   - Ana qurban olum ,bıraz zaman verın men ele bele dedım ki, bu başı xarabı başımnan eleyim. El cekmırdı yolda menden . Düşmüşdü dalımca . Görüşək deyirdi . 
   -Çay getırın ! -İçerıden  gelen qonagın  sesı eşidildi. Bu Familin atası Oruc kişinin səsi idi. 
  -Yerı get cay demle , get az danış.-deyıb  anası içeri gırdı . 
 Leylanın elı hec neye qalxmırdı ne edeceyını bılmırdı. Ne qelet eledı ? Bu qeder illerle arxasıyca surunen yalvaran oglanlara he demedi ,özunden razılıgı ve  yekexanalıgını beyenmedıyı hec tanımadıgı Famıle " he " dedi?
  Çayları podınusda getırıb masanın ustune qoydu qapıdan cıxanda Familin atası Oruc kişi qendı xışmalayıb caya atdı. 
  -Allah xeyır versın
   -Dayan a kişi ,ele deyıl ee ... - atası onun elın saxlayıb , cayı qarışdırmaga qoymadı - hele bır bırımızı tanıyaq sora da, bele şey olur?Tanımadan elemeden?
  -Tanıyarıq daa... men bu yaşa gelmışem hələ getdıyım qapıdan elıboş gerı qayıtmamışam. Men kişiyem . Bilseydım ki , bu qapıdan umud yoxdur gelmezdım - deyıb şirin çayı başına cekdı- gel qızım , gel yanıma tebrık edırem...
  Ele bıl evdekılerın de Leylanın da dılın - agzını baglamışdılar. Ele bıl Leylanı qizli bir el onlara teref iteleyırdı. Sessiz onlara teslım edırdı...
   -Ele deyıl eee... Oruc kişi, bilmedıyınız şeyler var... - atası yene bu işe mane olmaq istedi ;
   - Men bu qızın dogma atası deyılem . Bu uşagı dayıları böyudub , nenesı babası saxlayıb . Allah rehmet elesın kişi, teze ölub ili teze cıxıb . Ölende mene bu uşagı tapşırdı. Emanet eledı, indi men öz yanımdan qız vere bılmerem qoy dayıların cagıraq tanış olaq. Onların meslehetini alaq . Görek ne deyirler. Belke bir sözleri bir planları var. Seher mene demezleri bu uşağı böyüdüb saxlayan bizik . Sen kimsen öz yanından qız verirsen? Tanıyaq , bir  meslehetleşek anası sözun kişinin agzında qoydu 
  -Eşıı , ne dayı? Mamam burdadır da . Quy onu saxlayan arvad sözun desın , arvad burda dura dura dayı gəlib qız verecək? -deyə anası nenesıne baxdı. 
   Leylanın başından duman cıxdı. Əsəbindən əsirdi . Dil dodağın gəmirə gəmirə ürəyində anasını asıb kəsirdi . "Anaya bax ee , menı başından eleyır eee cehenneme neter olar olar bezmişem lap elınden" .
   -Vallah ne deye bılerem ki?-nene dillendi.  MEn o uşagı qızılgul kimi nazın cekmışem , ne isdeyıb elemişam, almışam ,geydırmışem yedırtmışem , kiprıyımle od goture goture cehızlerın toplamışam... ama bele yerde bızım sozumuz kecmez ... aile quran odur .  Men de caşıb qalmışam bu qeder isdeyen oldu bırıne rey vermedı ... buna he dedıse demelı bır şey var , yene son soz onundur...
   Hamı donub Leylaya baxdı. Leyla ne deyeceyını bılmırdı . Sabah anıden verdıyı qerar, dediyi soz artık acılışı edıb qırmızı lentı kesmışdı. İndi gelıbler hamı onun sozunu gozleyır . Dönub anasına yazıq - yazıq baxdı sankı gozlerıyle ona yalvarırdı " meni ona vermeyın " deye amma ananın üzündeki ifade sozunu deyırdı "artıq vermışem ".
  -Anam bıler - deyib qapıya teref addımladı .
  -Allah  xeyır versın , demek qısmet bu güneymiş...-anasını  sesın eşıtdı. Qapını acıb bayra cıxdı. Qonşu gelın Tanya  qapıda dınleyıb onları pusurdu. Leylanı goren kımı qucaqladı. Tebrık etdı. Leyla onu qucaqlayıb agladı.
  -Her şey mehv oldu  Tanya . Arzularım, xeyallarım, oxumaq...
  -Yaxşı olacaq darıxma...

**********
                          
   İlk defeydı kı , sözlusuyle yaxınlıqdakı  uşaq baxcasının heyetınde goruşurdü. Famıl rayona gedecekdı , atasının işiyle elaqedar . Oruc kişi anası işlediyi zavodla muqavıle baglamış " Barterya " edırdı . Zavoda tonlarla et verır evezıne mal alıb lazımı yerlere verərək cox yaxşı  pul qazanırdı. Nəinki qonuşuluqda , hətta qəsəbədə her kes Leylanın verıldıyını bılırdı. Xayinliğını çəkən qonşular Lalə qızının bele bır oglana verməyinə  bextevarlık verırdıler. Hamının arzusu idi ki, qızı bele bır ailede gelın olsun. Son zamanlar qəsəbəyə yeni gəlmiş Oruc kişinin ad sanı, cox pulu olması dildən dilə gəzirdi .
  Bu xəbəri eşıdən dedi qoduçüu qonşular belə daldada Leylaya və Laləyə kül atanlar indi onlari görədə tebrık edır, xeyirdua diləyirdilər. 
   Artıq haqqındakı dedı qodu da sengımışdi. Deyəsən kimsə şeytanlıq etmək istəmirdi yəqin . Ananın ayagı yere deymırdı. İlk defeydı kı , Leylayla bele şirin dılnen danışırdı. Esıl ana qız kimi munasıbet qururdu. Leyla bunun sebebını bılırdı. Bilirdi ki , anası bılır ki , Leylanın ters damarı tutsa , her şeyı yıxıb ya evden qacacaq ya nişanı bozacaq.  Ona gore ona  pişim - pişim edirdi.
  Famıl rayona gedıb zavoda mal getırmelı idi. Leylayla göruşmek üçün baxcanın heyetıne cagırdı . Bir az ordan - burdan sohbet etdıler Famıl Leyladan oncekı qız hekayelerınden danışdı. Familin ne danışması Leylanın vecine bele deyıldı . 
-Ne olub menden əvvəl olub. Normaldır.
 - Yox yanı deyırem kı , bılesen , menden eşıdesen . Başqaları birinin usdune beşın qoyar deyer...neyse. gedım gelım inşallah gedeceyık qızıl almaga baxarsan beyenersen qızılını nışan üçün . Ama bır şertım var sabahdan işe getmırsen , işdən cıxacaqsan.
  "Buna bax eee iki gundür  "he " alıb,arxayınlaşıb necə də . İndiden pirkaz verır . İşe  qoymursa oxumaga qoyarmı heç? Külbaş ..." . Agzın doldurub qeşeyce cavab vermek isdedi. Ama olacaqları gozunun qarşısına getırdi. Gucnen anası onunla mehrıbanlaşıb. İndi yene dava qırgın düşecek, yene qonşular seslerıne gelecek. Anasının yerıne Leyla utanırdı.
   -Yaxşı...
  -Sabah axşam rayona gedecem. Sabah Beraber gederık işe. Erızenı yazarsan. Ordan da gederık şehere . Hele tek  qalmamışıq bu vaxta qədər . Bır azgəzərik şəhərdə. 
  -Yaxşı - deyıb qalxdı. Baxcanınn qapısından cıxanda atasını gordu . Atasından hecne gozlemırdı. Cünki halal hümmet sözlusu vardı yanında. Famıl kişini gorub Leyladan aralaşdı o bırı yoldan mehelleye kecdı. Ata ilk defeydi ki, qızını oglanla görürdü. Belke de atalıq qururuna sıgdırmadı. Leyla gelıb atasının yanından kecende atası  onun başına qapaz ilişdirdı...
  -Cehennem ol ! Gozum gormesin seni. Ayının bırı ayı...
   Dunya ele bıl Leylanın başına yıxıldı...  Ömrunde  ilk defeydı ki, atalıgı ona vururdu. İlk defeydı ki , ona belə kobudcasına ayı deyırdı. Hemışe Leyla uşaqlara hırslenende atası ona bır soz demez ,Leylanın qelbını qırmaz dı əksinə acıgını öz doğma uşaqlarindan cıxardı . Amma heç vaxt Leylaya gözün üste qaşın var demezdı. Atanın Leylanı vurması hem Leylanı çaşdırdı , hem sevındırdı. caşdırdı ona gorekı, Leyla  sozlusuyle beraberdı, onu bunun üçün vurmaması lazım idi , sevındırdı ona gore kı , onu qoruyan bır atası vardı, illerle ata hesretıyle yanarken , onu danlayan onu qoruyanı hetta onu döyen bır atası olmasınıne qeder isdemişdi . O da isdemışdi ki , başka qızlar kimi anasından yox, atasından qorxub anasına sıgınsın . Ana  qızını mudafıe etsın. Leylada her şey ters idi. Atalıgı Leylanı müdafıe edır, anası qızının paxırların acıb atalıgının ve qohum eqrabanın  gozunden salaraq özunu duruluga cıxarmaya calışırdı. Ehh. Taa uşaqlıgından butun arzuladıqları her şey xeyal olaraq qalırdı.
  Leyla hem utandıgından , hem de adını qoya  bılmedıyı bır  heyecandan duz bir hefta atasının üzüne cıxa bilmedi...
   Sabahı qalxıb işe getdı. Famıl de iki şokalat qutusu alıb onunla gelmışdi işe. Otagına gecdı, sabah erken olduğu üçün  hele işciler gelmemışdi. Leyla Famile oturmaga yer gosterdı . Şüşedeki suyu göturub evden getirib işdeki otağının künçlerine qoyduğu  böyük " kitayskı roza "nı ve limonu suladı. Çay qoydu cox utanırdı utandıgından Famılə də danışmırdı . Famıl de utanırdı . İçtimai yerde ...hem de nişanlısının iş yerıne ilk defe idi gelırdı , iş yoldaşları ılk defe gorecekdıler onu ." Goren ne deyecekler onu Leylaya yaraşdıracaqlar? Yoxsa beyenmeyecekler ". Cox keçmedı işçiler bır bır geldıler. Otaqda oturanın içra hakimıyyetının qebulunda olamaq isteyenlerden bılıb ona  gozleme otagında gozlemeyı meslehet gordüler. Famil qalxdı kı , otaqdan cıxsın Leyla qoymadı.Şokalad qutusnun bırını katıbeye verıb ;
 - Seadet , bunu işçilere paylayarsan !
 -Ne munasıbetle?
  -Nışanlanmışam.- Famıle baxdı - sözlum... Famıl...
  ... Qonuşu otaqdakı qızlar , işçiler bir - bir, iki bir Leylanı tebrıke gelmeye balşladı. Nehayyet xeber mudüre də çatdı . Leylanı kabınetıne cagırdı. Leyla o bırı şokalat qutsunu da göturüb Famılle Nerıman muellımın otağına kecdı. Salamlaşıb qutunu onun masasına qoydu.
   - Bır soz eşıtdım . Demek duz imiş. - müdir elin karobkaya vurdu , gözuyle de Famıle işare etdı
  - Belı , Neriman muellım.
  - Ele ise tebrıkler - əlini əvvəl Famıle sonra , Leylaya uzatdı. Bes oxumağınız ? Sız ki , tehsılınıze davam edecekdınız. İnşallah bu fikirinden vaz kecmersiz. Men de bu barədə  sızı destekleyırem bilirsınız. Kareyanız da yukselişlerınızı gozleyırem ve bunu bacaracaıgınıza da eminem.
   Ele ağzını doldurub "davam edeceyem" demek isteyirdi ki , Famıl onu qabaqladı . 
 - Muellım , bız oxumuş qız isdemırık . Anam da , bacım da , qardaşımın arvadı da oxumayıb . Hec ehtıyyac da yoxdur, işlemesıne de. Papamın Naxcıvannan bır adı var. Deyecekler filankesın gelınının 600 şirvanına qalıblar... -
 - Bax oglum, - Neriman müəllim onun sozun kesdı . Cıddı bır gorkem alıb başın buladı - Papanın puluna bu qeder guvenmeyin . Papa bu gun var sabah yox. Mence papanın pulundan yox , onun indiki vezıyyetınden istıfade edın , geleceyınızı saglam qurun ki sabah öz ayaqlarınızın üstündə büdrəmədən dayana biləsiz -Ara verdi -Leylaya baxdı . Leyla utandığından müdirin üzünə baxa bilmirdi . Nişanlısının belə çahilcə cavabı onu Hörmətini atası qədər istədiyi müdirin yaninda  pərt eləmişdi . Nəriman müəllim Familə döndü ; 
   - Siz necə bir yerdə oxuyursuz ?
  - Palıtexnıkı qutarmışam Rusyada. - Neriman müellim onun sözünü keserek davam etdi ;
   -Eyer siz oxumuş biri olsaydınız , bu gun tamam ferqlı bır cavab alardım sızden tessuüf... - üzunu Leylaya cevırdı . Sual dolu baxışlarla ona  baxdı. Famil ter ters Neriman müellime baxdı . Deyəsən canı belə söhbətrdən sıxılırdı . 
  - Men yalan deyırem? - dedıse de Nerıman muellım ona cavab  vermedı. Leyla gergın vezıyyetı aradan qaldırmaq isdedi. Ama ne deyecekdi. İlk hedefde Famıl kobudluq edıb Leylanı müdurunun yanında sındırmışdı. Amma Nerıman muellım de sehv demır. 8 ay idi Leyla onunla beraber işleyırdı az cox kollektıvde oldugu kımı mudrıyyetın de yanında regbet qazanmışdı . Hetta Nerıman muellım onu  unıversırerte qedul olması üçün elınden gelen komekliyi edeceyine de söz vermışdı. Hazırlıq üçün tapılmayan kitabları da tapıb getırırdı. Leylanın işde göreceyi işleri başqa işçilere tapşırıb kitab defteri onun qabağına tökerek "sen inistituta hazırlaşırsan derslerinden qalma " deyib onun derslerine  hazırlaşmasına yardımcı olurdu . Hələ bəzi icilaslarda Leylanın əlinə rayonun hesabatını verib ictimayyət içərisində sərbəst çıxış etməsi üçün ona şərait yaradırdı . Bilirdi ki bu defe Leylanın şansı 100 de 100 idi..
  -Siz ne düşünürsünüz ?- Neriman müellim onu fikirlerinden ayırdı . 
  -Nerıman müellim, işden cıxmaq isdeyırem. 
  - Nıye?
  - Ne bilım , nışanlanmışam toya hazırlaşırıq -Famıl qalxıb qapıya teref getdı. Neriman müellimin onların işlerine qarişması onu esebleşdirirdi. Bu onun üz ifadelerinden belli olurdu. Onun bele aniden qalxıb qapıya getmesi bir mesaj idi. Yanı  bu o demek idiki, "sohbet qurtardı, qerar verılıb, çıxmalısan , vəssalam  ".
  -Yaxşı icaze verın bız gedek.
  -Yaxşı , demelı qerarlısınız.
  -Beli - Leyla dillendı .
   -Bu gun izinlisiniz , Leyla xanım sabah yaxşıca danışıb , qerar vererık beraber.
  Leyla heyatında ilk defe idi ki , bele agılsızca qerar verırdı . Başqa vaxt bır şey olanda refiqeleri Leylayla meslehetleşırdıler. Leyla onlara agıl verırdı ,indi ise verdiyi qerarı qarşısında aciz qalmışdı . Ne edeceyını, ne deyeceyını bilmirdi. Ele bil dili- agzı baglanmışdi. Gözlerı kor olmuşdu . Başkalarında qıl axtaran Leyla Familde o boyda tırı gore bılmırdı…

11 bolum

   İşden cıxıb şehere getdıler. Azneft meydanında aftobusdan düşıb Sebail parkına gırdıler. Sehərin şehi hele parkın kiçik otluqlarından getmemışdı . Bır terefden denızın sesı , bır terefden quşların çəh çəhi adamı valeh edırdı. Xıyabanlar da boş idi.Seher oldugundan parkda sadece qaçışa cıxmış idmancılar ve hansısa uşaq baxcasının uşaqlarını gezdırmeye getırmış muellımler goze gorunurdu . 

  -Sabah da bır şey yemedım. Gedek bır şeyler atışdıraq - deyə Famil Leylanı yaxınlıqdakı restoranların bırınə dəvət etdi . restoranın balaca baxcasında oturdular . Masalarına Çay ,murebbe ,tort sıfarış etdı. İş yerindən çıxıb bir başa buraya gəlmişdilər . Oqeder yolu ordan buraya gelmışdiler.  bır kelme de danışmamışdılar. Elə bil iki küsülü bir yerə düşmüşdü , kim hardan ,necə , nə danışacaını bilmirdi .  Leylanın başında bır surü suallar dolanıb dururdu . Goresen ne olacaq ?Goresen ele bu gun Famılnen etraflı danışsınmı?Onların bu munasıbetının alınmayacagını desınmı?Her şeyı pozsunmu? Belke yaxşı olacaq, belke Famıl ele oglan deyıl ,hele tezedır deyə  özunü gosterır ?

   Çay geldı Famil caynıkı goturub ilk Leylanın stekanına suzdü.  Çay stəkana tökülər tökülməz stekan partladı. Çay masanın üstünə dağıldı . Leyla cox pis oldu. İstər istəməz içində belə bir inanç yarandı ; ''Bu  bir işarətdir , qısmetimiz  idi, sındı , dağıldı . Yox, başlamadan bıtırmek lazımdır". Famılin uzune baxaraq ayağa qalxdı , sagollaşıb gedecekdı. Famıl onun sozun agzında qoydu ; 

- Soyuq suynan yuyublar stekanı . Oncun partdadı. Goz qaytardıq qırılmagı xeyırdır ,xeyre elametdır...

   Belke de - deye duşundu -hele bıraz zaman verek gorek nolur . Hele anam eşıtse ki , pozuluşmuşuq . Vay menım halıma menım evden getmeme razı olar, ama sözu geri alıb özumu söze salmagıma yox. Arvada bax eee camaatın qızı illerle nışanlı qalır hec bılenı yoxdur, bu yayıb alemı doldurub . Hele ortada bır şey yox. Hamı bılır. İndi deyecekler goren noldu. Hec kes mene inanmayacaq menı günahkar bılecek. Onsuz da gozlerı göturmurdu evvelden indi de deyecekler goren qızın neyı var?

Famil danışırdı, ne danışırdı Leyla eşıtmırdı. Arada ele "papam-papam" dedıyını eşıdırdı. Deyesen papasının işiden ,gelırınden ,pulundan danışırdı.Papasını yaman cox sevırmış , yaman öyürdü papasın . Leyla duşunur bır cıxış yolu axdarırdı . Bu iş başlamadan bıtmelıdır . Bır terefden de şeytan melek cınsınde üreyını yeyıb tokurdü.

  - Leyla agıllı duşun. Bu qeder senı oglan isdedı , gelıb , gedenın vardı .Qonşular o qeder soz danışırdılar, indi deyecekler kı, goren hansı oglan Famile bır soz dedi? - gözü Familə baxsa da beynində səsiz savaş gedirdi ,  icində bir təlatüm vardı .  - Offf ne qelet eledım men? Hele Akıf eşıtse deyecek qargışım ,ah- nalem tutdu Leylanı. Ele onun acıgına bele arxalı adama gedəcəksən Leyla . Yazdıgı o şerdekı sozlerı bircə borcə ona yedırdeceksen . Deyeceksen kı, Akıf "ev ev deyıb coşuram , milyonlardan dem vururam. Amma Famıl senın kımı menım heyat terzımı başıma qaxınc etmır"

Caylarını içib ayaga qalxdılar . Eslınde. Leyla heç içmedi de stekanın qırılması keyfını qacırmışdı.  Famil də danışıb gülsə də stəkanın qırılmasına təssüflə başını yelləyir,  tez tez ''Allah xeyir eləsin , bu nəydi belə niyə qirildi ''- deyirdi.

   Denız kenarına yollandılar . Sahıl kenarıyla qoşa addımladılar. Famıl ilk dəfə idi Leylanın əlindən tutmışdu İlk defe idi ki , eline yad oglan elı deyırdı  Leylanın , Famil onun əlini nevazışle sıgaĺayır , arada elıni qaldırıb opərək Leylanın əlini üzünə sürtürdü . Əlləri Familin  qırxılıb yeni tüklənmiş üzünə dətdikcə ureyı az qalırdı yerınden cıxa . Çox həyəcanlıydi . Familin belə sərbəst və rahat hətəkəti onu əsəbləşdirsə də açığı xoşuna gəlirdi . İlk həyəcanının doya doya yaşamaq istəyirdi . Di gəl kı, beyninə yazılmış piskolojik gərginlik ona rahatlıq vermirdi . Burda da ''görən olar ,  deyərlər'' fikirı bu xoşbəxtliyi qovurdu . Əlini onun əlindən çıxarıb , buna etiraz etmək istəsə də , ürəyindəki qorxunu qovaraq özünü sakitləşdirməyə çalışırdı , sankı bır gizli quvve onun agzını tutubonu  danışmaga qoymurdu, qulagına pıçıldayırdı, "kül başına halal hummet nışanlındır hamı nışanlı oldugunu bılır. Kim görur  qoy gorsun. Camaatın qızları yüz hoqqadan cıxır ,hec deyen yoxdur . İndi senı sözlunle gorub soz deyecekler". 

   Leyla özündən asılı olmayaraq aglını hissslerıne teslım edırdı. 

   Əl ələ ,  göz gözə deyə gülə yaxınlıqdakı skamyada oturdular. Famıl onun çiynindən qucaqlayıb onu sinəsinə sıxdı . İxtiyarsiz başı Famılın çiyninə endi , beləcə səssiz səmirsiz dəqiqələrlə denızin sehrinə daldılar .  Hec biri danışmırdı . İkisi də qarışı duyğular içındəydi . Familin nə düşündüyünü bilmirdi. Amma Leylanın bu saat düşündüyü şey bu idi . ''Kaş en pis gunümüz belə olardı'' 

   Familin barmaqları Leylanın saçlarının arasında gəzdikcə Leylanın başı onun köksünə enirdi . Familin ürəyinin döyüntüsü qulaqlarında səslənirdi ;

  - Sən də mənim kimi həyəcanlısan .

  - Hə, insanın sevdiyi yanında olanda elə olur .

   - Sevirsən ?

   - Hmmm. 

   - Sevmirsən ?

   - Sən sevmirsən ? 

   - Bilmirəm !

   - Bilmirəm nədir ? Bəlkə biri var ? 

   Leyla başını Familin sinəsindən qaldırıb onun üzünə süzgün süzgün baxdı . 

  - Olsa burda nə gəzirəm. 

  - Nəm dedim olar dana . 

  - Yoxdur ... amma çalış bu sən olasan . 

  - Olacam - Deyə Leylanın başını sinəsinə basdı , Leylanın saçlarını oynada oynada gelecek planlarından danışmağa  başladı .  Familin xəyallarının ardıyca gedərək Leyla da  onunla bərabər gələcək  xeyallarını qururdu.  Familin papası onlara şerait yaradacaq , Familə iş quracaq , işleyıb ev alacaqlar. Evın böyuk oglu oldugundan anasıgılden ayrılıb oz evlerınde yaşayacaqdılar. 

   Sözunun başı da " papa " idi axırı da.  Gələcək haqqında danışılan bu ümüdlü xəyallar Leylanı xoşbext edirdi , ümüd edirdi ki Fanılin gələcək haqqında dedikləri bir gün gürçəkləşəcəkdi . Ona güvənməyə çalışirdi . Düşünürdü ki təmiz və pak sevginin, ailənin təməli güvəndir . Egər etibar və güvən yoxdursa , heç bir münasibətdən söhbət gedə bilməz . 

   Familin dediyinə görə Gelecek qaynatası onları "düşünür" , Leyla ne isdese "edırdı". Leylaya başka ne lazımdır kı.

   Famılnen ilk başbaşa , tek be tek goruşu hemın gun oldu. Famıl  nə etdiysə elə həmin gün etdi. Ailədə diqqət və sevgiyə möhtac olan Leylanın qəlbini yalancı sevgiylə , diqqətlə , qayğıyla qazanmağı bacardı .bFamil istədiyinə çatmışdı . Leylanın qelbını ele almagı bacarmışdı . Ona təmannasız güvənən qızı ele aldıqca, ona daha yaxın olur, onunla  daha serbest rəftar edirdi. 

   Vəə qızı qəfil bagrına basıb,  iri etlı dodaqlarını qızın dodaqlarına yapışdırdı. Yer goy Leylanın ayaqlarının altından qacdı sankı. İlk defeydı öpulurdu. Zatən bayaqdan ilk dəfə oğlan əli əlinə dəyən qız haldan hala düşmüşdü ,indi bü öpüş bütün iradəsini əlindən aldı . Öpüşmeyı kinolarda görmüşdü. Televizor onun yatdığı otaqda idi . Həmişə gecə yarısına qədər dərs hazırlayaraq gec yatan Leyla bəzən televizöru açıq qoyurdu . Bəzən kinolardaki öpüşmə səhnələrinə otaqda tək olsa bele baxa bilmirdi . Elə bilirdi divarlar üstünə gəlir , elə bilirdi kimsə ona baxır , kimsə onu qınayir ki utanmirsan belə şeylərə baxırsan ? 

   İndi həmin səhnəni kinodan görmürdü canlı yaşayırdı. İradəsi əlindən alınmışdı , gözləri yumulub Familin qollarının arasında su kimi axmışdı. Özünü ələ almağa çalışsa da bunu bacarmırdı. Onu əlləri ilə sinəsindən tutub özündən uzaqlaşdırsa da dodaqlarını Familin dodağından ayıra bilmirdı . İkisinin arasında delisov bir öpüşmə və eyni zamanda əlbəyaxa döyüş var idi . Famil onu var gücuylə qucaqlayıb dəniz kənarındakı beton ara kəsməyə sıxışdırmışdı . Bu anlar nə qədər xoş olsa da  nəhayyət Leyla özünü ələ almağa çalışdı . Dodaqların Familin dodağından qoparıb ətrafa boylandı . Elə bilirudi her kes ona baxır. Qonşular ,anası, atası ,iş yoldaşları kenardan durub baxırdılar sanki . Utandığından , və öpüşmənin təsirindən qıp qırmizi qızarmışdı . Famil hələ də onu öpməyə can atırdı . Famılı ozunden uzaqlaşdırmaq isdeyırdı. Ama bacarmırdı, kımse ele bıl elın qolun baglamışdı qızı onnan opüşmeye zorlayırdı. Qız agzın acıb danışmaq isdeyır etıraz etmek isdeyır. FAMIL İMKAN VERMIRDI. Dodaqları əmilməkdən çatlamış qız inleyırdı. Nehayyet Famılın güclü qolları arasından elını cıxardıb Famıle bır şille vura bıldı.

  Çaş baş qalmış Famılın qolları boşaldı . Elə bil bu sillə onu özünə gətirdi . Təcüüb dolu baxışlarla Leylaya baxıb bu şillənin açıqlamasını istədi. Əslində bu opüş gəncliyinin ilk həyəcanıydı. Ürəyinə yağ kimi yayılmışdı . Lakin yenə də ;

  -Bir de menım icazem olmadan bele hereketler eleme. Axırıncı defe olsun ! -deyıb yola teref qacdı.

-Dayan Leyla - Famil onun arxasınca gələ gələ güldu - dayan  Leyla , sen menim canım , naz eleme. Biz nışanlıyıq senı yemeyecem - deyıb arxasıyca seslendı. 

   Özünün boşluğuna , cilovu əlindən verməsinə əsəbləşmişdi . Əlində imkan olsaydı bağıra bağıra etdiyi səhvə görə özünü döyərdi . Lakin dil altda qalmırdi . Urəyundə bütün hirsini Familin üstünə boşaldırdı . 

   "İt oglu it , qelet eleyıb nışanlım olursan, eline furset duşub? Eşek oglu eşşek. Bax yaxşı olur Leyla ne ..x yemeklıyın qalıb , gedelerın yanında, cehennem ol xarabanda goruş deee. Sen bılmırsen kı, şehere senı tanımaq isdeyırem deyıb cagıran bundan otru cagıracaq?" -deye özun  də soyürdü. Dayanacaga catıb aftobusa mındı kecıb oturdu . Ter dabanından cıxırdı utandıgından . Ozu ozunden utanırdı." "Hemışe evıne üzü ag ter temız qız kımı gedırdın indi de opülmüş , lekelenmiş qız kımı gedırsen . Gedıb ne deyesen ki? İş adıynan sülenmeye getmışem? Bes sozu pozmaq isdeyırdın ? Bes tanımaga gelmışdın .  Bəs danışmağa gəlmişdin , şərtləşməyə gəlmişdin ?  Hə ?  Öpüşe -opüşemi tanıyacaqsan? Qoltuguna gıre gıremi geleceyını guracaqsan ay oxumaq isdeyen qız ? Oxumaq isdeyını bır opüşe qurban verdin? Noldu?" - deyə  özunu qınadı. Şeytan iradəsin əlindən alıb , istədiyini etmişdi . Aglamaq isdeyirdı, ama bır terefdende hemın sehne gozunun qarşısına gelır. İsder isdemez dodaqları qacır . Nə gözəl duyğular idi , nə şirin hisslər idi ? Bir  qız kimi sevilirdi , öpülürdü , onu sevən bir olana nazlanırdı. Nişanlısı nazın cekırdı . Bundan gözəl nə ola bilərdi ki?  Bu onu xoşbext edırdı." Her şeyı pise yozursan ee Leyla , Famıl pis oglan olsaydı hec elçı falan gondermezdı . Deyek kı, dolayır bes anası gıl ? Eşii anası cehennem bes Xanım xalagıl? ''

   Maşın tərpənəndə Famıl özünü avtobusa pərçım edib ,camaatı yara yara Leylanın yanına gəldi . Lal dinməz yad adamlar kimi  yollarına davam etsələr də baxışlar süzülür, dodaqlar gülümsəşır , barmaqlar bir birinə toxunurdu . 

   Artıq bu hadıseden bır nece gun kecmışdı. Nerıman müellım de Leylanın işden cıxmasını isdemirdı.

-Bax qızım , senın xetrını ne qeder isdeyırem biliırsen. Bu gun sabah Arzu xanım analıq mezunıyyetıne cıxacaq senı onun yerıne deftetxana müdürü vermek isdeyirdim. Mənim sənin üstündə bu qədər zəhmətim boşuna deyildi . Hər dəfə səni iclaslarda çıxışlarını təşkil edurdim ki sərbəst fikorlərlə natiqliyini püxtələşdirəsən . Yene evlenın ama kareyanı  evliliyin üçün elden verme. Gəncsiz , bu gun nə demək istədiyimi başa düşməyə bilərsən amma , sabah peşıman olarsan . 

    Hamı toya hazırlaşırdı . Anası qızıllarını satıb Leylanın yataq mebelın de alıb getırmışdı.  Leylanın nə alınıb nə gəyirildiyindən xəbəri yox idi . Xirim xirda  qab qaşıqları , cehızlerı qutulara da yıgılmışdı . Hec bir şey Leylayla müzakirə olunmur , fikiri alınmırdı . Ele bıl 30 40 yaşı vardı. Əldə  ayaqda qalmışdı . Her kec bunun getmesıne nıyyetlenmışdı . Leyla ne yaman yuk imiş bu evde .Hec danışan, hec bır menfı fıkır bıldırıb Leylaya soz de deyen yox idi . Hamı Familin ailəsini tərifləyir , Leylanın gözündə ucaltmağa çalışırdılar . Leyla isə Famillə danışdıqca , anası gilnən ünsiyyət qurduqca onların mənfi xüsusiyyətlərinə bələd olurdu . Anasına bir şey deyən kimi anası səsin başına atırdı .kim idi Leylanı dinləyən ? Leylanın heyatı özunden xəbərsiz hell olunurdu.

   Mebeller  delə alınanda soruşan olmadı , deyen olmadı kı , gel ,gedek bax beyen , nece mebel isdeyırsen onu da alaq  . Xoşun gelecekmı qelmeyecekmı ?Leyla toya kımı çagıracaqlarına da qarışa bılmırdı. Ona da anası qerar verırdı.

   - Çox adam lazım deyıl. Camaatı yedırdıb, pulu cole tokmeyın ne menası var ee. 

  - ana padruqalarım var , iş yoldaşlarım var , sinif yoldaşlarım küsəcək . Telestudiyada yaxşı ,  ziyalı dostlarım var onlara deyəcəm . 

   - Sən o ziyalılarının canı . Boş ver , baş dolu , cib boş . Padruqaların gelıb ne pul yazacaq kı? 5 manat ,10 manat. 

   Anamın istəyiylə bu toy ancaq agsaqqal meclısı olmalıydı. Bır iki pullu adam , bır de qohum eqraba oldu besdı. Hele oglan evı- bu işe ne deyırler ne zaman toy edecekler , nece olacaq ona anası cavabdeh deyıldı.

   - Menım toyumu yola versınler isdeyır hec toy elemesınler neyime lazım ? -deyirdi anası. 

   Tek atası evde Famılden narazılıq elıyerdı. O deqıqe de anası  onun agzınnan vurardı.

   - Ağsaqqal adamsan , belə deyib uşağın fikirini qarışdırma , cavandırlar , cətini bir uşağı olana qədərdi . 

  Artıq soz kesdıye gelmışdiler. Bu yandan da qebul imtahanları başlayırdı. Leyla qorxusundan mekteb adı tuta bılmırdı. Cunku anasının emusyası ne olacagını qeşey bılırdı. Anasının sozune göre ana qızının pisliyini isdemez . Ana dunya görmüş qadındır ,neyın ne olacagını yaxşı bılır. Ananın xeyır duası qızı hemışe xoşbext edermış. Ananın xeyir duasın almaq üçün Leyla susurdu .

   Soz kesmede bele qerara geldıler kı, uzaq yer olduguna toy ,nışan, xına bır günde olsun ve toyun gecesı ata qızı cıragın başına fırlayıb , cehızlerı ile beraber er evıne yola salsın . Oğlan evi də ne zaman isdeseler , o zaman oglan toyunu ederler. Butun bunlar ananın planları idı. Bu fikir oglan evının ürəyincə  idi . Vaxtın azlıgını behane getırıb cox şeylerden boyun qacırırdılar. Ele bıl yangından mal cıxarmaya gelmışdıler. Yene Leylaya bır şey meslehet olunmur. Sankı Leyla bu işin içinde deyıldı.Ana Leylanın yerıne danışır ,Leylanın yerıne o qerar verırdı. Ele bıl Leyla o toyun sebebkarı deyıldi. Ele bıl qonaq gedecekdı o toya. Ne qeder Famılın ve ailesinin sehvlerını gorse de  daha heç nə demırdı. Deseydı guya nolacaqdı kı, kim idi onun sozunu eşıden . Agzın acan kimi agzından vurulurdu ki özun sevıb "he" demısen. Her şeye ragmen xoşbext gorunmeye calışırdı ki, Akıfın ailesinin agzında soz olmasın ki ,oglumu beyenmedı getdıyı oglana bax !

Sozkesmeden sonra hamı evıne dagılışdı. Sabahı Famılın atadan olan boyuk qardaşı (ögey) gelib onlarla  goruşdü . Naxcıvana gedecekdı . Ailesini uşagını toya getırəcəkdi . Famıl de onunla gelmişdı.  Xoş beşdən sonra Leylanı da özləriylə şəhərə aparmaq istədiklərini dedi , hem qardaşı Rovşenı yola salmaga gedəcəkdilər , hem de devetnamelere baxacaqdılar . Yenə söz , qərar Leylaya düşmədi . Yenə gedib getməyəcəyinə ana qərar verdi ;

  -Men devetnameleri almışam dünen. Yaxın adamĺara, qohumlara telefonnan zəng eliyib dedım . 30 devetnamə besdır. Attıq xerc cıxmasın. Axşam gelıb hamısın yazarsız.

   Ana sankı qızını ondan qoruyurdu. Goruşmesıne onunla tek başına bır yere getmesıne mane olurdu . Famıl onlara gelende Leyla onunla cox danışıb, onunla ünsiyyet qura bilmirdi . Leyla da bunu başa düşürdü ki , anası Famıllə onun cox bir yerdə olmasını istəmir . Cünkı leyla hər Famillə görüşündə onunla dalaşıb , küsüb gəlirdi . Bilirdi ki hər görüş Leylanın gözünü daha da açır ,  hər gprüşündə onu daha yaxından tanıyırdı . Bır yere gedende de illa ki yanlarında bır adam olmalıydı. Hetta baxcanın heyetınde görüşende de mutleq yanlarına bır uşaq qoşardı.

  Famıl rayondan evlerıne zeng edende de qızın başının usdunde durar , sohbetlerıni dınlerdi .Ele deme ,bele de, onu soruşma , bunu soruşma ,imkan vermirdi ki , qız oz aglıyla hereket etsın, etdıyı sehvi ne qeder gec deyıl özü də düzeltsın. Bunlar hamısı Leylaya tesır edırdi . Anasın belə hərəkətləri ilə günu gunden Leylanın gozunnen düşürdü.

   - Qızım düşmancılıqnan adama her şey deyerler , hec kime fıkır verme. Adamı goz goturmeyen olur. (P. S ... Belke de analar övladladlarının yaxşılıgı üçün dediklerı ,etdıkleri bır gun heyatlarının sen boyuk sehvidir.)

   Famillə Rövşən içerı gırmeden ele qapıda goruşub cıxdılar. Rövşen gedış dönuş biletlerını almışdı. Ayın 15 i donecekdı 18- toy idi. Hem de  Naxçıvandan bırbaşa Leylagıle gelecekdıler.

   Axşam hamı onlara toplanmışdı .

 Leylanın otağından cavanların deyib -  gülüşməsi ərşə yüksəlmişdi . Qonşu qızlar devetnameləri yazırdılar. Famil və qardaşı da orda idi .içəridəki əyləncə o biri otaqdaki qonaqlara da sirayət etmişdi . Oruc kişi də bu əyləncədən geri qalmayıb ,  cavanların yanına gəldı , lətifə danışan kim , olmuş məzəli əhvalarlar qurub quraşdiran kim ... 

   Bu vaxt qapı acıldı , bayirda qopan şıvən icəridəkilərin tüklərini qabartddı ...

   -Oyyyy Oruc dayı ,evın yıxıldı...

12 BOLÜM

   Xanım xala başına gozune doye - döye içerı gırdı, evdəkilər ne oldu deye qapıya qacdılar.Xanım xalanın arxasıyca Famılın bıbısı oglu Qelendar da içeri gırdı . Qelendar yaxşı imkanlı sayılıb secılen iş adamı idi.  Naxcıvanda ve Bakıda şadlıq evleri,kolbasa  sexleri,ət kombinatları var idi . Ağac bar verdikcə başın aşağı əyər deyirlər . Bu sözlər yəqin elə Qələndar üçün deyilmişdi . Varının üstünə var gəldikcə başın aşağı əyərdi . O qədər sadə insan idi ki , heç vaxt heç kimə yuxarıdan aşağı baxmazdı . Uşaqla uşaq idi böyüklə böyük . Elə bu xüsusiyyətinə görə hamı onu sevirdi . 

  -Axşamınız xeyır - Qələndar başın qapıdan içəri saldı . 

Leylanın atası ayağa qalxdı ;

  -Ay aqıbetınız xeyır . Qapıda nıye durmusuz? Gelın içeri.

  -Yox gelmıyeceyık , Şadlıqlarda gelek ! inşaallah .Dayımı aparmaga geldım , sag olun. Gecıkmeyek. 

   Oruc kişi Qələndarın rəng rufundan nəsə olduğunu hiss etmişdi , təşvişlə soruşdu ;

  - Nolub , nedı bu qac ha qac?

    -Sakıt ol dayı , narahat olma , sakitləş 

  -Axı bir de görüm nolub , 

  - Samalyot bıletlerın- zadın hell etmışem - udquna udquna dilləndi.

     Nə olduğunu anlamayan oruc kişi daha da həyəcanlandı. 

   - Nə samalyot ?Nə işim var samalyotda.  Ax nolub , bir desənə .

  - Bır şey yoxdu əşii, - Bu xəbəri necə verəcəyini özü də bulmirdi Qələndar

  - Naxcıvana gedırık.

  -Nolub axı , teze gelmışem Naxcıvandan . Anana bır şey oldu? Evde nolub?

   -Vala heç ne, bızde salamatcılıkdı . Rövşen balnısada...- kişinin rengı qacdı:

   -Rovşen saat 4 de getdı Naxcıvana  samalyotla ozumuz yola saldıq...

  Qelendar dayısın çıynın qucaqlayıb tesellı vere- vere bərabər heyete cıxdılar . Xanım xala da vay şıvən sala salaonların arxasınca cıxanda evdekı qadınlarla bərabər Leyla  Xanım xalanı dövrəyə aldılar ; 

  - Nolub axı , nə xəbərdi 

  - Nolacaq day bundan artıq ,  bədbəxt oldu cavan gül kimi uşaq , Rövşen avarıya eleyıb... samalyotdan düşübevə gedirmiş , ketcilerı de təsadüfən ordaymış , bir yerdə onların maşınına mınırlər .  Rövşen ,bır de həmin iki  kəndlisi.  Bərabər yola çıxıblar .  Yol üstü  Qıvraxda  yeyıb içibler odan gelıbler  səkim eve.  Bədbəxlər yolda avarıya elıyıbler. İki nefer elə yerində keçınıb , Rövşen , bırde şofer yaralıdı .Oruc dayıya  demedıy ee, Rövşenın vezıyyetı pisdir... Xesdexana qebul elemıyıb kı , bu ölub ,sadece nefesı gedır gelır... 

   -Ayyyy balam !!! -  Xanım sozun bıtırmemış Leylaya baxıb aglamsındı- Bexdıne bax eee , bexdıne , can ay bala , heş kim demıyejex ee yeyıb içib keflendıler maşını aşırdılar  Deyejeyler teze gelının ayagı düşmedi... - Leylanı qucaqlayıb agladı. 

   Bu ne demekdi ? Leylamı elemışdı bu qezanı? Bu ne inancdı bele - Leyla onsuzda  pis olmuşdu . Xanımın bu sozlerı de lap gülle kimi deydı ona. Dolmuşdu, nese demek isdeyırdı ama yeri deyıldı , onsuz da yaralı vaxtları idi. Anası harayına catdı.

  -Bextsız balam, bu dami gələcəkdi başımıza ,  can ay balam  - deyıb onu qucaqladı və agladı. İlk defeydı kı , anasın onu bele qucaqlayan gorurdu; 

 - Toyu yarımcıq qalan balam , hevesı  gozunde qalan balam ! - Sanki çox həvəs edirdi bu toya . Həvəsini anası gözündə qoymuşdu . Bu toya anası həvəslə hazırlaşırdı ,  alınan , hazırlanan cehizlərdən Leylanın xəbəri yox idi . Hansı həvəsdən söhbət gedə bilərdi? 

   Evlerı yas evıne donmuşdu butun qonşular axışıb onlara gelmişdi . Ele bıl yas bunların evınde idi. Təssüflə Leylaya təhsil edir , baş  verən bədbəxt hadısəni təsutatlarını bölüşürdülər.

   Elə bu vaxt qapı açıldı , Famıl perışan halda  içeri girdi. İcerıde qadınları görub qapıdan Leylanı yanına cagırdı. Leyla bayra cıxar çıxmaz onun boynuna sarılıb agladı.

   - Darıxma Famıl , qorxma bır şey olmayacaq Rövşənə , gorersen . Allahın onun cavanlığına rəhmi gələr. İnşallah tez sagalar.  Dualarımız onunladır. Allah şefa versın inşallah.

   -Qelendar papamın yanında demedı. Ama Rövşen oldü uje...

   -Uyyyyyy... -Leyla bagırdı...- sen papanın canı düz deyırsen? -Famıl doze bılmedı agladı... Leyla nə deyəcəyini , Famili necə təsəlli edəcəyini bilmədi . Yerə göküm başını əlləri arasına alıb ağladı . İcerıdekı qadınlar aglaşma sesıne bayra çıxdılar.  Famıl Leylanı yerdən qaldırmaq üçün aşağı əyildi . Lakin özü də yerə çöküb Leylaya sarıldı və hönkürü  ağladı.  Anası  ve qonşu qızlar onları qaldırmağa çalışırdılar . 

  Rövşənin ölüm xəbəri evə bomba kimi düşmüşdü hamı pərişan idi . Ah -nalənin səsi ərşə cıxmışdı . Kimsə cavan 35 yaşlı bir gəncin ölü ünə qıymazdı . İki az yaşlı balası yetim , cavan gəlini boynu bükük qalmışdı . 

   Lalə də onların yanına çöküb ikisini də qucaqlayaraq ağlayırdı 

 - Bextsız balalarım,  axı niyə belə oldu , niyə Allah qıydı bu cavan cana ,  can ay bala , anan ölsün ay bala 

  - Maşın sıqnalının sesı geldı. Qələndar idi . Oruc kişi də maşındaydı . Yola düşürdülər . Famıl ayaga qalxıb ;

   -Papamın yanında aglamayın bılmesın. Men  də gedırem Naxcıvana yeqın yası yola verıb gelerık. Cıbınden bir baglama pul cıxarıb Laləyə verdı. 

   - PApam zavodun müdürüyle danışar telefonnan - elını onların heyetıne baglanmış heyvanlara uzatdı -eyer öz  adamları gelib keserse keser , kesmezse Zelfüqar dayı heyvanlara ot , yem alar . Yası yola verib, özümüz gelıb  zavoda tehvıl vererık. 

   - He başına donum , ne lazımsa ederık nigaran qalmayın ... sag salamat 

      ***********

 10 - 12 gun sonra yasa gedenler qayıtdılar hamı perişan idi. Yazıq və  hüzunlu  bir görkem vardı üzlerınde . Saqqalar  uzanmış, hamı qara geymişdi . Matem ab havası evde de hiss olunurdu. Toyları da texire düşmüşdü. 

  Onlar Naxcıvana gedenden iki gun sonra zavodun işçilerı geldı. Üç qessab getırmişdiler. Famılgılın beş heyvanı vardı onların heyetınde . Qəssablar heyvanları kesdıler , temız etını goturduler. Qalan baş - ayaq cıyerlerı içalatını anası qonşulara satdı. Xeylax pul etdı. Hec Famılın verdıyı pula da yem zad almamışdılar. Leyla gözleyırdı kı , anası hem Famılın verdıyı pulu hem satılmış içalatın pulunu getırıb onlara verecek. Ana ise hec yerınden terpenmırdı. Leyla metbexe kecəhək  anasını  ardıyca cagırdı; 

  - Ana nıye vermırsen camaatın pulunu?

   -Sen qarışma...

   -Neter qarışma ? İndı ne deyesen?

  - Qarışma dedim - deyə çıxmaq istəyəndə Leyla onun qarşısını kəsdi . 

  - Ana , qurban olum , nolar ,adamı belə utandırma 

  -Onlara pul lazımdı? Bu saat başları öz haylarına qarışıb. Hec yadlarına da düşmür. Dilini qoy qarnına, oğrunun yadına daş salma - deyıb qapıdan cıxdı .

  -Ana...

  -Zehrımar qarışma deyırem - deyıb zala  kecdı hamı oturmuş Rövşenın qeza hadısesınden danışıır . Ev tünlük idi. Səsdən içəridə anlaşılmaz bir uğultu  yaranmışdı . 

    Anasında qalan pul ele bıl Leylanı didirdi. Anasının xasuyyətini yaxşı bilirdi . Odur ki , sözu tekrar çevire bilmirdi. Hemen deqiqe qışqıracagından , onu pert edeceyınden qorxurdu. Artık gozlerıyle ona  yalvarmaya başlamışdı. Bir gözü də atasındaydı . Gözləriylə onu izləyirdi . Atası bayra cıxan kimi arxasıyca gelıb atasını səslədi . Zülfüqar dönüb 

  - Leyla ? Nolub qızəm ?

Leyla atasının əlindən tutub ona yalvardı.

  - Ata, qurban olum , nolar ,  sən Allah anama de onların pulun qaytarsın 

   - Ne pul?

   - Heyvananların içalatının, baş ayagın satmışdı haa onun pulunu . 

   -Az verer, verer narahat olma. Baş qarışıqdır . Qoy camaat dağılışsın hələ . 

  Bır azdan yavaş yavaş qonşular gələn qonaqlar dağılışıb iki bir,  üç bir evlərinə getdilər . İçəridə sadecə Familgilin ailəsi qalmışdı . Uzaq yol gəlmişdilər , ac idilər . Lalə qapıdan iki çolpa kəsib çığırtma etmişdi , axşamnan da kələm dolması vardı . Süfrə  acıldı. Hamı süfrə başında yer aldı.  Bismillah deyib Zülfüqar kişı əlin çörəyə atdı . 

   Hamı yeyir ,Famıllə dayısı oğlu Aqil yemırdı. İştahsız gorunurdu. 

  - Famıl noldu , qadan alım niye yemırsen? - deyə anası soruşdu. Ureyın ne isdeyır , ge tez bişirim ?!

   - Ne bılım valla bogazımnan keçmir. Yoox Allah var elesın hec ne lazım deyıl. İştahım yoxdur nəysə . 

   -Nece vaxdır vurmursan onnandır - Famılın dayısı oglu  Aqıl güldü 

   -  Ölennen ölunmez . O öldü getdı , allah ölənlərə rəhmət etsin,qalanlara can saglıgı versın ! - Zülfüqar kişi dilləndi .

   Aqil gülə gülə ;

  -Allah süfrenızi acıq elesın . Quş sudunnen tutmuş her şey var. Amma  can dermanı yoxdur. Yemek keçer bogazdan. ?

   Atası Famıle baxdı . Famıl gülürdü .  Sonra Oruc kışıye baxdı kışı öz alemınde idi. Üzünde razılıq ve memunluq var idi. Zülfüqar kişının süfrəsi hər zaman hər kəsin qarşısında açıq olardı . İstəməzdi evinə gələn qonaq ondan narazı getsin . İndi də onların nə istədiyini yaxşı başa düşürdü , odur ki , elın cıbıne saldı;

  - Əə,  bunlar neteher adamdı əə - mızıldanıb başın buladı.  -Ay uşaq , ay bala bura gel görüm! - deyə oğlunu səslədi . 

  Yemek ,içmek ,vur catlasın başladı. 35 yaşlı cavan qardaşın ölümü unuduldu. Yene papanın şenıne saglıqlar deyildi . Yene papanın nazırlerle dovlet adamlarıyla oturub durmasuından , onların qapıların " tepıkle" acmasından danışıldı. Terıfler başladı. Təriflər Oruc kişinin urəyinə yağ kimi yayılir, stula söykənib yekə qarnınıirəli vermişdi . Əlini sinəsinə qoyaraq bığlarının altından gülürdü . Lalənin də üzündə məmunluq vardı. Familin anası nə qədər oğlun göz qaş edib özünü yığışdırmasını istəsə də heç kim inu vecinə almırdı . Zülfüqar kişi  hec dınıb danışmır. Sakit görünsə də əsəbindən bığıarını gəmirirdi . Leyla atasının yaxşı tanıyırdı . Bilirdi ki, kişi içeride haqq hesabın cürüdür , bu sakitlik , vulkandan önceki sakitlik idi , hele sebr edırdı.

   Leyla anasının dedıyı kimi daha heç.nəyə qarışmırdı, bu oyunun axırı nece olacagını gozleyırdı. Artıq adı Famılnen çixmışdı ,  hamı onu Familon nişanlısı bilirdi . Gerı donuşu yox idi . Onların ad sanı, pulu ananı şirniklendırdiyini  bilirdi . Ana onlardan istifade etdıkce ,memun qaldıqca isder isdemez o da  Famıle baglanırdı. Famılın  ve ailesının qüsurlarını pul ört basdır edırdı.

  - Az sana ne ,cehenneme  elesın saa ne lazımdır. Pulu var , yeyır içir. Gezır ? Kişi  xeylagıdır qoy gəzsin . Kişi yeyer , içer dee .  Durub kişiye ders deyesen ki? -deyırdı anası - dılını qoy qarnına aradan perdenı goturme. 

   Artık Leyla  da alışmışdı nişanlısının "yeyib içmesine" . Artıq onun beynıne  bele yazılmışdı." Özü də onun yeyib içməsini rəfiqələrinin yanında öyürdü 

  -  Yeyıb içen oglandır".

           ******

    Rovşenın qırxı  çıxmamışdı. Lalə onları qonaq cagırdı. Yenə böyük süfrənin başında ailələr toplanmışdı . 

   -Oruc dayı , Allah ölenlerıne rehmet elesın. Rehmetlık qagam menı nışanladı bir  hefte kecmedı toy eledı kı ,  dost var düşmən var , gözü götürməyən var . Gedən -  gələñ here bır soz deyecek . Cavandırlar , ikisinin də beyni qandır . Sözə uyarlar , araları pozular .

   Leyla fikirləşirdi ki yəqin ana deyəcək ki , hələlik sözü geri alaq , təki Familin ayağı buralardan kəssin . Ya da oğlunuzu qoyun qalsın rayonda . Gəlib getməsin . Rövşənin ilindən sonra gələr. Lakin anası ;

 -  Vallah  Famıl olub bu evın bır üzvü.  Onsuzda burda da el ayagınızı yeyen var. Göz  goturmeyen var. Ara pozanlar var. Leylaya da bezi bezi şeyler deyıirler, ay nə bilim guya Famil  filankəslə görüşür , filankəsi saxlayır , ora getdi , bura gəldi ... Nəysə qadan alım səhv başa düşməyin ee... mən də başa düşürəm  cavandılar , amma belə şey eşidəndə hələ mənim könlüm bulanır , görcavan qız ...

   - Hə elədir , allah şeytana nəhlət eləsin , gərək hər sözə baxmıyalar da .

 Oruc dönüb Leylaya baxdı .  

  - Allah haqqı camaatın ağzını yığmaq olmur ee... Ordan geldı , burdan getdı.  Ne bılım... Eve geldı , neye geldı.? Niye getdii. Gecə qəldi , gündüz gəldi . Hər şeyi söz edirlər . Əşii , hansına deyəsən ee axı bunlar sözlüdürler . Hansının ağzın yığasan valla . Ağızlarına vurub söz söhbəti yığışdırsam da bəzən haq qazandırıram da onlara .  Allaha  and olsun . Adam qorxur. Qız uşagıdır. Adına soz cıxar. Başqa söz deyərlər . Sizin də fikiriniz qarışar . 

   - Yox əşi ... bu hardan gəldi ağlına . 

   - Nəm valla adamın ağlına hər şey gəlir . Bir məsləhətim var gör nə deyirəm ? 

   Hamının diqqəti Laləyə yönəldi . 

   - Senın de de oglun ölüb. Allah rehmet elesın . İndi durub bunun ilin gozleyeceyık ki , sonra nışan , toy eleyek?

   -Ay Lale, boyyy bu ne demekdı ? İndi deyırsen yaslı yasılı toy elıyek ? - Famılın anası dıllendı. Rövşen menım oglum deyıl , amma hec olmasa kişiden ayıbdır. Camaat  hele yasdan cıxıb üzlerın qırxmayıblar .

    -Amma araq stolunda oturub yeyıb içirler - Lale elını masanın usdundeki araga uzadıb teneyle onlara baxdı masa etrafindaki oğlan evi hamı bir birinə baxdı . Lalə  səsini yumuşaldıb Oruc kişiyə baxdı ;

  - Men demırem bu saat toy eleyın . . Getırın bır üzük taxın  qoy camaat görsun ki , artıq bu qız nişanlıdır, söz -  söhbet de kessın !

  - Men  bunu elıye bılmerem. Kişinin bir gozu aglayır, men kişiye deye bilmerem kı, senın oglun olub , men ogluma xonca tutub nışan aparıram .

  - Heç ne lazım deyıl . Ne lazımdır goturun qızı gedıb alıb  getırın bıze  kimin neyıne lazım ee nə alındı nə gətirildi . Ne xonca monca ee... Nece lazımsa ele duzeldıb xoncasnı qoyacagıq eve gelen gorecek ki , nişan  qavbağı gələn xoncadır.

  Oruc kişi elin masaya dıreyıb qalxdı bir soz demeden qapıdan cıxdı. Onunla gelen qonaqlar da onun arxasıyca. 

   Leyla da çaşıb qalmışdı anasının bu sözlərinə ; 

  - Ana sın nə danışırsan . Camaatın cavan oğlu ölüb ee ...

  - Mumla otur yerində sən qarışma ...

  Daha qarışmadıda . 

   Gece saat iki olardı. Leyla kitabların tökub qabagına qebul imtahanlarına hazırlaşırdı. Nişanlısı onu işden cıxarsa da ,oxumasına manè olsa da oxumaq sevdası hele başından çıxmamışdı. İki gun sonra qebul imahanı idi . Evdən gizlincə sənədlərini vemişdi . Nece olur olsun bu imtahanlarda iştirak edecekdi. Bu defe qebul olacagına emin idi. Pencereden ses geldı . Başın qaldırıb diqqet kesıldı. Onun penceresının qarşısında atasının  qarajı vardı. Ses ordan gelırdı. Qaraja toyuqları ve qazları da salırdılar hemışe.

-Yeqın qazlardır - deye duşundu. Başın aşağı salıb yene yazmaga başladı. Bu defe ses pencerenın şüşesinden geldı. Nese cıqqıldayır , cırıldayırdı. Tez işigı sondurub pecereye baxdı. Pencerede qaraltı vardı. İşıq sönən kimi , kimsenin kölgesı pencereden  uzaqlaşdı.

   -Ogruuu !- deyıb özunu atasıgılın otagına atdı. 

  Leylanın hay həşirinə hamı yuxudan oyanmışdı . Atası qapınınarxasına qoyduğu lapatka sapını goturub ozunu bayra atdı. Bayırdan qışqırıq sesı gelırdı. Qaranlıqda kimi vurdugunu delə bilmirdi . Anası bayırın işıgını yandırıb çöle cıxanda

   -Boyy ay kişi , Famıldı eee - dedıyını eşitdi. Leylanı qehqehe tutdu. Atanın dişı bagırsagın kesırdı. Hirsle ayaqqabısın ayagıyla Leylaya teref tolamazladı. Qız içəridə uğunub gedirdi . Bıraz kecmiş anası elınde bır torba  icerı gırdı. 

  -Deyirem utanıb ölmursuz eee. Ne kişi sayırsız ne de arvad. 

  - nə olub ana ,  nə gzir bu saatda burda . 

  - Canına azar olub . Mən nə bilim nə gəzir . Cəhənnəm ol get gör ne deyır !

  Leyla gülməyin saxlamaq üçün ağzını tuta tuta qapını açıb bayıra çıxdı deməyəsən Famil sabah birincı reysle rayona gedecekmiş,  bayaq fürsət tapmamışdı Leylaya desin . İndi goruşmeye gelıbmiş 

  - Deyırem ne saf qızssan eee hecc anana oxşamadın . Menı de kişiye döydürtdün- deyib güldü. Leyla da ona qoşuldu amma etiraz da etdi ;

  - Nolub anama ?

  -Anan bıjbaladı , sen giçbala.  Ay aılsız gecenın bu vaxdı kim döyecek  sənin pəncərəni ay gic ? mennen başka senın pencerenı kim döyə bilərki ? - Deyıb  barmaqlarının ucuyla qızın yanaqlarına ordan da quıaqlarının ətrafına sığal çəkərək boynuna toxundu. Bedenı od tutub yandı elə bil . 

  -Utanmırsan  bu ne sozdur -özunu  nişanlısına  nazlandırdı elın iteleyıb yanına saldı. 

   - Qoy gedım gelım sennen etraflı danışacam. İndi  keyfını qaćırmaq istemirem - deyıb qızın belinden tutub meheccerın ustune qaldırıb orda oturtdu. Dodaqların boynuna  surtdu . Qıızın urek döyuntusunu  emellı başlı eşıdırdı. Qızı məhəcərdə oturdarkən , eteyı qalxmış baldırı - budu acılmışdı. Leyla boynunu Famılın dodaqlarından qaçırib aşağı əyildi , əteyın aşagı cekmek isdedi , leylə qıçlarını ötrsə də Famıl ın əlləri onun baldırlarında budlarında gəzirdi . Eyni zamanda da onu öpuşlere bogurdu , Leyla buna izin verməsə də bu opüşlərin qarşısındayağ kimi ərimişdi . İçindəki şeytan onu sustururdu ; 

   - Nişanlındır ee, özünü nişanlından qoruyursan ? Azz camaat gündə biriynən tində bucaqda öpüşür , amma sən ? 

  - Eləmə qurban olum Famıl eləmə ,

  - Nədir qorxursan ? 

  - Nədən qorxacam ? 

  - Deyirsən birdən səni yeyərəm də ?

  - Hə yeyərsən - güldü .

   -Coxx saf qızsan Leyla . Sənə düzün deyəcəm . Sene başka niyyetle yaxınlaşmışdım. Səni tanımırdım , sevməmişdim . 

   Leyla çaşqın çaşqın ona baxdı . 

   - Hə vallah. Amma indi başqa cür düşünürəm . Bilmirəm bu sevgidir ,  yoxsa bir inaddır . Mənim yerimə kim olsa ananın o sözlərindən sonra nişanı qaytarardı . 

  Leyla hələ Familin nə demək istədiyini anlamırdı. 

   - Bu gün gecenın bu vaxtı sene isdedıyımı edırem. Hem de evınızın qabagında. Daha da  derınlere  gede  bılerem - pulum var palojnadı. Nişan toy olmasada ananla bu işi bir packayla herterefli hell etmek olar, onu pulnan sustura bilərəm, Bilirsən ki ,anan pul görəndə dədəsin də qəbirdən çıxardar  - deyıb elın qızdan cekdı - ama men ograş deyılem. Menım papam sıze gelıbse demelı kişi kimi gelib. Gec tez evleneceyık . Senın anan...

     Qapı acıldı..

13 BÖLÜM

    Qapı açıldı və anası bayıra cıxdı

   - Bes deyıl, gecenın bu vaxdı .Gel reddol eve...

 - Hə gəldim ana -deyə məhəccərdən aşağı düşərək Famillə agollaşıb içerı gırdı. Başında bır sürü sual dolanırdı. Goresen Famıl ne demek isdeyırdı. Nece yanı  men sene başqa nıyyetle yanaşmışdım? Nece yanı pulum var öz evınızde...? Demelı pulu var deye bır qızın hislerıyle oynaya bıler? Bes men heyat qururam , bu həyatımı gör kimə etibar edirəm . Bəs mən kime guvenım? Anama da soz demelı deyıl. İnfi desəm Famil belə deyir . Mən belə insanla nir ömürə imza ata nilmərəm . Yenə qışqırıb bağıracaq . Henə deyəsək özün sevib getmisən . Bəs nişanlı olmaq nə deməkdir , gənclər nir birin tanımalıdır daa,  nişanlı olmaq o deyil ki bir quyuya düşdün elə orda da ölməlisən , gömülməlisən ? Bu nə qələt idi ay allah mən eydim . Bes mənim axırım nolacaq?  Bele ailemi quracam?- Aglamağa başladı. Agladıqca Famılın  butun  dedıklerı  qulaqlarında cıngıldeyırdı;  Hele bır senın "anan" deyırdı. Goresen  ne deyecekdı ? Sözü yarım qaldı." Belke anam onların pulların vermemışdı onu deyecekdı .Ay dedem vaayyyy. Bıyabırcılıqdı ee lap " -  Utandıgından  qızardı-Bu arvad adamı her yerde bıyabır eleyır eee Allah haqqı-Gedıb anasıyla danışmaq isdedi. Hansısa quvve onu yerıne oturtdu .Ötur yerıne . Sesın atacaq başına gecə gecə  .Yoxx ele deyıl ee. Anamın menı başından elemeyını gorur, mene yazıgı gelır kı. bu cur saf qız  , bele ananın qızıdır.Özu deyır cox "safsan" . Görəsən Famil məni sevir ?  Yox özü dedi axı . Amma indi deyəsən mənə bağlanıb sevir . Bəlkə görür hər çeyi ,  məni qurtarmaq istəyir bunların içindən . 

   Ürəyində ümüd yarandı ''Sevir ''deyə . Elə  Famılın onu sevmeyıyle özünü tesellı eledı.

   -Gormursen ne deyır." -Menım papam sıze gelıbse demelı kışı kimi gelıb" - deyır. Ne pis nıyyetı ola bıler ki . Pis niyyetı olsaydi elci gelerdi? Hec vaxt...yox gelmezdi. Dolamağa qız qehetdı? Ne cox qız . Belke men atasız oldugum üçün indı deyıb kı, yeqın " quş qızdır " qoy günümü kecirdim . Ama tanıdıqca görüb kı , yox o deyen qızlardan  deyılem."

    Famılın opüşlerı gözünün qabagından getmırdı. ilk heyecanı , ılk ehtırası onunla  yaşayırdı .  İlk  öpüşlerden mest olmuşdu , Hec ayrılmaq isdemirdi. Öpüldükce öpmeyıne de etıraz etmırdı. Nıye edecekdı kı? Halal hummet nışanlısıdır ,hetta toy gunlerı de bellı idi. Allahın işine qarışmaq olmaz Rövşen ölmeseydı sabah toyları idi. Toy texıre dışmuşdu . -Bele düşüne düşüne gözleri agırlaşırdi.Yuxu basırdı. Bu fıkırlerle yuxuya getdı.

************

    Familin Bakıda olmamagından istifade edıb kimseye demeden qebul imtahanına getdı. Testı asanlıqla doldurdu . Xoşbextlikden test sualları hamısı bıldıyı suallar idi . Hec bır cetınlık cekmedı. Yarım saata imtahan verıb evlerıne geldı. Bu defe qebul olacagına cox emin idi .Amma oxuya bıleceyıne yox. " Sakit ol ,qebul olandan sonra ne deyecekler eee ,cox olsa qıyabı oxuyarsan "- deye özıne urek dırek verdı.

   Familin ailesi de onlarda idı. Kecıb  edeb erkanla görüşdü.

- Hardaydın bala, bayaqdan gelmişik evde yox idin. Mamannan soruşuruq deyır bılmırem yeqın xalası gıle gedıb. Bele evde dememiş ne gezmekdi bu ?-Famılın anası Qumuru dıllendı.

-  Heee xalamqızı nışanlıdır ayn-oyun almışdı cehızıne , ona baxmaya cagıımışdı meni ,ora getmışdım - anasına baxdı.Anasının uzunde " hede  qorxu " işaresi vardı.Sifetınden zehrımar yagırdı.  Neler olacagını tehmın edırdı . Odur ki,otaqdan cıxmaq isdedi . Arxasınca ses eşitdi;

    -Özbaşına gezmeler ora - bura getmeler , qonşu ,qohum burda qaldı.  Bize gedennen sonra  bir yere getmeyınnen , ne almagınnan , ne eledıyınnen xeberımız olacaq.

   - Hee... narahat olma ,Leyla ele qız deyıl ne desenız elıyer - Anasının sesi onlara cavab verdı. 

   Famile ne qeder baglansa da bele söhbetler onu ondan uzaqlaşdırırdı. Hec ne üreyınce deyıldı. Özünü eskık kimdense asılı sayırdı. Kimlə sə danışmaq dərdləşmək istəyirdi . İstəyirdi biri ona düşdüyü u vəziyyətdən çıxış yolu göstərsin . Kim vardı ki ,  familgil elçı gələndən Leylanı rəfiqələriylə görüşmək danışmaq ona qadağa olmuşdu . Özünü tək  bilirdi , kimsiz kimsəsiz . Cox darıxırdı . Butun bunları danışacaq böluşecek kimse yox idi. Qonşu qızlar acıq- aşkar ayagından cekır. Anasi  guya  bunun fıkırıerine hörmet qoyurdu, Guya deseydı nolacaqdı. Deyecekdı ki , " Su girdi qaba oldu içmeli." Nenesı de qoca arvaddır köhne fıkırlı , Leylanın düşüncesının onun üçün ne anlamı vardı kı? En yaxın refıqesı xalası qızı idi. O da hemen o yabancıyla on ay idi nişanlıydı. Her şey üreyince idi. Xoşbext bır nışanlı ,sevgili münasıbetı vardı . Oxuyurdu nışanlısı özü onu  unversıtete   aparıb  getirirdi . İstediyi yere gedib gelir, görüşürdüler . Heç gözün  üste qaşın var deyenı yox idi . Günləri bir yerdə keçirdi Er arvad kimi idiler . Sadece yatmaqları ayrı idi. Oglan kirayede qalmasın, toya pul yığa bilsin deye anası gil evinde oğlana ayrıca otaq ayırmışdı . Yeməkləri də onlarka idi , yatandan yatana öz otağına çəkilirdi . Bir qız ve bir oğlanın bir damın altında yaşaması ne demek idi? Er- arvad. Nişanlısı ailənin içinə düşmüşdü , qayınıyla qardaş kimi yetişirdi , ata anaya ailəsi kimi baxırdı . Bunu nəyi pis idi ki ? Bəs görəsən onu niyə qorumurdular , niyə haqqında söz danışmırdılar . Leyla həmişə hər yerdə bir fikirin üstündə dayanırdı .

- Bir yerdə ki dedi qodu var , o yerdə cahillik baş alıb gedər , cahilik icondə yetişən insan bədbəxtliyə məhkum olandır ...

    Dəfələrlə zəng edib xalası qızıyla derdləşmək istəyirdi , di gəl ki , xalası qızına da da bır soz deyen kimi                " Mitoş bele eledı, Mitoş ele eledi. Aşkım ,aşkım". Sanki Leylanı derdı ona maraqlıydı. Özünü cox tenha hıss edırdı Etrafında bu qeder adam varken sanki bir dunyada tenha qalmışdı. Dılde her kes onu sevırdı,  her kes onun yanındaydı. Leylanın bır sevgi dünyası var ıdı , ama bu dunyanın tenha sakını idi... SEVGİ DÜNYASININ TƏNHA SAKİNİ ...

   Ananın cox narazılıq ve israrından sonra bele qerara geldıler ki, Rovşenin qırxı cıxmadan üzük taxsınlar. Toy isə  ilden sonraya qalsın. Nece deyerler ''oglan evı alanacan ,qız evı olenecen " Anası ne hava calırdı, onlar oynayırdı. Teki indi ananın isdediklerini , alsınlar , dediklərini etsinlər , Sonra onlar çalacaqlar bu havaya ana yox Leyla oynayacaqdı ...

    Nəhayyət razılaşıb  uzuk almağa getdilər .  Sankı nışan anaya taxılırdı sadece qız onların yanında barmaq olcusun vermeye getmışdı. Yene ne istədiyını ondan soruşan olmadı . Zovqunu , beyenıb beyenmedıyini vecinə  alan olmadı . Geyim ve ayaqqabılarını da öz zovqlerıne uygun aldılar .Leyla sadece geyındı - cıxartdı. Vessalam...

   Və nehayyet nişan gunu gelıb catdı...

    Nışandan 1 gun qabaq, axşam Famille hemişeki yerde - baxcanın heyetınde görüşdü. Sabahkı nişan hazırlıqlarından danışırdılar. Tort ,cıcek sıfarış verıb vermədiklərini Famildən soruşdu. 

   - Ne tort , ne cıcek ? Başın xarab olub ,  Bızım qanımız qan aglayır , hele bır gul - cicekle nışana geleceyık?

   - Bu ne demekdır ? Xoncanı başa duşduk. Aldıqlarınız bır şey deyildi , eybi yox . Men cehiz sandığımı açıb özüme aldığım cehizlerden ne az ne çox on bex xonça düzeltdim ki , gelib geden demesin ki , oğlan evu bu qıza bir şey getirmeyib.  Hec olmaya tortu , gülü sız elınızde getırın.

   - Yox ömur boyu men bacıma deye bılmerem kı , elıne tort al qardaşının qırxı cıxmayıb mene nışan apar. Onsuz da bu nışana hamı qarşıdır. Hec bılmırem nişana kim gelecek, nece nefer gelecek?

   Butun  arzuları ,bütün xeyalları gozunde qalmışdı. Bogazında yumuruq boyda bır şey düyünlenıb qalmışdı . Nə uda bılırdı ne ata bılırdı. Neylesın indi  SAbah nişan taxılacaq butun qohum eqraba, refiqeler, qonşular  nişana devet olunub. Demiyəcəklər bu necə nişandır ?  Deyiyəcəklər ki , bunlar necə adamdur , qıza Allahın bir buketini gətirmədilər , əllərində bir qutu  şirinliyə nə idi söz ? Neyləsin . Bəlkə gedib anasına yalvarsın yaxarsın ki , ''ay ana,  ya nişani saxla Rövşənin ilindən sonraya ,  ya da nişanı qaytarıram ? Rəfiqələrinə özü zəng edib onları dəvət edib ,  İndi də zəng edib desin ki, isdemirem? Bu ne bıyabırcılıqdır . O qeder xerc cekilib , sabahkı nışanın yemeklerı, salatları hazırlanıb . Ev bezenıb masalar duzulub. Sabah qonaqlar gelecek indi qerar versın  nişani qaytarıram? "Ahhhh ahhh kaş biri olaydı ele eve gırmeden qoşulub qacaydım onunla  kim olur olsun . Lap Zehlem geden Rafiq olsun razıyam .  Cezandır cek . O qeder oglan isdedi ,naz eledın . Secme secme eledın , secdıyın de budur. " -Arxasına baxmadan ordan uzaqlaşdi. "Eşııı  bunlar hələ yaxşı adamdır  düz deyır də  , anam eleyır her şeyı." - üreyinde anasın asıb kese- kese qonşuya getdı . Famıl de pis vezıyyetde idi . Hansı oglan isdeyerdı ki , bele urvatsız nışanı , toyu olsun .O da Leyla kimi cetın vezıyyetde qalmışdı. O da Leylanın anasın acık aşkar pisleyır anasının sebırsızlıyın , anasının eledıklerın Leylanın uzune vururdu. Leyla anasın mudafıe ede bılmırdı . Cünkü haqlı idiler. Familin yerinde Leyla olsaydi? Asla ne anası ,ne de Leyla ozü yasdan cıxmamış bele bir işe " he "  demezdi.  Hələ xalası qızına elci gələndə babam 11 ay idi ölmüşdü , anam dünyanı dağıdırdı ki yaslıyiq , 1 ay da gözləyin  qağamın ili çıxsın . İndi camaatın dağdan ağır cavan uşağı olüb anam əlimyandıda məni başından eləməyə fürsət axtarır . Ah ana ah... sümüklərimə qədər məni yandirdin . Kaş kə heç səni ana deyib gəlməsəydim , kaşkə erməniyə əsur düşsəydim . Məni niyə belə urvatsız eliyirsən ana ? Onlar yaxşı adamdılar ki , herşeyi bir kenara qoyub üzüye razılaşdılar.

   Gözlərinin yaşını sılə sılə Renagile geldi. İstəmirdi ağladığını qırğınlığını onlara bildirsin . Gükə gülə xoş beşdən sonra içəri girib  onların telfonundan  xalası  gilə zeng eledi. İncəvardan telefonu Xalası qızı götürdü .  Qızın sesın eşidendə dayana bilmədi ,aglamaga başladi, Veziyyeti ona danışdı ne edeceyıne ondan meslehet isdedi. 

  -Üreyını sıxma canım, men qeşey bır gul baglatdırıb getırerem . Ele bilerler Famil getırıb. Hec kime deme men elediyime. Kaş bunu bir gun qabaq deseydın . Gedıb tortu da sıfarış etseydım. Her şeyı problem elıyırsen sen de. Ureyıne salırsan , aglama . Men de nişanlıyam nolsun türkdü o qeder eyer eskıyımız var kı?  Qıraqdan baxan elə bilir problemimiz yoxdur . O qədər çatışmayan cəhətlərimiz var ki , bir birimizi yola veririk . Hamı elə bilir bizdən yaxşısı yoxdur . Guya deyəndə bizim belə problemimiz var ,  bizə canıarı yanacaq ? Əksinə hərə g.. zə bir şəbəkə bağlayacaq . Belə şeydə gərək heç kimə dərdini danışmayasan . Hələ tərifləyəsən ki bizdən yaxşısı yoxdur . Bir şey olan da da deyəsən ki gözə gəldik ayrıldıq . Problemlə ayrılsan deyəcəklər görən nəyi vardı . Heç kim deməyəcək oğğlan pis idi . Deyəcəklər qız ləçər idi . Başa düşdün ? 

   Xalası qızı ondan 10 ay kiççik idi amma onun düşüncələrinə fikirlərə ağcı açıq qalmışdı . Çoxbilmiş qız idi . Nə qədər sıxıntısı olsa da həyatın nəbzini tutmağı bacarırdı . Leyla kımı hər şeyi ürəyinə salmırdı .

   - Eşidirsən Leyla ? 

   Xalası qızının dəstəkdən gələn səsi onu özünə gətirdi ; 

   - Nə deyirsən ? 

   - Deyirəm ki ,belə çırt pirt şeylərə fikir versəm onda gerek, men coxdan nışanı ataydım.  Fikir vermə yaxşı olacaq . Sen bele ele , leyla , gör nə deyirəm ,get aynoyun al qeşey bır tort bişir maşallah elınden de gelır. Deyen olsa deynen ki , onların vezıyyetıne göre ellerınde tort , gül getirmeyecekler pulun verdıler özümüz teşkil eledik. 

   Ele bil qızın üstünden yük gotürmüşdüler. Üreklendi.

  -- Bax ananada bır şey deme haa , pulgir şeydı onu da problem edecek...

  - Yaxşı allah kömeyınde dursun ,ne yaxşı varsan ,bacımsan ee bacım - sevıncek telefonu asıb.

  - Rena ,getırım tortu sızde bışırım ? Ev qonaq qaradan qaynayır . Orda heç nə edə bilməyəcəm . 

  -Nolar getır tekı xeyır iş olsun .

   Artıq tort da bişmişdi ,masalar da bezenmişdi. Xonçalar da hazırlanıb yükün mebellerin üstune yıgılmışdıda. Qonaqlar yavaş yavaş topianmaya başlamışdı artık . Oglan evın gozleyırdıler . Famılnen  dünenki  sohbetınden sonra Leyla Famılnen gorüşmek istemirdi. Eslinde Famil Leylanı, Leyla da Famılı qırmışdı. İndi bu gün nişanları vardı. Küsülü küsülü nişanlanacaqdırlar. " Ayy hec anamgil Famile üzük aldılar göresen? Kül başına ay Leyla indi yadına düşür ? Eşii alar anam ,guya menim neden xeberim olur ki , men bu evde müqavva kimi bir şeyem. Yeqın almayıb , alsaydı deyerdi " deyə düşündükcə , qanı emellı başlı qaralırdi . Gözü anasını axdardı. Goze deymırdı "başı kuxnada qarışıb yeqın. "

   Leylanın hec neye hevesı qalmamışdı. Hec salona da gedib saçın başın da düzəltdirmədi . Ele özu onların aldıgı qehveyı yubka koftanı geyınıb yüngülvari bezendi.

    İndi deyeceksiniz ki niye qehveyı ? Axı bu gün onun özel gunu idi . Özel geymesi lazımdır. Beli bu nişan gününde de anası secmişdi nişan paltarını.

  - Bunu alın, neynıyirr eee deb- debelı paltarı ? Bır gun geyınıb atacaq sandıga.  Başka hara geyınecek ki ? Ele paltar alın ki , nece il geyıne bılsın. Bu gün sabah uşağı olanda da eynine gelmeyecek paltar . Boyük razmer alın . Siz ona fikir vermiyin ,uşaqdır o qanmır . 

   Ve nehayyet oglan evi gorsendi. Hec adete sıgmayan, hec yerde görünmeyen, sesiz,  səmirsoz yas evinə gələr kimi herkesın uzunde hüzun iceri girdiler.

    Xalasıqızı qapının agzında gülü Famile verdi. Famil ele bil elinde gül yox tikan tutmuşdu. Leyla nişana onların aldıgı teze paltarı geymışdı . Famıli görsəniz ... Ele mala geyındıyı iş paltarıyla gelmişdi. Arvadların ve refiqelerinin arasında pıçhapiç başladi. Bütün bunlar hamısı Leylanı qıcıq edırdı. Xalası qızına baxdı. Onun da uzunde de " tessüf " işaresi vardi. Gözleri doldu. Elinde imkan olsaydı her şeye tüpürüb qacardı ...

   -Xoşbext olun . Çox mübarekdir - deyə  xalası qızı onona əyilib onu opərək qulağına pıçıldadı . 

  - Camaat sene baxır , ee ay qız ,sakıt ol özünü sındırma- gulumse xoşbext gorun. Xoşun gəlmir , istəmirsən sənzziz səmirsiz işını gör də !!!

  Bu saatdan sonra neyləyə bilərdi axı ?bu nə söz idi deyirdi ? Təccüblə Zibaya baxdı . Ziba ona göz vurub nişanlısının yanına keçıb onun qoluna girib , özünü nişanlısına sıxdı . 

  Onun ardıyca dayı arvadları qohumlar xeyır duaya başladılar. Amma oglan evı dıllenmırdi. Xeyir dua verən , onları  təbrik edənlər də olmadı .Oglan evı deyende onlardan 7 nefer oz ailelerı bır de Xanım xalagil gelmişdiler. Her kes masada yerini tutdu . İçeride 50 60 nefere yaxın adam olmasına baxmayaraq içeri yas evi kimi sesiz idi . Hec kim danışmır ,hec kim masadakı yemeklere el vurmur. Ele bil hamı yasa gelmişdi. Yemekler de ehsan idi. Hec kimin yemek bogazından kecmırdı. Arada qaynanası narazılıq edır.

  - Bes dedız heç kim olmayacaq . Birr toyun adamını yıgmısız bura. Men cehennem , kişiden ayıb idi . Azerbaycannan bır adı sanı var kişinin . İndi deyecekler ki , gozunun yaşı qurumamış o bırı ogluna nışan taxır - " haqlıdır . Ne dese yerı var ,hec gerek gelmeyeydıler eybı yox pozuluşaydı ne nışan oldu ee bu yas kimi" - Leyla düşündü . Boğulurdu aglamaq isdeyırdı. 

   -Ay Qumuru burda yad adam yoxdu ozumuzunkulerdı - anası özune beraet qazandırdı. Qardaşlarımı cagırdım onlar da arvadlarıyla gelıbler .Ölenle ölünmez Allah rehmet elesin. İndi devran bunlarındır - Elin nişanlılara uzatdi. Familin dişi bağırsağın kesırdı. Yerınde otura bılmırdı . Cox gergin idi.

    Xalası qızı aradakı gerqınlıyı qaldırmaq üçün nişan xoncasın ortaya qoydu . Hamının dıqqetı oraya yoneldı. Famılın bacısın cagırdı ki , gelıb nişani taxsın . Qız hec yerınden qımıldanmadı da. Özü xoncanı acıb içindeki şirinliyi masaların ustüne atdı.

   -Cox mübarekdir .Allah xoşbext elesin !

  Qızılları acıb qızın üstüne taxdı. Nişan üzüyünü Famile verdi. 

  - Xala üzük almamısız? - Hamı Laleye baxdı,     

  - Almışıq dayan getırım yadımnan cıxıb. Qalıf Sandıqda.  İndi bu qarışıqda men onu neter cıxardım , qoy görüm aazz , sora taxsaq olmaz ? 

  - Heyle şey olar ? Sen Allah get getir üzüyü . Lale güle güle o biri otaga kecdı. Leylanın başı agrıyırdı. Ele bil bu olanlar hamısı yuxu idi. Bu ne nişandi . O belemi xeyal etmişdi ? O belemi sevgili olacaqdı? Bu gun nişanlıdır amma ikisi de bir birilerınden küsülüdürler . Axı onun elini qolunu baglayan nedır ? Axı niye bele oldu. Hardadır o oglanları yalvartdırıb arxasıycan surunduren Leyla ? İndi niye bele caresız qalıb. Hardadı xəyallarının ag atlı oglanı, nıye gelıb onu atının terkine alıb , aparmır? Caresızce yanında oturan Kemaleye ve xalası qızına baxır . En azından Kemale bılırdı, onun mecaralarını ,kimler onu sevdi , kimler onun qelbini qazanmaq ücün neler etdi .

   "Ehh Kamış ,meni isdeyenı men isdemedim. Men isdeyen de yuz cur problem cıxartdı ,qardaşın Rövşən kimi .  Nolardı rısk eleseydı evlenmeyımıze, kaş qaçırsaydı məni. "- derınden nefes aldı " ne bextsız adamam ee mən  ".

  Kemale ona eyıldı. 

  -Allah sene kömek olsun . Getdin  sumuyunu  kimlere caladın , Ay Leyla Hayıf senden .

   Xalası qızına baxdı. O da ele papuqay kimi " sakit ol " ezberleyib...

   Nişan uzuyu geldı. Cox ince ve sade bir üzük idi. Heç iki qram olmazdi. Hamı tecüuble anaya  ve elındekı üzüye baxırdı. Familin anası döze bilmeyib dillendi.

   - Lale hay haraynan nişan taxin  demeyin bu idi? Menim getirdiyim qızılların qabagında bu nedir bunnan başımızı qatırsan?

   -Az Qumuru yaxşı .  Yeri deyil. Camat eşidir.- Xanım  Qumurunun  qıcından cimdik götürdü . 

   - Qoy eşıtsın  Menım  bele agır gunumde menı bele bıyabır eledı . Qoy camaat da onu bıyabır elesın . 

    İçeri pıçıltıdan uğuldayırdı  . Kimin ne dediyi eşidilmirdi . Xma başlar bır bırıne eyilmiş ,  teneli ,  tessüf dolu baxışlar onlara zillenmişdi . Famil de leyla da utandığından az qala başların masanın altına soxacaqdılar . Ana  hec ne olmamış kimi güldü .

  -  Senın  qadan alım düz deyırsen ay Qumuru. Qeşeyin alacaqdım ee Valla. Getdım  mebellerı aldım üstümde pul qalmadı. Nişan boş kecmesın deye bunu aldım. Allah qoysa , toyda brlıyant qaşlı gormuşem onu alajam. 

   Xalası qızı tez üzükleri onlara verıb nişanın taxılmasını isdedi. Hec nişanı nece taxdılar  bilmediler. Hec alqışlayan da olmadı. Xalası qızının sesı ve alqışlamagı camaatı herekete getırdı. 

   Famil üzüyü cıxardıb köyneyının cıbıne qoya qoya : 

  - Menim pulum cehennem . Hec olmasa papamın pullarıyla bır duzemmellı üzük alsaydı hec almasaydı bunnan yaxşıydı...-  demesini eşitdi. Otaqdan nece cıxıb hara qacmasından özünün de xeberi olmadı... Hec kim onu saxlaya bılmırdı. Başın alıb qacırdı denıze teref ...

14 BOLUM 

  Gözün acdıgında bütün qohum eqraba yanındaydı. Dayısı arvadları , nenesi anası...

   Meclıs dagılmışdı. Oglan evınden kimse yox idi. Deyəsən getmişdilər . Dayılarının balkondan sesleri gelirdi. Hem qınaq var idi danışıqlarında , hem gunahlandırma .Kimi qınayırdılar kimi suçlayırdılar başa düşe bilmirdi. Ele bil keyımışdı. Her yerı ağyrıyırdı. Olanlar yuxu kımı gelirdi gözünin önine. Evlerinin arxasindaki düzənliyə qacmasi,arxasinca gelenlerden gizlenmek üçün özünü kolluqların arasına salması ,en nehayyet kimse onu qucaqlayaraq yere yıxaraq  başına vurması yuxu kimi gpzlərunin önünə gelirdi .Qalxıb oturmaq isdedi. ele bil taqeti qalmamışdi. Dayısı arvadı ona kömek etdi.

  - Qadan alım ay Leyla noluf saa ay bajı? Niye heyle eledin bir derdinmi var ,  bəlkə deye bilmirsen?

   Guya derd  deseydı kım onu başa düşen kim idi ? Öz qarnından cıxdıgı anası onu anlayıb başa düşmürse yadlar onu ne başa düşecekdi ki? Başın bulayıb " yox "işaresı verdi.

  - Be nolub köpekqızı beyaxdan urek göbeyimizi yeyirik.Belke o kopeyoglu saaa bir şey eleyif qorxunnan demirsen? -Qaşların catdi . Danışmaq isdedi ,ele bil dili batmışdı. Danışmaga heyi yox idi cox yorgun idi yatmaq isdeyırdı.

   Əli ilə ''sora danışarıq'' işaresi verib üzünü divara cevirib gozlerini yumdu. Gözünü yumub özünü yuxululuğa qoysa da qulaqları acıq idi.danışılanlar onu yatmağa qoymurdu . Bəlkə də bu yuxu deyildi,yatmaq istəmirtdi . Həyatının depresiyasiydi , yaşayırdı ,  bunu kimsə bilmirdi . 

   Dayılarının, nenesının, atasının seslerı gelırdi.Ata nişani qaytarmaqdan danışır o birileri etiraz edirdiler.

  -İndi deyejekler goren neyi vardı ki nişan qayıtdı . Bu boyda zırıltıdan sonra . Dəli kimi hara qaçırdı bu , adamın ağlına hər şey gəlir ki bu ifləmə görən niyə qaçdı . Heş kes onlarda günah gormez ee a Zülfüqar . Camahat yaslı yaslı Nişan taxdı ne dediz onu da eledi. Bu boyda hengameden sonra indi deynen ki nişani qaytarıram vallah adamı it po..yla odayarlar. 

 - Hele bu sey qızının o milletin yanından qacması da bır soz olajax- O biri dayısı dillendi.

   -Deyejekler ki ,goren bu qız kimnen yaxın olub ki, nişanından qacdı . Üzüqaradı. Kimə nə sübut eliyə bilərsən ee. Genə ədab ərkanla nişanlanıb abır həyayna  oturub dursaydı yenə hə , sən deyəndi ,iki gündə bir orda burda görüşüblər gəziblər , indi de nişanı qaytarırsan - dayısı arvadının sesı geldı - Allah başına daş salsın ozü özün dile agıza saldı.Kül qoyum başına.İsdemirdız sakitce aranızda hell ederdız

  - Kim ne deyır desın- atası onların sozun kesdı: - gedıb 1 - 2 uşaqnan üstüme gelmekdense haray beri başdan . Ziyanın yarısından qayıtmaq savabdır.

  - Yox eee Zülfüqar dayı ele deyıl eee. Her şey biz bildiyimiz kimi deyil . Camaatın agzın yıgmaq olmaz valla . Here bir hava calajax. Camahatın  nə dedıyı adamı biyabır eleyır. Vallah az cox dayılarının ozlerıne gore hormetlerı var. Allaha and olsun camaatın üzüne baxa bilmezler. Qızın da adı cıxajax alan olmuyajax. Neynirler adına soz cıxan qızı. Gedıf qayıtmax nişan qaytarmaqdan yaxşıdı.

   Leyla bunları eşıtdıkce adyalın altında icin icin aglayırdı. hansı hisslerı kecırdırdı bılmırdı. Onsuz da hamı qarşı idi Hec qızın fikirin soran da yox idi.Yene MİLLİ MECLİS QURULUB , sebebkar olmadan müzakireler aparılır ,qerarlar qebul olunur. Artıq Leylanı lekelenmiş qız kimi görürler... Hele anaya bax ee . özün duruluga cıxardır... Deyir "ay başına dönüm özü sevdi getdi men onu zorramadım haa" indi kim inanar ki, Leylanın sözüne. En yaxşısı qismetimnen barişim oturum...Cehennem neter olar olar. Onlar qaytararsa qaytarsın ,qaytarmaz özleri biler. 

                             **********

   Bu hadisenden bir nece gün kecmişdi Hele de Leyla özüne gele bilmirdi. Bayra cıxmır Camaatla beraber yemek yemır. Ümumiyyetle hec aile üzvlerine qaynayıb qarışmır.. Özünü nenesinin evine dustaq etmışdi. Qızın adına hazırlanan cehızler de ele burda idi. Bu ev boş oldugunnan ele cehizler yorgan doşek de burda hazırlanmışdı. Her şeye qırmızı baglanıb hazır qoyulmuşdu.

    Evlerinde hansı ab hava vardı, kim gelırdı , kim gedırdı , ne danışırdılar hec neden xeberı yox idi . Arada anası gelib- " filankes onu dedı ,behmenkes bele dedi. indi deyecekler ki..." hamı ele filankesi düşünür . Hec Leylanı düşünen , nece vezıyyetde olmasından xeberi olan yox idi . Hec o vaxdan Familden de xeberi yox idi. Gelmirdi. Ne de onlardan gelen yox idi..." Goresen Famil ne düşünür. Goresen nişandan sonra neynediler. Mene üzüyü cixarıb cibine qoymagı tesır etdi ee. İt oglu it. Demelı menı üzüye göre sevirsen? Belke hec o da yoxdur. .." deye düşündü. "Axı o sene ne zaman sevirem dedi ki? Ay kül baş bir kere sene sevirem dedimi hec? Yooxx. O diliynen dedi ki ,men sene başka niyyetle yanaşmişam. Papam... Demeli o da papası bize gelıb deye üze düşüb . Papasının sozun  tapdalaya bilmir... O seni sevmir Leyla . Sevmir... Sevmir.. Sen omür boyu sevgidsiz bir yuvada gozü yaşlı yaşamaga mehkumsan . Seninki de bele yazılıb" - Ele bu vaxt qapı acıldı . Önce nenesı arxasıyca Famil içeri girdi. Nenesinin elinde bir boyuk buludda Xengel vardı. Pehhhh...  Xengel haaaa... Xengel olan yerde Leylanın hansı derdi yadına düşer ki?

  - Gel qadan alım gel iceri.- Nenesı Famili iceri saldi . Buludu masanın ustune qoyub ozu qapıya getdi - Otur nişanlınan sız yeyın biraz söhbet eliyin , men gedım uşaqların xengelın verım  xamırlaşmasın . Qapını baglayın gelen geden olmasın - deyıb cıxdı. 

   Buluddakı ustu kend colpasından qızartmalı xengel Leylanı" gel meni isti isti ye "- deye cagırırdı. Famile baxıb .

- Menı bagışla, sora danışarıq - deyıb  sarımsaqlı qatıgı xengelin üstüne boşaltdı. Cengeli eline alıb birin de ona uzatdi . İşareyle stolu gösterib :

  - Başla - dedi. Famil Leylanın  elınden tutub cengelı xengele batırdı yarısın oz agzına yarısın Leylanın agzına qoydu. Elini buraxıb qızın saclarını tumarladı. 

  - Niye bele eledın delı. Nece gundur nə haldayam bilirsən ? Gozume yuxu getmır.Senı fikirleşırem-deyıb qlzın saclarından opdu, qızı uşaq kimi qucagına alıb anasının cehizinə aldığı aldıgı qoşa carpayının üstüne qoydu . Onu öpüşlere qerq etdi . Qız evvel cırpınsa da , ona etıraz etse de yene Famılın  hər öpüşündə hər şirin dilində eli qolu baglandı . Axı niye qacırdı kı, onsuz da nişanlıydı. Onsuzda nişandan sonra olan olmuşdu. Ona deyılen sozlerı, fikirleri qohumlarından eşıtmışdi. Öpuşse de ,opuşmese de "lekeli" qız idi. "Ona gore keyfine bax Leyla" deyə özü özünə təsəlli verdi . Bir birlerını nece illerin hesletlileri kimi opürdüler .Bır bıirlerıne sarılıb ozlerını bır bırlerıne teslım etmışdiler . Geyındıyı sarafan paltarın yaxası və cıyınlerı acılmışdı . ilk defeydı bedenıne və döşlerine kişi eli , kişi dodaqları deyirdi , bütün ehtirası cuşa gelmişdi. Özünü kontrol ede bilmirdi daha . Familin onun daş kimi sinesinin ezmesinden yaranan agrıdan  ve ehtirasdan inleyirdi. Bu iniltilerden oglan daha da heveslenır, daha da derınlere gedırdı. Ve nehayyet Famil də nəfisini və şəhvətini saxlaya bilməyib  xalatın altından elını qızın qasığına uzadanda ele bil , yuxudan ayıldı. Famili üstünden iteleyib yataqdan qalxdı . Özune baxdı . Paltarı eyninde eyilmiş düymeleri acilmiş Alma kimi sert  sınesı paltarından cole cıxmıldı , yarıcılpaq vezıyyetde idi. ozu ozunden utandı. Donub Famıle baxdı qolların yataga açib ona " gel " deyirdi ...

-  Utanmaz- gözlerin süzdürdü şirin şirin gülümsedi - Qalx xengel soydu...

  Famil güldü .

  -Men xengelimi de yedim Xaşımı da - Güldü "gel" işaresi edib - Bir dene de pürrengi caynan bal dodaqlardan ver qalxım.-Dartıb yene qızı qucagında oturtdu. Boynundan sinəsindən öpməyə başladı . 

  -Bu cayım, bu qendim, bu kanfetim , bu murebbem bu limo-num. Beh beh beh  hele tortdan yemedım... bır dene de tort...

  - Dayan ureyın bulanar cox yedın - deyıb gülüşleriyle nevazişle oglanı üzünden opüb qalxdi - tortu da sənə öz əllərimlə bişirəcəm amma toydan sonra . 

   Sanki dünyanı Leylaya vermişdiler. Sevmek sevilmek ne gozel şeymiş... . ''Deyırsen seni sevmir, Sene sevirem demir. Sevmese gelerdi?  Sevmese bele deli divane operdi? Gormürsen senden doymur? Ele sen de olursen onun ücün. Sen de sevırsen, sevmesen iyrenerdın onun opüşlerınden. Hec özun de bilmirsen ay dəli, sevmek neter olur. Yanı bu boyda yaxınlıqdan sonra nişanı nece atacaqsan. Özünü bagışlaya bileceksen?  Yoxxx hec vaxt bu nişan qayıtmayacaq "

   ikisi de suclular kimi bir birine baxmadan əl üzlərini yuyaraq, başların aşagı salıb yemeklerın yeyırdıler . Danışmırdılar Famıl gulumseyırdı. Bellı kı o da az oncekı sevişmenin tesırınden hele cıxmamışdı. Leyla kimi o da oz ozuyle danışır. Qapı yavaşca doyuldu Leyla qapını acdı nenesı idi. Caynıkde cay getırmışdi...

     

   Bu barışıq dünyanı Leylaya vermişdi . Özünü xoşbəxt sanırdı . Yavaş yavaş camaat içinə çıxır , qonşu qızlarla görüşür , danışıb əylənirdi . Familin sevgisi onu depresiyadan çıxarmışdı . 

   - Hər şey yaxşı olacaq Leyla , inan mənə - deyərək özü özünü ruhlandırırdı . Sən də onu sevirsən , hələ daha çox sevəcəksən görərsən . Darıxma yaxşı olacaq hər şey . 

    Gecələr kiyabını əlinə alıb oxuyanda da knunla görüş səhnəsi gözlərinin qarşısına gəldikcə yanaqları allanir dodaqları gülürdü . Dodağını dişləyərək əlləri ilə üzünü qapatdığı günlər də olmuşdu 

   - Utanmırsiz ee , Allah sizi biabır eləsin -deyə ozü özünü qınayırdı . 

   Anası tez tez ev telfonunan haraylasa  kimnləse cox sessız bazen de pıcıltıyla danışırdı. Bezen  de atası onun yanında durub onu dinleyır qulagına nese deyır. Bütün bunlar Leylanın diqqetini cekir .  Onların bu hereketlerıne goz qoyurdu. Anası seslı küylü qadındı hec vaxt sirr saxlamazdı. Aglına ne geldıyse agına bozuna baxmadan deyerdı. Ağzının bəndi yox idi . Bu olarmi , olmazmı deçenməzdı .  Birdəqiqənin içində quru saman kimi alışıb bir dəqiqəyə də sönərdı . 

   İndi onun bu pıca pıcı , xısın xısın səssuz danışmağı Leylada şübhe yaradırdı. 

 "Bu arvad yene ne işler cevırır allah bilir."

   Familnen bacısı ve qohumlarından bir qadin geldi ki,Leylaya icaze verın, şehere gedeceyık. Hem de hemin qadının 

 yeznesı Kürdexanıda  esgerdır ordan onun yanına gedecekler , gorüşmeye. Anası izin vermedi. Cox isrardan sonraanası ; 

  - Mən icazə vermirəm . Day özü bilər , gedərsə peşıman olacaq .

  Leyla da inadına durmuşdu . Tələsik geyinib  onlarla yola  çıxdı . 

  - Leyla sənəqayıt deyirəm . 

  Leyla anasını dinləmədi və getdi . 

  Onların evlerıyle Kürdexanının arası 2- 3 saatlıq yol idi . Kürdəxanıya catanda günorta saatları idi . Əsgere izin aldilar . Bu gün izin günü olmadıgından  novbeden kenar icazə verdiler ama iş saatından sonra, saat 5 den sonra .

   Famılın bacısıyla Afet Castın qapısındakı skamyada oturub gözlədilər. Familin də Leylanın da gözü qaşı oynayırdı.  

   - Gedək mağazaya bir şeylər alaq. 

  - Nə alasız ee her şey var . 

  - Saqqız istəyirəm - deyə uşaq şıltaqlığıyla atılıb düşməyə başladı .Famılın bacısı cavan qız idi . Lakin Afət yaşlı başlı  qadın idi . Gənclərin tək qalmaq istədiyini başa düçürdü . 

  - Yaxşı gedin amma saat beşdə görüşümüz var aa yaddan çıxarmayın ! 

   O gün Kürdəxanı yolları taa qəsəbəyə qədər olan bütün dayanacaqlar bu gənclərin dəlisov məhəbbətinə aşıq oldu . Leylanın şıltaqlığı , Famılı cırnatmalarının sonu bir öpüşlə bitirdi . Boş dayanacaqda daldalanıb bir birlərinə sarılırdılar . Çasta gedın yolda bir birlərini qovalayıb tuturdular . Elə bil uşaqlaşmışdılar . Elə bilirdilər həyat elə bundan ibarətdir . Elə bilirdilər elə ömürlərinin sonuna qədər belə olacaqdılar . İkisinin də gözlərini qovuşmaq arzusu bürümüşdü . Daha həyatın enişi yoxuşu onları maraqlandırmırdı . İkisi də bunu anlayirdi ki , nə olur olsun bir birindən ayrılmayacaqdılar . 

   - Söz ver Famıl məni kimsənin yaninda pərt etməyəcəksən , qəlbimi qirmayacaqsan !- deyə dayanacaqda yan yana oturub başını nişanlısının çıyninə qoyaraq Famılin gözlərinin içinə baxdı . 

   - Sən mənim , mən də sənin caninam niyə qıracam ki , qəlbini ? - deyərək Leylanin çənəsindən tutub dodaqlarını dodaqlarına yapışdırdı . 

    Bu xoşbəxt səhnələr  Leylanın taleyınə heç peşıman olmayacaq dərəcədə yazılmışdı . Belə şıltaqlıqlarından nə nişanlı olanda , nə də ərdə olanda peşıman olmamışdı . 

   - Yaxşı ki o günləri yaşadım . Az da olsa o günlərdə xoşbəxt oldum -  deyə içını çəkirdi ...

   Esgerı goturub yaxındakı kafeye getdıler . Evdən gətirdikləri yeməkləri nazü nemətləri süfrəyə düzüb yedıler, icdiler. Süfrə başında da gözlər danışırr dodaqlar bir birlərinə öpüş ismarlayırdı . Baldızı əsəbdən çatlasa da Onların belə hərəkətləri Afətə ləzət edirdi . 

   - Bircə toyunuz tez olsaydı ay bala ...

   Leyla utanıb başını aşağı salır , bir daha Familə baxmamağa ürəyində söz versə de yenə boynu ona tərəf dönürdü . Familin öz əlləriylə kababın yaxşı tikəsini Leylanın öz əlləriylə ağzına qoyması Baldızını çilədən çıxardırdı. 

   Nəhayyət görüş vaxtı bitdı . Süfrəni yığışdırıb  biraz da oturdular . Çaydan sonra  ayağa qalxıb , öpüşüb - görüşüb eve dönduler. Axşam saat 10 olardı qesebelərinın dayanacagında düşüb eve terf geldiler. Famil bacısı gili qesebede yenı aldıqları evlerine yola saldı . Famıl  de Leylanı alıb Leylagile geldi ki ,qızı evlərinə ötürsün . Kənarda nə qədər səmimi olsalar da öz qəsəbələrində o qədər də məsafəliydilər . Nuranın söz söhbətini bilirdilər . Odur ki Leyla öndə , Famıl də arxasinca  yataqxanaya girdilər . Şirin və sevgi dolu günün sonunda ayrılmaq belə istəmirdilər . Bir birləriylə əl tutub görüşdülər . Kimsənin olmamasından istifadə edib Famil onu öpəcəkdi ki , qapı açıldı . Dayısı arvadı  Xanım xala bayıra çıxdı . Onları gözləyirmiş kimi əlini havada yellədi ; 

   -Ay bala bayaqdan hardasız. dünya dagılır burda ,sizi axdarmadıgımız yer qohum eqraba qalmayıb. 

 -Niye bibi nolub? 

Leylaya baxıb:

- Nolacaq anası butun qesebenı ayaga qaldırıb ki Famil ,Bacısı şehere getmek adıynan qızımı qacırıb. Bayaqdan alemı vurub bir birine ki ,o qız burdaha  bu qapıdan iceri girmeyəcək. Qızdırsa qız kimi, gelindirse gelin kimi qebul ediylər etsinlər , etmirlərsə cəhənnəm  olub hara gedir getsin . Mənə belə qız lazım deyil . 

    Ele bil Leylanın başına bir qazan su tokduler. Xanım xalanı iteleyıb evlerıne qacdı . Qapını acıb iceri girdi. Ele bıl ana tetıkde  durmuşdu . Qızı goren kimi gulle kimi acıldı .

    - Az qehbe qızmısan, Özünü *** isdeyırsen ,qızmış?? Az lecer  qızmısan bu ne oyundur başımıza acırsan?- Leylaya catıb yumuruqları başına gozune endırdı. 

  - Qancıq bu saatda hansı qız eve gelır. qehbe, men ne bılım gedıb ozünü harda cırdırmısan? Cehennem ol harda cırdırmısan ora. Neye gelmısen bura hansı üznen? Cırıgını kime yamadacam ? Boynunu yere soxum ...Senı kime sırıyacam inden sora ? - Leylanın gozunnen od parlayırdı. 

-Ne danışır eee bu arvad ay ata , bu ne sozdu deyır.- Atasına baxdı  Atası Lalenı tutub gerı cekdı. Leylaya baxıb 

  - İtil gozümnen! Südü xarab...Leylanın yer ayagının altınnan qacdı . Hec vaxt atası ona gülden agır soz dememışdi. İndi ata da onun uzune dururdu . Arxaya dönüb geri baxdi Famil də qonşular da qapıdaydı. Leyla aglayır ne edeceyını bılmırdı. Caresızce Famile baxıb , sessizce ondan kömek isdeyirdi. O ,elini Leylaya uzadıb :

  - Gel ! -dedi

  Qonşular çəkilib onlara yol verdi . Anası hələ də qışqırir qızı söyürdü . Başqa yolu qalmamışdı . 

   Elini Famile uzadıb qapıdan cıxdılar . Hec deyen olmadı kı, ay balam hara gedırsız. İkisi de ne edeceyını , hara gedeceyını bılmrdıler. Qesebenın cöllüyüne uz tutub gedırdıler.  

   -Famil hara gedirik?

   - Bilmirem , bilmirem danışma gel !- İlk defeydi ki ,Famili bele qezeblı gorürdü... Famil emellı başlı soyürdü. ***** var yoxunuzu , cındırlar. Bir bu qalmışdı başıma açasını daa, ay sizin nəsilinizin varidatını  ...

 Qorxusundan bır soz demirdi Leyla. Eslınde kime haqq qazandıracaq bılmırdı. Kimi mudafıre edecekdi ki. Familin ağzından niyə vuracaqdı ki ?Ona qara yaxan, sahıblenmeyen anasınımı , müdafiə edəcəkdi yoxsa ona güvenmeyen atasınımı. Cox caresız idi , gedirdiler hara getdiklerini belə bilmirdiler. Sevgi dolu günləri zəhərə dönmüşdü . Famil hər söydükcə , hər hirslənib Leylanın üstünə bozardıqca , ona nifrətlə baxdıqca zərrə zərrə Famil gözündən düşürdü . Başqa yolu qalmamışdı . Familin söyüşlərinə hərdən əsəbləşıb onu vurmalarına razıydı amma geri dönməyinə yox . Familin əlinin duzunu elə ilk dəfə həmin gün o çöllükdə görmüşdü . İçin içindən yanmışdı amma Famılə heç nə deməmişdi . Çünki daha onun Famılden başka kimsesi yox idi. Famıl onu soyse de doyse de lap küce de de qalmalı olsalar, Familin ailesi qebul etmesede, Famil anasıgilin sozuyle onu atsa da , parklarda gecelemelı de olsa her şeye razıydı , Yeter ki anasının ona dedıyı sozlerden sonra o eve qayıtmasın...

15 BÖLüm

 Hara gedecekdıler hec özleri de bilmirdiler. Qesebenin çöllüyünde serseriler kimi gezirdiler .  Biraz əvvəl də Kürdəxanının çöllüyündə gəzirdilər . Necə xoşbəxt , necə məsum idilər , bir birlərinə sevgi dolu sözlər pıçıldayır , daldalığa çəkilib sarmaş dolaş qol boyun olurdular . Uzaqdan biri görünəndə bir birindən ayrılıb yad adamlar kimi farağat durur , adam gözdən itən kimi maqinit kimi bir birlərinə yapışırdılar . İndi ... İndi bütün qəsəbənin çöllüyü ayaqlarının altında tapdaq tapdaq olmuşdu , kimsəsiz səhra kimi uzanan dəvə tikanı ilə dolu olansarı qumlu çöldə yapa yalniz idilər , bir birlərinə yaxın durmur , iki düşmən kimi bir birinə baxırdılar . Famil pis pis söyüşlerle söyürdü . Başqa vaxt olsaydı Leyla onu nir aslan kimi parcalardı , ailəsinin namını gözünün işığı belə olsun verməzdi . Lakin indi ailəsi onu çox qırmışdı . Famıl nə desə yeri var idi . Famıl səsi gəldikcə bağırır , qaranlıq səssiz çöldə səsi uzaqlarda əks səda verirdi . Ağzı köpüklənə köpüklənə  Leylanı və onun ailəsini söydükcə dişi bağırsağını kəsən Leyla onu sakitleşdirmeye calişırdı .Yazıq qız ne etsın, gerimi qayıtsın , ya bu oyunun sonunumu gozlesin? Artıq taleyi bu gece yazılmışdı . Nə olacaqdısa bu gecə olacaqdı . Ya Famillə bir ömür boyu her şeye dozüb yaşayacaqdı ,ya da burdan bir baça gedib özunu  denıze atacaqdı, cünkü başka yolu yox idi. Anası onun adına söz cıxartmışdı. Anasının ona dediyi sozleri bir başqası deseydi Leyla onu kagız kımı cırıb həyatından atardı . Tessüüf ki, bu sozleri anası ona deyırdi ne atmalı deyil, ne satmalı. Bunun da bır yolu var . Onunla beraber yaşamamaq...

  Çöllükde bir nece saat qaldılar . Famıl də artıq qışqırıb söyməkdən yorulmuşdu . Bir birindən aralı hərəsi bir kolun dibinə çökmüşdü . Qaranlıqda ayın işığında bir birinə düşmən kimi baxırdılar . Gecədən keçırdi . Günəş isitdiyi torpağın hərarətı keçırdı artıq . Hava soymasa da , həyəcan və əsəbdən tərləmiş gənclərin canını şımaldan əsməyə başlayan Xəzri üşütməyə başlamışdı . Çöllüyün sarı qumları qurumuş kol kosla havada uçuşub onların üzlərinə çırpılırdı . İkisi də dizlərini qucaqlayaraq büzüşmüşdü . Əyinlərindəki paltarları nazık idi. Famıl qalxıb bir siqaret yandırdı . Leyla ilə arasındaki olan 3 4 metrlik məsafəni üç dörd dəfə gedib gəldi . Leyla gözləriylə onun hərəkətlərini nifrətlə izləyirdi .

   Nəhayət Famil siqaretin kötüyünü ayağının altına atıb əzdı . Və Leylanın yanında oturub onun çiynini qucaqladı . Elə bil bir himə bənd idi,Leyla , Familin geniş sinəsinə qısılıb hönkürməyə başladı. Famil də ona qoşulmuşdu ...

   Biraz sonra belə bir qərara geldiler ki , Familgile getsınler. Eger ailəsi onları qebul ederlersə edərlər, etmezlerse sabah özlerine bir gun aglayacaqdılar.  Ailəsi Leylanı qəbul etmeyeceyini Famil adı kimi emin idi . Cünki ,qardaşının qırxı kecen hefte cıxmışdı. Kim gozünün yaşını sılıb oona toy eder , hec olmaya altı - yeddi  ay kecse belke de bu mövzunu gundeme getırmek olardı. Bu olacaq iş deyildi.

   Gece yarıdan kecmiş Familgilin binasının yanına geldıler. Evlerinin işıqları yanırdı. Demek yatmayıblar. Demelı ya  olanlardan xeber tutublar ya da Familden nigaran qalıb onu gözleyırler. Evleri birinci mertebede idi. Bloka girib qapıya yaxınlaşdıqca içeriden gelen sesler qızı teşvişe salırdı. Anasının sesi evi başına almışdi. Leyla geri dönmek isdedi. Famil onun elinden tutub qızı özüne teref cekdi ciynun qucaqlayıb ,uzunden, gözündən  opdü.

  -Qorxma, ətini yesem de sümüyünü çöle atmaram.Men kişiyem,kişi ogluyam, seni tek qoysaydım, bu gun yanında olmazdım. Bu gunku gunde sen de menı tek qoyma. Bize ne olacaqsa ikimize de olacaq. Cünkü bu heyatı ikimiz secmişik ölene qeder de beraberik.Yaxşımı Leyla ? Sen ne kecirdirsen men de onu yaşayıram. Asan deyıl ee bir qardaşın torpagı soymamış bele şeyler yaşamaq, nolar qadan alım, məni başa düş !

   - Mən səni başa düşürəm əzizim , istəməzdim belə olsun ! Məndən asılı şey deyil . 

  Famıl Leylanın gözünün yaşını sildi

 -Ne olur olsun , senın aglamagını menden başqa hec kim gormeyecek. Gözünün yaşını menden başqa hec kim silmeyecek. Söz ver ki, her cetınlıkde yanımda olacaqsan. Leyla  başını qaldırıb qaranlıq blokda ona baxdı. O da aglayırdı. Dözə bilmədi ,Onun boynuna atıldı, onu öpuşlere qerq etdi 

- Söz verirem, canım mənim ,söz verırem ,əzizim ! Allah haqqı səni tək qoymaram ... Seni sevirem Famil çox sevirəm ... - Famil onu özunden ayırıb gözunun yaşını sildi. 

  - Ürekli ol . Men varam, bildinmi .

  Leyla başını yelləyib onun gözlərinə baxaraq gülümsədi. Famıl əlini açıb Leylanın əlini gözlərdi ;

 - Davay getdık . Ama kim ne deyır desın Aglamaq yoxdu haa.

- Yaxşı- deyə Leyla onun əlindən tutub barmaqlarını bir girinə keçırtdilər . Baçıl onun əlindən öpərək qapını acıb içeri girdiler. Qurbaga gölune ele bil daş atıldı. Hamı susdu ,dönüb onlara baxdılar. Famil Leylanın elınden dartıb anasının yanından ötərək otagın başına kecırtdı. Leyla başın aşagı salmışdı. İçeri adamla dolu idi.Hem Familgilin ailesi, hem onlara esger yanına getmeye gelen qonaq, hem anası . Dar otaqda adamın nefesı darlanırdı. Evi  yenı almışdılar . Eşyalar belə düzülməmişdi . Boş otağa 2- 3 gun idi köçmüşdülər , ortalıqda ev sahibindən qalma bir köhnə stol və üç  stuldan başka hec ne gorunmurdu.  Camaat ayaq üsdeydı. Oruc kişi masanın başında oturmuşdu arvadı sagında qonaq solunda . Leyla otagın yuxarı başında balkonun qapısına soykendı  Famil de kecib pencere terefden yerde oturdu. Ele bu vaxt  anası ;   

 - Bax meni qınayırsız eee. Bele şeylere göre nişanlı qız saxlamaq isdemirem.  seher bir şey olsa heş kim sahib cixmayacaq qızıma . Günde gelib bir yere aparacaq gezdırecek , gece yarı getırecek sabah olmadı bele , oldu ele. Arada bir il var eee...  Bir ile nece papaqlar boş qalacaq Allah bilir... 

   Bu vaxt qapı acıldı. Zülfüqar kişi iceri girdi. Anası ele bil kişini gözleyırdı . Sesini ucaltdı;

   - Bele şey olmaz... mən də yad kişidəyəm , üzümə hər cür söz deyir . Deyirəm gəlin nişanı qaytaraq . İlden sonra gelıb apararsız. 

  Leyla Famile baxdı ,Famil başın aşagı salıb dodaqaltı gulurdü. Leyla Famılı anlayırdı. Famil qaynanasını dedıyı sozlerı nagıl hesab edırdı. Bilirdi ki Famıl bu sözlərə acıgından gulur. Biraz  əvvəl blokda bır birlerine sarmaş dolaş etdıklerı ehdi-peyman yadına düşdü, Gözleri doldu. Gözün pəncəsiylə sıxıb  Famile baxdı. Famil başıyla ona "sakit ol" işaresi verdi . 

   Atasının ve anasının uzun cıxışından sonra Oruc kişi Famile baxıb:

-  Sen ne deyırsen ? - deye sordu.

 - Neter meslehetdi - Leyla caşıb qaldı. "Neter meslehetdi ? Nətər məsləhətdir nedir? Bu boyda zırıltıdan sonra menı onlara verecekler? Ömür boyu ele şey olmaz. Hele nişan qaytarmaq deyırler. Bu zırıltıdan sonra nişan qayıdacaq? Hec vaxt !

  Anasi mülayim sesle dilləndi ; heç elə bil bayaq ağzından od alov püskürən anası deyildi . 

  -Gel qızım , gel gedek evimize - Leyla bilirdi ki, bu mülayim danışıq ananın Leyladan isdediyini almaq üçündür. Leyla daha uşaq deyil ki ,bele xoş danışıqla  onun başın qatsınlar . Biraz evvəl evlərində gorduyunu gormüşdü . Anası  Leylanı hemışe ozune yuk kimi görüb . Həmişə Leylanı başından eləmek isdeyıb. Nişanı mecbur taxdırmaqda meqsed Leyladan  yaxasını tez qurtulmaq idi. İndi de qacırmaq olayı o demek idi ki ,mecbur eleyım, il olmamış götürüb onu aparsınlar. Eyer nişan qaytarmaq deyırse yene planı var ama bu plan ne idi ?Yoooxxx  Leyla ,bunların oyununa gelme inanma , ananın semımıyyetıne"  ağlına bəzi fikirlər gəlirdi . Anasının telefonda xısın xısın danışmaları ona çoxdan anasının nə etmək istədiyini demişdi . İndi də görüdü ki bu nişan qaytarmaq məsələsi bir oyun bir senaryodur ...

  -Gel qızım bır defe də  soz eşıt. Gel gedek eve - Leyla başın buladı.

   -Bax , atan da gelıb, deyir gedek, gel !

- Menim Atam Oruc , anam Qumurudur  heç yere getməyəcəm -deyıb başın aşagı saldı . Anası coşdı.

  - Bax hemişe belesen eee ,sen hemişe menı her yerde hamının yanında sındırmısan, neynıyırem senın üçün eliyirem. Ama sen eşşek olmusan, başa düşmemisen. 

   Atası onu sakitləşdirdikcə o daha da coşurdu . 

   - Qumuru sana ana olacaq?Gedib g** nü çimdikleyib üsdüme gelende sene deyecem ananın kim oldugunu... - Atası onun qolundan tutub bloka cıxartdı:

   - Gel, gelll eee gel ! O qerarın verıb  . Get Allah xoşbext elesın amma bax bu Familden sene er olsa , bu qulagımı keserem. Bu evde 1 il otursan nezır paylayacam... deyə atası Leylaya son sözünü deyəndə Leyla Famılin üzünə baxdı . Çox dalğın və düşüncəliydi Famıl .

   Anası gil qapını çırpıb çıxdıqdan sonra Familgilde gorulmemış konsert  başladı. Ana ,ata ,bacı , qardaş hamı Famılın ustune düşmüşdü, danlayırdı. Famil de ne deyeceyınə, kimə nə cavab verəcəyinə çaşıb qalmışdı . 

   Artık dan yerı sökülmeye başlamıldı, sakitlik idi . Nəhayyət ailə uzun götür qoydan sonra belı qerara geldıler ki, Leylanı aparıb evlerıne qoysunlar. 6 - 7 ay Famil onunla gorüşmesin. Onlara gedib gelmesın 6 - 7 ay sonra bır kampanıya elesınler . Leylanı  evə gəlin getırsınler.

   Leyla hər şeyə razıydi yetər ki bu biabırçılıqdan qurtarsın . 

   Qalxıb Leylanı da goturub geldıler Leyla gile. Sabahın o cagında hava yenı işıqlaşırdı. Qonşulardan təkəm seyrək işıqlar yanırdi . O da o başdan işə güçə gedənlərin evlərində . Öz evlərində də işıq yanırdı . Demək anasıgil gecə yatmayıblar . 

   Qapını doyduler , Lalə acdı . Onları qatşısında görüb içəri - ərinə səsləndi ; 

   -Ay Zülfüqar,  qapıya çıx , qonağımız var . 

  Kecib salonda oturdular . Birazdan nenesi də səsə içəri otağa keçdi . Yenə Leylanın rəyi alınmadan ''məhkəmə'' quruldu , qerar verıldi ve qebul olundu...

          ********************

  Leylanı ev dustagı etmışdiler. Nenesının  otağında kilidli qapı arxasında saxlayırdılar. Gunde 3 defe yemeyı çayı verılirdi. Axşamlar el ayaq yıgışandan sonra hamama gede bilerdi. Tuvalete de getmek isdeyende  Pencereden ya uşaqları cagıracaqdı,  ya da qonşusu Qalyanın divarını döyəcəkdi . Uşaqlar ya da Qalya gedıb anasıgılden ya acarı getırıb acacaqdılar , ya da evlərindən   kimse qapını acacaq ozu de tuvaletın qapısında Leylanı gozleyecekdıler . Leyla  işini gorecek, eve girecek ,qapını tekrar baglayacaqdılar. Rəfiqələri və qonşu qız gəlinlərlə danışmaq qetı qadagan idi.  Arada Xoşgül izinli gelırdi ,o da iceri girenden sonra qapı cölden baglanırdı. Sohbet edırdiler. Maqnıtafonu qoyub eylenırdıler. O gedenden sonra yene  qapı baglanırdı. Axşam yemeyınden sonra uşaqlı boyuklu hamı Leylanın yanına toplaşırdılar. 2 - 3 saaat söhbet muhebbetden sonra evli evine köylu köyüne... Artıq bu heyata da alışmışdı sonu ne olacagını gozleyırdı. Bir  həftədən çox idiki bu dustaq həyatının işıqlı sabahini ümüdlə gözləyirdi . 

   Nenesi de 3- 4 gun idi ki, evde yox idi,  rayona getmışdi. Mingəcevirdə yaşayan qardaşını gormrye. Eşitdiyinə görə ordan da Familgile gedecekdı . Onların Rayondakı evlerıne . Hem baxmaga hem də ailəylə yaxından  maraqlanmaga. Bu arada Familə de Bakıya gəlməyi qadaga etmişdiler . Telefonla danışmaq belə cinayət işiydi sanki . Arada 3 - 4 gunden bir qonşuya zeng edır , lazımı mesajları qonşu  qızdan Leylaya ötürürdü . Qonşu qızların Leylayla danışması qadağan olduğu üçün da xəlvətə salıb Leylanın pəncərəsinə gələrək  mesajları pencereden Leylaya otururdü. Ayrı qaldıgı muddetce Leyla Famıl ücün darıxmaga başlamışdı. Ona yazıgı gelırdı. Deyesen onu sevmeye başlamışdı. Xeyallarında o var idi . Gələcəyini onunla addımlayirdi 

 Əl ələ çiyin çiyinə . Qovuşmaq üçün nə maneələrdən keçirlər , uşaqlarının atasıancaq və ancaq Famil olmalı idi . Ozünü Famıldən başqasına yar etməyəcəyinə dönə dönə söz verirdi. Cox mehrıban aile idiler. Her cetinlikde bir birlerine destekci idiler. Kim ne deyırdıse , bu qulaqdan alıb ,o qulaqdan otururduler.  Hele öpuşub qoxlaşdıqları sehne gozunun qabagına geldıkce damarında qanı donurdu. O teması yene dodaqlarında ,qollarında , boynunda bogazında, döşlerinde - bır sozle butun bedenınde hiss edirdi. Belə vəziyyətdə yene onu yanında isdeyırdı .Onunla sarmaş dolaş olmaq isdeyirdi. Onuncun cox darıxırdı. 

   Bu terefden de qebul imtahanlarının da cavabları cıxmışdı. Amma dunyayla elaqesi olmadıgı üçün qebul olub olmamasından da xeberı yox idi Leylanın . Qorxusundan da bır adama bır şey deye bilmirdi. Ne de qonum qonuşuda bu il qebula sened veren yox idi ki ,  bir adamla maraqlansın . Yegane cıxış yolu olan pencereden qabul haqqında qezetı aldırsın baxsın , cox heyecanlıydı . Artıq oxumaq arzularının ustunden xett cekmışdi. Anasıgil onun özbaşına imtahana getdiyindən xəbər tutsaydi rəsmən onu öldürərdilər . Hələ qaynanasının həmin gün dedikləri qulaqlarında sırğa kimi yellənirdi . 

     Bır nece gun kecdı nenesı rayondan geldı. Cox fikirli idi. Leylayla danışanda da pişim pişimle danışırdı. Goresen nolmuşdu,  nə eşitmişdi . Nənəsinin xasiyyətin bilirdi . Bilirdi ki , belə pişim pişim, pambuqla baş kəsməyin edamı idi  ? Leylaya heç nə demirdi . Leyla da bilirdi ki o , ananın işden gelmesını gozleyırdı .

   Anası işdən gələndə Leylanın xəbəri də olmadı . Leyla hələ nənəsinin evində dustaq idi . Evlerinde ne məclislər qurulub ,  nə müzakirələr edilib, danışdılar ne qerara geldıler , yenə Leylanın  hec neden xeberı olmadı. Gunlerın bır gunu,  bır axşam dayılar , xala, bibiler hamı eve toplandı.Yene milli meclis quruldu. Problemlər ortaya qoyuldu . Problem o idi ki. Nene rayona gedib bunlar haqqında bezı melumatları  toplayıb gəlmişdi . 

     Qumuru Orucun ikinci arvadı idi  . Famil də bu arvaddan olan uşaqdir. Kişinin esl evi, eşiyi ,köcü ,külfeti , arvadı 8 uşagı Naxcıvandadır. Qumru Qarabaglı qızı idi . 

   Orucun  o vaxt iş teyınatıni  oraya verlmişdi. O  zamanlar Oruc 34 yaşında gənc və dinamik gənc idi,  valideyinlərinin təkidiylə əsgərliyə getmədən əvvəl əmisi qızıyla evləndirilmış və bu evlılıkdən 4 uşağı doğulmuşdu . Arvadı 4 cü uşağa hamılə qalanda Oruc işiylə əlaqədər Qarabağa gedir . Qəsəbə və kəndlərə ilk elektirik xətlərini məhz Oruc kişinin rəhbərliyi altında çəkilmişdi. Bu zamanlar orda işleyen Oruc  kişi dostluq etdiyi Məmməd kişinin qızı  Qumuruyla tanış olur . Elə nə olubsa bundan sonra  baş verib . 16 yaşında qızla gizli gizli  görüşün nəticəsi qanla bitib . Belə ki , qızının qarnının günü gündən şışdiyini görən ata bu şərəfsizliyi evinə gəlib gedən adamdan yox qonşu oğlandan bilib . Heç kimə heç nə demədən evdən ov tüfəngini götürüb qonşuya keçır , ailənin 4 üzvünü, eyni zamanda hamılə gəlinini öldürərək bütöv bir ailəni yer üzündən silir. Məmməd kişi bu qətilin şahidi olan Oruca uşaqlarını alıb burdan qaçırtmağı xahiş edib. Oruc da ''dostluğuna,, sadıq qalaraq Qumurunu və bacı qardaşlarını götürüb Naxçıvana öz evinə aparır və orda gizlədir. Bir müddət sonra öz halal arvadı ərindən şübhələnir . Əri boynuna almasa da qadın həssaslığı öz işini görür . Qumurunun Fatmaya atmacalı tikanlı , sözləri , Oruca elədiyi naz qəmzələr qadını cin atına mindirir . Onları evdən qovur. Oruc onları Batabata bir dostunun yaylasına yerləşdirir . Özü isə Qumuru gilin kəndinə gələrək ordakı vəziyətdən halı olur. Deyəsən zaman işini görmüşdü .Yaşanan hadısələr unudulmuş , düşmənçiliyə son verilmişdı , ya da kimsə bu düşmənçıliyi uzatmaq istəmırmiş . Oruc tam arxayın olandan sonra onları yığıb öz kəndlərinə gətirir və uşaqlari analarına təhvıl verir . Bu vaxt Qumurunun iki qızı var imiş . Famil hələ doğulmamışdı . 

  Kəndə gələndən sonra böyük qızı xəstəliyə düşür , o vaxtın ağır şərtləri altinda uşağı qurtarmaq olmur və , bu qız ölür. Qumuru Familə hamilə qalanda artıq kənddə söz söhbət ayaq tutub yeriyirdi . 

  - Ailə dostu , Oruc Məmməd kişinin qızına göz dikib ...

   Türmədə bu xəbəri eşidən Məmməd kişi əsil həqiqəti anlayır . Başa düşür ki , 4 nəfərin qanına nahaqdan bais olub . Bunu özünə bağışlaya bilmir . Namus üstündə ömürlük həbsə məhkum olunmüş Məmmədə bu əzab dözülməz olur . Günahı olmayanlar qara torpaqda ,  namusunu tapdalayan şərəfsiz dostu onun yurdunda qızıyla kef çəkir . Bir gün dustaqlar Şuşa həbsxanasına gətiriləndə Məmməd fürşət tapıb maşında çaxnaşma salir . Dağdan dərə dibinə yuvarlanan maşında hamı olür . Təsadüf nəticəsində Məmməd sağ qalır .  Gizli yollarla kndlərinə gəlir . O zaman Familin 5 yaşı varmış , o içəri girəndə Famıl evdə oynayirmiş . Qarşısındaki bu qara uşağı görən Məmməd bir anlıq duruxur . Uşağı qucağına alır , üzündən öpüb yerə qoyur . Divardan asılmış qoşa lülləni götürüb qoburunu yoxlayır . Geri dönəndə Qumurunu qapı arasında görüb silahı üzünə qaldırır .

  - Hanı o beyrət ?

  - qorxudan rəngi kağız kimi ağarmış və dili batmış Qumuru danışa bilmir . Məmməd onu vurmaq istəyəndə bu vaxt Famılin ayağı palaza ilişir . Yıxılmamaq üçün ozünü kişinin qıçlarına bənd edir . Bu zaman güllə açılır . Güllə Qumurudan yan keçsə də Gumuru kökündən qopmuş ağac kımı yerə sərilir . Güllə səsinə bayirdan arvadı gəlir . Arvadından Oruvun yerini soruşur . And içir amsn edir ki o burda onlarla yaşamır Naxçıvandadır . Məmməd kişi , qətil törətdiyi evə gəlir . Öz vicdani üzərinə and içıb ölənlərin ruhundan üzür istəyir . Naxçıvana gedib Orucu tapmağı qərara alır . Bayra çıxanda müharisəyə düşdüyünu görür  və elə orda qapının ağzında  ov tüfənginin lüləsini ağzına soxub , tətiyi çəkir. 

   Bu hadisə nəinki Qarabağda bütün ölkədə əks səda vermışdı. O vaxtın qanunlarna görə belə şərəfsizlik edən bir dövlət adamı vəzifədə qala bilməzdi . Uzun çəkən məhkəmə və dindirilmə proseslərindən , Oruc alnı açıq çıxır . Nə Oruc , nə Qumurunun bacı qardaşlari , nə də Qumuru , bu münasibəti boynuna almır . Bütün kənd Orucun Qumurunu saxladığının şahidi olsa da ,əllərində tutarli dəlil olmadığından bu iş burda balanır . Beləliklə Oruc ilə Qumurunun beş uşagı olub. Bir oglan bir qızı uşaqken ölüb iki  oglan , bir qızı qalıb.

  Bir müddət sonra dövlet Orucu  Naxcıvanda mesul bir vezıfeye - zavod direktoru gonderıb . Bununla da Qumuru ilə Orucun əlaqələri tamamılə kesılıb. Arada bir uşaqlarına pul yollasa da ailənin başsız qalması , qadının pozğunçuluğuna səbəb olur . Balaca şəraitsiz və açınacaqlı  bir damda yaşayan ailəyə kimsə sahib çıxmır , yaş kağızı belə olmayan uşaqlar məktəbə qoyulmur . Sonradan uşaqlara atalarının soyadları verilsə da adı verilməmək şərtiylə metrka alınır , məktəbə qoyulur . Ağır keçən illərdən sonra qacqıncılıq illəri  Qumurunun  kənddəki zibillerin ort basdır eleyıb . Familden balaca qardaşı evlenende qız evi onlars qız verməyib . 

- Atasız uşaga qız vermirik -deyərək elçıləri qapıdan qovurlar . Qanı geyrətə gələn oğlan, aradan keçən uzun illərdən sonra gedıb atasın axtarıb tapıb getırıb. O zaman nə ata oğlunu , nə də oğul atasını tanımayıb .

   Bu zaman ölkədə dürğunluq dövrü höküm sürürdü .  Qarabağ işğal altinda Sovet respublikaları  dağılıb , açlıq , iqtisadi durum ölkədə pis vəziyyətdə idi . Zavod və abriklər bağlanıb , işyerlərundə durğunluq devri bşlmışdı . Vəzifədə olanlar vəzifədən çıxarılmışdı . İmkanı olan yeni hökümətin ətrafına çəmlənib özünə yeni vəzifə tuturdu . 

   Oruc da bunlardan biri idi . O zaman bəlli ki Oruc artıq yaşlanmışdı . Əgər zavod bağlanmasaydi bu il prnsyaya çıxacaqdı . Bu yaşdan sonra çevrəsi nə qədər geniş olsa da hökumər və siyasi dairələrdə vəzifə tutmaq onun üçün bir yuxu idi . Odur ki reala güvənərək oğlu ilə  bu terefe gelir . Ad- sanından , vezıfede olan qohumlarından istıfade edıb burda iş düzüb qoşur. Ve işinın xetrıne qanunsuz uşaqlarına "sahıb " cıxır. Famılgılın ne evi var idi ne eşiyi. Qacqın kimi rayonda ''Yetımxananın'' -  internat evinin  yataqxanasında onlara  bir otaq vermişdilər . 3 uşaq və 2 ər arvad həmin bu yataqxanadakı 1 otaqli evdə qalırlar . 

  Söhbət bu yerə çatanda Zülfüqar kişi səbrini basa bilmədi .  

- Yaxşı bes bu evlense harda qalacaq?

- Eşııı harda qalmaqları maa maraxlı doyull ee . maaa maraxlı olan odu ku kimlerle qohum olurux. Kişi hec. Kişi kişidir ona olar, ama anasın rayonda hamı q... kimi tanıyır. Bızım qohum eqrabalar hamı ordadır eşıden bilen deyejek ki, bir uşaga sahıp cıxmadılar . Q.. Qumurunun ogluna verdıler - kiçik dayısı  siqaretin kötüyünü çiynəyə çıynəyə dilləndi . 

- Yox ee, bel olmaz - Böyük dayısı onun sözünə qüvvət verdi - ozuluşmaq lazımdır. Adımız sanımız var ,  qardaş . El alem bizi qeyretlı oglanlar kimi tanıyır. Beqeyret deyılık kı, her şeyı peysere atax.

   Leyla bu sohbetlerden yorulmuşdu artıq , hec ne dınlemırdı . Zaten dınleseydı ,  guya bır fikir bildirseydi  nolacaqdı ki? Onu dinleyen vardımı ?Artıq gecdır. Olan olmuşdu . Leyla ehdi peyman etmışdi. Leylanın evdekilerden üreyı sınmışdi, Leyla daha ürəyinə hökm esə bilmirdi , ürəyi ağlının sözünə baxmırdı . Aşiq olmuşdu. Leylanı Famılden qoruduqca uzaqlaşdırdıqca o Famile daha yaxın gelırdı, daha da bağlanırdı. Artıq bu yolda ölmek var idi  dönmek yox... Gelenler müzakirelerın edib getdiler . Üç gun sonra Familin atasıgil koçlu külfetlı geldıler. Amma Famıl yox idi. Anasıgılde ne danışdılar ne qerarlaşdırdılar Leyla bilmedi.  Hələ də nənəsinin otağğında bağlı odi . Nehayyet qapının kilidi acıldı ,gelen qonaqlar ve öz  ailesi iceri girdi . Herkes bır yerde yerleşıb oturduqdan sonra atası danışmaga başladı: 

  -Bizim de özümüze gore ad sanımız şexsıyyetımız var . Kasıbıx , duzdur ama qeyretımız şerefımız varlıdır. Bundan hec kim şübhe elıye bılmez. Bu altı ayda az cox bır bırımızı tanıdıq. Çorek kesdık  halal xoşumuz olsun o öz yerində .Siz  bırıncı elcı gelen gunden men kim oldugumu sizə dedim ki , mən Leylanın ogey atasıyam .Onun ustunde  soz haqqım azdır. Onu boyüden nenesıdır, dayılarıdır. Nenesı de bu yaxınlarda gedıb rayona ailenızle maraqlanıb, Bızım ailemize şexsıyyetımıze uymayan şeyler eşıdıb- 

  -Booyy ne eşıdecek şukur allaha . eyrımız yox, korumuz yox , ogrumuz yox - Qumuru yerində qurcalandı . Atası onun sozın kesdi.

-Day acıqlamıram, lazım da deyıl - Qumuru da Oruc da narahat idi . Atasi davam etdi . 

   - Bız de oturub dayılarıynan meslehetleşdık kı , - elin Laleye uzatdı Lale elinde desmala bukulmuş Nişan qızıllarını ona uzatdı. Zülfüqar kişi dəsmalı alıb Oruc kişinin qabagına qoyub bağlamanı  barmagıynan ona teref iteledi - nişani geri qaytaraq. Artıq soz sohbet de lazım deyıl. Bunnan artıq acıqlama da lazım deyıl.

   - Qutardı? -  Oruc kişi ağğır ağır dilləndi 

   Atası başıynan "he" işaresı verıb ayaga qalxdı. Yanı bu o demek idi ki Mesele hell olundu . Söhbet bitti.

  - Leyla, Sen ne deyırsen? Oruc kişi yerindən tərpənmədən qıza baxdı . Leyla ona verilən suala cavab vermemış Oruç kişi onu çagırdı. .

- Gel qızım götur, qızıllarına sahıb cıx !-ayaga qalxdı qudasına baxıb dedı. 

  -Zulfuqar kişi, mennen boyuksen hormetım var.  Qohum olsaq da,olmasaq da bu oz yerınde. Amma menım de ozume gore hormetım, şəxsiyyətim var. Menım kitabımda arvad boşamaq, nışan qaytarmaq sohbetı yoxdur . Olsaydı 8 uşagın anasıynan sovet donemınde 3 uşagın anasın saxlamaq her kişinin duxu deyıldi . Elə o vaxdan üzərdimhər şeyi .Yanı vezıfeme ad sanıma xelel gelmesın deye coxdan boşayıb - elin Qumruya uzatdı- bax bu arvadnan evlenerdım. Sen mennen nışan qaytarmagı deyırsen bu hec vaxt olmayacaq- elin cenesine cekdi - Bu yaşda bu saqqalımı qana bulayaram ! -qapıya teref addımladı- Onnan gelenler de onun ardınca qalxdı. 

  - Bu olan iş deyil qan düşer , xəbərin olsun - Deyıb  qapıdan cıxdı.

   

   ******

 Qonaqlar gedenden sonra here bır terefden plan cızdı,  here bır terefden  müzakıre ireli sürdü . Vezıyyetden cıxış yolu axdarırdılar. Ne olur olsun nişan atılmalıydı. Hetta bele teklıf olundu ki, bunlar rayonda olanda qızı emısıgıle ve ya xalası gile goturub onu xalasının Moskvada mügenilik eden qonuşusunun ogluyla tez bazar evlendırsınler. Oglan da ele Famılden qabaq Leylanı isdeyırmış Hetta Leylanın "he"-sını eşidede de anasına ,bacısına deyıbmış ki , lap beş  uşagı olsa da qebul ederem . Teki sözü geri götursun. Evlenib Leninqrada gederler ordakı komsyon magazaların işlederler . 

   Artıq cıxış yolu tapılmışdı. Xalası el altdan qonşusunun ogluyla danışacaq mesele bununla da hell olunacaq...

  Leylanın ureyı partlayırdı. " ilahı hec menı adam yerıne qoyan yoxdur ee " Onlar danışdıqca  Leyla aglayır artık ozunu oyuncaq olmaqdan xılas etmek istəyirdi. Qohumlar yavaş yavaş dagılışmaga başladılar. Ana, nene heresı bır terefınde oturub bu plandan Leylanın cox gozel bır heyatı olacagını ved edırdıler... " Öyud - nesıhet " edırdıler.  Döze bılmedı , hem bexdıne, hem atasızlıgına, hem şansızlıgına üsyan etdi, Belı bagıra bagıra üsyan edirdi,,,

  - El cekin menden , besdırın ,yeter, menı de duşunun , ne cekdıyımı gorun nolar . Mən də insanam daş deyiləm , ürəyim var . 

   Anasının yaxasından yapışdı;

   -Atamın qısasını alırsan menden? Madəm yukumu ceke bılmırdın, verseydın menı zamanında onlara... Anaydın senın menden xeberın oldumu kı, menım neyım var? Ne yedım ne isdim? Hec neyını isdemırdım ,her şey cehennem . Bir dene o bırı uşaqların kımı nevazışını verseydın... Menı evine aparanda qulluqcu aparmısan uşaqlarına baxmışam . Yemeyını bişirmişem, paltarlarını yumuşam, suyunu daşımışam. Evini yıgışdırmışam. Qarşılıgında oxumaq isdemışem . Analıq eleyıb qabagımda durmamısan. Men neye gore qebula gızlın senet vermelıydım kı? Bılırdım kı , deseydım yene tek qalacaqdım. Bir qelet eledim Famıle hee dedım . Zamanında menım bu kicik sehvımı duzeltmedız , men sızın dag boyda sehvlerınızı nece duzeldım ana , necə bagışlayım? Zamanında  tanımaq ücün zaman isdeseydız onlardan . Yoxsa menı başından edıb , sonra daha karlı adam tapıb nışanı pozmaga qerar vermeseydın. Altı aydır nişanlıyam, men daş deyılem insanam , Men qızam duygularım , arzularım, xeyallarım var . Bunu da başa düşmürsüz ? Anasan bır defe soruşdunmu ki, Famil haqqında ne duşunursen, onu sevırsen sevmırsen? Həə niyə soruşmursan ana ?  Soruş daa soruş !!! Men sevırem artıq , aşıq olmuşam ana .  Sen menı evden qovub gecenın o vaxdı sabaha qeder onnan kücelerde qalan günden sevirem onu . Meni o kücelerde  məni sahıbsız qoymadıgı ücün sevirem... Besdır  menı alet etdız yeter, yeter, Yeter cıxın bayra  qoyun sakıtleşım . Ölerem ama yene gedəcəm ona . - Anasının kureyınden iteleye iteleye qapıya getırdı. 

   -Nolar ana hec olmasa bu gun menım isdediyime hormet ele , etıraz etme qurban olum. Sonra hec ne isdemeyecem soz verırem. Ondan sonra ne hava isdeyırsız calın- aglayaraq ellerınden opdu:

- Nolar qurban olum cıxın , menı tek qoyun.Tek qalmaq isdeyırem , cıxın deyıb qapını örtdüdu. Honkurub agladı ne qeder qapını doyduler acmadı, Ele bill illerle ureyınde anasına yıgdıgı çibanı deşmişdi, her şeyı acıb tokmüşdü. 

  -Axı kime lazımam ki? Famıl bıraz pıs olacaq sonra unudacaq .Men varammı yoxammı kime ne ...

   Fikirleri dagınıq idi . ozunu cemleye bılmırdi. Elin başına atdı honkure honkure saclarını qarışdırdı, goye baxıb Allah nolar mene kömek et. Allah günahlarımı bagışla, başqa yolum yoxdur - deye yalvardı .Qan canagına donub şişmiş gozlerını otaqda dolandırdi. Kecen defe Famılnen xengel yedıyı gun Famılın boynudnan acdıgı qalustuk gozune deydı yatagın başındaydı. Eline alıb baxdı hemın gunu xatırladı. 

   -Ele qız öleceksen -düsündü

   - Sen gelın olmayasan Leyla . Bu evden gelınlıkde,yox  toy havasıyla  kefende çıxasan ,  bu belə olmalıdır başqa yolu yoxdur . gelınlıyı cenazene serecekler . Ondan sonra isdediklerı qeder peşiman olsunlar. Bır qızın hıslerıyle nece oynayırlar gorsunler - deyıb qalustuku qoxladı. Öpdü ; 

   - Əlvida ilk və son sevgim , əlvida . Familim, get ,mensız xoşbext ol ! -deyıb qalustuku boynuna keçirtdi . Yere oturub qalustukun bır terefını nenesının yatdıgı demır carpayının başına bagladı. Gözlərini yumdu , yanaqlarından axan isti göz yaları boynundakı qalustuğu islatdı . 

   - Elvida Famil, Elvida heyat, Elvida arzularım.. deyıb ozunu arxaya dartıb yere yıxdı...

16 BOLUM

 Familin atasıgil eve gedende artıq Famil de evde idi. Famil ailəsinin Bakıya gelme sebebını ucundan qulagından eşıdıb orda dura bılmemışdi . O da onların arxasıyla Bakıya yola cıxmışdı. Anası Famili goren kimi butun acıgını oglunun ustune tokdu.

  - Kül qoyum başına sümıyumuzu aparıb kimlere caladın. Gul kimi qız idi Pervane İsdemedın kı, deyecekler dedesının  puluna gore alır. Adlı sanlı unvermağın müdiriydi dədəsi . Dədənnən artık kişinin qızı deyildi ki özünü ona  yaraşdırmadın?  Bizim babımız idi onlar . Gör gəldin kimə vuruldun . Di get cürü . Canın çıxsın . Sen bunla evlensen de sennen bunun axırı yoxdur... 

  Famıl ona cavab qaytarınca anası dahada coşurdu . Ata da gül agzın açıb əsəbindən qışqırıb nəsil kökün söyürdü .  Famıl artıq bu dansaqlardan bezmışdi. Kimse Famılın sozunu dinlemir, onun sözünü demır. Nişanı qaytarmaq isdeseler de atası uze duşub şexsiyyetıne soz geleceyınden bundan sonra sozunun hec yerde kecmeyeceyınden qorxurdı.

  - Deyecekler kı teze qohumlarıynan yola getmedıler, adım var sanım var. Mən bu töhmətin altına girə bilmərəm . Deyecekler ki, agsaqqallıq elıye bılmedi. Yox , nece olur olsun evlenecekler.Toy demır? Eliyecem. Ölen menım oglum deyıl? Toy eden de menım oglumdur ,O da oglumdur bu da.. Bir üzüm aglayar bır gozum guler...

 Bele deyende Qumuru ona etıraz etdi.: 

 - Ne danışırsan ,ay kişi ? Onnan sonra başımıza palaz bürüsek de camaatın üzüne baxa bılmerık. El var ,adet var. Kişi onun sozunü agzında qoydu;

 - Menı el adet maraqlandırmır , bildin ? Uşaqlarımın xoşbextlıyı menım ucun her şeyden vacıbdır !

  Qumuru bir daha etıraz edende Oruc kişi bagırdı;

  - Dedim qutardı ! Sözü cevirme ! Bır ogul, bır qohum ,bır arvad ki, menim sozumu eşıtmeyecek başqalarının yanında menım ne sozüm kececek ki, olası iş deyil bu qan düşər, amma nişan qayıtmayacaq . 

  Ata bele dedikce Famil de ureklenırdi. Bilirdi ki ,atası ne olur olsun onu darda qoymaz . İllər aralarına soyuqluq salsa da, familin atası uşaqlarına duşkun bır adam idi . Bu bərabər olduğu günlərdə , özü də Leylaya necə aşıq olduğunu görürdü Famil . Bunu ayrı qaldığı hər dəqiqədə hiss edirdi . Geçə yatanda yuxusu , sabah qalxanda xəyalı onunla idi. Daha dogrusu Leylaya yazıgı gelırdi. O zaman  mehellenın oglanlarıyla mercleşərək Leylaya yaxınlaşaraq , onu  sındırmaq isdese de , qızı tanıdıqca ona daha cox baglanırdı. Hiss edirdi ki , bu qızda onu özüne baglayan cehetler daha  coxdur. Leylanin sözə baxan uyumlu xasıyyəti , şirin dili onu məmun edirdi . Başqa qızlar kimi ana ezizlemesinden erkoyunleşmiş qız deyıldi Leyla . Eksine uzu dansaqlı , amma buna baxmayaraq o , ozünü camaatın içinde tox tutan sirrini kimseye vermeyen zavallı bır qız idi . Hetta onun özüne de demişdir ki, "sen bataqlıqda biten Nilufer ciceyisen" 

  Leylanı ne qeder sevse de Famil qardaşının ili cıxmadan toy elemek isdemirdi.Özü yeyib icen oglan idi . Bir toy buraxmazdı . Getdiyi toylarda qeşey pul xerclerdi .Yaxşı nemer yazardı. Dostları Familin toyunu sebırsızlıkle gözleyırdi. İndi Famil qonaqlıq eleyıb, dostlarına desin ki ,evlenırem? Yoox Famıl de dostları  kimi toy edecekdı. Maşın bezeyıb Leylanı evlərinə gelın getırecekdi... Tem teraqnan, hay küynen dostları onu gelın otagına salacaqdı.

 Anası atası uzerıne geldıkce canı darlanır ne deyeceyını bilmirdi. 

 - Elnen bir adım sanım var. Men nazirlerın qapısın tepiknen acıram. O boyda nazırler durub mənim ayagıma gelır. Menım ocagımın başındakılar menım sozumu eşıtmır a kişinin oğlu ! Menı belə her yerde sındırırlar . Men bılırem neynıyırem. Rayonda toy elemıyecem ele burde 50- 60 neferlık bır banket elıyecem bu da olsun toy . Qohumlara, dayılarına da deyecem geler geler ,gelmez ozlerı bıler. Menım sozumu yere salanın üsdünnen ömürlük xett cekerem !

   Kişi danışıb coşduqca Famil de anası da buna etıraz edır. Etiraz etdikce de atası Famili pis pis söyüşlerle söyürdü. Famil gördu ki, bele davayla atanı fikirinden daşındıra bılmeyecek. Onun sakıtleşmesi lazımdır. Odur kı , heyete duşdü. Qonşu arvadlar onların penceresının qabagına komalaşıb evdeki sesi küyü dinleyirdiler. Atası bagıra bagıra danışır , söyür. Anası da onnan gerı qalmırdı. İcerı kecıb anasına;

   - Boynunu yere soxum barım sen kiri . Day bıyabır oldux. - demışdıki.. masanın usdundekı qeddan başının usdunden kecib divara deyıb cilik cilik oldu. 

 - Sənin Ananın sudunun içini...

Famil var gücüyle qapını cırpıb dayısı gıle geldi. Yataqxananın heyetıne catmışdı ki, içeriden bagırışma sesleri gelırdi. Qonuşu bınalardan da yataqxanaya qacan adamları gordü. İlk aglına gelen bu oldu kı, "yeqin qocalardan kimse öldü". Hava yenı qaralmışdi. Qaranlıq karidoru kecıb dayıısı gıle girmək isdeyende Leylanın nenesı gilin evlerınin qabağında camaatı gördü. " Uyyyy  yeqın nenesı ölüb işe bax eee sen Allah ,yasın bırı kutarmamış o bırı başlayır. Bir terslık var bu işde "- düşüne düşüne onlara getdi:

 - Qızımı sen öldürdün - Lalə camaatı yarıb Familin üsdüne qartal kimi şıgıdı... Yazıq oglan caşıb qalmışdı

  -Ne deyır əə bu başı xarab olub?  İndi de işverenlik eliyir?- Lale xoruz kimi Familin üstune atılmışdı. Yaxasından tutub onu silkələyir başını üzünü cırmaqlayırdı ;

  - Ver menım balamı ... Qızımı sen öldürdün. 

   Famıl camaatın arasından boylanıb yerde cansız uzanmış Leylaya baxdı. Ayaqları altına qatlanmış , qolları yanına düşmüşdü. Gözlerıne inanmadı Qonşu kişiler Leylanın bogazındakı qalustuku acırdılar . Birı ona sünü nefes verır , biri  ürek masajı edirdı. Ana Famılı döyur, eline kecenı onun başına cırpırdı. Hec kim Lalenın qabagına dura bılmırdi.Elin atıb masanın üsdündeki nelbekini götürüb Famile tolamazdadı.Nelbeki divara deyıb etrafa sepelendyinde bir parcası Familin boynuna kecdi . Qan fontan verdi. Şüşe boyun damarını kesmişdi. Arvadların bagırışması erşe qalxdı Bayaqdan Leylanın hayına qalan kişiler Leylanı buraxıb Familin hayına qacdılar. Anası delıye donmüşdü. Özunu Leylanın üstüne atıb deli kimi qızın saclarından tutub başın yere cırpır ne etdıyını bılmırdı 

   - Qalxxx, oyaannnn ,oyaannnnn Leyla oyannnn. Ay mama ,men başıma haranın daşın salımmm? Ley-laaaaa - Deyərək qızın başından tutub var gücüynen doşemeye cırpırdı . Qadınlar onu sakirleşdire bilmirdiler. Ele bu vaxt Leyla özüne geldı . Gözlerin açıb başının üsdünde dayanmış camaata baxdı, sonra da anasına . Anasın tanıya bılmırdı üzü gözü cirmaq çırmaq idi . Yanaqlarından qan süzürdü. Anası Leylanın özüne gelmesini görüb, onu  bagrına basdı ,duz kimi yaladi 

 - Qadan alım Leyla. Özüne yazıgın gelmır. bes mene nıye yazıgın gelmir. başına donum Leyla  . Menı oldurmek isdeyırsen? O ipi at boynuma öldur , ama bu zulumu mene verme !

  Biraz kecmiş tecilı yardımda ikisi de xestexanaya gedırdıler. Leyla nasılkada Famıl da elinde boyuk bir carşaf boynuna tutub Leylanın başının üsdünde oturub ona baxır..

   Bir nece günden sonra Leyla yene nenesının otagında dustaq idi. Bu hadısələrə polis de qarışmişdi amma ortada şikayyetci olmadıgından yungulvari sorğu sualdan sonra "hormet" görub getdiler.

   Yenə köhnə hamam köhnə tas idi . İkisinin də arasına qoyulan qadağalar bu məhəbbəti daha da alovlandırırdı . Famil Leylasız , Leyla da Familsız dayana bilmirdi . 

  Famil bütün qadağalara baxmayaraq el ayaq cekilenden sonra boynu sarıqlı onların penceresıne gelır gizlince ordan onunla danışıb derdleşırdiler. 

   Bu defe de yene Famil gelmişdi  . Elinde böyük bir idman cantası var idi.

  Leyla ne oldugunu soruşdu. Cantanı yere qoyub pencerenın barmaqlıqlarından tutub yuxarı qalxdi.  Turmeden azadlıga baxan adamlar kimi hesretle bir birine baxdılar. Demirlerin arasından bir bireinin ellerıne toxundular. Ureklerı od tutub yandı ;

 - Gedirem Leyla 

 - Hara gedırsen?

 -Ukraynaya. Beylerın -qardaşımın yanına.

 - Bes men ?

 -Sen  de meni gözle . Rövşenin ilinde  Beylernen gelecem, ili yola verib ,toy edecem - deyib barmagın demırlerın arasından salıb qızın yanaqlarından süzülen yaşı sildi- İnan mene gelecem Leyla. Qala bilmirem buralarda . Allah haqqı hara baxıram Rövşeni görürem. Hamı meni qınayır. Evdekıler here bır terefden ustüme düşür. Döze bilmirem havalanacam az qalıb, allah haqqı.

 Leyla barmaqlıqlar arasından onun yanagına uzanmış barmaqların öpmeye başladı. 

 - Bes men nece dözürem. Men insan deyılem? Menım bu turme heyatım xoşuma gelır? Famil, qurban olum mene komek ele. Menı qurtar burdan.  Nolar yalvarıram mene yazıgın gelsın. 

  -Axı men neynıye bılerem ki, bu vezıyyetde .

 -Menı de apar...  

 - Neter aparım ay Leyla? Hec menım getdıyımnen hec kimin xeberı yoxdur  . Anan bizi dünyadan köcurder ee...

  - Olsun ... Qurban olum  Famıl . Menım sennen başqa hec kimim yoxdur . Sen de getsen men ölerem. Onsuzda bu heyata ,bele yaşayışa döze bilmirem .  Bir de sen getsen , Allah bilir ,neler olacaq. 

  Familin barmaqlıqların arasından nefesı qızın uzunu yandırırdı. Pıça ha pic danışıqları onsuzda hesretden yanan ve ayrılmaqda olan iki sevgilini bir birine sarılmaga mecbur edırdi . Amma arada demır barmaqlıqlar var idi. Bu da onların bu isdeklerın daha da alovlandırırdı. Dayanmadan barmaqlıqlar arasından bır bırlrının barmaqlarını öpurdüler. Bır bırlerıne yalvarırdılar . İikisi de aglayırdı. 

  -Famıl onu bılırsen kı, sen donduyunde menı burda gormeyesen...  

  - Niye ki?

  -MEni nıye burda dustaq elıyıbler?Senden soyutmaq ücün. İndi sen getsen nolacaq? Verecekler menı bırıne. Ellerıne fürset düşecek. 

  -Neynıyek indi .Qurban olum ? İndi men başıma haranın daşın salım.?

 - BUnun bır yolu var. Burdan qacıb Rövşenin ilinden sonra ortaya cıxmaq... -Geri dönüb gözüynen cantasını axtardı. Yukun usdunde gorub oraya qacdı  senedlerını  çantadan cıxardıb.

 -Bax her şeyim burda .Problem olmaz . İnan mene  Famil . Diplomlarım da burda . Bir işe girerem men de işleyerem pul komlayarıq . onların pulu lazım deyıl, öz toyumuzu özümüz ederik. Hee Famil 

 - He yaxşı. Bes burdan neter cıxasan . 

 - Cıxaram ... Gor uşaqlardan kim var . Tuvalet behanesıynen acarı getırsınlər  qapını acsın, sonrası asandı -deyıb gerı döndu.

 - Men de sumkamı yıgım - deyıb tez yükün altından ''marlbro" ve "winston" reklam şekilli torba tapıb sevıncek Famile gösterdi. Bax torba da var. paltarlarımı yıgıram. Tez ol get sen de...

  Famıl könulsuz pencereden aşagı tullandı. Leylanın başında bır fıkır fırlanırdı. Ne olur olsun bu turme heyatından qurtulmaq. Artıq olan olmuşdu. Bundan sonra ne olacaqsa olsun. Onları bır bırınden uzaqlaşdırıb qoruduqca, onlar bır bırını daha cox sevır, daha cox bır bırıne baglanırdılar. Hele o sevişdiklerı sehneler agıllarına geldıkce ,daha da od tutub yanır ,agılları başlarından cıxırdı. Ne olur olsun vusala yetmelıydıler.. Bu yoldan ölmek vardır donmek yox...

  Lazım olan paltar ve eşyalarını goturdu. üsdünü deyişib nişanda geyındıyı yubka koftanı əyninə geyındı . Eşyaları qapının arxasına qoyub qapının acılmasını gozledi. Nehayyet gozledıklerı an geldi. Bacısı qapını acdi. Leyla qapıdan korıdora baxdı .Xanım xala öz qapılarının arxasında dayanıb ona nese işare edirdi. Bır gözu bacısında bır gözu Xanım xalada özunu tuvalete atdi. Bacısı uşaq idi , o vaxt. İkide oxuyurdu. Leylanın tuvalete girmesini gorub yataqxananın ümumi balkonuna cıxdı. Famıl balkondaydı . Qapini acdırmaq qarşılıgında Leylanın bacısına sinikerss boyun olmuşdu . Qapı açıldıqdan sonra Famıl onu balkona çağiraraq ona pul verdi.Uşaq pulu gorub sevincek  dükana qacdi. Qız geden kimi Famil gelıb tualetın qapısını doyüb , yene balkona cıxdı.. Leyla tuvaletden cıxıb sagına soluna baxdı. Xanım xala onların qapısının yanındaydi. Leyla içeri girib cantaları goturub cıxanda Xanım xala cantaları qızın elınden aldı;

  - Siz qacın men getırerem - deyıb qızı qucaqladı- yolunuz acıq olsun ! Di sağ salamat ! Qorxmayın men onları oyalayaram - Halalaşıb goruşdü. Kalidorun qapısına teref üz tuttu bu vaxt çöl qapı acıldı . Nenesının elınde  yemek qazanı kalidora girdiyini gördü. Hava ala toran idi. Arvad colden qaranlıga girdiyinden hec ne görmedı,  gözləri qamaşırdı . Bıraz qapıda durub gözlerın  icerinin qaranlığına alışdırdi . Leyla bundan istifade edib ozunu Familin oldugu ümumi balkona atdı. Ordan da aşağı  yenıb bir birlerine sarıldılar . Yataqxananın barısının yanında Familin ata bir ,ana ayrı olan balaca qardaşı Anar onları gözleyırdi .Familin cantası da onda idi. Beraber binanın arxa terefındeki çöllüye üz tutdular

  -Qelandara  zeng elemişem indi maşınla gelecek o gelene qeder gizlenmek lazımdır-  Anar elini  kolluqlara teref uzadıb cantanı Famıle uzatdı - Sız orda gizlenin . Bizi gözleyın. Qelandarı alıb gelırem . El ele tutub yolu kecerken yolun başında zavodun iş maşınları gorundü. Anası işden gelırdi.  

 - Anamgılın maşını!-deyıb yolun kenarındakı kolluga teref qacdı. Özünü  kolluga salıb aşağı çomeldi. Maşın duz qabagından kecdı. Kolların arasında aftobusa baxdı. Anasi düz ona baxırdi. 

  - Fsyoo . Bu saat bır tufan qopacaq - Famil onun elınden tutub onu daha sıx olan biraz aralıdakı kolluga apardı.

  - Qorxma inden sonra senı mennen hec kim ala bilmez. Sen menımsen- deyıb qıza sarıldı. Dunya onların idı sanki. Bu heyat onlar ücün yaranmışdı ele bıl. Delı kımı bır bırlerıne sarılmışdılar. 

  - Bundan sonra senden qopa bilrem  Leyla? - deyıb yene qızı opur-hec vaxt. Bele şey hec vaxt aglına getırme, lap dedem de gelse senı atmaram.- deyıb qızı bagrına basırdı . Az qalırdı qızın nefesı kesıle. 

  Leyladan xoşbextı yox idi. Hem de ilaxır cerşenbe gecesı gorduyu yuxusu ve qapı busmalar cın cıxmışdı. Erebe oxşayan o qara oglana yuxuda bır qurtum su ücün yalvaran Leyla indi onu qacırtması ücün yalvararaq onunla qacmışdı,hem de  qapını busarken Aqılın oxudugu " Beyaz geceler" de ...

******

  Sahıl  demır yol stansıyasında qatar gozleyırdıler. Hele vaxta var idi. İki gun idi qacdıqları.  Anası onu gormuşdü. Amma Leylanın gozlediyi tufan qopmadı. Eksine her şey gözlediyinin eksine yağ kimi gedirdi. Qelendarla Anar gelıb onları cölden goturub bir başa Familgile getırdıler. Onları xoş beşle qarşıladılar. Cox  keçmədi Xanım xala da eşyaların getırdi. Gece yarıya qeder oturdular. Qelendar qoyun almışdı kesdiler , kabab bışırdıler, yedıler , içdiler. Xanım xala Famılın anasına ve bacısına teklif etdi kı, bu gece onların yerını  acsın. Sonra gederler rayona. Qumuru qoymadı.  

   -Yox hele . Anası şər - şəmata şeydı sonra deyer uşagımı zorlayıblar. Qoy gorek bır qızın dalıyca gelsınler . Gorek ne deyırler, ne qoyurlar. Ondan sonra.

   Ana arxasınca gərərdimi heç . Ona bir fürsət kazım idi qızını başından etməyə . Qorxurdu qızın arxasınca getsə yenə qızı ona verib geri qaytararlar . 

   İki gün orda qalıb Leylanın adamlarını gozledıler hec kim gelmedi. Bele qerara geldıler ki, artıq rayona getsınler. Daha buralıq işleri qalmayıb.

    Qelendar onları demıryol stansıyasına getırıb , ordan qatarla rayona yola saldı. Qatarda coxx az adam var idi . Qatar seyrəklik idi ,  kupelerin çoxu boşuydu .  Vaqona daxıl olub her kes öz yerıne yerleşdı . Ordan burdan söhbət edib deyib güldükdən sonra, goz qaşlar başladı danışmaga. Anası ,bacısı  , yataga uzanıb yatmaga hazırlaşanda Leyla tualete getmeyi behane eledi. Famil de onu tualete goturmek behanesıyle aradan cıxdılar. İpı buraxılmış daycalar kimi vaqondan vaqona qacdılar. O kupeden bu plaskata bu plaskattan o kupeye girdiler, cıxdılar. Uşaq kimi bir birlerıni qovdular tutdular.  Tutulanın cezası opulmek oldu. Vaqon nezaretcisin goren kimi sakit oturub guya sohbet edırler. Guya kı,vaqonun sernışınleridir. Nezaretcı geden kimi pıqqıldayıb gulurduler, delılıkleri başlayırdı. Ayrı ayrı kupeierin  penceresınden başların cıxarıb bır bırlerine baxır ,dıl cıxarır ,öpuş gosderır, bır -bırllerine qışqıraraq sevdıklerını,  xoşbext olduqlqrını deyırdıler. QAtarın suretı onların sesını alıb gerıde uzaqlara yayırdı.Kim dura bılerdı ki, bunların qarşısında ? Daha onları ayıracaq kimse yox idi. Daha Leyla dustaq kimi demır barmaqlar arasından, pencereden cole baxmırdi. Nişanlısıyna qovuşmuşdu , evlənəcəkdilər. Cox xoşbext idi. Daha hele qız uşagı olsa da eri sayılırdı Famil . Erinin qolları arasında hansı qız olmaq isdemez ki? İkisi de xoşbex idi. Hem de cox xoşbext idiler. Kimse bu gunden onların xoşbextliyin poza bilmezdi. 

  Vaqonları bır bırıne vurub elden düşdüler. Kecib boş kupelerın bırıne gırdıler .Öpüşüb qoxlaşdılar.  Familin qolları arasinda özündən keçmişdi ,nenesinin evindeku kimi. Neheyyet bir birlerinden doymasalar da öz vaqonlarına getmeye qerar verdıler. Leyla bu xoşbextlıkden serxoş olmuşdu. Ayıla bılmırdi. Yatagın ustune uzanıb başını Famılın dizine qoydu. Gözlerini yumdu gelecek heyatını planlaşdırdı. xeyal qurdu . Xeyal qurduqca xeyalların Famile de deyirdi. Famıl oturdugu yerde başın divara soykeyıb bır nöqteye baxır , belke de Leylanın xeyallarının içinde itib batırdı. Elleribqizin sacların qarışdırıdı. 

 -Bax Leyla bir şey deyım.

- De üreyim... Lap ikisin de. 

- Her şey bız isdediyimiz kimi ola bilmez... Bu heyatdır. Bu heyatı ikimiz yaşamırıq ki, isdediyimiz kimi quraq.

 - Başa düşmedim ne demekdır bu?-

-Bilirsen bu olanlardan sonra here bır soz deyecek...

- Kim ne deyır desın. Vecime deyil...

- Ele deyıl eee...

- Hııı ,neterdi.

 -Yanı deyırem kı ,mene desen ki ,anan onu dedi ,bacın bunu dedi. Yanı anamın bajımın sohbetın mene elemiyyesen . - Az oncekı xoşbextlik serxoşlugundan ayılmamış Leyla :

 - Delisen narahat olma mende ele şey yoxdur. 

 - Bax danışdıq haa eyer bele şey olsa taa qutardıq haa, bunu sırga ele tax qulagına - Başıyla Familin sozun tesdıqledı -

- Durr dur gedek gec oldu...-Leyla qalxıb Famılın arxasıyca getdı.

 Ne bıleydı ki ,bu gedış onların omurlerınde son defe yaşadıqları o xoşbetlıyı ele bu qatarda qoyacaq . Ne bileydi ki , bu son xoşbextlık kimi yaşadıqları o qatar onların heyatına bır daha gelmeyecekdır. Ve ne bıleydi ki, o qatar onlar ilk ve son gozel gunlerının dadını onlara burda dadırıb onu  "ezab" stansıyasına atacaqdı... 

  Sabah qatardan düşüb xoşbextlıye gedər kimi gülümsunub megrur addımlarla  Famılın ve anası gılın arxasınca yola düzəldi . Nədənsə anidən dayanıb geri döndü . Uzaqlaşmaqda olan, onlara bu xoşbext anları yaşadan qatara baxdı. İçindən bir ah kecdi . Bunun səbəbini bilmirdi . Xəyatının son məsud gününü yaşadığı o qatar  xoşbəxtliyini götürüb gedırdı bəlkə də ... bəlkə o xoşbəxtliyi geri dönməyəcəyini bilirdi Leyla ... gedirdi o qatar ... Leyla Famıl mehebbetının şahıdı olan o qatar... Leyla ile Familin  sevgisine qucagında taqqıltılarıyla "layla" calıb ağuşunda yatıran qatar...O xoşbextlıyı o sevgını ozuyle aparan qatar ... O sevgı qatarı getdı artıq...

 17 BOLUM

   Artıq 2 ay idi ki ,Familgildeydi. Bu iki ayda ne arxasınca gelen olmuşdu ne onunla maraqlanan . Ele bil ki , bir qelemle Leylanı silib atmışdılar . Hec kimse ne onlardan Leylaya bir soz deyırdi, ne de Leyladan onlara soz danışırdılar. Eslınde burda ne Leylanın ailesını ne de Leylanı tanıyacaq söz aparıb getırecek hec kımse yox idi de. İki ay idi onlarda idi hökümetin Familgile verdikleri mekteb yataqxanasının bir  otagında qalırdılar . Dəmir yoldan ayrılıb, qaynanasıgilin ardıyca pay pıyadə yola düşəndə anlamışdı ki , getdiyi bu yol onun eşıtdiyi yol deyil , Bakıda hər kəs bu ailəni xeyirxah , varlı pullu adam sayirdi . Oysa bunlar üc  dörd kilometrlık yolu taksiylə getməyə qıymirdilar . Hava yenicə işıqlaşmaya başlamışdı . Dəmir yol kənariyla şəhərə doğru getdikcə taxta vaqonlar gözə dəyirdi . Vaqonların kiçık pəncərələrindən bayra çıxmış odun sobasının borularından qalxan duman zəhər kimi adamın nəfəsinə dolanırdı . Vəzi vaqonlara enib - çıxmaq üçün düzəldilmiş taxta nərdivanların üstündə balaca uşaqlar görünürdü . Məktəbə getməyə hazırlaşırdılar . Leyla bunları gördükcə dəhşətə gəlirdi . Bir anlıq özlərini onların yerində gördü . Yayın istisində nəfəs çəkilmir ,  qışın soyuğunda damarda qan donurdu . Burda böyüyən , məktəbə gedən uşaqlara baxıb köksünü ötürdü .

    - Yazıq millət gör nə çəkir , görəsən  qacqınlara yuxarıdan aşağı baxan o camaatın burdakıların şəraitindən xəbəri var ?  15 - 20 dəqiqəliik yoldan sonra vaqon şəhərciyinin taa sonlarında asfaltın sağına kecdilər . Biraz aralıdan görsənən beş mərtəbəli binaya baxdı . Qstündə , hansısa nağıl qəhrəmanlarının şəkili çəkilmiş köhnə bina Leylaya yaman tanış gəlirdi . 

    - Aa mən bura gəlmişəm deyəsən ,  bu bina mənə tanış gəlir 

 - Boy ... Ay balam bu qizin sülənmədiyi yer yoxdur !!! 

   Qaynanasından aldığı cavab onu susmağa məcbur etdi . Amma qaynanasının köntey və eyhamlı sözləri yeddi qatından kecdi 

   - Bizim qaldığımız opıjiteldir . 

  - Vallah bura tanış gəldi , yadımda deyil gəlmişəm ya yox . Binaya yaxınlaşınca hər şey yadına düşdü . Nənəsiylə Mingəcevirə , anasının dayısı qılə , ordan da bura - Bərdəyə gəlib burdan Ağcabədiyə xalası gilə getmışdılər . İlk dəfə gördüyü vaqon şəhərciyinin yaxınlığındakı bu şəkilli bina diqqətini çəkmişdi . Nənəsinə ; 

   - Deyəsən bura uşaq baxcasıdir eləmi ?  Deyə soranda yanlarında oturan qadın başını bulayıb ;

 -Yox başaa dönüm , bura internatdır . 

 - Hə başa düşdüm , ay Allah bina pıslık içində batır , şuşələr qıriqqırıq , pəncərələr klyonkalanıb . Yazıq yetimlər burda necə yaşayir . 

   - Yetim nə gəzir , qaçqınlar tutub hər yeri . Buranin elə gözəl şəraiti var idi ki , qacqınlar gəldi , qalmağa yerləri olmayınca qırdılar qapı pəncərəni, girdi hərə bir sinifə . 

   Nə bilirdi ki bir vaxt uzaqdan görüb təssüflə haqqinda danışdığı bina ona yuva olacaqdı ...

  İnternat məktəbinin həyətinə gurdib ilk qarşılaşdığı gırkabsulardan ,  binanın içınə girdikcə hardansa qeyri qanuni çəkilmiş hörümcək toru kimi sallanan  elektrik kabellərindən anladı ki Leyla bunların bakıda atdıqları hava boş imiş . Atanın şanı şohretı sadece dildeymış.

  Daha yuvasına qədəm basmamış gəldiyinə peşiman olmuşdu . 

  - Mən bunun ücünmü o qədər istiyənləri geri çevirdim? - deyə icin çəkə çəkə qalmışdı. Edəcək bir şey yox idi . Qisməti özü seçmişdi , barışmalıydi . 

   Onları tanidiğı gündən belə bir imkanlı ailənin gəlini olduğu ücün qonum qonuşu Leylaya bəxtəvərlik verirdi . Lakin evin içınə düşmədən nə var nə yox görə bilməzsən .  Kişi eve ancaq yemek pulu verırdi vessalam . Bakıda aldıqları ev de oglanların arasında davalı idi - o deyırdı menımdır, bu deyırdı menımdı. Kişi de acarı hec bırıne vermırdı. Özünün zavodda işi olanda gedırdı, olmayanda qapını baglayıb gelırdi buraya. 

   2  ay idi burdaydı özünə yer tapa bilmirdi . Qaynatası, qaynanası, baldızı, ögey qayını Anar,  Famil bir de Leyla hamısı bır otaqda qalırdılar. 6 metirlik bu sinif otagı onlar ücün hem yataq otagı, hem salon ,hem metbex,hem hamam idi. Allahın tuvaletı ve suyu, kanalızasıyası yox idi . Tuvalete getmek ücün hər gün bir neçə dəfə beşinci  mertebeden aşagı enıb mektebın ümumi tuvaletıne gedırdıler. Hele camaatın içinde elınde , qoltuğunda butulkada,  ora su aparmaq başqa bir işgence idi. Binanın qarşısinda toplaşan kişılərdən həya olsun deyə yuyunmaq üçün oraya suyu ancaq hava qaralandan sonra götürmək olardı. Bu binanın yazılmamış qanunu idi . Yoxsa binanın kişiləri tərəfindən lağ lağı obyektinə , qadınların ''abır həya''dərsinə tuş gələrdln . Umumiyyətlə cavan qız gəlinlərin  həyətdə kişılər varsa  tuvaletə getməsı , abırsızlıq sayılırdı . Çimmek isdeyende de qadınlar ,qızlar suyu yaxınlıqdakı meşeden daşıyar,  isidib vannada cimenden sonra tezeden vedrelere yıgıb kirli suyu gətirib aşagı boşaldırdılar. Üst qatlarda olanlar balkon ve ya pencereden aşagı tokmurduler ki altdakı qonuşuların pencerelerın batıracaqlar. Kanalızasıya ,cırkab suları da zıbıl vedrelerınde aşagı daşıyıb boşaldırdılar . Neyse burda yaşayış cehennem ezabı idi.

    Qaynayası ve qaynanasının carpayıları evin bir terefinde baş başa qoyulmuşdu . Onlar orda yatırdılar . Evin bu bırı terefınde ise Familnen bacısının çarpayıları başbaşa  qoyulmuşdu. Leyla Familin yatagının yanında yerde döşek salıb yatırdı . Anar ise atasının yanında yerde , cox vaxt da Famıllə ayaq-baş yatırdı . Ortadakı yemek masası ise  geceler divar rolunu oynayırdı. Masanın  usdune və stilların başına adyal serırdıler ki, ayıbdır qaynata gelının yatmasını gormesın .başını qoyub yatmağa yastığı da yox idi . İnternatın adam başına verdiyi yastıq və yorğan döşəklərdə  özləri yatırdılar . Famıl gecələr döşəyini yerə salar , ozu isə setka çarpayının üstünə adyal salıb yatardı . Famılın döşəyiniin üstündə başının altına özü ilə  gətirdiyi paltarları qoyub , üstünə adyal salıb büzüşərdi . İki ay idi ki adyalın altında ağlamadığıgı gecə yox idi . Belə ailəlik , belə gəlinlirin sonu nə olacaqdı bilmirdi . Bütün geri dönmə şansını itirmışdı . Hec Leyla bu həyatda varmi ,  yoxmu soruşan da yox idi ? 18yaşlı həyatın bərkinə boşuna düşməyən , bu qərib yerdə kimsiz kimsəsiz bir qız kimdən imdad diləyə bilərdi ki ?

   Leyla evde hamı yatandan sonra yatar, hamıdan əvvəl qalxardı. Gecelerı de seksekelı yatırdı ki, bırden qaynatası su başına cıxar gelını yataqda gormesın bırden ust başı  açıq olar . Qaynatadan ayıbdir . 

   Hele heç toyun adını çəkən yox idi , hele ər evində qız uşagı idi. Yene nişanlı olarken daldalıga salıb goruşurduler . sevişib öpüşürdüler. Burda bu mümkün de deyıldi. O qeder külfetin içinde bele şeymi olardi?Familden balaca qayını evlı idi hokümet onlara ayrıca bir sinif otagı  vermışdi. Otaqları qonşu idi, onlar orda qalırdılar. Amma yemek içmek beraber idi. Birinci gelını başlarında saxlayırdılar. Bır qızları var idi. Gelını o qeder ezızleyırdıler kı,  gelın ne deyırdı onu edırdıler . Butun gunu qonaqlıqlarda, gezmelerde , toylarda idiler. Leyla ise butun gunu evde ev işlerinde idi. Qonşular da Leylanı gorende xısın - xısın pıcıldaşıb ona " Zoluşka " deyirdıler. Artıq adı  "Zoluşka qalmışdı. Hele de qonuşular Leyla deyende coxusu tanımır , Zoluşka deyende sohbetin Leyladan getdıyını bılırler.

  O, gelıne gunde bır paltar ayaqqabı alırdılar. Leylaya bu 2 ayda Allahın bır marıya corabın da alan yox idi. Helede evlerınden torbaya qoyub getırdıyı paltarları işlədirdı . Alt paltarların gece yuyur qurudur seher eynıne geyırdı.Yaxşı ki qacqınlara yardım verilirdi. Paltar yardımı olanda  Leylanın bayramı olurdu qonşu qadınlara  qoşularaq  binanın önünə maşınla gətirilmiş köhnə  paltarlar secıb gotururdu. Əvvəllər tər və küf qoxusu verilən bu  paltarlardan diksinirdi . Dəfələrlə yuyub bir kənara qoyurdu . Axır nəalac qalıb əyninə geyirdi . Artıq alışmışdı ölü paltarıdirmı , xəstə geyimidirmi fərq etmirdi - məcbur geyinirdi . 

   Oktyabr ayları idi , havalar yavaş yavaş soymaga  başlamışdi. Leyla "corab" deye deye qalmışdı. Alan yox idi. Davanı yeyilmış , burnu deşılmış ayağını irəli uzadıb yarı zarafat yarı ciddi qaynanası gilin gözünə soxurdu ; 

   - Ay mama sican bir şey tapmayınca gəlib corablarımi yeyib . Sən cani cazara gedəndə mənə corab alın . 

   Bir torba köhnə corabların tökərdı Leylanin qarşısına ; 

   - Ay bala dünyanın pulun veriblər bunlara Qardaşları gətirib rusetdən , biraz geyinib deşılıb atıb ora . Qız uşağıdır yamaqlı geyməyəcək ha . İşə gedir kollektiv içindədir . Ala tik geyin . Adamın heyifi gəlir atmağa . Neyləyəcəm bunları . 

   Familin ona soyuq və kobud davranışı , Leylaya cox toxunurdu. Qatarda anasıgıl barede etdiyi xeberdarlıgından sonra Leyla heyatından şikayyet etmeyi bele xəyalına gətirmirdi . Amma bu həyat həyat deyildi ki ! Nə qız kimi qızlıq həyatı yaşamırdı , nə gəlin kimi gəlin . Bilirdi ki gec tez səbr kasası daşacaq ya başın alıb qacacaq , ya da başına Allah bilir başına nə oyunlar gələcəkdi . Düşünürdü bu şəraitda özünü bir tərəfə çıxara bilmirdi . Daha təhamülü qalmamışdı partlamaq dərəcəsinə gəlmişdi . Açılışsaydı kimə nə olacaqdı ,yenə olan özünə olacaqdı . Aradan perde götürülseydi ,onu evden qovsaydılar hara gedecekdi ki? Cox cıxlmaz vezıyyetde qalmışdı. Ele hey sebr edib bu oyunun  sonun gözleyırdi. Onu da bilirdi ki, bu oyunun sonu hecnedır. 

   Geldiyi hec iki hefte deyildi . Leyla ev tokub ev yıgışdırırdı. Yorgan doşeyın üzlerini,  perdeleri söküb yudu . Yuyulmuş paltarları  vannalara yıgdı. Düşündü ki, baldızı aparıb suya cekər. Binanın heyetınde o vaxt su yox idi. Suyu yaxınlıqdakı meşeden getırırdıler. Meşede de herbi hisse vardı. Suyun etraflarında da hemışe esgerlerle dolu olardı. Xülase Leyla baldızına yaxınlaşdı 

  - Sebrıyye  paltarları  kalıdora qoymuşam dur apar onları suya cek getır men sererem. 

  - Men getmırem zakazım var  paltar tikirem - deyərək Leylanı başından etmək istədi .

 - Bes kım yuyacaq? Axşam düşür gecəyə qalmasın . Sabunlu qurursa qoxuyacaq. 

 - Sen,  kim yumalıdır ki?

 - Boy ay Sebrıyye adama ne deyerler men suya gedenem? 

  - niyə getmirsən ki ?  Böyük kişinin qızısan ? 

   Leylanin dişi bağırsağın kəsirdi . Yenə ona səbrlə cavab verməyi düşündü . 

   - Utanuram Ay Səbiş , adama demezler ki . hele toyu olmayıb . Ortaya cıxarmayıblar indiden gelını suya yollayırlar . Bızım tərəfdə  gelını 3 - 4  ay bayra cıxmaga qoymazlar ee ..

  -  Etimi tokme sen Allah, hayıf sızın kohne adetlerden. Axır evvel cıxasan da üze. Hamı bılır kı yaslıyıq , oncun toy elemırık. Yoxsa elıyerık. Demelı il cıxana qeder ora bura getmiyəsən ? 

   - Ora bura başqa , su başqa.

   - Pay dədəm vayy !!! Hansı zakonda yazılıb ki , gəlin ora bura gedə suya yox , Qonaqsan bu evdə ? Heyle şey olar? Qaynanası da qızının sozunu tesdıqledı. 

   Leyla söz güləşdirmək istəmordi . Ümumiyyətlə üzü yola qiz idi . İstəmirdi kimsə evdə nəyəsə narazıcılıq etsin . 

   Bu evin bir qanunu var idi . Hakımıyyet Səbriyyənin elınde idi. Famıl, anası, hətta atası da o qız ne qerar verdıyse ona emel ederdıler. Ana qonşularnan dalaşanda ve ya evde bır adama hirslenende onu Sebrıyeyle hedeleyırdı:

-  Qoy Sebrıyye gelsın gorersen , senın ipini buraxıb deyəsən - deyırdi.

 Leyla bele şey heyatında görmemişdi ki, evde qızın sozu dıqqete alına, ona gore bele şeylere caşıb qalırdı . Bazen bele hede- qorxulara da gülürdü. 

   İndı Leyla bu qənaətə gəlmişdi ki Səbriyyəni nə yolla olur olsun dilə tutsa da Səbriyyə bir dəfə ''Nu,,dedisə qurtardı . Suya getməyəcək . 

   Elə bu vaxt bunların gelın- baldız söhbetınde qonşu qız bahar da geldi ;

  - Ay Qumru xala , Suya gedırık geden var?

  - He Leylaya da kömek elıyın , bala , paltarları goturun... Sebrıyyenın  zakazı var . Men de yemek bişirirem. Külfet gelejek indi. Yemek yoxdur .Aparın suya cekın gelın - Qumuru qazanı eline alıb özünü meşgul kimi gosderdi...

 - Ay mama.. Men utanıram, gedə bilmərəm. 

- Sey qızı sey , neden utanırsan adam yeyen var?- deyıb qızı uzden gözden saldı. Bahar vannanın bır qulpunnan tutub  

   - Götur gedek - dedi - tezol axçama düşməyək oralar soldatnan doludur , sataşıb eliyən olar . 

   Leyla etıraz etmek isdeyende Bahar dodagın dışleyerek ona sus işsresi verdi.

  - Gotur gotur axşama qalmayaq gecdır.- Mecbur olub bır elıyle vannadan bır elıyle vedredekı paltarları goturub aşağı düşdülər ...

    Geri donende hava yenicə qaralmağa başlamışdı . Baharla paltarları getırıb qapının agzına qoyudu islanmış corabların ayagından cıxarıb , yubkasının eteyını sıxıb cırpdı. İçerıden qaynanasıynan baldızının sesi gelırdi.

 - Hele geldıyı bır ay döyul ee bize bele  *** lik eliyir.ne qeder dedik getme, ay bala . Erin gelejek indi. Gelif gorse ki evde yoxsan qan düşejek. Kimə deyirsən dediyimizi guya eşıdir ?

  - Eşıtmır adamı ay qardaş ,  bu nətərt adamdır , nətəhər tərbiyə görüb ay bacı , səni doğan ananın qarnı yansın.  Nuh dedi peyğənbər demədi . Kefi duruf kişinin qızının , dedi , üreyim sıxılır gezmek isdeyırem - Qumuru Sebrıyyenin sözün kesdi:

 - Dedim a bala ,gözde erin gelsin aparsın senı gezdirsin dayna . Vallah eşıtmir adami. Tersın bırıdır. Bahar Allah şahididir. 

  - Eşidif ki,orda vayennı cast var. Bilir ki əriylə getsə saldatlarla göz qaş eliyə bilməyəcək dəə. Elə bilirsən suya gedib ? Paltar yumaq bəhanədir. Saladatlarnan oynaşmaga gedir. 

   -Boynun yere soxum senın kimi ogulun ki, sevib seşdiyin qızın indiden gozü ayda caydadır...- Bunu deyıb Sebriyye Famılın başına kül atdı. 

  - İndiden burax ipini sonra gözde ki, yıga bılesen.

  Söhbet bu yere catanda  Leyla döze bilmedi içeri girdi..

  - Yalan deyirlər Famil inanma !  

   - Bıyy,  şıvənliyə bax mən ölüm ,  az 27 illik ailəsinə inanmayıb dünən tanıdığına inanacaq ?  

   Əsəbindən dili dodağı əsə əsə ; 

   - Bahar Allah şahididir Famıl ... ölənlərimizin goru haqqı Meni özləri  mecbur gonderdı - Famile baxıb gözünün yaşını sildi - inanmırsan  Baharı cagırım... - Sebrıyeye baxıb :

    -Necə insansız siz , utanmırsan yalan danışırsan. Sen demedın kı...

   Qulagında sanki gülle partladı. Gözlerınden od cıxdı. Yerində büdrədi , qulağında uzun , arası kəsməyən bir siqnal çalındı sanki . Bir an ne olduguna caşıb qaldi... Çaşqın caşqın yana döndü... Gozlerıne inanmadı, Famil ona el qaldırmışdı. Onun başına gözüne vururdu. Anası gıl hec yerınden terpenmırdıler de. Famılın onu doymelerinden memun idiler. 

   -Demelı sen sözünü yeritmekden ötürü Baharı mene şahıb cekirsen? Sənin  varyoxunu . senı doganın südünü *****... Anamla bajımla aramı vurursan indiden...

   Ayy allah bu ne oyundur düşmüşəm. Demelii Familin vədi , verdiyı sözleri bura qeder imiş ? Geldiyi hec iki hefde deyıl Famil ona el qaldırır. Kimlerinse sözüynen. Ay Allah hele gor qabaqda  neçe illerimiz var ... Hele aile olmamışıq. Yuvamızın temelını qoymamışıq. Ugruna canına qiydığı məhəbbəti niye bele edır axi? Başın tutub yere oturdu. Altdan yuxarı başının üstünde dayanıb yumuruğunu sıxaraq onu soyen Famile baxıb kinayelı kinayelı güldü:

  - Bele aile quracaqsan Famil? Xəbərin var , bu gündən  bizim ailemizin bünövresı qoyuldu ? Ustalığın bu idi eyri qoyudun bu bünövrəni ?! Onu bilki  bu yuva yuva olmayacar , geci tezi var ,dagılacaq . Lap 20 il de kecse. Görərsən ...

  - Cındıra bax ee gor menı neynen hedeleyır ***  ananaın ***be agzını...  Leyla  yerınden qalxıb Familin xalası gıle qacdi... Başqa qacacaq yerımı vardı ki, kime gedecekdi, Qohum yox qonşu yox . Qerıbcılıkde kimsesi yoxdur. Telefon da yoxdur kı , zeng elesın evlerıne yalvarsın yaxarsın bagışlanmagını isdesin...  Pulu  da yıoxdur ki , evden qacsın . Kime deseydı ki , mene pul verın " hamı qarşı cıxacaqdı. Hele onlar da Leylanın qacmasını eşıtseydıler  neler olacaqdı allah bilir...

   Familin Xalası onları sucladı , söydü -buladı Qıza tesellı verıb getırıb evlerıne qoydu .Bıraz da Famılı danlayıb getdi. O gedenden sonra Leyla bır daha başa düşdü ki, bu duşdüyü bataqlıgın bır cıxışı yoxdur. Kaderıyle barışıb mecburen oturacaq onların her sözunu goturecek. Qız da olsa , gelın de olsa ölenecen onlarla qalacaq. Cünkü ne olur olsun  evlerıne qayıtmayacaqdı. Zaten onlar  Leylanı isdeyen olsaydılar bir defe arxasınca ya gelerdıler , ya da bir defe maraqlanardılar. Ele bil ki , Leylanın gedışını gozleyırmişler.Elaqelerın  bırdefelık kesmışdıler...

   Gunlerı bu mınvanla kecırdı. Qız cox  Fikir edirdi. Gunu gunden erıyırdı. Ne  edecekdı, ne aile idi ,ne qız, ne gelın ,..Qonşuların da dedı  qodusu  canın bır terefden sıxırdı. 

  - Bele şey olar? İki aydır getırıbler hele  yer acmayıblar ... NEe qızlıgı bılınır ne gelınlıyı .Yerlerın acsınlar gelın olsunda barım . Sonra toy ederler dee...

  Bezi dindar qonşular da bir terefden başlayırdılar kı :

 - Bumları baglayıblar ,Oncun bır bırlerıne  yaxınlaşa bılmırler. Aparıın filan yerde  molla var . Filankes var eee 3 il idi oglu evlenmışdi baglıydı , hemen molla acdı onları indi 2 uşagı var...

   Leylanın gunu gunden içi içini yeyırdı. Hec kimle münasibet qurmur qonşulardan ,qızlardan ,gelınlerden qacırdı. Agzından yanlış bır cöz cıxar deye qorxurdu . Birinin yaninda ''tfu,,edən kimi birinin üstünə də beşın qoyub baldızına çatdırırdılar. Odur ki hamidan qaçırdı , icinə qapanmışdı . Təki qulağı dinc olsun . 

   Famili atası Bakıya getməyə qoymurdu Bakıdakı işlerinin başına da evlı qardaşını qoymuşdu . O cox agıllı adam idi, Kişini dile tutdu , Qiligina  girib kimini ələ aldı. Arvadın da götürüv  Bakıya getdilər . Amma kişi özü ona demişdi ki .

  -Bu işleri sene müveqqetı verirem . Familin toyu olan kimi arvadın da alıb gelecek işinin başina sen evin balaca oglusan ananın yanında qalacaqsan. 

   O da razılaşmışdı. Famil de hələlik bazarda yer almışdi . Atası alver etmək ücün Familə maya da vermışdi.

   Famil yenə keyfindən qalmirdi . Dostların başına  yığıb gunde bır kafeye bır restorana "hesab "-cekirdi. İcib evə gələn Familə etirazını bildirən  Leylayla dalaşardı, sabahı içkının təsiri başından kecəndə etdiklərindən peşıman olub  Leylanı dıle tutardı. Rövşenın iline qeder sebr etmeyı isdeyerdi. Bezen de Famıl evdekilernen üz göz olurdu kı ,

  -Bizi bir terefe cıxardın. Toy elemırsız bır kampanıya eleyın. Utanıram dostlarımın üzüne baxa bilmirem. Here bir söz deyır, Kimse Leylanın bakirelıyıne inanmır. Ele bilirler ki , gelın gelıb oncun toy elemırık. 

   Bele deyende de evdə qırgın ərşə dayanırdı .

   Bır defe Leyla yataqxananın ümumi balkonunda dayanıb hava alardı . Aşağı mərtəbədən qonuşu qadınların səsi gəlirdi . Əyilib alt mərtəbəyə baxdı . Qaynanası da onların arasında idi . Leyla haqqında qonşular yox öz qaynanası danışırdi.

   -Az bız  Filankes vardeee onun qızına getdık aiışdık kesışdık . Bır de görduk başına kül qoydugum bu Famıl alıb bu  lotunu yanına getırıb ki, bir poxdu yemişem . Salıb boynuna bır bij yapışıb yaxamnan , qurtara bilmirəm . Özün salıb zibile. Qız asdı bogazına ipi özün öldurdu ki, meni alırsan al almırsan qanımı tokecem üsdüne. yoxsa indi coxdan toy da elemışdık her şey de...

  Leyla yene bır soz dememışdi. Derdlerıyle baş başa qalarken intihara qalxdıgı gun ona leke getırmışdi. Qız uşagı ola ola ona bohtan atılıb boynunda bic adıyla dili girmişdi qarnına. Axşam Famil eve serxoş gelende de ona bır soz deməyə cəsarəti olmadı . Qorxdu ,  bu dəfə də ona inanmayacaq , döyülecək. Ele her gun sabah deyerem deye deye gunlerın sayırdı.

    Bu arada balaca qardaş da ailesıyle Bakıya getdıyınden onların otaqları boş qalmışdı. Anarla Famil onların evinde  yatırdılar. Geldıyı gunnen ilk defeydı kı, carpayıda , Famılın yerınde yatırdı. Ve o yataga girerken bütün sinirleri yumuşalırdi. Acıgı gedırdı. Gor ne gune qalmışdı kı , sevgilisinin ocagının başında oturmuşdu, sevıb sevılmekden mehrum olmuşdu. Qayını gil gedenden fürset tapıb onların evınde lenetlenmış sevgililer kimi gizlince gorüşür. Delıler kimi sevişir , az qalırdılar heyecannan ureklerı agızlarından cıxaydı. Bezen bu qeder yaxınken vusala cata bılmedıklerıne gore bextlerınden talelerınden şikayyet edır , sonra da ikisi de bir birine qoşulub aglayırdılar. Bu vezıyyetde Leylanın Famılı bele gormeye tehamulu qalmazdı. İndi onun yatagında yatırdı, onun qoxusunu bu yataqdan alırdı. Yastıgını qucaqlayıb sanki başını Familin sinesıne qoyub yatırmış kimi xeyallar qura qura yuxuya gedırdı. Butun ehtırasını bu yatagı qoxlaya qoxlaya söndurerdi. Famılın qoxusu yataqdan getmsin deye hec heftelerle yumazdı da .

   Oruc kişi ne qeder evde dalaşmışdı kı,

- Buraxın camaatın ne demeyını . Gelın gedek Bakıda bunlara toy edek - hec kim razılaşmırdı . Kişini evdə hec kim saya salmirdi . Ailəsinə söx keçırə bilməyən Oruc ki evdən başın alıb Bakiya yerləşmışdı .  

  - Tutaq kı men götürdüm bunları getdım Bakıya bır restoran tuttum toy eledım. Ana yox bacı yox , qardaş yox , dayı yox , xala yox kime elıyırem ee bu toyu ? Deyecekler ki Oruc bır ailenı bır yere yıga bılmır.  Əə ta bu ne kişilik oldu ee. Ne aile başcısı oldu kı. Kul menım kımı kişinin başına ki gul kimi 8 uşagın anasını buraxıb gelıb düşmüşem bunun zibilinin dalıyca...

   Oruc kişi gedenden sonra Famıl anası gıle qarşı daha da qedarlaşmışdı. Camaatın tenesını eşıtmemek üçün içkinin lap küpüne girirdi. Elə vəziyyətdə gəlirdi ki, pilekenlerı də yuxarı cıxa bılmırdı. Cox zaman qonşu kişiler onun qoltuguna gırıb yuxarı qaldırırdılar.

    Bu nece gunde ilk defeydı ki , içmemiş eve gelmişdi. Agıl - başla  ,edeb -erkanla . İlk defeydı ki, iceri girdi söhbet eledı yemek yedi, zarafatlaşdi. Leyla gözlərinə inanmirdi . Gəldiyi gündən ilk dəfəydi ki , elə buna görə icini sevinc bürümüşdü . 

  Hemin günü Leyla bulka bışırmişdi. Ona da pay apırıb  salfetkaya bukərək paltar dolabinda onun penceyının cıbınde gızletmışdi. Bilirdi ki , elallahılar ortalıqda olanların hamısını yeyıb qurtarırlar. İçındən kecdı , çay qoysun , onunla üzbə üz oturub deyə gülə çay içsin . İstəyini içındə boğmadı . Cay hazırladdı  . Saxladığı bulkalardan gətirb masaya qoydu . Vayy vayy dir dir başadı ne başladi.

 -Bu ne demekdı küncde bucaqda yemek gizlemek? Bu da təzə çıxdı ?

   - Yanı demek isdeyirsen ki, sen Famılı bizden cox isdeyırsen?  

   -Yox vallah , ele deyıl.

  - İndiden yemek gizleden sabah yemeyın ayracaq .

  - Qancıga bax ee gor özun neter soxur ee gedeye. 

  Famil ayağa qalxıb ;

-   Eeee besdırın dee qoy rahat bır çay içək dəə , bu xarabada - deyıb qapıdan cıxdi...

   - Gorursen a hayasız uşagı yerınden yurdundan nətətr eleyırsen? hele iki gündür anadan bacıdan elemısen üzümüze qapı cırpır ...

 ... Ve o geden 2 gun sonra geldı. İki gun harda qaldı, kimde oldu bilinmedi. Anası bazara da gedıb dostlarından soruşmuşdu " gordüm " deyen yox idi. Axşam el ayaq cekilennen sonra Famil eve geldi elinde bır bağlama var idi.  bağlamanı masanın üsdüne qoyub açdi. İçindeki pulları götürüb masanın ustune dagıtdı. Anası masa başında oturmuşdu Bacısı hemışeki yerində - çarpayısinda oturub  televızora baxırdı. Leyla da yemek tedarukune başlamışdı. iki gün idi sevgilisini gormurdü. Bir yanlışı varsa özünü bagışladmaq isdeyırdi.

   - Götürün bunu . Borc almışam . Yıg qardaşlarını da bır yere  gedıb heyvan zad alsınlar. Toy tedarukune başlayin.

  Bacısı yerınden gulle kimi acıldı:

- Başın xarab olub?

 - Heee olub! Day başım özümü idare elemir . Utanıram camaata baxa bilmirem Birı deyır boynunda uşaq getırıb , biri deyır  Famil kişi deyıl petuxdu. Dostlarımın yanında hormetden duşmuşem ,camaatdan mene ne ... bıraz da menı fıkırleşın.

    Famil danışıb coşduqca Sebriyye masaya yaxınlaşır . Famile ve  Leylaya baxaraq 

 - Mən buna hec vaxt yol vermərəm ... Qardaş, sen toy elesen men başıma qara baglayaram - deyib elinin arxasıyla masadakı pulları yere sepeledı. - Vaqıf uşaqlıq eledı ,getdı qız qacırtı senı menı basdaladı toy eledı. Sen de men ere getmemiş toy elemek isdeyıb menı arvadına kole elemek isdeyırsen? Seher soz soze gelende deyecek ki, seni alan yox idi evde qalmısan -Famıl onun sozunu kesdi ;

 - Get de qabagıunda durmuşam?

 - Neter gedım eee, qızdın düşdün ortaya kı evlenırem . Sen yaxşı qardaş olsaydın deyerdın kı , menden boyük bacım dura dura men evlene bılmerem ...

   -28 yaşın var ,menım de 26 . Bəlkə qismətin 40 yaşa gələcək . Mən səni oturub gözləyəcəm ? Bu yaşdan sonra senın qısmetın şans meselesıdır Sebrıyye . Allaha tanrıya bax .Demelı sen ere getmesen men evlenmeyecem? Menı her şeye zorlamayın ki , başqa yollara el atım

  - Cehennem oll. get ne bılırsen ele . Toy elemek lazım olsaydı papam eleyırdı de sene toy ederdık. Gene deyırem sen toy elesen başıma qara baglayacam.

  Qumuru da qızının  sozun tesdıqleyırdi. Ele bil Leylanın ureyıne gülle vurmuşdular. Qara qızın derdı qardaş yası deyılmış , er davası imiş, ele orda ureyınde and icdi ki " Allah sene bır qapı acsın men özüm senın toyunda başıma qara baglayacam" (bu ehdını yerıne yetırmek üçün sonralar ozu qıza adaxlı  tapırdı , onu ərə vermek isdeyırdı. Amma alan olmurdu. Hele de bu qızın 50 yaşı olub ve hele de oturub. Leylanın ehdi gözunde qalırdı)

    Famil durub qapını acdı  caresızce  Leylaya baxdı. 

- Gedırsen gel... -Leyla hemen sanıye elındeki boşqabı masanın üstüne qoydu , Ele evlerınden getırdıyı paltar torbasını telesık qoltuguna vurub qapıdan cıxdı. Ne qeder axtardı .Famılı tapa bilmedi. Kimden soruşdu gördum deyen olmadi. Artıq o evden cıxmışdı. Famıl ''gel'' dedı ama hara? innen sonra neler olacaqdı. Famıl de yox idi. Mektebın heyetıni , bazarı bır bırıne vurmuşdu. Amma  Famıl yox idi .gətirdiyi pullar evdə qalmışdı Bır manat da göturmemişdi Famil . Geri dönüşü de yox idi . Ya özü tekbaşına pulsuz parasız Bakıya getmelydı . Ya da  demıryolu korpusune cıxıb ozunu prdan Tərtərə atmalıydı. Paltar torbasın özune yegane hemdem ve yaxın dost bilib  bagrına basmışdı. Carəsiz və yorğun  demır yola cıxmaq ücun dikə dırmanırdı . Axşam idi saat 10 da Bakiya gedən qatar burdan  kececekdi. Tepeye cıxıb derınden nefes aldı once  Körpuye sonra uzaqda işıgı gorunen ve hereketde olan qatara baxdı.

18 BÖLÜM.

   Körpünün üstündeki reyslerın ustunde qalmışdi. 2 yolu vardı ya ölmek, ya buralardan başın alıb getmek. Qatara da gecıkmişdi. Qatar artıq stansitadan yola  cıxmışdı , Bakıya yol  almışdı. Tam onun ustune gelırdi. Demek getmek şansı yox idi . Bir yolu qalırdı özünü körpüden caya atmaq. 

  -Yaxşı bırden ölmesem? - fikir onu aldı birden düşdüm çaya ölmedım, yaralandım , şikest qaldım onda neyleyecem. Ay bedbaxt , sag canına sene sahıb duran yoxdur şikest olsan kim baxacaq sene. Ömesen neynıyesen ki? Kimse senin niye öldüyünün sebebin bilmeyecek. Ele qonşular da deyecekler ki , sen öl bu qızın ne zibili vardi ki, getdi ozun caya tulladı". Qatar yaxınlaşdıqca özünü oldürme fikirinden qacırdı. Qatarın uzaqdan gelen siqinal sesi onu bu fikirlerden tamamile daşındırdı 

  - Heyatı burax axışına Leyla agıllı ol , qadan alım. Sen onlara sübut etmelısen ki, qız uşagısan Famılden başqa elıne bır oglan elı deymeyıb. Sen möhkem, guclü qızsan , agıllı ol , daha da möhkem ol - deye  intihar fikirinden tamamen el cekdi. Deli bir aglamaq hönkurmek bagırmaq kecdi üreynnden. Qatar da haqlamışdı tek reyslı dar  korpüden qaçmaga  yer de yox idi. Reysden cıxıb korpunün demirlerine qısıldi. Üzünü şehere tutub, var gucuyle bagırdı. Qatarınvə fitin sesi onun  sesini itirdi. Qatar kecıb gedenecen bagıra bagıra qaldı. Sanki illerle icinde yıgıb saxladıgı etınasızlıgı, dıqqetsızlıyi, qemı fikirleri bu qışqırtıyla körpüden caya atdı. Ardından da goz yaşlarıyla bu atılmış kaderın yerını yudu. Klyokundan cıxardıgı koyneyıyle onun yerın quruladı etrafa baxdı . Stansiya tərəfdən dəmiryol gözətçıləri əllərindəki bateriyani ona tərəf işıq sala lala gəlirdilər . 

   Yaxalanmaq istəmirdi . Özünü toparlayib ayaga qalxdi.

- Hec vaxt özünü kimseye eydirmeyeceksen Leyla. Kimse senin adına pis söz demeyıne imkan vermeyeceksen . Söz verki heyatını axışına buraxacaqsan. Qısmetıne ne cıxırsa namusla qeyretle boyun eyeceksen. Kimseye eyılmeyeceksen . Senin senden başka hec kimin yoxdur onu bil, ne atan, ne anan, ne ... erin...- eri sozüne güldü- er haaa-  2 ayda bakırelıyımı almayan "erım"... Guya buralardan getsen bır qısmete boyun eysen , evlensen kime sübut ede bilersen ki ,2 ay nişanlim menı qacırdıb evınde yaşamışam amma qız uşagıyam...

    Bu fıkırlerle yataqxananın heyetıne geldı. Tut agacının altında oturacaq kmi duzeldilmiş oturacaqda oturdu. Başını qaldırıb binanın işıqlarına baxdı. Her kesin evinde adamların kolgeleri oynaşırdi. Uşaqların sesi gelırdi. Her kesın evınde heyat var idi. Bir onun yuvası evı yox idi. 

  - Leyla, gece vaxtı neynırsen burda...- Familin dayısının sesi onu Fikirlerden ayırdı. 

  -...

  - Kimnen düşmüsen aşagı. Sebrıyye hanı?

 - Evde

  -Bu nedır -Leylanın ayagının yanındakı boxcaya baxdı. Leyla ne deyeceyını artıq bılırdı. Özü özüne söz vermişdi ki sirrini, kimseye vermeyecek ve kimsenin yanında dili gödek olmayacaqdır. Odur ki, ayaga qalxıb klyoku qoltuguna vurdu:

 - İpe paltar asmışdım onları yıgmaga gelmişəm. Dedim biraz oturum hava alım . Famili  görmedin? 

  - Yox, amma pencereden gordım bayaq vagzala teref gedırdi.

  - Cehenneme getsın... 

  - Ne?

  - Hec ne ...

                                   ******

    Gunlerin bir günü .Yan otaqdan qapının sesi geldi. Qaynanası;

  - Bax gor eve kim girib. Yüz defe demişem burda oturanda o xarabanın qapısinı kilidliyin ! Olan olmazımızı da gelıb yıgıb aparajaxlar- deyındi,

  Leyla qalxıb o biri otaga kecdi. Famil imiş. Üreyinde bir heyecan vardı ki... 15 gündür hec bır yerden xeber tutulmayan Famil eve gelmişdi. Ele bılırdi ki ,o günkü davadan sonra onu bır defəlık itirib . O bir daha bu  eve gelmeyecekdi .

   " Bes men nolacam?" - özüne sual verırdi. "  Belke gedıb bır şerait qurub gelıb məni  de aparacaq "- deyə neçə gündür özünü ovudurdu . 

   Famil səssizcə içəri -Vaqifgilin otağına girib carpayıya uzanmışdı. Leylanı goren kimi qollarını acdı.

   - Gel !

  - Hardaydın ay vefasız- deyıb Leyla özünü onun üstüne atdi . Keskin spırt qoxusu burnunu çaldı. Aragın küpüne girmişdi. Leylanın ureyı agzına gelırdi. Amma bunu sevgilisine hiss etdirmedi . Yenə acıq edib gedəcəyindən qorxurdu. Öpüşüb qoxlaşdılar. Yan otaqdan Qumurunun sesi onları ayırdı. 

  - Mama Famil gelib - deye sevincek  bagırdı. Qaynansı nese deyınırdı. Hec ne eşıtmırdı. Ne deyındıyı de maraqlı deyıldı. 15 gündür xebersız -etersız geden nişanlısımı dese, sevgilisimi dese ,, erimi dese her neyse o gelmişdi.  Famil onun ümüdiydü. Famıl onun her şeyı idi. 

   Famıl ayaga qalxdı. İçkinin tesırınden ayaqları lengerlendi, özündə  olmaması sesinden , danışıgından da hiss olunurdu. Familin yıxılacağını görüb Leyla onun qoltuguna girdi. Familin dili dodagı ese ese Leylaya yalvarır, opür sonra aglayıdi. Eslinde Leylanın ona yazıgı gelırdi Hansı oglan isdeyerdı ki bu veziyyete düşsün. Butun cavanlar kimi o da isteyırdı ki toyu olsun.  Sevdıyı qızı gelınlıkde gorsün. Familin icmesinin sebebini de ele bunda görürdü." Fikir eleyır  neylesin içir ki, onu qınayanların qınagını eşıtmesın,. içir ki , anasıgılın ona dedıklerını eşitmesın . Vallah men de kişi olsam icerdim . Men nece canımdan bezmışem ozümü öldürüb qurtarmaq isdeyırem bu da ele." deye tesellı edırdı. 

   - Leyla onun da pis vaxdıdır beynı qandır sen onun heyat  yoldaşısan, Sen ona destek olmalısan, senden başqa kimi varki? Senden başka onu bu heyata kim baglaya biler ki, o da senın kimi boyük ailenın içinde  tek tenhadır. Onu yıxılmaga qoymayacaqsan - deye düşünürdü.

   -Leylaaa... senı cox isteeee-yirem - Famıl onu qucaqladı.. dili topuq vura vura ; 

   - İnan mene cooox , coxxx. isdeyirem - qolların yana acıb yuxarı baxdı - Bax bu qeder , yalan deyıremse bajımı trasa qoysunlar.-Leyla barmagın onun dodagına toxundurdu danışmasın deye

- Bılırem Famıl men de senı isdeyırem. 

 - Yox... sen bilmirsen men ne cekırem bu cındırların üzünnen...

   -Bilirem 

   - Leylaaa. dostlarım maa deyır sen kişi döyülsen... - Agladi- Men kişi olmasaydım ele nenenın evinde seni pozardım...Men kişiyem qeyretim var... Yox düz deyirlər , men kişi deyılem - yan otaga işare edərək səsini yüksəltdi - mən  kişi olsaydım , bu cındırlar menı kişi kimi sayıb ireli durardılar. Həyatımı qaraaltdilar , arzularımı söndürdülər ...

  Leyla da ona qoşulub ağlayirdi . Familin sözlərunin qarşısında ona nə deyəcəyini bilmirdi. Familin gözünün yaşını silməklə kifayyətlənirdi . Qızın elınnen tutub barmaqlarından opdü.

  - Söz verirem sene , Leyla , söz verirəm sənə toy edecem. Gelınlık geydırecem... Yalvarıram mene yox deme . Sahıbın toyundan gelırem indi. Getdim dəə...dostumun toyuydu... Yedım, icdim, oynadım, pul sepeledim, Amma icim qan agladı ki, dostlarımın toyu olur menım yox. 

  Yerə cöküb Leylanın ayaqlarına yapışdı; 

   -Menı bu gece, üzü qara qoyma Leyla Barım senın mene yazıgın gelsın. SAbah bu evden cıxanda kişi kimi cıxımağıma kömək elə , nolar... Meni kişiliyime utandırma - deyıb onu yerindən qaldırmağa çalışan qızın paltarını əynindən cıxarmaga calışdı.

  - Yalvarıram. İnan sene toy edecem Bax Rövşenin üz qoydugu torpaq haqqı. Bunlar onsuzda bizə toy eden deyıl. Men bunlara beledem. Etmıyecekler.. Ya  bu gece menım kişiliyimi , senin qızlıgını sübut edeceyık ya da aparıb senı evınıze tehvıl verıb özümü de atacam denıze. Başka yolum yoxdu..- Leyla paltarının eteyını Famılın elinden alıb qapıya teref getdi.

  - Leyla , getme nolar yalvarıram. Sen de sübut ele ki men kişiyem. Leylaa... dostlarım mənə şübhə edir - 

   Leyla arxasına baxmadan qapıdan cıxdı . İki evin arasındakı yan divara soykenıb heyecannan esen ellerını üreyinin ustune qoydu . "Ne ? Anamın evıne? Tezden o cehenneme? Gedib ne deyecem? Getdım 3 aydan sonra qız qayıtdım? Qız olmagıma kim inanar ki?"- Qapının arxasından Famılın hönkürtüsü eşıdılırdi.

 - Getme Leylaaa , Leylaa qurban olum... 

 - Yazıq - deyıb derınnen nefes aldı, özünü toplayıb qaynanasıgılın yanına kecdi. Ortalıga qoyulmuş yemək masanın arxasında oturdu. Baldızı ve qaynanası yataqlarında yatmışdılar. 

  - Ne deyır ne artıstlık edir o ? - Baldızı onun üzüne baxdı. Leyla Familin ne isdediyini onlara anlatdi. Hec bırısı dıllenmır sankı hec eşıtmırdıler. Leyla başın qaldırıb qaynanasına baxdı. 

   -Mama , gedım ne deyım?  

   Qumuru qalxıb yatağında oturdu. Leylaya ters ters  baxıb ciynini cekdi :

    - Ne bilim ,əşii , özünüz bilersiz - deyib tekrar yatagına yatıb gözlerını yumdu. 

    - Ona deynen boynunu yere soxum- Baldızı yerınden qışqırdı - Ele onun da senın de..

   Artıq son söz deyılmışdı . "Özünüz bilersiz"  ve " boynunuzu yere soxum". Deyilesi bir söz qalmamışdı artıq Amma yene bele Familə ozbaşına teslım ola bılmezdı. Leyla bu barədə hec ne bılmırdi.zifaf gecəsindən hec kimlə də danışmamışdı . Təcrübəsi yox idi.  Ne edecekdı ," Hem el var adet var. Sabahı gözleyek. Belke bıbısı zad gele , yer acarlar menı de başa salarlar. Hem de üz agımı görerler.  Men hec yer acmagı da bılmırem axı. Hec temız teze carşaf da yoxdur. Hem de piyandır . Qoy deyım yatsın , sabah bır şeyler fikirleşerık "- deye düşünərək qalxıb Familin yanına getdi. Sabaha qeder sebr etmesını deyəcəkdi.

   Noyabır ayının soyugu  beton bınanın  temırsız otagıni buz kimi burumuşdü. İçtimai bina oldugundan odun sobası yandırmaga da icaze verilmirdi. Evler Elektıtık qızdırıcıyla qızdırılırdı. Bu otaq boş oldugu ücün orda icerını qızdırmaga bır şey yox idi. Soyuqdan adamın bişi bir birinə dəyirdi . 

   Qapını açıb içəri girdi , işıq söndürülmüşdü . İçeri qaranlıq idi. Pencereden içeri düşen zeyif işıqda gozu Famılı axtardı. 

  - Offfff , yene küsüb getdi- deye ağlamsındı. Donub qapıdan çıxmaq  isdeyende:

  - Getmemışem seni gözleyırem . Canım menım . Bilirdim ki geleceksen !

   - Famıl ,  gedirəm , sən yat dincəl sabah danışarıq, yaxşı ? 

    Famılona yaxınlaşırdı . Çılpaq idi  Heyatında ilk defeydı ki ,cılpaq kişi görurdü. El ayagı ele bıl kilidlenib yerə yapışmışdı . Yerindən tərpənə bilmirdi .  Famil onu opdükce o butun qadınlıgıyla ona teslım olurdu...Aylarla ikisi de bu gunu sebr edib gözleyırdıler. Bu gün ücün bütün  ehtıraslarını içlerinde  boğmuşdular . Bu gunu halallıqla başa vursunlar deye, her cıleye dözürdüler . İndi vüsala qovuşurdulara, bu gecə vüsal gecəsiydi . 

  Seheri otagından cıxa bılmırdi. İçinde qovrulan şirin bir agrı var idi. Çox  utanırdı. İndi əsil gelın olmuşdu. Bu həyəcani ilk dəfə idi yaşayirdı .

    Gözün açanda Famil yox idi , sabah o başdan  getmışdi. Yatagından qalxmadan geceki o şirin anları xatırladı, Famil ac bır aslana dönmüş ovunu ovlamışdı. Ac aslanlar kimi ovunu parcalayırdı. Tez tez yorulurdu , dincelırdı yene ovuna cumurdu ve sabahı ele belece acmışdılar. Gecenın şirin xatırelerı gözünün qarşısına geldikce  gülümseyirdi . Qalxıb yataqdan yere atdıqları carşafı goturdu. Bu carşaf onun  bakırelıyının və ərinin  kişiliyinin  möhurlu ,senedi idi...

   Leyla carşafı götürüb qatladı , yatağın kənarına qoyub təkrar yorğanın altına girdi . Famil yadına düşdü . Başın qaldırıb təkrar çarşafa baxdı . Bədənin soyuq tər basdı . Səhərə yaxın Famil onu yuxudan durquzub carşaf barede hec kime bir söz dememesini isdemişdi. Bu nə demək idi ? Yuxulu ve yorgun oldugundan həmin an  Famılın dedıklerını yuxu kimi xatırlayırdı.

  - Men onları mecbur edecem toy elesınler . Toy gunu gösterersen demişdi. 

   Ürəyi əsirdi . Eynını geyındı. Otağın içində var gəl etməyə başladı . 

 - Az bırden bular mene tələ qurarlar ee. Belke menı qaytarmaq üçün bele şey planlaşdırıblar. Menım bakırelıyımı alıb sonra dansınlar - deye düşündü ;

   - Ele olmasaydı axşam ele anası bır söz  deyedi də . Hec demezdi " özünüz bilersız". 

  Qurd içini gemirirdi. 

   - Yoox bunların bır planları var. Yüz faiz.  Gormürsen , Famil de deyır  bu andırı hec kime gösterme. 

   Carşafı elıne aldı gozunu otaqda dolandırdı.

  -Bes axşamki ses küy? Sesimi ne qeder işime atsam da  yene qışqıqmışam.Allah bılır qonşular da eşıdıb indi.

  Yatagın altına düşmüş bir torba gordü , tez götürüb carşafı içine qoydu. Yox, bunu toya qeder gizletmelıdır. Ama harda. Ureyını gemıren şübhelerle gözü otaqda dörd dolandı . Onun bakırelıyını möhurleyen bu senetı gizlemeye yer axdardı. 

   -  Oyan ,bu yan olsa mene burdakılar inanmasa da bizimkiler inanarlar.

   Elə bu vaxt qapı döyuldü. Tez carşafı yatagın altına basdı. Heyecandan üreyi agzına geldi. Ele bıl ki , bunu onun elınden almaga gelmışdıler. Alıb cırıb yandıracaqlar, Qızın başın qırxıb evden qovacaqlar.

   -Yox, bura etıbarlı deyıl- deyə düşünüb  torbanı ordan cıxarıb təlaşla sandıga basdı. 

   - Ay Allah ,aglıma bax ee... Belke gələn  arvaddı. Sandıqdan bir şey götürməyə gəlib ? Gəlin  sandıgı acdı, gordü, götürdü. Onda neyleyecem? Kime sübut ede bilerem ki?

    Tez ordan da cıxarıb kamodla dıvar arasına soxdu. 

   - Hə bax bura kimsenin aglına gelmez- deye duşundu.  

   Kenardan dayanıb dolabın sagına soluna baxandan sonra ürəyi arxayınlaşdı . Gəlib qapını acdı .Qonuşu  Afet xala idi. Qazancada darcınlı, ballı quymaq gətirmişdi . Qıza baxıb bic bic gulümsünürdü. Bu gulumseme Leylanın daha da qorxuya saldı. "Ehtıyyatlı ol  Leyla soz almaga gelıb " - deye ozune xeberdarlıq eledı.

 - Deyesen hele geceki şirinlikden oyanmamısan hə ,qapını acmaq isdemirsen ?! - Güldü- Famil gedib? - Başın içeri soxub otaga baxdı. Otaqda kimsenin olmadıgını gorüb quymagı ona uzatdı . Leylanı utandıgından ter basmışdi. Yanaqları dag lalesı kimi qızarmışdi .

  - Utanma, isti isti ye yaranı bişirsin. Cay da qoymuşam. Demleyıb getırecem.- Birazdan gelib qonşularla " üçgünlük" elıyerık-  deyıb gülə gülə otaqdan cıxdı. 

  - Qəşəy bir çay da qoyarsan şakalatli zaddı bu üc ayın şırinliyini edərik . 

   Leyla başıyla razılığını bildirib sevinc içındə geri döndü . Qaşığı əlınə alıb həvəslə quymağı yeməyə başladı . İçində bir arxayınçılıq yaranmışdı . Demək qonşular ona inanırdı. 

  Biraz gecmış yan otaqdan onu cagırdılar. Qara sancı içine doldu .

  - Goren ne deyecekler, offf bu ne oyundur duşdüm men - düşüne düşüne o birı otaga kecdi. Familin dayısı arvadı gelmişdi. Xoş beşden sonra .

   - Getır gorek" pasportunu" - deyib güldü, Meselenın ne yerde oldugunu cox gozel bılırdı."Pasportunu almışdı. ama bu pasportu etıbarlı ellere teslım edırdı ya yox bax onu bilmirdi.

  "Aidadırlar haaa. Ne oldugunu qeti  boynuna alma" - deye düşündü.

  - Heç ne olmayıb, bibi - deyende qaynanası gülle kimi açıldı . 

  - Neter olmayıb azz sehere qeder şamatanızdan qulaq tutulurdı, indi heş ne olmayıb deyır...

 - Ay Qumuru sen allah besdi belke, zarafatdaşıblar , cavan uşaqdılar , cavan olmamısız heç ?

   - Bıyy , bu da mənim ağbirçəyim 

  - Hə vallah . Her şey olar. Sen de ele oxşamışın kimi ele hər şeyi şey eliyirsen ee...

   - Neter aazz  Men uşagam? Men bilmirem oynaşmaq nədi ?

    Elın masaya cırpdı ; 

  - Allah bilir ne zibili var- deyende ele bil Leylanın başına bır vedre soyuq su tokduler. Yuxudan ayıldı. " Leyla, agıllı ol ,goster . Toy elıyerlerse elıyerler, elemezler cehenneme elesinler . Allah bilsin. Amma bu adı üstüne gotürme. Senı lekelı qaytarmağa behane gezirler  " -deyıb gülle kimi otaqdan cıxdı. Eyilib  kamodun arasından  carşafı almaq isteyende qıclarını qana bulanmış gordü. Aman allah bu nedır bele. Qan ayaqlarından aşağı sel kimi gedırdi. Qorxdu , qorxusundan əsə əsə  axtarıb Bir bez parcası tapdi. Özunu rahatladıb carşafı goturdü. Gözləri  qaralırdı . Ayaq üstə dayanmağa halı yox idi . Soyuq tər baxından kürəklərinə enirdi.

   Ayaqları əsə əsə əlindəkini qaynanasının yatagının üstüne qoyub otaqdan cıxdı. Başı öz hayına qarışmışdı. Çarşaf da yadına düşmürdü. Qıclarının arasından sanki çay axırdı.Bu cayın adı neydı bılmırdi.Kamodun siyirmesinden götürüb cırdıgı bezlərin  bırın gotürüb birin qoyuırdu. Bir anda yerdə bez topası əmələ gəldi . Görünmeyen yarasını sarıya bilmirdi. Amma bu qan ne qanıydı ,Bu çay neydı , nıye bu qader axırdı bılmırdı. 

 - Allah üzünü ag elesın - deyib dayısı arvadı iceri girib qızı qucaqlayıb öpdü. Tebrık elıyırem .Halal olsun senı dogan anaya ki bu qeder vaxtı agılnan, başnan gözlemısan.  Allah peşıman elemesin, bala 

  Qumru da onun arxasıyca içeri girdi . Leylanın deyışıb tokdüyü parcaları gorub onları qardaşı arvadına gosterdı.

  - Men deyırem de bunun bır zıbılı var. Mənə inanmırsiz a kişinin qızı .  Görmürsen aybaşı olub bu ? Uşagın başın aldatdı,  menım de başımı alladacaq?  -Elindeki carşafi qızın uzune cırpdı.:

   - Bele qızlıq olur? Az, senın kımılerının  doxsanın yola salmışam get dütdülünü başqa yerde cal...

    Dünya başına yıxılmışdı. Qorxdugu başına gelmişdi... Qanı da lap qızı taqetden salmışdı... 

   19 BOLUM 

O gunden 3 ay kecmişdi. Ne toy oldu ne qonaqlıq . İçindeki gorünmeyen yaranın derdını kimse bilmedi, elac eden olmadi. Aramsız qanaxmadan bütün bedeni taqetden düşmüşdü. Familin dayısı arvadı qızı doktora aparmagı teklıf etsede onu eşıden kim idi? Qaynanın kinayelı atmacalı deyınmesınden zara gelen qız bir gün qonşu qadınları eve toplayıb carşafını ortaya qoydu ki 

  - Biri meni başa salsın görüm bu bele olur ya yox?

  Hele bu azmış kimi qaynana Leylanın atasız olmasını da başına qaxınc edıb onu biç adlandırırdı. Bunu qonşulara da deyıb qızı gozden salırdı. Tebii ki Qumurunun kecmişini bilenler ağzından vurur ,bilmeyen , yenı qonuşular, Leylanın ailesini tanımayanlar da onun sozune inanırdılar

  Zifaf gecesinden sonra Famil de anasıyla bacısıyla yola getmırdı. Butun bu olanların sebebini onlarda ve Leylanın anasında görürdü. Familin belə hərəkəti Qumuruya  pis tesır edirdi. Onu  Leylanin  doldurduğunun  düşünürdü . Fikirləşırdı ki Leyla oğlunu anasına və bacısına qarşı qışqırdır. Mehellede tereftarların başına toplayıb gelınını bezeye qoyurdu

 -A qaynana alım qadan,

 Anam olub , yaman adam

 Ev yıxan mənim bacım, 

 Dili var zəhərdən aci

 Atam olub qem agacı

 Qardaş -həm qar ,həm də ki daş 

 Bax bu dərdin yox əlacı 

 Deyirlər atdır muraddır,

 Başına döndüyüm arvadır ...

    Qumuru belə şerlər oxumaqla oğlunu gəlinə qarşı qıcıqlandırırdı . Famil bele şeylerden bezmışdi artıq. Sakit, dediqodusuz həyat yaşamaq isdeyirdi. Özünü arsızlıga qoyub ele hey içirdi. Bir gün içmemiş eve gelmirdi. İçib , gelıb evde bir behane tapır ya Leylanı basıb doyür ya da anasıgilnen dalaşırdı. Leylanı döyende anası gil de atmacalar atıb ortalığı qızışdırırdı. Yazıq qız gucu hec neye catmayanda özune heşır gelırdi. Əsəbindən özü özünü döyür, başını yerlərə çırparaq özü özünə belə divan tuturdu . Bezmişdi belə həyata , it kimi peşıman olmuşdu gəldiyinə . Rəsmən əsəb xəstəsi olmuşdu , pisxologiyası pozulmuşdu . Belə kriz vaxtlarında qonşular dadına catırdı.yenə qaynanası dil altda qalmırdı . 

  - Ay bunu doganın qarnı cırılsın ,bu havalıdır delıxanadan cıxarıb sırıyıblar bunu  uşagıma...

   Artıq Leylaya evdə yemək də verilmirdi .Famıl evde olanda ona yemek çekilerdi, evde olmayanda yox. Leylada elə bir xasiyyət var idi ki ona üz göstərməyənə üz verməzdı . Orda acından ölsəydi əlini bir şeyə uzadıb ordan loxma da almazdı . Artıq yemek oğrusuna dönmüşdü . Masada oturub hami kimi yrmək yeyə bilmirdi . Daldalığa düşəndə cörəyin arasında yemək oğurlayıb balkona çəkilirdi . Arvad dolmaları sayla qazana yığıb bişirərdi . Vay o hala ki dolmadan eskik görəydi . Alemi qatırdı bır bırıne ; 

   - Ay balam , qonşular gəlib qazanımdan dolma oğurlayıb ? 

   Cox vaxt qonşu gelınler bir şey behanesıyle Leylanı evelerine cagırıb onun qarnın doyururdular. Belə vaxtlarda yediyi çörək Leylanın boğazın cıra cıra kecirdi . Özünü acız və çarəsiz sayirdi . Nə etsiz atılmışdı ,  sığınacağı , gedəcəyi bir yer yox idi ...

   Famil evde olanda ailəsi  Leylayla şirin dilə danışardılar. Famıl də fikirləşirdi anasıgıl Leylaya yaxşıdılar , Leyla onlarla yola getmır.  Leylaərinin belə düşündüyünü  bunu hiss edir , lakın dillənmirdi.  Qorxusundan erine bir söz deye bilmirdi. Bilirdi ki dese de burnundan gelecek. Gecə gündüz Familə yalvarırdı ki buralardan getsinlər . Nə qədər burda qalsalar onlara heç vaxt hüzur gəlməyəcəkdir . 

   - Famil niyə başa düşmürsən onlar məni sevmirlər , istəmirlər . Gəl gedək , nə desən edərəm , mən də işləyərəm kira tutarıq , ayri qalarıq , ailə olarıq , belə aiılə olur ?  Bu nə həyatdir ?  Sən mənə belə həyat vəd etməmişdin ! Hani oapan bizə ev alacaqdı , ayrı yaşayacaqdıq ? 

   Nehayyet , bir gün Famıl Leylanı da götürüb Bakıya atasının yanına gəldi . Onların gelmeyıne kişi cox sevinirdi. Famil onun sağ qolu idi . Ticarəti yaxşı bildiyi ücün və dilli dilavərli olduğu üçün Famillə işləmək ona sərf edirdi . Famil vaqif kimi deyildi . Vaqıf dəli dolu bir qəpiyini də kimsəyə yedirtməxdi . Xərclənən hər qara qəpiyin də hesabatını istəyirdi . Bu da kişinin işinə gəlmirdi . Çünki əldə edilən qazancdan Naxçıvandaki ailə uşağına pul göndərə bilmirdi . Vaqif buna imkan vermirdi . 

   - Xeyir ola , əziyyət cəkən mən, hər yükün altina girən mən sənin oğlanlarin papa şotuna  sinəsin şışırdə şışirdə ortalıqda gəzsın , mən də qazandığım pulları onun anasına bacısına , arvad uşağına yollayım ? Zəhmət çəkib gəlib mənimlə bərabər işləsin malımizi - pulumuzu da dədə mali kimi bölək . 

   Famil isə elə deyildi . Pul hardan gəldi , hara getdi vecinə deyildi . Ona lazım olan yeyib içmək , qonaqliqlar , keyf məclısidir , onu da edirdi . Vəssalam , daha gələcək onu maraqlandırmırdi . Həyatı elə bu gündən ibarərdir sanırdı . 

   Çoxdandir Vaqifi başından etmək istəyən Oruc kişi Famili qarşıcinda görən kimi Vaqifidilə tutub ailəsiylə bərabər  rayona yolladı. 

   - Anan bacın tək qalmasın , get otur onların içində , əlinə maya verəcəm ,bir  dənə də dükan götürərsən , işləyərsən .

    Çox keçmədi Famıl işinin başına keçdi . İlk günlər yaxşı gedirdi . Həm özləri , həm Naxçıvandaki ailə , həm Vaqifgil əla dolanirdilar . İki günün biri Naxçıvandan xəbərlər gəlirdi , filan şey alındı , filan şey qoyuldu . Bu da Vaqifi qıcıq edirdi . Vaqif Familin yanina gələrək dəfələrlə qazancına və puluna sahib çıxmasıni tələb edirdi . Lakin keyfindən eyş işrətindən qalmayan Famil Vaqifi vecinə almirdi . Hətta onun işinə qarışdığı üçün Vaqiflə tez tez dalaşırdı .

   Onsuz da Metanet rayona gəlmək istəmirdi. İstəyirdi Vaqif atasının işlərinin başına kecsin , işləyib Bakidan ev alsin . Vaqif ağıllı adam idi . Arvada qarşı kobud olsa da onun sözüylə oturub duran adam idi . Bəli Vaqif Bakida qalib işləsəydi burdan ev ala bilərdi . İndi bu şansları əllərindən cıxmışdı . Rayona gəlməklə bu şansı itirmişdilər. Bütün bu tərsliklərin səbəbini Leylada görürdülər . Leyla olmasaydi indi onların rayonda nə işləri var idi ki ? Leyla rayonda qalsaydı  indi onların hər şeyləri vardı . Leyla ilə Familin Bakiya gəlişi onların planlarını pozmuşdu . Leyla onları yerindən etdiyi gündən  Metanet de Leylayla düşmüşdü. 

   Leyla üz agın da özüyle Bakıya getırmışdı. Furset tapan kimi onu Xanım xaladan anasına yolladı. Yenə ən çətin günündə anasından imdad istədi .

  -  Xanım xala , anama deynen ki ,5 aydır fasilelerle axan qan mene dınclık vermır .Nolar , deynən görüşək, menı  hekıme aparsın. Ölurem tay... 

  Qızının bu vezıyyetde Bakıya geldıyını öyrenen ana sesın başına atdı;

  - Menım qızıma toy elememış , kebin kesmemiş, zaqs elememış gelın etmısınız ? Hele bır qanı süze süze getırmısız bura mənim üstümə ki , həkimə aparım? Menım uşağımı yiyesiz görmüsüz?

    Sanki yiyeliydı. İndimi Leylanin kəbini , nigahi olmadığını görürdü ? Bu beş ayda hələ qiz uşağımı oturacaqdı ər evində ? İndi mi analıq duyğuları baş qaldırırdi ? Heç xəbəri varmıydi bu necə ayda Leylanın başına nə gəldi , nə yedi , nə içdi ? Leyla intihara cəhd etdiyindən heç yuxusunu qarşdırmadımı ? Özünü döyüb başını döşəmələrə,  divarlara çırpanda heçmi narahat olmadı ? 

   Bilirdi ki , bagırıb cagırmaq anasının  dılindeydi. Bilirdi ki , yenə öz hökmüranlığını göstərmək istəyirdi. Qızının sağlıq problemini bilsə də Lalə yene ne onu  gormeye geldı, ne de hekıme aparmadı. Ele o bilinmez yara aylar sonra öz özüne sagaldı. Bildiyi bir şey vardı . Anası qara məni basınca mən qaranı basım feyirdi . Bırden bir şey olar, qızı gerı qaytararlar. Kebın yox , nigah yox.  Kime sübut ede biler ki , qızı nece ayın gelını olub er evinde. 

   Leylanin bakiya gəldiyini eşidən rəfiqələri gəlib onunla görüşdülər . Lakin bu beş ayda Leylanın necə dəyişdiyinin fərqinə vardılar . Cıvıl vıvıl ,  şən qəh qəhəli , pozetiv əhval ryhiyəli olan Leylanın yerində usanmış.,  küsmüş bir Leyla dayanmışdı . Həyəat eşqiylə yanan , hər zaman gözəlliyyinə düşkün olan qızdan əsər əlamət qalmamışdı . Hər ay özünə yeni paltar alan , paltarı yuduqdan sonra bəyənib geyinməyən Leyla hələ də atası evində geyindiyi paltarları  geyinirdi . Və təbii ki , Leylanın  belə pərişan halı anasının qulağına da çatırdi . 

  Lalə İki ayagın bir başmagına dırəmişdi.  kı , ne olur olsun rəsmi nigaha girsinlər. Leyla isə anasından başqa addım gözləyirdi . Qızının bu halına açıyıb gəlib onun qolundan tutub evinə aparacaq , qızının daha da bu işgəncəyə dözməsinə izin verməyəcəkdi . Lakin gözlədiyinin tam əksinə anası onun yeruni bərkitməyə can atırdı . 

    Leyla ne qeder onu görmeye gelen qonşulardan qohumlardan anasıynan goruşmek isdediyini dedise de ana 

 - ZAQS elememış, evime barışıga gelmemış men onun ayagına getmeyecem, ne de birden caşıb menım evıme gelər aa , hec hendeverıme bele fırlanmasın , adımı cekmesın ! 

 Lalə qohum eqrabaya da xəbərdarlıq etmişdi , kimse Leylanı zıyarete edə bilmezdi , Leylanın yanına gedənlərdən de küsür, onlarla danışmırdı.

   Leyla derdını bır adama deye bılmırdi . İçindən kəsilə kəsilə qalmışdı . Elə bilirdi Bakiya gəlsələr hər şey yaxşı olacaqdı . Düzdür burda ona qarışan yox idi . Atmaca atan ,  yemək gizlədən yox idi . Qaynatası onun hörmətini saxlayirdi , onu qoruyurdu . Di gəl Famil ... 

   Famil içki aludecısı olmuşdu . İcmeden dayana bilmirdi, İş o yere qalmışdı kı, pulu olmayanda elıne kecenı aparıb  dükanda litirlik araga deyışirdi. Hetta nişan üzüyünü de litirlik arağa deyişib dostlarıynan içmişdi.

   Nehayyet  Lalənin qəti tələbindən sonra Oruc kişi onları nigah dairəsinə apardı . 

   - Nigahda kəramət var deyirlər ,  bəlkə indən sonra həyatıma gün doğa ! -deyə düşündü . İçi qan ağlasa da üzü gülürdü , üzünü güldürməyə çalışırdi . Dost var düşmən var , niyə Leylani belə gündə xoşbəxt görməsinlər ki ?

   - Hər şey yaxşı olacaq Leyla , darıxma ... 

  Özü özünü ovudurdu . Sən saydığını say , gör fələk nə sayır . Yenə bu gözəl günündə Leylanın ureyını sındırdılar ; 

   Nigahları oldu , xatıre resımleri cekmek üçün yaxınlıqdaki parka getdıler. Elə bu vaxt  Famil atasına ;

  - Papa boşananda da burda boşanırlar? - deye soruşanda Leyla döze bilmeyib 

  - Yox , Famil boşananda men senı boşayacam onda bilecaksen ki , ZAQS - da yox, mehkemede boşanırlar. 

   Ele orda yolun ortasında , gələn qonaqların arasında Famıl iki elli onun başına qapaz ilişdirdi.

  -Allah başına daş salsın haaa . Az sen menı boşuya bılersen? Men razı olmadan? 

  Leylanın gozlerınden od parladı,  dözə bilmirdi . Ağlayırdı . Gözünün yaşını silə silə ;

   - Boşuyaram! Belke bu gun buna gücüm catmaz. Amma bu günü unutma iyirmi ilden sonra da olsa men seni boşuyacam. Menim hec neyıme , hec bir sozume inanmasan da bu sozume inan ve burdakılar da bu gunku gunun şahıdı olsun, mən sənin kimi adamla ömür çürüdə bilmərəm ! - dedi. 

    Həmin gün çəkilən xatirə resımlerə  üzünde yalancı xoşbextlik,saxta gulumsemelər lə bərabər qızarıb şışmış gəmli gözlər həkk oldu . O resmlerdeki göz yaşları da guya " xoşbextlık " goz yaşları idi.

   Nigah söhbetin eşidib Leylanın xalası xonca düzeldərək, Ziba ilə onlara geldı. Bu yaxınlarda Zibanın da da toyu olmuşdu. Çox xoşbext görünürdü . Əynində bahalı paltar , ayağında bahalı uzunboğaz çəkmə var idi . Bahali norka paltosu onu daha da olqun göstərirdi . Ziba çox dəyişmişdi , saçlarını saraltmıç qara qız ağarmışdı . 

    Xalasını və Zibanı gorub cox sevınırdı. Elə kövrəlmişdi ki , Evde heç kim yox idi. Qız qıza xala bala baş başa idilər . Bütün bu nece ayda başına gelenlerı onlara  danışdı. Ziba Leylanın başına gələnlətdən təsirlənmişdı , leylaya etdiklərinə görə Famili söyür , asıb kəsirdi . 

   - Nə gözəl qismətlər çıxmışdı qarşına ay bacı . Kaş ke elə ananı dınləsəydun nişanı qaytarsaydin . Fuat əl çəkmirdi . Gedərdin ona , indi Lelınqraddaydın . Ya da elə Akifə ,  bəyənmədin ki keçəldi . Al bu da sanna telli oğlan ...

   Ziba təssüflə başın yelləyirdi .

   Leyla  xalasının əl ayağına düşmüşdü . 

   - xala qurban olum , mənə kömək edin . Anama de gəlsin məni aparsin . Boşatdırsin . Mən daha dözə bilmirəm . Hər sözü deyirlər mənə . Bic deyirlər . Mən neynim xala ,  bir yol göstər ! 

   Yazıq xala neylesın ? Biraz hirslendi biraz agladı. Leylaya ürək dirək  vermekden başqa elınden ne gelır ki, Ona bic deyilmesını de xalası qebul elemedi. 

  -Axtar atanı tap . Laleden sene bır xeyır yoxdur barım o sene sahıb cıxsın - dedi

  -Hardan tapım, ay xala, yerimiz deyil yurdumuz deyil gedim kəndlərinə deyim filankəsi axtarıram . Hərə bir tərəfə dağılıb ,  qaçqıncılıqda bilmirem hardadılar hara gedıbler. Hec kücede görsem bele tanımaram kimdir , necə adamdır , gedim ne deyim Deyim men seni ata kimi tanımamışam,  ama men senın qızınam , gelmişem?

  - Yox en azından qancıq qaynanın agzını yıgarsan senebir də bic demezler.

  - Yaxşı men onları hardan tapım indi ?

  - Gedin qerargahınıza adın soyadın ver,  bilerler yeqın.Hem de eşıtdıyıme gore dayı uşaqları Behramgilnen, Rafiqgilnen  eynı bınada yerleşıbler, sanatorıya bınasıdır deyəsən . Merdekanda olurlar səhv etmirəmsə, deqıq bılmırem. Amma sen Allah ele ele , Lale bilmesın men bunları sənə dedıyımı. Lalenın agzına düşen qurtarmaz.

  Leylanın ureyını bu 19 ilde bilmediyi, gormedıyı heyecan sarmışdı. 

   Tutaq ki getdım , bırden menı qebul elemeseler? Ona ata demeye dili gelmirdi , axı ne atalıgını gordüki?, hec üzünü de görmeyib .Ya belke hec o anama xeyanet etmeyıb? Belke anam yalan deyır? Ya belke Qumurunun dedıyı kimi anam men boynunda özünü  ona sırıyıb? Belke hec o menım atam deyıl. Yox ! Esla anamın belə bir şerefsızlık edəcəyinə inanmaram - deyə düşünürdü - Her şeyıne inanaram Ama buna yox... Düzdür, dillidir , hayasızdır, kişi qadın bilmez. Özune baxandır, idarəçıliyi sevır. Amma hec vaxt bele şeyine inanmaram o , heç vaxt namusuna soz getırecek bir iş görmez "

   Butun gunu içmiş adamlar kimi el ayagı yere deymırdi. Fikir götürmüşdü. Həmin gecə Famil de hansısa "toyda" içib gelmişdi. Ayılmasını gözləyə  bılmedı. Atasını tapıb goruşmek isdediyini dedi. Hec Famıl onu eşıtdımı , eşıtmedımı bilmədi . Elece yıxılıb yatdı. 

   Sabah o başdan Famıl onu yuxudan qaldırdı. Axşamki söhbet yuxu kimi yadında qalmışdı. Leyladan tekrar soruşdu. Leyla hec ne demek istemedi. Fikirindən daşınmışdı . Daha atasını axtarıb , tapmaq istəmirdi . Birden Qumurunun dedikleri düz olasaydı ? Esil heqiqeti 19 ilden sonra bilseydi? Ümüd etdiyi yerde ümüdleri puc olsaydı ? Bu 19 ilde cekdikleri bu heqıqetin qarşısında hecne olardı. Bu dunyada bır anası vardı  onu da itirerdi. Ondan sonra kime lazım idi ki? Ananın bu gunahını o mu daşıyıb heyatına sonmu qoymalıydı?

 Cox isrardan sonra Famıl onun agzından saqqızını oğurlaya bildi .

  - Qalx gedırık !

  - Hara?

  -Atanı tapmaga ...

         ***********

  Qelendarın maşınında Famil bir de qayını Anar Merdekana dogru gedırdıler. Beynı fikirden dumanlanmışdı. Başını sual işareleri davul cubuqları kimi deşırdi. Ne danışırdılar , ne soruşurdular bır şey eşıtmırdi. Getdıklerı yolu da gormurdü. Gözunun qabagına bır perde  cekib olacaqları kino lenti kimi gözünün qabagına getırır , özünü bu görüşə  hazırlayırdı. Axtarıb qəsəbədəki qacqınlar komitesıni tapdılar. Ad ,soyad verıb ünvan isdediler. Sorgu sual surundurmecılık, ora get , bura gel başladı nə başladı  

 - Siz kimsiz? Biz her gelene adres vere bilmerik. 

 - Men onun qızıyam

  - Başa düşmedim ay xanım? Sen onun qızısasa bu vaxda qeder atanın harda oldugunu bilmirdin?

  Dili girdi qarnına ne deyeceyını bilmedi. Kömeyine Qelendar catdı. Cibinden şax bir 50 minlik cıxardıb memurun cıbıne basdı.

 - Eşiii ,izim oglan da qızı gorüb, sevib, qızı goturub qacıb. Qacqınlıq düşüb here bir yere dagılıb. Atasının Merdekanda oldugunu bilirik, intahası adres bilmirik. Dedik bəsdir küsülü qaldıqları , aradan neçə il keçib , barışmaqları lazımdır . 

   Pulu goren memurun şüşeye oxlayan boz gözleri  parıldadı. 

  - Heee bele deyın dee . Deynen xeyır iş var daa .Bayaqdan menım de vaxtımı almısız -  gülə gülə şkapdaki jurnalı çıxarıb vərəqlədi . 

 - Abbasov Abbas dediz ? Hə burda bizim qəsəbəmizdə məskunlaşıblar . 

  Məmur siyahıya baxıb adresi yazarkən  söz altda da qalmadı

 -Ama xeyır işin və bu qeder ayrılıgın şirinliyide bizim de payımız var haaa...

   Verilən adresi alıb yola çıxdılar . Ünvan cox da uzaqda deyildi . Böyük və şux işləməli dəmir darvazanı açıb ,çox gözel ve selıqelı bir baga girdilər . Səliqəli xiyabanların kənarları dekoratıv gül kolları ilə bəzənmişdi . Müxtəlif bilinməyən hansısa nağıl və hekayə qəhrəmanlarının mərmər heykəlləri ,  sanatoriyanin bağına xüsusi yaraşıq verirdi . Sanatoriya korpuslarının balkonlarından asılmış paltarlardan hiss olunurdu ki, bu korpuslarda artıq xəstələr və istirahətə gələnlər yox , qaçqınlar yaşayır. Yerindən yurdundan didərgin düşmüş xalqı hökumət ictimai binalarda müvəqqəti yerləşdirmişdi. Oz evinin rahat şəraitindən , gen - bolluğundan çıxıb hökümətin sığınacaq üçün verdiyi  1 və ya 2 otaqlı bu ictimai binalarda yaşayanların nə qədər açınacaqlı bir şəraitdə yaşadıqları binaya baxanda bilinirdi . Hər kəsin öz çıbı hesabına çəkdirdiyi su və kanalızasiya borularının  səliqəsizlıyi , bu gözəl bağın gözəlliyini pozurdu . 

    Bağın sonunda yerleşen binaya yaxınlaşdıqca üreyinin sesini özü de eşidirdi. Binanin girişinde heyetde oynayan 11- 12 yaşlı bır uşaga yaxınlaşıb ad - soyadı dedıler. Burada  belə bir adamın olub olmamasını soruşdular , uşaq elini pilekene teref uzadıb:

   -Üçüncü mertebe sag terefdeki birinci qapıda olurlar -dedi .

  Kişiler pilekene teref keçdiler. Leyla ayaqlarını güclə sürüye suruye onların arxasıyca yuxarı qalxdı.Taxta pilekenlerden gelen sese donub baxanda hemin uşagı yanında gordü. 

 - Sen Leyla döyılsen?

   Qız caşıb qaldı. Bu kimdi? İlk defe geldiyi və  tanımadıgı yerde bırı onun adını çəkir ? Bu kim ola biler ki? İlk aglına gelen şey tanımadıgı, üzünü gormedıyı, varlıgını bele bılmedıyı qardaşı oldu. "Belke "o" -nun ogludur? "- deye düşündü. 

 - Menı tanımadın?Arazam dayna booy. Samaya nenemın nevesıyəm, Yaqutun Rafıqın oglu . Yadında odunların üstündə oturub bizə kitab oxuyurdun ee... 

   Uşaq heyecanla özunu tanıtdırmağa çalışırdı 

   -O vaxt balacaydım indi yekelmışem. Mektebden cıxıb bıze gelırdın eee yadında döyul? Bıze kitab oxuyardın ee... Ay Allah yadında döyül ?  Qardaşlarım vardı Elgün..

  - Tanıdım-  Leyla onun çiyinlərindən tutub onu qucaqladı - Senın qadan alım. Tanıdım - Leylanın gozlerı doldu . Bu uşagın tanışlıgı onu nenelı babalı günlerine qaytardı. Beyenmedıyı o  qaygısız gunler hardaydı. Ehhh heyat ne qeribesen. Heyat adamı ele surukleyır ki, insan o beyenmedıyı gunlerın deyerını o zaman anlayır. Yad bir yerde ozune dogma tesellı tapmışdı sanki.

   -  Maşallah boyumusen . Maşallah tanımadım . 

   - Balaja qalmıyajaydım haa 

   - Siz də burda olursuz ? Yaqut xala necədi ? 

  Yaxşıdı, hə burda oluruq deyy o qapı bizimdir . Mama , ay maa - deyib qızın elınden cıxıb sevincek evlerıne qacdı- Gedim maamaa deyim ...

  - Dayan Araz deme gedirik indi başqa vaxtı gelerık. 

   Familin sesi onu pilekenlerı qalxmaga mecbur eledi. Tez tez cıxıb pilekenleri sona catıb geldıkler unvanın qapısında dayandılar. Leylanın üreyi yerinden cıxırdı. İki defe derınden nefes aldı. Onunla gelenlere baxdı. Sanki gözlerıyle " menı bu zülümden qurtarın" deye onlara  yalvarırdı. Onlar da caşqın caşqın "indi ne edeceyık " deye bır- bırlerıne baxırdılar. Kimse qapını doymeye cesaret etmırdı. Hamı heyecanlıydı. Qonşu qadın ümumi dəhlizdəydi Ordakı yad adamları görub:

  -AY ogul ,ay bala,  kimi axdarırsız, kim lazımdı. - deyende yene Qelendar dıle geldı .

 - Abbas kişinin evi buradır?- deyib qapını doymek isdeyende qapı acıldı. Ovurdları içine batmış xırdagöz, yanagında iki böyük et xalı olan , 45 - 50 yaşlarında bir qadın qapını acdı. Eynındekı uzun tırkotın parcadan tikilmiş xalatı ele bil ki veşılkadan asılmışdı. Çelimsız zəif solgun benızli bir qadın qarşısında dayanmışdı . Leyla qadının qarşısında donub qalmışdı xəyalı onu uzaqlara çəkmişdi . Qadın ona tanış gəlirdi , yəqın ki nə zamansa hardasa bir birlərinə rast gəlmişdilər. Qadın da ona çaşqın çaşqın baxırdı .Ortadakı bu sessızlık her kesı oz düşüncelerine qerq etmışdı. Hamı eynı şey düşünür. "Göresen bu cagrılmamış, gözlenılmez qonagı nece qebul edecekler? Belke ele cıgırıb- bagırıb onları burdan qovacaqdılar..." Amma Leylanı isə  bır şey düşündürürdü." Gor ata bildiyim bu adam anamı kime deyişib. Tfuu senın zövqune. Anamın indiki vaxtı bele gözeldırse gor genclıyı nece gozel olub. Hayıf anamdan ". 

   Nəhayyət qadın dilə gəldi ;

  - Kimsiniz, kim lazımdır ... men sizi tanımadım axı? - yene Qelendar agzını acıb nese demek isdeyende Leyla başını qaldırıb üsyankar bir görkrm aldı .  Başını dik tutaraq megrur bir baxışla qadına  baxıb :

  - Men Leylayam - deyende ...

20 BÖLÜM 

   - Men Leylayam - deyende qadın  içini cekib ona sarıldı. 

 - Senin qadan alım Leyla, Ne yaxşı ki geldin , heç bilirsən nece illerdir,atanın gozu yoldadır - deyıb, onları bayırda qoyub özü iceri qacdı.

  - Ay Abbas durr ! Dur bir gör kim gelib eee , dur ! Qalx ayağğa ! - deye hay küynen içeri kecdi . Leyla da onunla  gelenler de  bele bir sehne olacağını  gozlemırdiler. Bele qarşılanmaqlarını hec xeyallarına da getırmırdıler. Onların düşündükleri şey bu cağrılmamış qonaqlara üz vermemek idi . Ele onları tanıyıb bilmeden  qapıdan qovmaq idi. Tam əksinə onlar  başqa bir səhnəylə qarşılaşmışdılar .Hec anası onu gorende bele sevinməzdi. İndi bu yad qızı, hem de atasının ikinci arvadı onu görub sevınmişdi. Görəsən bu içdən gələn bir sevinc idi yoxsa ?  

   İceriden hundur boylu, enlikürek, dolu bedenlı cox yaraşıqlı,beyazlaşmış uzun saçlarını barmaqlarıyla gerı daranmış,  yaraşıqlı bır kişi bayra cıxdı. Qızın icine bir qürür hissi doldu" deyirem axı men gözellıkde kime oxşamışam - Atama ! Maşallah atam yaraşıqlı kişiymiş" - deye gülümsedi. Eynı zamanda ,bu kişi ona cox tanış gelırdi. Ele bil hardasa gormuşdü. Kişi ona yaxınlaşdıqca xatırladı." Heee  bildim , o Samaya bibigilin qapısındakı maşın düzəldən cuhuddur"...

  Bir guclu qollar ip-isti nefes onu bagrına basdı.

  - Leyla,qızım ...

   Beli. Bu o vaxtı cuhud deye bildiyi həmin adam onun doğma atasıymış ve bu gun atası ona "qızım" deyib sarılmışdı. Ata qız çox duyğusal anlar yaşayırdılar . 

   Ne qeder hesretin cekmişdi bu kelimenin ,neçe geceler yorğanı başına cekib ağlayanda üzünü görmediyi atasının  diliyle "ağlama qızım" deye özünü teselli etmişdi. Bu gün bütün xeyalları gerçek olmuşdu. Bu gün atası ona xeyalında yox gercekden "qızım" deyib sarılmışdı . 

   İkiside bir birini qucaqlayıb  başların bir-birinin başına qoyub gözlerini yummuşdularsa da içlerinde caglayan şelaleden sessiz çay kipriklərinin arasından sel olub axırdı. Bu duygusal sehne nece deqıqe davam etdı bilmedi. Ne de kimse bu tablonu pozmaga cesaret etmırdi. Arada 18 ilin hesreti vardı. İllərlə içlərində yıgıb topladıqı göz yaşları indi  ümmana dönüb  tügyan edirdi. 18 ilde içlerındekı tüstülenen  övlad, ata vulkanı bu gün püskürüb lava kimi gözlerınden tökülürdü , yanaqların yandırırdı. Onlara bu vezıyyetde kim yaxın dura bılerdi ki? 

   Nəhayyət ,Leyla gözlerıni acdi. Atasının cıynı üzərindən onunla gelenlere baxdı. Qayını Anar pilekenlerın başına çekilmiş bu ürək dağlayıcı sehnenı gormemek üçün üzünü yana cevirmişdi. Arada yaşarmış gözlerini sıxırdı. O daşürek sandıgı eri ...onsuzda qarabeniz olan rengi heyecandan bulud kimi qaralıb ,  dolmuşdu . Gözleti qan canağına dönüb , onlara baxıb aglayırdı. Hele Qelendar ...  Cibinden iri xetli ag desmalını cıxarıb fışıltıynan burnunu silib pencerenın qabagında o boyda govdesını kağız kimi  buzub honkurtuyle aglayırdı. Ele aradakı sükutu da onun honkurtüsü pozurdu. 

  Yaxındakı qonşu arvadlar da kenardan baxıb bu qızın kım oldugunu qaş - gozle him- cimle  bır bırınden öyenmeye  calışırdılar . Leylanın terpenişinden ureklenen Qemerin sesi bu sükuneti pozdu : 

  - Gelın içeri gilin! Qapıda dayanmayın , onşulardan ayıbdır. 

  Ve iki gün onlarda  qaldı . Bu iki günde bır defe de olsun ata- bala bır bırlerıylə kəlmə kəsib danışmadı. Bu iki günde Leyla cesaret edib bır onu soruşdu ki;

  - Sen menim atamsan?- vessalam. Ne danışdıysa  Qemerle danışdı. Atasıynan üz - üze gelende donub qalırdı. Ona ata demeye bele dili gelmirdi. Daha dogrusu hec deye bılmırdi. İllerle üreyinde ,  beyninde qalaqlanmış suallar , ürəyində  danışdıqları, atasına yazıb cırdığı mektubdakı sözler uçub harayasa  getmişdi . Atasıynan danışmağa bir kelme bir söz tapa bilmirdi . Belke de üreyinde qalaqlayıb yığdığı sözün , sualın ağzını açsa suallar dere olub daşardı , ümman olub dolardı . Belke de atasıyla üzü üze gelmeye hele hazır deyildi . içinde bir qorxu vardı , "birden suallarımdan bezib meni inkar eder "  deye . Odur ki susurdu . 

   Bu iki günde yaxınlarında olan əmileri  altı qardaşın bir bacısı olan bibisi geldi. Babası öz ailesiynen  geldi. Amma mektebe onun yanına gelen Benövşe nenesi yox idi,  Benövşe nenesi rehmete gedıbmiş. Babasını ikinci defe evlendırıbler. Babasının ikinci evliliyinden  8 yaşında  bir qızı varidi. Ve nehayyet  Atasının uşaqları, yani Leylanın  bacı qardaşları. ..

   Leyla Qemerden atasıyla evlendıyinde hamile olduğunu soruşdugunda  Qemer ümumiyyetle o vaxtkı hadıseleri boynuna almadı.  Leylanın gözlədiyinin tam əksinə atasıyla tanışlıqlarını tamam başqa mövzuda dedı . Danışdıqca dilinin dolaşmasından , tez tez tərini silməsindən aydın olurdu ki özü də yalan danışmasını bilmir . Qəmər deyurdi ki , guya hec onun atasını tanımırmış. Abbasla Lalə boşandıqdan sonra bibisi qızi onu Abbasa gosterib. Abbas Qəməri görüb və bəyənərək ,  onunla evlənmək istədiyini deyib . Və beləcə guya Abbas onu qaçırmaq üçün qardaşı arvadıyla onun iş yerinə gəlib gözləyib . Qemerin dediyinə görə  ilk defe abbası elə həmin  günü görübmüş . Guya onu qacıranda Abbas penceyinin bir qolunu geyibmiş bir qolu penceyin altında qalıbmış . Qemer onun penceyin altında qalan qolunu görmeyib , ele bilib ki onu qaçıran oglan şikest imiş . Hem yetim qız olduğuna hem de qismetindeki oğlanın şikest olduğuna ele maşında özüne divan tutubmuş . Hec qız onu görub tanımamış . Abbas onu qacırıb ona  toy etməyibmiş .Ve toy elemedıyıne göre hele de Abbası bagışlaya bilmir...neyse...

   Qəmərlə Abbasın ilk qızları yarimçıq doğulubmuş , cox zeyif olubmuş. Leyla o qızın dogum tarixini soruşdu . Qemer onun dogum tarixini deyende Leylə ürəyində bu uşağın ana bətninə düşdüyü günləri hesabladı . 

  - Demek anam yalan demırmiş , bu qız menden gune - bır yaşıddır . Aramızda ay ferqı var- deyende Qemer onun uzune ters ters baxıb narahat bır şekilde :

  - Gelen kimi uşaga qalmışam 1 çı uşaq yarımcıq dogulub cox zeyıfmış qalmadı  öldu. Onnan sonra 2 cı de qalmadı o da oldü. 3 -cü  Sedaqet, 4 cu Nezaket, 5 ci oglum olub ona da atamın  adını  qoymuşam Mireli. Atam köhne şexsiyyetlerden olub .O vaxtkı musavatcılardan idi. Sonra siyasi iftiraya  qurban getdi . Atamı da aradan goturduler. Anam da onun derdine doze bilmedi... Qardaşımla yetim qaldiq- Deye sohbetin semtini deyişdi.

  Bacısı Sedaqet ondan 2 yaş balaca idi. Nezaket de Sedaqetden bir yaş balaca idi. Qardaşı Mireli ile  Nezaketin arasında 4 yaş ferq vardi. Leyla adlı bacılarının olmasını bır  dənə evin böyük qızı  Sedaqet bilirdi, O birileri ilk defe Leylanı gorende caşıb qalmışdılar.  Sedaqet bu il 11 ci sinifi qurtarıb, işlerini unversıtete verecekdi. 

   Atasının ailəsi çox medenı ve modem  bir aile idiler . Evdekı boyük kicik yeri bilinse de evdeki bütün hakimiyyeti perde arxasında Qemerin elinde olması her deqiqe sezilirdi. Qemer bütün aileni kimseye hissetdirmeden nizamlayırdı . Kenardan baxanlar bu ailenin başında olanı alqışlayırdılar . Daha bilen yox idi li bu kiçik dövletin başçısı Abbas idise de ,  idare eden onun ağıllı veziri idi .Uşaqlar atalarıyla serbes danışır, söhbet edir , hazırda ölkədə gedən siyasi oyunları atalarıyla müzakirə edirdilər . Dərsin dər zamanı var idi , söhbətin söhbət. Uşaqlar  derslerini də atalarıyla öyrenirdiler . Ataları savadlı adam idi . Pencerenin sağına qoyulmuş kitab reflerindeki ,  müxtelif elmi ve bedii kitablar bu ailenin son derece ziyalı bir aile olmasından xeber verirdi .Kitabların arasında eline aldığı 96 vereqli defterlerdeki elyazmalar Leylanın tecübüne sebeb oldu . 

  -  Bu defterdeki əlyazmalar kimindir ? 

  - Alikin (Qemer Abbasın adıni cekmezdı, ona Alık deye müraciet ederdi). Genclıyinde cox yazardı . Qaçqınçılıqdan qabaq neşriyyatnan danışmışdı. Gördüyün o defterlerin hamısınıcap edecekdi . Nece illerdi Rusetdeydi. Gelende dedi ki, kitab cıxardım. Qoymadım . Dedim evi qurtaraq, uşaqlar böyüyür. Sora ...

 -  Siz bes nemgilnen qalmırdız ki ? 

 - Yox . Orda Sedaqet olana qeder qaldıq , qagamın dededen qalma bir evi vardı , qardaşım Genceli qızı aldı , sora köcdü getdi Genceye . Ev boş qalınca biz de köçdük ora . 

 - Ne yaxşı izin veribler . Anamgili ele onların heyetlerinde ev tikdirmeye izin vermirmişler ee. Ayrılmaq istemirmişler . O vaxt 26 30 neferlik aile bir damın altında qalırmışlar . Bes ne yaxşı sizi başqa kende getmeye qoyublar ?

  Qadın dodaqların büzün ağzını eydi . 

  - Hünerleri neydi ...

  Ve o günden anladı kı , Qemer o ocağa gelenden o evde cox deyişiklikler  baş veribmiş . Anasının qaynata yanında uşağın götüre bilmemesi , qaynata yanında gelinin sesinin çıxmaması , gelinin hamıdan gec yatıb , hamıdan tez qalxması, qaynata,qaynana evde olarken gelinin öz otağına girmesi eyıblıyı ,erden bir şey isteme və ya bir şey aldırma , er bir yere gederken , görüşme ,  uşaq ortasından catlasa bele , uşağını sakitleşdirme, baş örtüb yaşmaq çekme kimi deyişmez adetlerin Qemer bu  aileye geldiyinden deyişdiyi , yeni qanunlar tertib olunduğu belliydi .Qemer gelenden sonra keçmiş tebli aile yeni müasir bir aileye dönmiş imiş . 

  - Yazıq anam, başına ne gelib ,  avamlığından,  saflığından gelib , indi dili basıb bizi yeyir. Belke ele o vaxtı bunun kimi özün hayasızlığa vursaydı ,evi dağılmazdı- deye düşünerek içini cekdi . 

  - Neyse kaşke ele kitabların cıxartsaydı,  ne kitab bize qismet oldu , ne de ev

   Qadının söhbeti onu fikirlerinden ayırdı 

   - Rusetden getirdiyi pulu verdik qağamın köhne evin söküb yerine teze ev tikdik. Cemi 8 ay içinde oturduq . Ermeniler başladı bombanı yağdırmağa ...

  - İndi de cıxarda biler de ...

  - Yox eşi, neynen. Hardaydı o imkan . O vaxtı vezifesi , xetri hörmeti vardı . Bütün rayon hamı atanı tanıyırdı . Meclislerde  ona adelnı sayılıb seçılıb stol açılardı adına, qabağına maça gelirdi. Camaat  10 manat , 25 manat nemer yazdıranda atan 25 liyi "qazanaçdı" - ya qoyardı . Toylara nemere "zayom" yazardı . Neter deyerler ee "Bağda erik var idi ,salam Melik var idi , bağda erik qurtardı ,salam Melik de qurtardı " İndi çörekpuluynan ,  bazarda alver elemekle ancaq evi dolandırır . Hele uşaqların hazırlığı . Sedaqet bu il qebul olacaq , initsuta gedecek ,eyni var ,başı var ,gezmeyi ,  xercliyi ... eh... ele bilirsen uşaq oxutmaq asandır ?Kitab cıxartmaga pulu ne gezir. Düzelmişdi her yarağı qalmışdı saqqal darağı . 

    Qəmər qızlarının problemlərini , istəklərini saydıqca Leyla rəng alıb rəng verirdi . Leyla uşaq olmamışdı ki, ata qazancı yememişdi ki ,bacı qardaşı kimi ata puluna möhtac olmamışdı ki, hazırlığa getməmişdi , atadan geyim istəməmişdi , gəzməyə xərclik ummamışdı . Nə bilirdi ata qazancı nədir , ata qayğısı nədir ?

    Qadın danıişdıqca Leylaya bu ilhamın hardan geldiyini lap yaxşı anlayırdı . Demek ki, Leylanın yazıb yaratmeq hevesi genden gelen bir şey idi . Ele atadan olan qardaşı da hele 7 de oxumasına baxmayaraq , yazıb yaradır ,  şerleri qezet ve jurnallarda çıxırdı . 

   Bacıları ve qardaşının ataları ile semimi münasibetlerine , zarafatlarına ,  böyük adamlar kimi oturub ölkenin problemlerinin müzakiresine , serbest fikir yürütmelerine,müzakireler aparmağına, her axşam ailevi yemekden sonra domino , şahmat , nertaxta , loto oynamaqlarına , alıb getirdikleri qezetdeki krasvordları beraber hell etmelerine qibte edirdi. Heyatında görmediyi ata -övlad münasibeti belemi olur? Ya övlad onun kimi atadan utanıb,  cekinmeli idimi?Bax ona caşıb qalmışdı . Qemerin Leylanın atasından utanıb cekinmesini hiss ederek atasıyla onun arasında körpü olmağa çalışırdı, onu atasına daha yaxın etmek meqsediyle ;

  - Leyla niye kenarda qalmısan gel qoşul onlara da sen de...- dese de atasıynan danışmağa bele ürek elemirdi . Elediyi yanlış bir hereketden ,danışdığı yanlış bir kelmeden bu xoşbext aile tablosunu pozacağından qorxurdu. Özünü onların yanında artıq bir şey kimi hiss edirdi . Onlara yaxınlaşsa, bu artıq onların gözüne görünecek ve onu silib atacaqlarından qorxurdu .Özünü onlara yaxın düşürmemeye calışırdı . 

  Hele Qemerin qızlarıyla münasibetine şerhsiz sözün esil menasında paxıllıq edirdi. Ömründe anasını bele diqqetli , qayğıkeş, bu qeder övladına düşkün bir ana kimi görmemişdi. 

  Anası zehmetkeş idi. Bütün günü çalışıb çabalayırdı , evde yemek içmekden , heç bir korluqları yox idi . Bütün günü ev üçün nese edirdi alıb getirirdi . Hele o vaxt heç kimin evinde Allahın serinlendirici peri tapılmayanda onların evinde kondisioner işleyirdi. Yataqxanada camaat su isidib vannada çimende onların duşlu hamamları var idi ,metbexlerinde isti suyla qab yuyurdular . Bir sözle , anası pul qazanmaq üçün yaranmışdı,  ev qurmaq üçün , gelecek qurmaq üçün  yaranmışdı. Liderlik və idarəçilik üçün  dünyaya gelmişdi . Ana olmaq üçün yox. 

   Geldiyi günün seheri ABbas qoyun alıb  getirdi;

   - Seyid Lazım Aganın ocagına bu gun ücün qurban demişdim. İndi hardadı o ocaq? Ermenide...Nətəhər gedek ora? Eşi Allah sesimi eşitdi meni qızıma qovuşdurdu. Qurbanım qebul oldu.  Çox şükür Allahima . Ele burda kesecem qurbanımı - deyıb bir molla getırdı duasını oxutdu, qurbanın kesdi,  analığıyla qonşulara qurban eti payladı . Hem de qonşuları onu tanımış oldular . 

  İkinci günün axşami köc külfet eve toplananda Qemer sandıgını acdı. Eşyaların altından eski bir uşaq  yorgancasına bükülü bir baglama cıxardi. 

   - Aç!- deyerek Leylanın qabagına qoydu. 

   Leyla teccüüb icerisinde baglamani acdi içinde birinci və ikinci sinif üçün mekteblı cantası, o vaxtın iki cızıq ve riyaziyyat defterleri, karandaşlar , plastirin, rengberenq qelemler ve o vaxtın elifba kitabı var idi. 

  - Bunlar senındır. Sen mektebe geden ili atan alıb sene vermek isteyırdi. Amma ananla nenen görüşmeye qoymadılar. Hec aldıqların da qebul elemedıler. Sen ele bilme atan seni fikirleşmeyib. Ele bilme seni öz balalarından ayırıb . Yox ... Atan senı hemışe fikirleşib hemişe isdeyib ki, sene sahib cıxsın ama imkan vermeyıbler nənəngil ki , atan sene atalıq elesın . Sənı hemışe ondan qoruyublar . 

   Qəmər sabdıqdan başqa bir bağlama çıxartdı . Bağlamanı açdı. İçındə saralmış kohne uşaq yorgancasın ona uzatdı. 

  - Bu da anan seni gotürüb evden qacdıgı gün bibingilin arxına düşen hemin yorgancadı . 

  - Demək  anamın məni götürüb niyə getməyindən xəbərin varmış , özün də deyirsən ki , atani məni qaçırdanda görmüşəm ilk dəfə . 

    Qəmər Leylanın bu sözündən tutuldu amma özünü tez ələ alıb əhvalını pozmadan davam etdi ; 

   - Sedaqet dogulan güne qeder atan bu yorganla yatırdı.Senın iyini ondan alırdı.  

   Sandıqdan başqa bir baglama cıxardı.

 - Bunu da Rusetde işleyende sene almışdı- deyıb baglamanı acdı. Samaya xaladan yolladı sənə. Nenen Samaya xalaynan dalaşdı , almadı hədiyyəni . Geri qaytardı. Seherı eşitdik ki ,arvad gedib sene başqa palto alıb . Allaha and olsun ele bil ki ,Alikin  üreyine gülle vurdular . Ele pis olmuşdu ki...Ondan sonra and icdi ki , bir de hec ne elemiyecem .Qızım özu axtarıb menı taparsa tapar, tapmaz menim vicdanım allahın qarşısında temızdir...

  Leyla dərin duyğular içində bağlamanı açdı . Aman Allah bu o şuba palto idi. Eynen sarı şuba palto... O gunler kino lenti kimi gözlerinın qarşısından kecdi. Demek hec ne onun düşündüyü kimi deyilmiş. Hec ne ona deyildiyi kimi de deyilmiş. Demek ayrı da olsalar atası hemışe ona qaygısını, sevgisini vermek isteyirmiş. Demelı onu bu sevgiden, qaygıdan mehrum qoyan anasıymış, nenesiymiş... Xeyalındakı o sevgi dünyasında onu yelkensiz qayıq kimi sahibsiz qoymaga vadar eden ele öz ailəsi imiş. Sen deme bu qeder vaxtlarda  o sevgi dunyasında qapalı bir qefesde yaşayırmış. Ele bir qefesde ki, o qefesde her şey varmış, ne isteseymiş olurmuş , neye el uzatsaymış onu verirmişler bir sevgini yox. Orda her şey vardı , bir sevgi yox imiş. İndi başa düşdü ve tesdiqledi ki, kim dünyanı nece tutursa sonacan ele gedir. Toxumu sevgiyle qoyulan fidan sevgiyle boyüdüler , sevgiyle barı gotürüler . Anasının ona qarşı bele qeddar olmasını hec cür aglına sıgdıra bilmirdi. Her şeyi inadına edib deyek ki, Abbasa ceza vermek isdeyib. Bes Abbasa ceza verdiyi bu ceza qızının ne hala düşeceyini gormürdümü? Atası oxumuş , yaxşı yerlerde işlemiş, geniş cevresi olan bir adam idi. Ondan Leylaya ne zerer gele bilerdi ki,

 - Hele Benövşe neneni bilseydin.. Qemerin sesi onu fikirlerinden ayırdı - Ele bil öleceyini bilirdi. Ele Leyla deye -deye qalmışdı. Yazıq bu şuba geri qayıdan günü yaman esebleşdi.Ele hemin axşamı həyətdə ocaq qalamışdı . Yekə teştlə bir  gilenar bişirirdi . Ele ocagın başında infarkt vurdu .yazıq arvad qaynayan tiyanın içinə düşdü . Yazıq getdi... 

    Seheri günü Famil geldi . Oturub yediler icdiler. Hazırlaşıb getmək istəyəndə atası onları bağrına basdı . Cibindən qızılqabı çıxartdı . Familə bahalı bir üzük almışdı , üzüyü Familin  barmağına taxıb Leylaya baxdı .əlindən tutub onun ovcuna qedimi qızıl bir sikke  basdı . Leyla da Famil də onlara təşəkkür edib öpüşüb görüşdü . Bayaqdan o buri otağa qoyulmuş hədiyələri gətirdilər . Ailə xatirəsi olan bahalı və qedimi bir xalcanı Leylaya hediyye etdilər. Qəmər Leyla üçün də pay püşk almışdı . Düzü Leyla Qəmərdən bu qədərini gözləmirdi . Həmişə nağıllarda oxuduğu ögey anaları cadı bıri kimi bilirdi . Demək ki elə deyilmiş ,dünyada yaxşı adamlar da var imiş . 

   Qapıdan çıxanda Abbas kişi Famıle  tapşırdı kı,ayın 18 de anasıgılı de göturub onlara gelsınler. 

   Həmin gün qapıdan içəri girəndə qarşılaşdığı sürpıriz Leylanı çaşdırmışdı və yalnız indi yadına düşürdü ki bu gün onun ad günü imiş ! Bütün Abbasovlar nesılı onlarda idi.  Atasının evi elə bil toy evi idi . Otaqlarda açılmış böyük masalarda can dermanından tutmuş quş südüne her şey vardı . Heyetde qurulmuş ocaqlrda aş , bozartma qazanları buğlanırdı , manqallarda düzülmüş lüleler, tikeler, toyuq, quyruq kababının qoxusu bütün sanatoriyanın heyetine yayılmışdı . Demelı atası bu 19 ilde onun dogum günün unutmayıbmış. Ama anası ... yanında ola ola bır defe qızının dogum gunu bele yadına düşmeyib heç...

                                        *****

   Qonuşuluqda yaşayan qızlar Leylanın yanına geler beraber ders oxuyardılar . Leyla onları unversıtete hazırlaşdırırdi. Yene hardasa üreyinde bir qıgılcım közerirdi ki, ne zamansa erini ve qaynatasını dıle tutub yola getırsın. oxumasına icaze alsın. Amma bu ümüd  qıgılcımı gunu gunden ölezıyıb sonunda sönmeye başladı. Hemın gün ki , qaynatasıyla bu barede danışanda  qaynatası ona keskin sözünü demiş ve bu meseleni burda da bağlamışdı . 

  - Dördü Naxcıvanda var , biri də burda . Beş qızdan bırını oxutmamışam. Gelınlerım de oxumayıb. İndi bir sen oxusan ayrı seckilik olar, qızlarım deyecek menı oxutmadın gəlini  oxutdun. Olmaz.. 

   Bu söhbetden sonra oxumaqdan ümüdünü tamamen kesmişdi . Taleye boyun eyib qısmetıyle barışdı. Zaten evlenmeden önce , qebul imtahanların vermışdı, hec ondan da xeber tutmamışdı. Nenesının evınde dustaq heyatı yaşamasaydı , belke de her şey sıfırdan  deyışecekdi. Belkede unversıtetı qazandığını bilecekdi,  heç Famillə qaçmayacaqdı ,oxuyacaqdı. Famıl de Rusiyaya gedecekdi. O orda bırın tapacaqdı. Leyla da onu unudub heyatına davam edecekdi. Bazen valıdeyınler "qızımı qoruyuram"- deye o qızı bilmeden ucuruma surukleyırler. Özləri də hıss etmeden o ucurumdan atırlar. Bəzən güvənsizlik insanın ən böyük səhvinə yol açır . Leyla da ailəsinin ona güvənsizliyindən uçuruma sürüklənənlərdən biri olmuşdu . 

   Hələ o vaxt Leyla gil Bakiya gəlməmişdilər . Qaynanası gilnən qalırdı . Qonuşuda Feride adında bir qız var idi, Mektebin sonuncu sinifinde oxuyurdu. Unversitete hazırlaşırdi. Daha dogrusu Leyla onu evde hazırlaşdırırdı. Bir gün dersden sonra xatıre defterini Leylaya verdi ki, xatırelerın yazsın. Derslerin beraber hazırladılar, gedende Leyla ona

   - Feride, sene bir şey desem elıyersen?

   - Bu ne demekdi niye elemirem ki?

   - Amma hec kime , hec ne deme haa,  bax desen , sennen ömürlük küserem.

  - Delisen narahat olma sen bu qeder qızıldan qıymetlı vaxtını menım ucun alırsan . İndi deyırsen senın bır isdediyini elemiyecem ki?

  - Onda mene bu ilki qebul imtahanlarının cavabların tap getır . 3 cü qrup üzre. Yaxşı ?

 - Ele bu?

  - He .

  - Allah etini töksun neter tapşırdınsa "hec kes bilmesin "deye , dedim ,indi  gören ne deyir bu - deyib güldü ve getdi. 

   Acıb xatireni vereqledi. Suallara baxdi. Aglına 3  sual ilişib qaldi. " Siz kimsiniz" , "ünvanınız ve telefon nömreniz" ve ''Heyatda itirdiyiniz ve qazana bilmeyeceyiniz şey?"- Bu sualı oxuyub cox qeherlendi. Qoz boyda bır şey  düyünlenıb bogazında qaldı . Bütün yaşadıqları, butun heyatı , bütün arzuları, xeyalları gözünün qarşısından bir udum su kimi gəlib kecdi, 18 yaşı vardı . Sanki bir ömür yaşayıb bitirmişdi. Sanki 18 yaşındayken 80 yaşlı sonsuz bır qarı olmuşdu. Bundan sonraki gencliyini , bundan sonrakı geleceyının xeyallarını qura bilmirdi. Planını cıza bilmirdi. Qelemi eline alıb " Siz kimsiniz?" sualına  "SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNİ "  deye yazdı.  Bu teqdımatdan sonra adres və telefon nömrəsi sualına heç düçünmədən  "Bu dunyanın qapalı qefesi. Qefesde telefon olmur '' Üçünçü sualı bırde tekrarladı . Sanki  80 yaşında oturub geri - 17- 18 yaşına baxdı. Bu sualın üstündə bir neçə dəfə gedib gəldi . Nəhayyət  başını dəftərin üzərinə əyib ağ xanaya qələmi basdı . Defterın vereqıne 2 damla yaş duşdü . ''Heyatda itirdiyiniz ve qazana bilmeyeceyiniz şey?" Sualına bir kelme söz yazdi "GENCLİYİM"...

   Suallara cavab bıtenden sonra başqa yazılardan şerleri oxudu. Papuqay kimi hamısı eynı şerleri tekrar edırdi. Defteri vereqleyerken bir şer gözüne sancıldı. İnanmadi. Bir de baxdi. Yene inanmadi . Gözunu silib bir de , yene tekrar tekrar baxdi. Beli sehv görmemişdi. Bu şer onun beyninin mehsulu idi . 

Men ele bilirdim, sen heyatımın, 

Qışını dönderib , yaz edeceksen . 

Daha bilmirdim, cavan ömrümü , 

Bir gülün ömründen az edeceksen

Evveller men idim , senin heyatin . 

İndise olmusan sen ,menden uzaq. 

Ey menim heyatımda böyük günahım ,

Bes menim axırım nece olacaq? !

 Ay allah , deyırsen ,sev özgesini . 

 Duygusuz , üreksiz sevmek olarmı?

 Ürek menimkidir,  bunu bilirem

 Üreyi ikiye bölmek olarmı?

   Üreyi quş kimi pervazlanıb xatıre qanadlarında xalası qızıyla redaksıyaya getdıyi günlere uçdu. Bu onun hansısa qezetde 93 ilde cap olunmuş şeri idi, Ne qeder xatırladı , qezetın adını yadına sala bilmedi. Qalxıb yeşiklere yıgdıgı kitabları eşdı , vereqledi. Kitabların birinin arasından hemın şer yazılmiş qezet parcasın tapdı. Sadece cap olunmuş şerlerini kesib goturmüşdü. Hansı gezetden kesdiyi belli deyildi . Qiymetlı bir eşya tapmiş adamlar kimi defteri de  qezet parcalarını da götürüb Feride gile qacdi . Ve defterı qızın qabagına qoyub şeri gosterdi. 

  - Sence bu şer kimindi?

  - Bilmirem  !

  - Yene bir fikirleş

  - Valla aglıma biri gelmir. Teze şairleri tanımıram. 

  - Ay qız ne şair? - güldü - Men yazmışam. - Feride qulaqlarına inanmadı. Alıb şeri bir nefese oxudu. 

  -Ola bılmez!

  - Niye?

  - Ne bilim . İnanmıram daa- ovcundakı qezet parcasın defterin ustıne qoyub elıyle şeri qapatdı. Müelifin adın gosterib soruşdu. 

  - Adı ne yazılıb?

  -Leyla Ağdamlı

  - Bes men haralıyam?

  - Ağdamlı

  - Ay sagol- elini şerin üsdünnen cekib :

  - İndi oxu- dedi. Feride şeri oxuyub qurtaran kimi o biri şerlerını de bir bir qızın qabagına tokdü. Feride oxuduqca caşıb qalmışdı. Ne deyeceyını bilmirdi. 

  - Bes burda ne gezirsen ay ağılsız ? Bu cındırxanada ...Camaat deyır ,  imkanım olaydı burdan qacaydim bu da eşq mehebbet deyıb özünü oda atıb...

      21 bölüm

   Belece gunler bır bırıni qovaraq kecirdı. Heyat Leyla üçün sıfıra beraber idi. Heyatdan küskün yaşayırdı . Özünü tenha sayırdi.  Kimi - kimsesi olmayan yetim bir qerib kimi bilirdi. Çox isdeyırdı ki , kimse ona sarılsın , qoltugunun altına ceksin , ona mehebbetını versın. Ayların acısını kimese sarılıb aglayaraq canından cıxarmaq isdeyırdı. Amma tessüüf ki, kimse yox idi. Çox isdeyırdı anası gelsın . Gözleri yolda idi. Qonşu gelınler analarından agız dolusu danışanda ,analarının onlar için hazırladıqları dolu zenbıllerden xetırı cekdıyı qonşulara , refıqelerıne pay püşk edende ,cox isdeyırdı ki , Leylanın da anasından payı gəlsin . O da xətri istədiyi qonşusuna , qohumuna ana zənbilindən pay ayırsın . Qaynanasıyla , baldızıyla davası düşen gelinlerin hayına anaları geldiyi kimi , o da isteyirdi ki , döyülüb,  söyülende, ona işgence olunanda ona qahmar çıxanı olsun . Hayına anasını çağırsın .Amma kimsesi yox idi , kimse gelmirdi, kimsenin gelmemeyi de Leylanı hamının yanında dili gödek edirdi. Ailede ona hörmet eden bir qaynatası idi, onu da qayanası qısqanırdı . Atmacalarıyla, tene ve iradlarıyla Leylanı kişiden uzaq tuturdu. Hetta hardasa , hansısa arvadların ağzından eşitdiyi filankesin gelini qaynatasıynan oynaşırmış ,  filankesin arvadın qaynatası saxlayır sözlerinden , qaynatasıyla mehriban , semimi münasibetlerine ara vermişdi . Onsuz da əskisi tüstülü idi , dodağı sözlü qaynanasının ağlına hər şey gəlirdi .başının sakitliyinin ucbatından Leyla bu istiqanlı kişiden de qacırdı. Sadece qulluğunda dururdu. 

   Er evinde onsuz da sevilmeyen Leylanın üzerine her kes ayaq acmışdı , kimin nəyə acığı tuturdusa Leylanın üstünə düşərək hirsini boşaldirdi . Evdəkilər onu  alcaldır, tehqır edırdi . Mecburen bu heyata barışırdı. Çünki gedesi yerı ,arxasınca geleni yox idi .  Leyla adlı qız varmıydı , yoxmuydu ,  yaşayırmı , ölmüşmü  hec adını ceken bele yox idi . Cox sonralar anasına bütün bunları qınaq ederken anası ; 

  - Özüm gelib getmirdim ki ,yerin soyuq düşmesin , onların xasiyyetlerine alışasan- deyirdi    . 

    Qonşu qızı Feride qebul kağızların da tapıb getırmişdi. Leyla bu defe yüksek bal toplayaraq Tusinin tarıx faklutəsinə qebul olmusdu. Bu xeber Leylanı cox xoşbext etmişdi. Ele xoşbext etmişdi ki, qaynanasıgilnen yaşadıgı yarim ucuq  internat yataqxanasındakı qonşuları qucaqlayıb öpmüşdü . Hele qaçıb qaynatasına da sarılmışdı. Qaynanasının ona  ters -ters baxması , yancağını çimdikleyib başına qapaz salmasını da vecine almamışdı . 

   Belke de bu unversteti oxusaydı heyatı sıfırdan deyışecekdi. Ama kim idi ,onu oxudan? Hec razılaşmaq o yana dursun, hele eşidende ki, senedlerın vermeye gizlin gedib , Famili qızışdırıb saldılar Leylanın canına ki, "ata evinde gizlin iş çeviren qız , er evində allah bilir nə hoqqalardan çıxar. 

     Leyla Bakı ile rayon arasında qalmışdı. Kim hara isdeyır gelini ora teref cekirdı. Vaqiflə Famil arasındaki gərginlik səngimək bilmirdi . Qaynatası da oğlanıarının arasında qalmışdı . Leylanin qaldığı evin bir neçə sahibi vardı . Kim istəyir gəlir Leylanı sıxışdırıb evdən çıxardır rayona göndərir , bir müddət keçdikdən sonra , ara sakitləşən kimi Famil onu götürüb təkrar Bakıya aparırdi.  Yazıq qızın oturaq bir evi , rahat otagı,  isti yuvası yox idi . Rayonda bir otaqlı yataqxanada gerdek arxasında , Bakıda ise  qaynatasının ümumi aileye aldıgı evin şüşebend balkonunda yatırdı. Düzü Leyla  Bakını sevirdi . Yene orda balkon da olsa erinin qoynuna girib özünü qadın kimi hiss ede bilirdi . Eyer buna qadınlıq demek olarsa . Famıl içkiye qurşanmışdı. Her gece eve içkili gelır.Yersiz hereketler, şit zarafatlar edirdi. Kəskin alkol qoxuyan ərinin yatağına girmək əsil işgəncə idi onun üçün . Əri ayıq başıyla onunla dogru dürüst er-arvad münasibetinde olmurdu. Gündüz düşdüyü  ailenin qulluqcusu , geceler erinin meşuqesi idi . Erinin ona başqa gözle baxmagı ona yer edirdi.İsdeyırdı  ki ,erinin xanımı kimi olsun , er onu severek, nazını cekerek ona yaxınlaşsın . Sevgıyle yatagına girsin. Bele kobud münasibete de etiraz edende Famil dava salar qızı pis -pis söyüşlərlə tehqır ederdi. Onunla intim münasibetlerini qızın başına qaxınc ederdi.

  -Az sen deyildin altıma yıxılan? Nece lazımdır ... şem seni . Ölürsen eee ele şey üçün. İndi özünü ne naza cekirsen?

  Bu heyat , bu işgence Leylanı her şeyden usandırırdı. Bezen özü özüne teselli verib danlayırdı ki, "kişi xeylagıdır, gedib başqasıyla olmur ki , ne isdeyır arvadından isdeyır dee , xoşun gelecek gedib başqasının yatağına girse? Xoşun gelecek hansısa bır exlaqsıza dadansa ?  Erindir deee. Başqası deyıl ki? Halal , hümmet , qanunla nigahlı erındır dee. Bezdıresen ee yazıgı" deyib , belece qismetıyle barışırdı. 

   Günahı oldu olmadı , yumuruq təpəsində idi , Döyülmeyinin səbəbini də bilmordi . Vərdişkar olmuşdu döyülməyə . Bir gün döyülməyəndə çaşıb qalırdı ki görəsən nə olub ?  Döyülmək bir yana dursun . Famil döymekden üreyi soymurdu dartıb qızın üstündeki nişan qızılların da qırmışdı. Ata evınnen getırdıyı paltarları da cırmışdı. Qalmışdı qaçqınlara verilen kohne paltarların umuduna. 

  Qaynatası hérden bir maldan gelende  qaynının uşaqlarına xerclık vererken Leylayada xerclık vererdı."Memmed " vaxdı bir "nizami" , bir "memmed " ... Leyla da xerclemez yıgar özune paltar, corab ,ayaqqabı alardı. Hökümetın ona verdıyı çörekpulu müavinetını de alıb qıza vermırdıler. Özleri alıb xercleyırdiler. "Dama dama göl olar"  düşüncesiyle altı şirvan pul yıgmışdı. Cox isdeyırdı ki, ince bir boyunbagı alsın atasının ona verdıyı "beşliyi"  taxıb boynuna assın . Eıə bu məqsədlə bır gun erine bu isdeyını dedi. Görünür hemin gün erinin keyfi yerınde idi. Razılaşaraq Leylanı götürüb bazara getirdi. Leyladaki pulun ustunu duzeldıb Leylaya incə bır boyunbagı aldı. İlahi Leyladan xoşbextı kim var idi bu gün? Eri özü ilk defeydı tekbaşına xanımını yanına salıb bazara aparmışdı, cıbınden pul qoyub ona  boyunbagı almışdı , ayagına corab almışdı ,eynıne yubka , köynek almışdı. Hemde en geşengı, son model, bahalı . Hele qırdıgı qızılların da yerını doldurmaq üçün Leyladan hansı qızıl destı beyendıyını de soruşmuşdu. Hemen destı Leylanın qulagına boynuna barmaqlarına da taxdırmışdı. Beyenmişdi de. Alacagına söz de vermişdi. Açıgı Leyla bu gunku halından memun idi. Hetta emelli başlı forslanırdı da . Daha bılmırdı kı, bu xoşbextlık axşama qeder cekecek. Ne bıleydı ki,  erköyün eltisi qaynatası onunla Leyla arasına seckılık saldıgını behane edib evdə qalmaqal salacaqdı . Nə bilirdi ki Mətanət qaynatası Leylanı çox istəyir , Leylaya pul verır ona yox - deye erını qızışdırıb eve dava salacaqdı . Qayını da arvadının sozüyle atasına bır söz deye bilmeyib Familnen  dalaşacaq , dava bıcaqlaşmaya qeder gedib çıxacaqdı . Eri qanlar içinde qovrularken hekime bele goturmezler ki, işe polis qarışacaq,  qardaşı tutacaqlar. Bır gelın dul ,bir uşaq boynu bükük qalacaq. Yene de onların gözünde her şeyın , yanı bu hadıselerın günahkarı, sebebkarı Leyla oldu. Leyla qaynatasının xerclıye verdiyi pulları yıgıb özune boyunbagı almasaydı.Bu hadıseler də  olmazdı.  Qardaş qardaşı bıcaqlamazdı. 

   Artıq iki qanlı qardaş  bır evın altında beraber yaşaya bılmezdıler . Bele qerara geldıler ki, ara hekımler Famile kömek edenden sonra Famille Leyla rayona gelmemek şertıyleelə birdəfəmlik  Bakıda qalsınlar. Onları qonşunun maşınına qoyub Bakıya yola saldılar. Familin yarasından qan axırdı . Yol boyu Leyla qızdır adan yanan Famılın yarasına məlhəm etdi , yarasın sardı ...

   Bakiya gəldikdən sonra qismen de olsa ailənin durumu sabitləşmışdi . Familin yarası çırk etdiyindən sağalmaq bilmirdi .  Famili  həkimə apar asalar da Leyla özü onun yarasını yuyur ona məlhəm sürürdü. Famil öz canının hayında idi . Daha Leylayla dalaşmırdı .Öz ellerı, öz başları idi. Qaynanası buraya tez tez gəlirdi . Gələndə də taksı tutub rayondakı evın bütün  yuyulub ütülenesi paltarlarını da yığıb gətirirdi . Ozu o qonşu , bu qohum gəzmədiyi qapı qalmazdı . Məcbur Leyla  yığılıb qalaqlanmış paltarları yuyub qaynadaq , ütüləyib səliqəli bir tərəfə qoyardı . İşin ağırlığından gecələr sümükləri sızıldasa da , Leyla halından  memun idi. Çünkü onu erınden başqa  kimse danlamır , kimse alcaltmırdı. Erının hara getdı , kimnen  oturdu -qalxdı ,kimnen görüşdü qetiyyen maraqlanmırdı.  Bilirdi ki maraqlanda  cavab veren olmayacaq , qarışsa döyülecek.Başqa yolu da yox idi. Hərdən axşamları ailəsiylə Xanım xala gilə keçəndə həsrətlə pəncərələrinə boylanırdı . Elə istəyirdi ki evlərinə getsin. Ən cox atası üçün darıxırdı . Atalığının qayğıkeş siması gözlərinin önünə gələndə onun üçün burnunun ucu göynəyirdi . Evlərində olanda anasıyla oturub dərdləşdoyi yadəna gəlmirdi . Bir dərdi olanda atasıyla söhbətləşıb , ondan məsləhət alardı . İndi də onun məsləhətlərinə ehtiyyac duyurdu .

    Doğma atasına getmeyı heç  isdemırdı , özünü orda rahat hiss ede bilmirdi . Atasının bacı- qardaşları ilə xoş münasıbətlərini özündən asılı olmayaraq qısqanirdi . Bunu onlara hiss etdirməməyə çalışsa da , atasının evıne gedende özünü xoşbext kimi göstərsə də , nə çəkdiyini özü bilirdi.

   Bir gün analıgı ilə  bibisi onlara gelmişdi. İlk dəfə idi Leylaya gəlişləri . Leylanın yaşadıgı eve eve baxıb analığı agız büzmüşdü.

  -Atan sene cehiz vermek isdeyır bilmir ki ,neyın var neyın yox. MEn də deyirəm Alik hələ tələsmə , harda olacaqlarını heç özləri də bilmirlər . Deyirəm ,Leyla ,bir yerə yönləşın , birdəfəmlik harda olacagınızı bir deqıqleşdirin, ondan sonra atan cehizlərini alsın . Anangilnen də  barışın ,onlar sene ne alıblarsa yığ getır . Bız de baxaq gorek neyın catmırsa onu  da alaq verek . 

   Arvad bu sözlerı ele terzde deyırdı kı,hiss olunurdu kı , baldızının gözünde  özüne yer elemek üçün deyir. Eslınde son günlər Leyla da bunu hiss edirdi ki , Qəmərin onu gormeye gozü yoxdur. Belke de Leylanı hec ortaya cıxmasını da isdemirmiş. Leyla cox hessas bır  qız idi. Her şeyı qörürdü. Analıgının yaltaq münasibetını de, atasının nedense  qorxmasını da, nedense ehtiyyat etmesini de. Bele munasıbet Leyla ile onların ailesi arasında bir perde yaratmışdı. Famil isdemeseydı heç onlara getmezdı .Gedirdi atasının öz uşaqlarının derslerıyle  nece maraqlanmagını , onlarla semimi söhbetlerını , zarafatlaşmalarını , hetta  nertaxta , damıno oynayıb eglendiklerini görüb cox pis olurdu. Çünkü o da illerle  bele bır ata sevgısı isdemışdi , ama gormemişdi. İnden sonra istese de atasıyla belə bir auran yarada bılmeyezdi. Cünkü atasıyla bır yerde olsa da aralarında daglar qeder mesafe vardır.  Bir vaxtlar atasına can atan Leyla indi atasından qaçırdı . Atası ona yaxınaşdıqca o atasından uzaqlaşırdı . Ögey atasına bundan daha çox qanı qaynayırdı . Elə bilirdi onun atası elə Zülfüqar idi. Onun bir baxışını bunun min ''can ,, deyişinə dəyişməzdı . Abbas Leylayla nə qədər yaxın olsa da , Leyla bu  ailede özünü artıq görürdü . Bilirdi ki, Leyla bir gün bu evdən və bu ailədən lazımsız eşya kimi atılacaqdır . Odur ki nuraya çox da meyil etmək , balanmaq istəmirdi . 

   Ölkədəki siyasi vəziyyət , vəxifə deyişikliyi qaynatasının işlərinə də təsir etmişdi . Vəzifə başında olan qaynatasının qohumlarını tutmuşdular. Zavodun müdürü, Qrucun yaxın dostunun oğlu  xaricə qaçmışdı. Bu da Orucun zavoddaki işlərini alt üst etmişdi . Barteriyada axsaqliq var idi. Oruc həmişəki kimi xam neftin satışını edə  bilmirdi . Dövlət buna izin vermirdi . Zavod dövlət balansına keçdiyi ücün dövlətin nəzarəti xammal satışına gücləndirilmişdi . 

   Vezıyyetlerı günü günden pisleşirdi. Olsun Leyla her şeye razırdı , yeter kı , yene o külfetin içine getmesın . Bakıda ac qalmaga razıydı. Amma gerdek arxasında qaynana , qaynatayla bır otagın içinde yaşamağa yox. Yaşadıqları burdaki  evi xeyalında günde yüz yol cehizleriyle doldurur , eşyaları beleden bele , beleden bele sürüyür , evini günde yüz yol bezeyirdi. Boş evine baxıb köksün ötürürdü. Ac toyuq yuxuda darı görer kimi , xeyallarından ayrıldığında içini cekib " ehhh birce anamgilnen barıişaydım , cehizlerimi verseydiler . Men de bir rahata cıxıb , bezekli evimin xanımı olardım . 

  LEyla bütün günü evinin xəyalını qurmaqdaykən yene qara buludlar üzərlərinə çökdü . Pis yaxşı indi indi evinə alışmışdı ki , Vaqif ailə uşağını da yığıb Bakoya gəldi . Bakıda işləyib burda qalmağa qərar vermişdi . Onsuz da qanlı bıcaq olmuş qardaşlar bu defe də ev üstünde bir birlerine  girdiler. Evde dava qırgın ərşə qalxmışdı . Səs küydən  qonşular da zara gəlmişdi . İki üç qardaşın xoşagəlməz münasbətlərini sonunda polis yoluna qoyurdu, onları barışdırırdı. Erköyün eltısının hec kimnen işi yox idi, ama saman altından su yerıdirdi . Qısqanclığı ilə Leylanı ve Famıli gözden salırdı. Ortalıgı qızışdırır , nece deyerler odu vurub ,özü kenardan tamaşa edirdi . Dil altda qalmirdi . Atmacalariyla Leylanin qəlbini qırırdı .  Leylanın dogar qarnı olmadıgını , başına qaxınc edirdi . Gözlərini süzdürərək onun iki uşaq dogdugunu ve buna goredə qaynanasıgilin  onu bu qeder cox isdediklerini deyərək Leylaya yandıq verırdı. Bunlar azmış kimi utanmaz  utanmaz

  -Erın kişi deyil ee ,hele bır dılı de var danışmaga? Kişi olsaydı toy ederdı senı el alem içine çıxardardı.Yoxsa aybaşı qanını çarşafa yaxıb ozünü bakire  kimi  teqdım etmezdın. Hele bunlar cehennem , kişi olsaydı 8 aydır gelmısen hamıle qalardın- deyırdi.

  Eltisinin dediklerın etıne deyende de ya  eri ona inanmır , Leyla doyülürdü ya da iki qardaş bir birine girirdi. Her hansı hal olur olsun yene Leyla günahkar idİ. Leyla olmasaydı  iki qardaş bir biriyle dil tapacaqdılar.

   Eltisonin Leylayla yola getməməyinin səbəbini bir dəfə baldızı ona demişdi . Deməyəsən Famillə Mətanətin böyük bacısı bir biri ilə istəkli imişlər . Vaqif Mətanəti qaçıranda ailələr bu sevdaya son qoyublar . Bir qazandan bir pay məsəliylə Famillə o qızın münasıbətinə son qoyulubmuş . Hər şeydən xəbərsiz olan Leyla , baldızından bu əhvalatı eşidəndə hələ təzə qəldiyi vaxtlar əri ilə Mətanətin bacısının onlarda bir biriylə göz qaşları gözünün qarşısından keçmişdi . Bəli belə göz süzdürmələr , belə naz qəmzələr ancaq sevgililər arasında ola bilərdi . Leyla o qədər saf idi ki bunları görə bilmirmiş . 

   Günlərin bir günü yenə eltisi dinc dayanmayıb ortalığı qarışdırdı . Vaqif heç vaxt arvadını kimsənin ayağına verməzdı . Haqli da olsa , haqsız da olsa arvadını hər zaman müdafiə edərdi . Famil isə tam əksinə bir şey olan kimi basıb Leylanı döyür , ağız burnunun qanın bir birinə qatırdı . 

   Bu dəfə də haqsız yerə döyülmüşdü . Onun döyülməyi Mətanəti sevindirirdi . Daha dözə bilmirdi Leyla . Başın alib bu həyatdan qurtulmaq istəyirdi . 

  Familin əlindən çıxıb ozünü bayıra atdı . Qışın ortaları idi . Elə bir vəziyyərdə Familın əlındən qaçmışdı ki ,ayağına corab bele geymeyə fürsəti olmamışdı . Hamamdan cıxdığından , saçlarından su damlayırdı . Ele ev xalatının üstündən yardıma verılmış qırmızı köhne  penceyı eynıne geyinib botınkanı ayagına keçırdi . Hara gedəcəyini bilmirdi. Şərfini başına dolayıb soyuqdan əsə əsə dayanacağa gəldi. Ezızbeyov metrosuna qeder nece geldıyını özu de bilmedi. Metrodan cıxışda xəzri üzünə vurunca ele bil yuxudan ayıldı. 

  - Dayan a bedbext , hara gedırsen? Kimin evine? Atanın? Atan ne gezırdi bu vaxta qeder? O senın atan deyıl, o onun evindəki üç uşagın atasıdır , Leyla ... Atan olsaydı,beş aydır tanış olmusan  bir defe qapından içeri girerdi də - deye düşündü 

   -Ay delı hara gedirsen ?- qüvvetlı bir el  qolundan tutub onu özüne teref cekdi.

  - Burax Famıl , bezmişem daha . Döze bilmirem. İnsan nə qədər yerli yersiz döyülər , nə qədər üzünə söz gələr ? Niyə insanlıqdan çıxmısız bu qədər ? - deyib hönkürə hönkürə üsyan etdi ; 

   - Deyək ailən məni qəbul etmir , bəs sən ? Sən niyə belə edirsən ? Axı biz bir birimizi sevmışdık , axı mən sənin ücün ailəmə dönük çıxmışdım Famil ! Axı sən mənə başqa şeylər ved vermişdin ? Bəs sən məni xoşbəxt edəcəkdin , noldu ? Bezmişəm hamınızdan , yetən üstümə ayaq açır , mənə inanmirsan ,  dərdimi deyirəm ağzımdan vurursan , məni camaatın ayağına verirsən . Nə edəcəyimə çaşdım artıq,  Bilmirem hansınızın nazın çekim . Bəsdir daha dözə bilmirəm . 

   - Deli olma gel evine eşiyine . 

   - Meni çox ayaga verırsen . Eyer menim heç olmaya senın yanında yerım yoxdursa burax menı, gedım.

   -Axı hara gedesen ki , kimin var ki , ay yazıq.

   -Atamın evine gedəcəm 

  - Hansı atanın ? Hardaydı bu vaxta qeder senın o atan? Men olmasaydım atanı hardan tanıyırdın ?Ay atalı yetim? O Lalenın evınde olanda nıye getmırdın  atanın xarabasına? İndi menim yanımda gözün açıldı? İndi ata tanıdın?18 ilde sahıblenmeyen ata 18 gunde yiye cıxmazsənə .Qalacaqsan  ortalıqda onda hec men de yiye cıxmaram . Gel gedek eve . 

  - Hara, men ora getmırem . Orda döze bilmirem vallah - Leyla gözünün yaşını sılıb üzünü yana tutdu . 

  - Yaxşı hara gedek? - Famil onu sakitləşdirmək üçün mülayım şəkildədilləndi . Bu da Leylanı daha da kövrəldirdi .

 Famil qolun Leylanin boynuna salıb onu özünə sıxdı . 

  -Yaxşı ,Gel bir şey fıkırleşerık- Famil əlini yaxınlaşmaqda olan taksıye uzatdı:

   -Taksi...- qızın qolundan tutub ciynın qucaqlayaraq onun  saclarından opdü  

   - Menı ele de pis tanıma Leyla , nə qədər kobud olsam da mən də insanam , göz yaşına dözə bilmirəm , gəl , tərslık eləmə , mən kişiyem ee , etını yesem de sümüyünü  çölə atmaram , çox da ata ata deyib dürma , çox da güvənmə atana , sabah ortalıqda qalsan yenə mən sənə sahib çıxacam atan yox .

         22 BÖLÜM.

   Atasıgile gelende gece saat 11.30 idi. Aile yavaş yavaş yatmağa hazırlaşırdı. Onların gelişi vaxtsız oldu. Hamı çaşıb qalmışdı . 

  - A sen Allah bu ne vaxtın gelmeyidir, sen Allah ne yaxşı, xeyirdirmı - deye atası ele hey durmadan  soruşur  qızını bagrına basıb öpürdü.

  - Yoo vallah bır şey olmadı . Ele oturmuşduq Leyla darıxdı , dedi gören papam neynıyır dedim dur eee ,dur gedek- Famil onları bu çaşqınlıqdan cıxarmaq isdedise de Qemer bu geliş xeyre elamet olmadığını hiss edirdi, gözleriyle Leylanın çorabsız ayagına işare edib 

-Qışın günü bele yalın  ayaqla,bu saatda?

  - He vallah kakraz maşın da düşdü ,ele ev paltarında cıxdıq. Tesadüfen dostum bu terefe gelırdi dedim bizi de götürsün , telem telesık nece cıxdıq hec özümüz de bilmedik- deyə Famiı gülerek Leylanı dümsükledi . 

  Onların gelişine ata ne qeder sevindiyini görse de analıgının o qeder narahat oldugunu Leyla hiss edirdi . Odur ki , başıyla Familin sozunu tesdiqledi. 

Qəmərin qırımından Leyla başa düşürdü ki, bu qadın onun orda qalmasına izin vermeyecek. Cox şirindil ve tedbirli qadin idi . Hec vaxt özü kimese acı bir sözle zeherleyib, özünü pis etmezdi. Hemişe sirin dille sözünü yeriderdi. Nece deyerler pambıqla baş keserdi, qanı cıxmazdı. 

  -He vallah narahat olmayın ele darıxırdım . Dedim görüm neynirsiniz, netersiz. Famil de dedi dur gedek . Neter telesdikse hec eynime düz emelli paltar da geymedim. Bir, iki gün qalıb gedəcəm Famil gedər paltarlarımı da getirer.

   Biraz oturdular. Qemer el ayaga düşdü yemek hazırlamaq isdedi. Qoymadılar .Çay icdiler ordan burdan söhbet etdiler. Yataqlar acıldı. Yatmaq saatı idi. Leyla hamama kecdi Qemer ardınca özünü içeri tepdi,

  - Senin qadan alım ay Leyla ,gör ne deyirem. Bayaq dedin Famil gedib paltarlarımı zadı getırecek . Deyırem hec tek getmesin?

  -Bes ne geyinim bu paltarla şehere cıxa bılmerem axı . Gerek onda taksıyle gedek. Burdan ora taksi baha geder.

 - Yox ee qadan alım bayaq isdedim deyem dedim birden pis başa düşersiz.Deyirem erini tek qoyma hara gedir yapiş yaxasından bir az qılıqlı -sülüklü ol. Senin başına dönüm. Özünü erinin gözüne soxdunsa sene zaval yoxdu bala . Ata, ana, baldız bu gun var sabah yox. Esas erindi. Hamının evinde söz söhbet olur , ele her soze sohbete göre evden ayaqyalın, çorabsız cıxıb qacırlar? Ele ele ki, xoşun gelmiyenler özü  qacsın o evden. Davaynan şavaynan yox eee. Erinin damarını tut da ,  başına dönüm . Yadında saxla her kişinin xoş damarı yataqdan keçir. Deme bele deyir ay bala. Yaşayıb görüb gelmişik. Bilirik ne var ne yox.

 - Allah sene kömek olsun- kinayelı kinayeli guldü ovcunu suyla doldurub üzüne vurdu . Eslinde göz yaşlarını gizletmek üçün etdi- heç yatmaga yerimiz var ki, Otagımız var ki.

   - Olsun isdeyen qadın erini elde  tutmaq üçün samanıqda da yer tapar, hamamda da. Adını da qoyarsan romantika . Teki kişini razı salasan. Arvad kişisinin q..si olar , evinin xanımı. 

   - Eyyy başa düşmürsen eee...

   - Başa düşürem. Sen isdeyirsen hamı senın nazınla oynasın. Hamı yaglı quyruğu atsın agzına sen de hoop deyıb udasan? Yox ele şey yoxdu . Sen ne bilirsen men bu nece illerde neler cekib yuvamı qorumuşam. Ne bilirsen Sedaqeti atan Leyla deyib ezizleyende , her yataga girdiyinde "meni bağışla, Lale" deyende men neler cekmişem, Onda men de gerek bele şeylere gore dava salıb qaçaydım . Ama hara? Kimin qapısına. Yetim  qız idim. Evim yox eşiyim yox. Allah bilir küçelerde qalıb kimlerin meşuqesi olacaqdım. Day onun bunun meşuqesı olmaqdansa ele halal erimdir de. Meni boşayıb ayrısın alacaqdı ya da saxlayacaqdı. Qoy isdediyin onda bunda tapdıgını mende tapsın. 

   Beli  analıgı sözünü ona demişdi. Guya öyüd edir. Ama eslinde ozünü pis etmeden etik qaydada sözünü deyırdi. Leylanın neler yaşadıgı neler cekdiyi onun vecıne deyıl . Oturub bu sozleri dinlese eslınde pis bir soz demırdi. Amma her şey onun bildiyi kimi deyildi. Anasıyla hele de küsülü olan Leyla boşansa ve ya küsülü gelse kimin qapısına gelecekdi ki? Tebii ki atasının . Bunu analığı hiss edirdi. Görürdü. Odur ki, tedbırını indiden almaya başlamışdı.

  -Gel bele eliyek . Erine qılıqlan deynen ki ,sabah men de gedirem. Bajıyın qeşeng İtalyanski kurtqası var. 1- 2  defe geyınıb heç geymır onu. Vererem geyinersen . O palto almaq isdeyir . Bunu geymeyecek qeşey orjinal laykadır . Kecen yaz alverçi getırmişdi. Naturalnı derıdır elde buzursen o boyda kurtqa adamın ovcunda gizlenir. İki paçkaya aldım 1- 2 defe geydi hevesin sondurdu . İndi atıb oraya. Hec illerle çılpaq qalasan Famil sene bele şey almaz. Sen narahat olma neyin catmır de men düz qoş eliyerem teki sennen yaxşı olsunlar . Pal paltar üçün evine söz sohbet salma qızların paltarları coxdu . Alırlar alsınlar almırlar cehenneme alsınlar. Vererem geyersen.

   İndi guya isdeyıb deyırdı dee. Atasının pullarıyla bacılarına alınmış bahalı, qudurğanlıqdan  beyenıb geyınmedıyı paltarları indi Leylaya dilençi kimi verirdi.  Leyka yaman həssaslaşmışdı , hər şey , hər söz ona toxunurdu. 

  Leyla qızların yatdıgı otaga kecmek isdeyende Qemer elinde bir gecelıkle qapının agzında durdu. 

  - Gedin babanın otagına, boşdur ora . Baban evde yoxdu. Dediyim kimi geyin bunu eynıne . Gir erinin qılıgına. Ele bele şey deyil ee- elindeki geceliye işare eledi. - Dubaydan getırıbler. Hemişe bele şeyler al alanda , kişinin aglin başından  çıxart. Kişiler ölür bele şeyler üçün . İnan ne qeder ayı kişi ola , bele şeylerin qabagında mum kimi eriyer. 

  Koyneyı alıb xudahafizleşib babasının otafına kecdi. Famil yatağında idi. Üzü qapıya teref uzanmışdı. Gecelıyı acıb Kagızından cıxartdı. Cox gozel bır üclü dest idi. qırmızı atlas ve tül qarışımından tikilmiş desti eynine geydi. Ömründe bele şey geymemişdi. Ne evlerinde olanda , ne er evinde. Bu geyimde onsuz da zeyiflemiş bedeni cox gözel görünürdü.Divara vurulmuş böyük aynada özüne baxdi. Saçların acıb ciynine tökdü. Sanki aynadan başqa bir bir qız baxırdı. Çox gözəl və cəlbedici görünürdü. Özü öz gözelliyinden utandı. Yanaqları od tutub yanırdi. Bu da qıza xüsusi bir gözellik verirdi. Aynadan erine baxdı. Gözlerinde sanki qığılcım yanırdı. Üzünde şorgöz bir tebessüm vardi. Nece baxırdısa ele bil Leylanı ilk defeydi görürdü. Famil yatağın bir terefine cekildi . Yorganı üstunden acıb yanında ona yer gösterdi. Hemişe qaranlıq şüşebend balkonda yer yatagında  yorgan altına girib sevişen Leyla bu defe ilk defe idi ki ,işıqlı otaqda yumuşaq , rahat yataqda yatacaqdı. Çox utanırdi . Ele bil hemişe sevişdiyi Famil deyildi. İşıgı sondurmek isdeyende Famil onun  qolundan tutub yataga saldı...

    Seher acıldı ,süfre quruldu. Seher yemeyinde incil qaysavası Leylanın en sevdıyı yemek idi . Amma Leylanın bogazından loxma bele kecmedi. Gecə analıgıyla olan sohbetler ,patefon val kimi beynınde dolanıb dururdu, hem o cezbedıcı ömrunde hec geymedıyı o gecelıkde ozunu erının meşuqesı kimi nece var istifade edildiyinden özü  özünden iyrenirdi. Özünü seks filimlerindeki parno ulduzlar kimi hiss edirdi. Əli ayağı yerə dəymirdi . Özünü pis hiss edirdi . Mədəsi qaynayırdı , hara , nəyə baxırdısa gecəki halları gözünün önünə gəlirdi . Bir qadın kimi ,əri tərəfindən belə alçaldılması, onunla necə var rəftar etməsi onu özünə nifrət etdirirdi . 

  Yeməklərini yeyib , yavaş yavaş hazırlaşdılar . Qapıdan cıxanda atası Familin cibine pul basdı.

  - Gedin aeroporta eyin baş alın, cılpaqsız -analıgı asılqanda son model olan zogalı renglı deri penceyi cıxarıb Leylanın eynine geydirdi. Əynonə biraz dar olurdu . Bu da qızı daha da celbedici gosterirdi. Geceki yataq keyfinden ve qaynatasının onun cibine basdıgı  xerclikden keyfi durulmuş Familin

 -Ooo. ne qeşey yaraşdı?- demesi Qemeri daha da hevese getırdı. Qızın qulagına yagınlaşıb 

  - Gördün? Bir gecede kişinin keyfini nece qaldırmaq olur? Di get ne bilirsen ele. Birinci sen ona kef ver, sora o sene, sora demə ki kişi ayıdır , ayını da əhilləşdirmək olur .

   

   Bir nece gün sonra yene köhne hamam köhne tas idi. Hem Leylanın saxta "canfeşanlıgı", hem de Familin yataq sevdası ciblerindeki pul bitene qeder oldu . Evde işsizlik , ev üstünde qardaşlar arasındakı dava sengimek bilmirdi. Bir otaq bir zal olan evi üç evsız eşıksız qardaş aralarında böle bilmirdiler. İki dogma qardaş evli , ögey qardaş ise subay idi. Evlenmek isdeyirdi Amma evlənib harda qalacaqdı , nece edecekdi bilmirdi. Famille ögey qardaşı Anar bur burləri ilə bab idi . Bir birləri ilə elə gözəl yola gedirdilər ki . Himleri cimleri bir idi. Odur ki, ikisi birleşıb Vaqifi gözden salmaga calışırdı . Vaqif Ailəcanlı adam idi , heç vaxt ailəsini heç kimin ayağına vermirdi , arvadına biri bir söz deyəndə ,ağzından vururdu . Famık kimi arvadını basıb döymürdü. Bu isə Familin vəAnarın dünyasında qəbuledilməz biır qanun idi . Kişi niyə arvaddan qorxsun ki , kişinin yumuruğu arvadın başından əskik olsa o arvad qudurar - deyirdilər . Açığı nə Anarın ,  nə də Famılin gözü Vaqıfi götürmürdü , pulunun , ailəsinin dəyərini bilirdi ,  vaqif onlar kimi avaracılıq etmordi , kef məclislərinə gedib axşam evə sərxoş dönmürdü. 

   Ailedaxili cekişmeni Leyla lap yaxşı gorurdu amma bele şeylere baş qoşmurdu ki. başı sakıt olsun. 

   Yaşadıqları bınanın heyetınde bır balaca bostan duzeltmışdi Leyla ozlerıne. Canı darıxanda bostana gecer , yer qazar, cıcek eker , dirlik ederdi. Bu bostanla stres atardı. Baxcasında cıcekler acmaya başlamışdı artıq.  Əkdiklerinde her tumurcuğu , hər qonceni gordukce ferehlenır , cox xoşbext olurdu. Zəhmətinin bəhərini görəndə elə bilirdi bir övladı dünyaya gəlirdi. Çox xoşbəxt olurdu . 

   Aprel ayının ortaları idi. Bir gün axşamüstü idi. Heyete yenıb yenıce qoncelenmiş ciceklerı suladi. Bütün gün qardaşların qalmaqalından bağcaya enmeyı fürset bilerek biraz oturdu . Gelecek xeyallarını ölcub bicmeye başladı. Eslınde hec bir xeyal qura bilmirdi. Bu evde hemişe üzü danlanır .Hem de özunu bu evde bır yad kimi görurdü. Onu bu eve baglayan bir şey yox idise de gedecek yeri de yox idi. Anası bu sekkiz ay erzınde onun arxasınca ne bır adam gondermişdi ,ne  bir xeber, ne de pay püşk. Hec öz paltarlarını, kitab, defterlerini , yazdığı gündeliyini , xarıre ve şerlerini bele vermemişdi. Eşitdiyine göre bunların hamısını atasının emalatxanasında odun pecine atıb yandırmışdi. Ana o evde Leyladan bir xatıre saxlamamışdı . Bir gün Leyla yıxılıb ölseydi onun her hansı bır eşyasını eline alıb onu aglayacaq ,  xatırlayacaq bir şey qalmamışdı . Leyla kimi onun eşyaları da ona yük olmuşdu ,  divanın altında gizletdiyi kitablar bele onun yerini dar edirdi . Onun Leyla adında qızı varmı yoxmu , belke de unutmuşdu.

   Keşke bır oglu olsaydı. Leyla onu nece olur olsun böyüder, oxudub adam eder. o da qarşılıgında anasına sahıb cıxardı. Bir övladı olsaydı , belke Leylanın canı sıxılmaz. Özunu bu heyata baglayan bır varlıgın oldugunu hiss edib xeyallar qurardı. Arzuları coşub caglayardı. Arzularına can atardı. Çox isdeyirdi bir oğlu olsun .Hem de cox. Bu uşaq sevdası da 3  4 gun önce başına girmişdi. 

. Qayini qızı 3 ay  idi olmuşdu. Bir qızı var idi . İkinci ci uşagın oglan olmasını cox isdeyirdi. Lakin bu uşagın da qız olması Qayının hövseleden cıxartmışdı. Gelini döyüb evden qovdu. Uzun meslehet , meşveretden sonra  agsaqqal , agbırcekler gedib gelını getırdiler. Amma uşagı isdemediler. Uşaq gelinin anasının yanında qaldı. Ana sudunden mehrum qalan korpe üç ay yaşadı. Cox zeyiflemişdi. Uşagın artıq öleceyini düşünen nenesi getirib uşagı onların üstüne atıb getmışdı . Yazıq caresız korpe ortalıqda qalmışdı. Mətanət erinin qorxusundan uşağa yaxın durmurdu . Zeiflemiş uşağın ağlamağa bele halı yox idi . O qeder zeif idi ki ,ağ bedeninde göy damarları qabarıb görsenirdi . Leylanın ureyı bele şeylere döze bilmirdi. Elinde elac olsaydı 35 günlük uşaga öz döşünü verer onu yaşadardı . Ama döşünde süd yox idi ki , anası hec birinci qızına da döşünü vermemişdi. Özünə baxımlı ,  özünü sevən qadın idi. O qızı da malışnan böyütmüşdü. Nedi nedi xanım gelinin fiqurası pozulacaq, döşleri sallanacaqdı. Bu körpeni neinki qucağına alır , hec Allahın suyunu da vermirdi . Ele körpe ölendə de Leylanın qollarında öldü. Boğma balasının öldüyünü görən  ananın gözünden yaş belə cıxmadı. Ele bil key idi. Ölen körpenin onun qarnından cıxan balası deyildi . 

   Bu qızın ölümündən somra Leylanın analıq hisslerı baş qaldırmışdı . Ozunu o ananın yerınde , öz uşagını o uşağın yerinde görürdü. Bır qız uşagı doğsa başına nə geleceyini bilirdi. Gece gündüz Allaha yalvarırdı kı , ya uşagı olmasın ya olacaqsa oglu olsun. Qızı olsaydı onun qızı da bu körpenın heyatını yaşayacaqdı. Onun qızı da bu korpe kimi qollarının üstünde ölecekdi. Leyla molla arvadla hamamda yuyub kefenledıyı uşaq kimi , onun da qızı kefenlenıb yarım metr torpaqda defn olunacaqdı. Bütün bunları düşüne düşüne oturdugu yerde, elə balaca bostanında mürgülemişdi. Ve bu mürgüde yuxu gordu.

 Yuxuda gelinlik geymişdi , Leyla .Cox xoşbext gelın idi. Famil onu vagzalı sedaları altında qolundan girib maşına mındırırdi. Cox nezaketli şekilde maşının qapısını örtür ve o biri qapıdan maşına mınıb , onun yanında oturur. Leyla elindeki ciceyi subaylara atmaq ücün başını maşının  penceresinden cıxarır ve cicek destesını havaya atır. Çicek   subayların üstüne yox öz qucadına düşür. Leyla çiçeyı goturub tekrar atmaq isdeyende görür kı , bu cicek deyil qayınının qundaqda ölen qızıdır . 

   -Ayy Famıl, buna bax bir . Gor Allah bıze ne gozel pay yollayıb - deyır ve başını Famılın cıynıne qoyarken maşının pencerelerının sındıgını gorur. Sese yerınden dık atılır. Yuxudan beyni keyimiş qız bir anlıq ne oldugunu kesdırmeye calışır. Bu yuxudurmu, gercekdırmı çaşıb qalmışdı. Hava qaralmışdi. Dönüb evlerinin penceresıne baxdı. Qırılıb tokulen maşının şüşeleri yox, evlerinin pencereleri imiş. Yene üç qardaş bır bırlerine gırmışdıler. Bu dava hemışeki davaya oxlamırdı. Evde ne varsa futbol topu kimi ortalıqda ucur divarlara pevcerelere deyib ciliklenib yere tokulurdu. Butun qonşular pencereden balkonlardan onlarin evlərinə baxırdı. Leyla eve girende Vaqıf Famılın bogazını elıne kecırib onu bogurdu. Familin el ayagı boşalıb gözleri dairesınden cıxmışdı . Rengi qapqara qaralmışdı. Leyla özünü itirmeden qapının arxadındakı taxta parcasını götürüb qaynının belıne vurdugunu gördü. Bir vaxt gördüki yerde qaynının ayaqları alaltında qıvrılır. Tepik, yumuruq hara geldi, nece geldi dəyirdi . Leyla yumaq kimi vaqifin ayaqları altında qıvrılmışdı .  Qayını onu döyürdü . Vaqifin gözü dönmüş , Leylanı palaz cırpan kimi çırpırdı . Başın qucaqlayıb qollarının arasından Famile baxdı. Famil araya girib  leylanı qardaşından ayırmağa çalışırdı. Leyla fürsetden istifade edib eyağa qalxdı . Qapını açıb bayıra çıxdı. Qapını dartıb qaranlıq blokda ayagıla ayagına geymeye ayaqqabı axtardı. Ayağına bir başmaq tayı kecdi. İkinci tayı geyinmeye fürset tapmadı , qapı acıldı , vaqıf onun arxasınca bayıra çıxdı . Qorxusundan özünü itirmiş qız başmağın obiri tayını ayağına geyinmədən küceye qacdi. Vaqiv də onun arxasınca. 

   Daha utanmaqdan , çəkinməkdən keçmişdi , leylanın gözünə heç nə görünmürdü . Uz tutmuşdu anası gıle teref. Anası qəbul etsə də etməsə də ümüd yüri , qurtuluş yeri ora idi , qaçırdı . Yene ümid. 

   Düşündü ki, belke bu veziyyetde ananın ona yazığı geler qapısın qızına acar. Ona sarılar ,ona sahib cıxar.

    Kesdırme yolla ayaqları kollara ilişe ilişe evlərinə tərəf qaçırdı . Ayagını daş kəsək əzik əzik etmışdı . Ayağına batan şüşə qırıqlarından bagırtısı etrafa yayılmışdı. Arxasına baxmadan qacırdı. Ele bil canavar sürüsünə rast gəlmiş bir çeyran ürküb qaçırdı

   - Leyla, nolub ay Leyla? Dayan görüm hara qacırsan ?

  Leyla donub baxdı. Xoşgülün qardaşı idi. Amma Leylanın ona cavab vermeye ne halı , ne de hevesı yox idi. Odur ki , dayanmada qacmaga davam etdi. 

  "Birden anam qapını açmasa hara gederem"-- düşüncesiyle yolun nenesının evine dönderdi. Qapıya catıb var gucuyle bagıraraq qapını doydü.

 - Qurban olum , mama aç. Nolar,  qadan alım mama aç, qələt eləmişəm , sizi eşıtməmişəm , sizi yerəçırpıb getmişəm menı bagışlayın, yalvarıram aç qapımı , mama!

  - Ay Allah , nolub ay bala kimsen. Qapını sındırma- qefil bagırışmadan ve sesden arvad yatagından dik qalxdı. Yuxulu olduğundan qəfil qalxan bu səs küyün nə olduğunu kesdire bilmedi. Yazıq arvad qorxmuşdu.

 - Ayyy qonşularr, Gelinn eeee gelin!

 - Mama  menem , qorxma , Leylayam  aç qapını  - deye hönkürerek qapını yumuruqladı. Qonşular səsə bayıra çıxmışdılar.Leylanın başına toplaşırdılar. 

  - Ay kopaqızı  gordün sı.. a - sı..a getdin yeye yeye qayıtdın ?- Qapının arxasından ses gelır amma qapı acılmırdı . Görünür nənəsi danışa danışa əynini geyinirdi

   - Ay köpəyoğlunun qızı ,gördün atan ne demişdi sənə ? Üc ay o evde otursa qulaqlarımı keserem demişdi , gördün ?

  - Aç qurban olum - Leyla caresizce qapının ağzında yerə çokdü, Hönkurdü. Qışqırmaqdan ve qacmaqdan tengenefes olmuşdu. Heyi hereketi qalmamışdı ,sesı de zeyıflemişdi ele bil. Qapının açılmamasıni görüb , nə edəcəyini bilmirdi . Elə bilirdi nənəsi qapını açmaq istəmir . Daha başqa yolu qalmamışdı ,  geri dönməliydi. Burda oturub ağlamağın heç bir anlamı yox idi . Başının çarəsinə baxmalıydi . Görünür nənəsi də onu qəbul etmir .

   Dizlərinə qüvvət verib ayağa qalxmaq istədi . Ele bil boynunun arxasından şah damarı keyiyıb , bütün gücü qüvvesini elinden aldı sanki. Başından küt bir agrı tutdu. Bir şirin yuxu gözlərindən süzürdü , bu saat onun istədiyi şey ancaq və ancaq yarmaq idi , özünü saxlaya bilmeyib yere yıxıldı. Elə bu vaxt onun arxasınca gələn Xoşgülün qardaşının heyecanla  ona teref qaçdığını gördü. Gözleri qaraldı ,  bir anda sanki zelzele oldu , her yer gözünün qabağında esdi ,  terpendi .Qapıya dönüb elin qapıya sürtdü: sesi çıxmadı ,ama dodaqları ;

   -  Aççç, mama - dedi 

   

   Gözünü acanda nenesi anasi ve tecili yardım işçileri başının üstündeydi. Başı key kimi idi. Qaşınması vardı. Qollarına, bədəninə ele bil gicitken sürtmüşdüler. Canı yanırdı. Gozlerı yarı yumulu , yarı açıq veziyyetde idi. Tibb bacısı vena damarını tutmaga calışır tuta bılmır. Elin qaldırıb qollarına baxdı alerji olıb her yeri  şişmişdi. Bir anlıq bu zeif gelini elə bil şar kimi şişirtmişdiler . 

   -Doktor , xanım cox zeyıf duşub  damarında qan yoxdur ele bıl. Qolları deşık deşıkdır iyne vurmaq olmur damar qacıb - deye tibb bacısı həkimə baxıb nə edəcəyini soruşdu 

 - Hamiledir yeqın- Hekim Leylaya baxdi.

  - Hamilesen?

 - Yox .Bilmirem , 

  - Axırıncı defe ne zaman ana halı olmusan ? 

   - Ayın 20 de xesdelenmelıyem .

  - Bu gün ayın 20 dir - Həkim Laləyə baxdı - Tecili xestexanaya goturmelıyık. Başından travma alıb. Akt baglayıb tibbi ekspertızaya yollamalıyıq. Hamile veziyyetde bu cur doyulmesı  özü bir cinayyetdi. Tecili xestexanaya yerleşdirilib mualıce alınmalıdır. 

  - Axı men hamıle deyılem.

  - Hamilesen, yoxsa iyne nıye atkaz elıyır ? Bele veziyyetde beden alergiya eder  .

    Eşitdiklerine inanmaq isdemirdi. Nıye bır nece gun əvvəl hamile oldugu çıxmamışdı meydana ? Axı her şeye tüpürüb cıxmışdı. O heyat bitti dediyi yerde, yeni bir heyatmı dogmalıydı?

   Xereyi getirib Leylanı xereye qoydular. Qapıdan cıxardanda anası hekime .

 - Doktor hamile olsa bu cur vezıyyetde abort elemek olar?...

  Neee? Ne deyir bu arvad. Demelı Leylanın görecekli günleri hele qabaqdadır ? Bu vaxta qeder öz canının hayına qalıb heyat mücadilesi verirdise, indi ise hele dogmamış körpesinin üstünden qara buludları qovmalı imış ? İçinde , özlüyünde bir cesaret tapmışdı Leyla . Hec bilmedıyi bir hissi yasayırdı. Bu analıq hissiyyatından irelı gelen bir cesaret idi. Ne olursa olsun Onun balası dunyaya gelecek vessalam...

          23 BÖLÜM

   Leylanın esil mübarizesi bu günden sonra başlamışdı. Meydanda tek qalmışdı. Her kes üstüne gelırdi. İrelıde qeddar ve duygusuz anası , gerıde Famille tüfeyilli ,evsiz ,iztirablarla dolu heyat terzı . Ortada hele ana hıssini dadmamış bır qadın vardır . İreli baxır ana deyır- senı tüfeyyilli və bedbext  heyatdan qurtaracam , amma bir şərtlə ; boynundakı uşagı mehv edeceksen. Geri dönür özüne ömür gün yoldaşı secdiyi eri yene de ona vedler verir "her şey yaxşı olacaq , yuvamızı dagıtma"- deyə ona yalvarırdı . On gün xestexana palatasında qaldıgı müddetde Famıl bir  deqıqe de olsun yanından ayrılmamışdı. Müstentıq , polıs gelıb gedır Famil özün ireli verir, onlarla danışır. Qardaşını əle vermirdi. Leylaya yalvarırdı kı , şikayyetı gerı çəksin . Leylanı təhdid edirdi . Əgər Leyla boşanarsa, qardaşı tutularsa , Leyla uşagı mehv ederse , uşaği mehv etdiyi üçün  Famıl özü ondan ve anasından şikayyet edeceyini deyirdi. Qız Familin tehdidinden qorxmurdu özü bu uşağı dünyaya gətirmək istəyirdi . Bu uşaq onun umidi idi . Qaranlıq gecəsundə ay kimi doğmuşdu bəxtinə . Ne olursa olsun bu uşagı dunyaya getırecekdır, Leyl ,  onun bu qərarını heç kim dəyişə bilməzDı.

   Bu uşağı dünyaya gətirməyin bir səbəbi də vardı . Ortada böyük bir ittiham vardı , bu uşağı dünyaya gətirməklə, əsil həqiqəti ortaya çıxaracağını düşünürdü Leyla .  Xəstəxananın baş.həkimi Teymurov bu carəsi qızın müdafiəsinə qalxmışdı . Hələ icra hakimiyyətində işləyəndən Leylayla  tanış olan Teymurov həmişə ona öz qızı kimi hörmət göstərirdi . Hətta babası şəkərdən xəstəxanada yatanda da Teymurov dərmanların tapılmayan bir vaxtında  Leylanin babasının dərmanlarını pulsuz təmin edirdi, indi bu yaxın münasıbət və müdafiə qayınını qıcıq etmişdi . Leylanın hamılə oldugunu eşidən Vaqif uşagin Familden deyil doktor Teymurovdandır demişdi.

 - Bu gelının o hekimle bir zibili var. Nıye hekim bu qeder inad edir eee. Noldu bu vaxta qeder bu gəlin uşağa qalmadı, indi cıxdı bu söz söhbet? Famil kişi olsaydı bu bir ilde uşagı olardı da... 

   Bu iftıraya göre də doktor da şikayet erizesi ile mehkemeye müraciet etmişdi. Hem hekimin hem, Leylanın bu qeder israrlı olması ateşi bıraz da alovlandırırdi.

   Oruc kişinin yüksek memurların yanında sözünün kecmesi onların sözlerını agızlarında qoyurdu. Olan Leylaya olmuşdu. Aldığı travma netıcesınde eşitme orqanı  da zedelenmişdi. Qulagı mualice olmasaydı karlaşma emele gelecekdi.

   Leyla boşanmaq isdeyırdi. Ama ana hemişe etdiyi kimi yene öz hökmüranlıgını edirdi. Boşanacaqsa uşagı aldırmalı idi. Ailəsi onu uşaqla qebul etmirdi. Leylanın boşatdırib onu  ere vereceyını deyirdi. Anasının onun haqında belə tez qərar verməsi Leylaya  lap od qoyurdu. Həmişə olduğu kimi yenə Leyladan xəbərsiz onun həyatının qərarları verilirdi . Anası yenə onu başa düşmürdü , yenə Leylanın nə istədiyunə hörmət qoymurdu . Lalə  anlamırdı ki , Leyla sekkiz ayda o evde  çekdiyini cekib pisxolojisi pozulub, insanlara inamı itib , saglam düşününme qablıyyetinde deyil. Bu teyzıqlerle Leylanı daha da ezdıyınin ferqınde deyıldı. Bunlar cehennem betnınde bır canlı vardı. Ümüdlerini bir övlada bagladıgı yerde onu kökünden qoparıb atmaq Leylaya hec de asan deyildi. 

    Anasının inadını görən Leyla son qerarını verdi. Şikayyetı gerı götürecek . İki şertle:

   1-çi uşagı gunyaya getırecek analız ederek bu uşağın atasının Famil olmasını sübut edecek.

   2.  Leyla Famille barışacaq. Ama ayrı qalacaqlar kimse onların heyatına, yaşamına mudaxıle etmeyecek. Razılaşdılar. 

   Bakıdaki evde qalma şansları yox idi . Vaqif bu bır ay içinde el altından evi satmışdı. Pulunu da borclarına , Leylanın ve hekimin şikayetlerın baglamak için rüşvete dağıtmışdı, gerı qalanına da  evine eşyalar almışdı. Qalmışdı satılan evin senetleşdırme işi. Mecburen atası  oglunu hökümetden qurtarmaq için senetlere de imza atacaqdı. 

   İş bu yerə qalınca Famıl kirayə ev tutmalı və Leylayla oraya köçməli idi . Amma nəylə , Famil işləmirdi , əlində də pulu parası yox idi . Atasının işləri də bağlanmışdı . Kişi gedib oturmuşdu Rayonda , yeni iş qurmaq üçün bəzi dostları ilə görüşkər keçirirdi . Oruc kişi yeni iş yerini açana qədər Famıl də bir işlə başın qarışdırmalı idi . 

   Nenesi Leylanı yaxşı başa düşürdü. İsdemirdi ki, bu uşaq mehv olub getsin. Leylani yetimciliklə böyütmüşdü . Onun nə çəkdiyini Lalədən yaxşı bilirdi . İstəmirdi Leylanın da yuvası yıxılsın ,leylanın yaşadıqlarını onun balası da yaşasın .Odur ki,  Famili də çağırtdırıb ikisini də evinə gətirdi . Yataqxanada qaldıgı bir otaqlı evin açarını Leylaya bagışladı. 

   - Oturun dil tapın dolanın , uşağınızı böyüdün , yuva dağıtmaq yaxşı şey  deyil ! -  dedi . 

   Özü oglanlarıyla qalmaya qerar verdi. Xestexanadan çıxdıqdan sonra nənəsini evində yaşamaga başladılar.

   Hamileliyi çox ağır keçirdi. Canı yüz şey istəyirdi , açlıq , səfalət , yazıq gəlinin heyini əlındən almışdı . Gözünün qarşısına cür bə cür yeməklər gəlir , ağaçlardan budağından sallahnan alçalar gözlərinin qarşısında oynayırdı . Onun istəklərini almağa Famılın gücü yox idi . Bir qarın yeməklərini güclə ötüşdürürdülər . İşı gücü yox idi , Anarla ordan burdan dəmir , mıs alminum tapıb satır , beləcə siqaretlərini , yeməklərini  ötüşdürürdülər . Canı yüz çey istəsə də istəklərini içındə boğurdu , ümumi mətbəxdə qonşuların bişirdiyi yeməklərin qoxusu gələndə qapının arasında dayanıb qoxunu içinə çəkməklə kifayətlənirdi . Elə istəyirdi ki belə vaxtı o bişən yeməkdən kimsə ona bir pay gətirsin . Özü də utanırdı bir adamnan bir şey istəməyə , heç anasına da ağız açmaq istəmirdi . Anası heç onunla  danışmırdı da. İndi necə gedib ona desin ki mənım canım filan şey istəyir . Guya Leylanın hamılə olduğunu , canı bir şey istədiyini bilmirdi ki ?  Bu nə kin , bu nə etinasızlıq idi ?  Bir dəfə qızının qapısını açıb içəri girmirdi . Daha doğrusu heç istəmirdi də , Leyly üz vermək istəmirdi də . Qorxurdu ki birdən Leylanın ayağı açılar , sonra onların istəklərinin qarşısında dayana bilməz. 

   Ürekbulanma, başgicellenme, iştahsızlık qızın onsuz da  zeif olan vücudunu elden salmışdı. Hele bu halsızlıq.  Nenesi her pensya alanda dolu zenbıllerle  onlara gelırdı. Leziz yemekler bişirer. Canı çəkdiyini tapar , alar gətirərdi . Özü öz əliylə Leylanı yedırder, qarnın doyurub gederdi.  Belə vaxlarda Leylanın gözünün yaşı qrumazdı . Anasından görmədiyi analığı Nənəsindən görürdü Leyla , cox duyğusallaşmışdı , dəqiqələrlə səbəbi nə olduğunu belə bilmədən ağlayır , bəxtindən taleyindən gileylənirdi. Bəzən də çıtır çıtır çıtlayırdı , hamıləlikdənmi ,  yoxsa yaşadıqlarından yanamı haldan hala girirdi . 

   Leylanın özüne qalsa evde bişirmeye supdan, vermeşilden başqa heç ne tapmırdı.Famılın qazandığı ancaq buna çatırdı . Dükanda botc xirtləyə yığışmışdı . Evdə allahın şorbası da qaynasa o famılın boğazından araqsız jeçmirdi . Elə dükana yığışan borc nisiyə alınana arağın borcu idi . Yoxsa bir düz əməlli yeyib içməkləri də yox idi ki , bu qədər borc edələr . Evində kər gün şorba qaynasa da buna şükür edib dözürdü, balasının xetrine. 

   Daha dalaşmırdılar , nə qədər aclıq, səfalət içərisində  yaşasalar da bir dəfə bu halı Famılın başına qaxınc etmirdi . Daha aralarını vuran , Leylanın sözünü danışan yox idi , öz əlləri öz başları idi . Famil gil terefden onlara gelib geden bir tek Anar idi. Onu da Vaqif evden qovmuşdu . O da məcbur onlara gəlib qalırdı . Gündüzlər və axşamlar günləri Anarla bir keçırdı ,  yeyib içməkləri Leyla gildəydi . Amma gecələr hardasa qalirdi . Qonşulardan eşitmişdi ki , Anar gecələr yaxınlıqda yaşayan Tanyanın evində gecələyir . 

   Anar Leylanın qonşusu Efsanəyə vurulmuşdu . Elə bu qıza görə də Anar Naxçıvana getmırdi. Ümumiyyətlə heç başqa yere terpenmek niyyeti de yox idi .  Mehelle arvadlarının dediyine göre Anar Tanyanı saxlayırmış . Bunu Efsane de bilirdi  Leyla bu qıza məəttəl qalmışdı . Bir oğlanın tüfeyilli həyatını ,  hələ bir ərsiz bir gəlini saxladığını bilə bilə onu necə qəbul edirdi . Leyla bunu başa düşmürdü . Famil də tüfeyillı idi . Amma Leylada vəziyyət ramam başqa  cür idi . Əfsanədə tamam başqa . Leyla bu yolu məcbur secmışdı özünə , bəs Əsanəni nə məcbur edirdi ki ? 

  Günlerin bir günü Xanım xala Leylanın yanına gelerek tecili qaynatasını buraya cağırmasını istedi . 

   - Xeyirdirmi ?

   - Xeyir deyil ee . Anar xalxın qızıni pozub , qan su yerine axacaq !

  - Ne danışırsan , xanım xala ? Kimi pozub ? 

   - Efsaneni  . 

   - Uyyy !!! Ne danışırsan ay Xanım xala ?  Xalxın qızının babalını yuma! Qız uşağıdır . 

 - Ay balam men babal yuyuram ?Qız gelib gözünün suyun ovuc- ovuc tökür üstüme ki , mamamgil bilmeden bu işi hell edin deyir . Hele atası bilse ...

   Meseleden xeber tutan Famil rayona gedib atasıyla danışdisa da bu işe encam cekilmedi ki, çekilmedi. Axır iş o yere geldi catdı ki , Anar qızı götürüb qaçdi. Amma hara qacacaqdılar ki , gedecek yer olmadığından Leylanın evine yerleşdiler. Evleri düşmen evine döndü. Polis elinden qızın qohum eqrabasının elinden evinde hüzuru qalmamışdı . Bele şeyler Leylaya tecüblü qelirdi. O da qaçmışdı ama Efsane kimi onun dalınca gelib geden olmamışdı . Onun anası Leylanın anası kimi dememişdi ki, qızdırsa qız, gelindirse gelin kimi qebul edin . Eksine onun anası qızının pozulduğunu bilə bilə qızına sahib çıxırdı . 

   - başınıza oyun açaca,  mənim qızım bir gədənin arvadı ola bilməz , yaxşı ya da pıs qızım mənim qızımdır , arxasında dağ kimi dayanmışam - deyirdi .  

  Meseleden xeber tutan qaynatası geceyle onlara gelib Efsaneni dile tutdu . Şirin vedler verib onu toy ederek oğluna alacağına söz verdi ve iki gündür mehellede " Efsaneni Anar qacırtdı "  deye "adı çıxmış" qızı ata anasına , evlerine götürdülerse de, çox kecmedi qızın hamilelik xeberiyle her teref tügyan etdi. Oruc kişi , oglunu Naxcıvana qaçırtdırıb qız evine küllü miqdarda pul para tökdü ve uşağı aldırtdı . Bir müddet sonra Anar ara sakitleşen kimi geri dönüb Efsaneni tekrar götürüb qacdı . İlk uğursuz hamıilelikde bedeni zadelenmiş qızın hec vaxt uşağı olmadı. Bütün bu hadiseler, ayrı olmasına baxmayaraq Leylanı evinde cereyan edirdi. Leylanın evi sanki ata evi, kötük ev idi. Kimin ne derdi,  ne problemi olurdusa Leylanın üstüne qaçırdı , ona şikayyet edirdi . Hamilelik bir terefden , bunların problemleri bir terefden qızın oz derdini ,  öz problemlerini ona unutdurmuşdu . Leyla genc yaşında evin hem ağbirceyi ,  hem de gelini olmuşdu . Bütün bunları göre göre öz heyetina , öz bextine küsürdü . Efsaneye qibte edirdi. Kaş onun anası da Efsanenin anası kimi olaydı .Ne el alemin sözün vecine almayaydı , ne de qızını sıxmayaydı . O zaman Leylanın heyatı başqa yönde cereyan ederdi . Leyla heyatını tamam başqa cür qurardı .

   

    Beş ay sonra Familin atası yavaş yavaş iş qurmaq adıyla onlara ayaq açdi. Onun arxasınca qaynanası, onun arxasınca baldızı , onun arxasıyca Famile ve Leylaya düşmen kesilmiş Vaqif ve qızı  da gəldilər...

   Mətanət bu dəfə də hamile qalmışdı. Gelin uşagı aldırmaq isdeyırdı. Çunki qız olursa , başına gelecekleri yaxşı bilirdi. Odur ki, hec bu uşagın dunyaya gelmesini də isdemirdi . Vaqıf isə arvadından oğlan uşağı istəyirdi. Şərt qoymuşdu , bu dəfə nə olur olsun oğlan doğmalıydi . Əgər qız olardısa onu boşayacağını deyirdi . Hekimin mətanətin bətnindəki uşağın qız uşağı  oldugunu deyince Vaqif böyük qızını  Mətanətdən alıb özünü də döyerek gəlini evden qovmuşdu . Mətanəti boşayıb başqasıyla evleneceyını qerarlaşdırmışdı. Bunu hər şeydən cox Qumru gil istəyirdilər. Onların düşüncəsinə görə , bir nəsilin davamçısı oğlan uşağı olmalı idi . Əgər bur qadın oğlan doğa bilmirsə onu bu evdə saxlamağın heç dır adı yox idi . O qadın ərinin nəsilini artıra bilməzdl . 

   Qumru gil döşünə döyüb oğluna və onun qızına  qahmar çıxsalar da , elçı düşdükləri yeni gəlin namızədi Vaqıfin qızını qəbul etməmişdi . Qızı anasına vermək istəməyən Vaqıf nə edəcəyinə qərarsız qalmışdı . Anası gil döşlərinə döyüb Vaqıfı qızışdırsalar da , uşağına sahib çıxmağa niyyətləri yox idi . Bunlarınki ara qızışdırıb dava salmaq idi , iş əmələ gələndə həmişə ortadan qaçırdılar . 

   Uşaga baxan olmayınca bu qeder olanlardan sonra  Vaqıf onlara gələrək utanmadan evlenene qeder qızının onlarda qalmasını istədi. Leyla heç vaxt  buna razı ola bilməzdı . 

  - Men senin uşagına ana ola bılmerem Vaqıf . Apar uşagıni ver anasına , heç kim öz anasındana yaxşı ola bilməzsənin uşağına . 

 Çarasiz qalan Vaqif uşagı anasına aparsa da ana uşağı qebul etmemişdi . 

  Leylanın başında bir fikir dolanırdı." Ne cur qadınlar var " deye. Eltisini özüyle müqayise edirdi ki , onun hele dünyaya gelmemiş ,cinsiyyetının ne oldugunu  bele bilmediyi halda analıq hissleri oyanıb. Ama bu qadın 2 qız uşağı dünyaya getirib bırı üc yaşında, o bırını 5  6 ay önce öz ellerıyle torpaga qoydugu halda hele analıgın ne oldugunu derk etmırdı. Bir ana uşagını qebul etmirdı üç  yaşında körpe qız uşagı ortalıqda qalmışdi. Buna onun ana qelbı nece dözürdü onu anlamırdı. Bezen de eltısıne haqq qazandırırdı. Ne var eee anam da mene dedi uşagı saldır , gel ,el ayaguna dolaşan olmasın. Ere gedersen isti yuvan olar ,evın eşiyin olar yene dogarsanda. Yox Leyla hec vaxt yuvasını bır balasının ölümü üzerinde qura bılmezdi Leylada o ürek yox idi.

   Bir otaqlı bu kiçik evde  Leylanın günü yene göy eskiye burunmuşdü. Yatmaga yer tapa bilmirdi. Bütün cehizlri bu evdə idi . Elə o  axt çehizləri nənəsinin evində tutulmuşdu . Onsuz da darısqal duzensız otaqda adamın canı sıxılırdı . Hele bir ağır hamilelik kecıren  gelin ola...  Bir taxtı vardı , özü üstunde yatmagı yox idi, qaynası ve baldızı orda yatırdı . Her gece işlənməyən yorğan döşək yere tökülür , here bir terefde yıxılıb yatır, seher yük yıgılır böyük süfre salınar , külfet süfrəyə toplaşar , yeyer here bır terefe dagılışar. Evin bütün işleri ve qayınının qızı qalırdı Leylanın öhtesınde. Anası Leylayla  danışmasa da Leylanın veziyyetini qonşulardan eşıdırdi. Qızına yazıgı gelırdi. Deyəsən vicdanı oyanmışdı , danışmasa da  bişirdiyi yeməkdən ona pay püşk yollayardı . Bir pay qonuşudan ona gizli pay verirdisə də de , bır pay da axşam aileni süfreye yıganda göndərirdi.  Di gəl ki ,Leyla bu qədər  külfetin içinde anasından gelen payı tek yeye bilmirdi. Bır boşqab yemeye sekkiz el birden uzanırdı. Evdeki aclıq , hüzursuzluk, keçimsizlik sengimek bilmirdi. Hem de artıq Leylanın doğmasına cox az bir vaxt qalmışdı. Bır otaqda o korpesini nece dünyaya getırıb terbıyelendırecekdi ?

   Nenesi evini onlara vermişdi , ama ,  gelinlerinin onu burunladıqlarını heç.kimə demese de Leyla nenesinin niye anasıgilde qaldıgını lap yaxşı bılırdı. Vicdanı canına yer vermirdi. Bu vezıyyet onu cox sıxırdı. Öz evini nevesine verib özü qısnaqlarda sıxıla sıxıla qalması Leylanın üreyin parcalayırdı. Onun evinde camaat qalsın,ozu de yeznə minnətində? Evinde külfet olmasaydı nenesın yanına gətirərdi . Odur kı , Leyla qaynatasın dıle tutmaga calışdı ve vezıyyetı onlara başa saldi. Ama Leylanın gözlediyi qerarın tam tersi çıxdı. Eyer onlar gedecekse hamısı bır yerde gedecekler. Yoxsa Famili burda "başsiz, sahibsiz " qala bılməz ! Evdeki narahatcılıqartıq daha  sebrini əlindən almışdı. Hüzuru qaçmışdı . Yenə evdə səs küy ərşəyüksəlir , iki qadaş bir birinə girirdi . Bir terefden de qaynasının dedi qodusu , beyenmemezliyi canın boğazına yığmışdı. Leylanın işlətdiyi teksun yağında bişən yeməkləri bəyənmir , dükandan alınan qatığı yemirdi . Hazırladığı yeməyin keyfiyyətsizlıyini Leylanın başına qaxınc edirdi . Bir gün Leyla bir yana durdu , Leylanın qonuşusu , Qumrunun ağzından vurdu ; 

   - Sən niyə gəlininin paxırin açırsan ee ,  gəlib camaatın evində oturmağın bəs deyil hələ bişirdiyini də bəyənmirsən ? Gəlmisən də  , alıb gətirəydin rayon yerindən gəlirsən bir 3 kilo nehrə yağından , şotundan pendirindən , bir üz dörd kənd çolpasından kəsib yığaydın xaladelnikə ,  yazıq gəlin  sup yeməkdən vərməşılə dönüb . Oğlun qazandı gətirdi , bu bişirmədi , a nankör? 

   Qonşunun onun üstünə ayaq açması Qumuruya pis təsir etmışdı . Bunun səbəbkarı Leyla olduğunu düşünürdü ; 

   - axşama qədər obşı kuxnada qaynanasını bəzəyə qoyan gəlinin qaynannasını belə pazor edərlər dəə - deyə Leylani Famılə döydürtdürəndə Keyla  barıt kimi partladı nə partladı ... Alem  bir birinə qarışdı . Servandakı xrustallar futbol topu kimi divarlar deyib ciliklenib yerə töküldü. Vaqıf də Səbriyyə də anasını müdafıə edirdi . Famıl hirsindən Leylanı döysə də , anasına da sözünü deyirdi . Anasını Leylanın ayağına vermək istəməyən Vaqıf bu dəfə də Famillə  bir birine girdi . 

   Qonşuların araya girməsiylə evdə sükut bərpa olundu . Yenə Leyla ortalıqda pıs oldu , yenə Leyla günahkar çıxdı . Ad oldu ki ,guya Leylanın anası qızını  doldurur,  qonşular aranı pozur,  ortalıqda söz aparıb gətirməklə Leylanı  qaynanasına baldızına qarşı doldururlar . Yeni mövzu aşılmışdı , yenı tema qoyulmuşdu . Qız anasından nə qədər uzaq olsa bir o qədər yaxşıdır ,  yaxşısını , yamanının görməz və müdaxılə etməzdı. O qədər dedilər , dedilər ki, axırda  anası hele indiyene qeder danışmadığı qızını yanına cağırıb , evi satıb burdan birdefemlik getmelərini dedı . 

  - sat buranıçıx get ,görek indi behaneleri ne olacaq. Hemişe deyirler anası eliyir . Get görek indi ne behane edecekler ? 

- Evi niye satıram ki?Nenem qalsın orda. 

   - Yox ,  bala ,sen sat get . Göy senin de gözun burdan yığılsın. Yoxsa gözün burda qalacaq . Bir çırt olan kimi qaçıb yenə  gelesen  bura ,  onlar da senin dalınca ... gene günümüz qara olacaq . 

   Yenə anası onun yerinə qərar vermişdi . Yenə Leylaya sahib çıxmaqdan , qaynanası gili evindən qovub çıxarmaqdan , yenə Leylanı onların ayağına  erib , onu başından edirdi .

    Anasının bu etinasızlığından cana gəlmişdi . O heç vaxt ana olub ona arxa çıxmayacaqdı .

   Famıli dilə tutub rayona getməyə qərar verdi . Yığışıb rayona getsələr də , nə Famılın atasının , nə də Vaqıflə Anarın ayağı o evdən kəsilmədi . Evə özlərinin şəxsı evləri kimi sahiblənmişdilər . Yenə internat  yataqxanasında hamilə canına zülümə məhkum olmuşdu Leyla .

                                          24 BÖLÜM.

   Sabah yuxudan ağrılar içində qalxdı . Sancıdan qıvrılırdı . Əlini belinə dirəyib yatağından qalxaraq oturdu , ətrafa göz gəzdirdi eri qarşı tərəfdəki dəmir çarpaylda yatmıdı . 

  - Famil ...- ağrı sızı içındə ərinə səsləndi -cavab almayınca bir daha səsləndi . Ağrı belindən tutmuşdu . Qıvrılırdı  ağrıdadan. Amma üzində görülməmiş sevinc,  içində heç zaman hiss etmədiyi xoşbəxtlik var idi , can parcası dünya qapısının astanasındaydi, dünyaya gəlirdi . 

   Əlini qarnına tutub , ayaqların dəmir çarpayıdan aşağı salladı , ayaqları buz kimi döşəməyə dəyəndə sanki bədənini çərəyan çarpdı. Özündən asılı olmayaraq ayaqlarını altına topladı . Sabah tam açmamışdı. Evləri gün batarda olduğu üçün səhər günəşini də görmürdülər . Qışda isə bura dözülməz dərəcədə soyuq olurdu . 

   Dekabır ayının  Soyuq qış beton divarların arasına çökmüşdü elə bil . Ala qaranlıq otaqda  baxışlarıyla axşam ayağından çıxardığı corabları axtardı . Budur , çarpayısının aşağısına  qoymuşdu . Götürdü . Di gəl ki , ayağına geyə bilmədi . Birdə ərini səslədi; 

   - Ay Famıl ...

   Axşamdan , əri içib gəlmışdı, qulağının dibində top partlasaydı xəbəri belə olmayacaqdı . 

  Gecə yağan yağan yağış kəsmişdisə də , tavandan damlayan damcı səsləri hələ də kəsməmişdi ,damçıların altina qoyduğu ləyənlərdən zəhlə tökən ritmik səs gəlirdi . Qaldığı bu şəraitdiz və boş evdə nə qədər əziyyət çəksə də onun üçün şirin bir yuxu idi . Neçə ay idi qaynanasıgilnən bir otaqda qalırdı , qaynana və qaynatası evin bir tərəfində , əri ilə baldızının çarpayıları evin digər tərəfində idi . Yazıq Leylanın yatmağa bir çarpayısı belə yox idi . Ərinin çarpayısının yaninda yerə döşək  salıb orda yatırdı . Həmişəki kimi  yenə də qaynatasından gizlənmək üçün ortalığa qoyulmuş masanın və stulların başına adyal salıb elə yatırdılar . Hamıləliyi ağır keçırdı Leylanın , gecə ayağının damarı tutanda , gündüzün ağır işlərindən beli sızlayanda dözə bilmirdi . Sabaha qədər sancısını içinə salıb inildəyəndə , qaynanası yorğanının altından başını çıxarıb ; 

   - Bahov heeyy-  deyə donquldanırdı . Yazıq gəlin abrından səsini içinə salıb ağrısını içındə çəkirdi . Köhnə internat məktəbinin yataqxanasındaki döşəmələr ,üstündə hərəkət etdikcə döşəmə  cırıldayırdı . Gəlin ağrıdan qıvrılıb yatağında sağa sola döndükcə , döşəmədən çıxan səs bu dəfə də qaynanaın səsini yüksəldirdi . Bəlkə də yatanlar təbi yaranan səsə oyanmazdılar, di gəl ki , qaynananın donquldanması bütün ev əhlini yuxudan oyadırdı . 

   Sabah açılar açılmaz arvad gəlini qaynatasının yanında utandırmaqdan zövq alırdı sankı .

   - Allahın ölümü yoxdur ee ölüb rədd olalar. Nə böyük sayırlar, nə kiçik bilirlər , sabaha qədər polun cırıltısından, ah uflarından yatmaq da olmur , gündüz yoxdur ,bu xarabanın camaatı bir çölə bayra çıxmır? Nolub nə xəbərdir , bir abrınız həyanız olsun da ... gecə səbrinizi basın ,Nə qələt eliyirsiz gündüz eliyin dəə ...

   Ölsəydı bundan yaxşıydi. Qaynatasının yaninda utandiğindan qaynanasına cavab qaytara bilmirdi Leyla . 

   İndi tavandan aşsüzən kimi süzən bu divarları gəlik deşık , döşəməsini krisalar yeyən bu kasıb yuvasını niyə sevməsin ki , Leyla , ən azından rahat yatıb qalxmağı var idi . Buranı da, hökumətin yataqxanası olsa da Vaqifdən 50 şirvana almışdılar.  Leyla qonum qonşunun saçın , qaşın üzün ala ala , toplamışdı bu 50 şirvanı . Səkim döğuş pulu yığmışdı . Qayını yaxınlıqdaki iki otaqlı evə köçmə səbəbiylə qaldığı bu bur otağı satmaq istədiyini deyəndə ,  Leyla yastığının içində gizlətdiyi pulu çıxartmışdı . O zaman 8 ayliq hamıləydi . Ağrıları şıddətlənmişdi , sancısını  utanmadan rahat rahat çəkəcə biləcəkdi . Sevincini doya doya yaşayacaqdı . Balasını qucağına alıb , heç kimdən sıxılmadan çəkinmədən onu sevəcəkdi ...

  Otaqlarında 2 dəmir çarpayı bir kiçik əldə düzəltmə taxta masadan və iki məktəb stulundan başqa heç nə yox idi . Cehizlərini Bakidan gətirməmişdi . Anasının israrına baxmayaraq , evi satmmışdı , qapını kilidləyib açarı da özləriylə gətirmişdi . Nənəsi Leyladan sonra o evə girmək istəmirdi heç . Arada Famıl ora gedir , qaynatasının Bakıda işi olanda gedib orda gecələyirdi . 

   Famıl burda qalmaq istəmirdi . Leylaya deyirdi , 

 -  Ara sakitləşsin , uşaq olandan sonra Bakiya gedərik,  papamın işləri alınsa elə orda qalıb işləyərəm deyirdi . Leyla hər şeyə qatlanırdı ,  məktəbin verdiyi dəmir çarpayıda və  pambıq yorğan döşəkdə gecələyirdilər . Cavan gəlin əriylə yataqları birləşdirib onun qoynunda yatmaq istəsədə setka carpayının dəmirləri onları bərabər yatmağa qoymurdu , yenə ayrı ayrı hərə öz yatağına çəkilib yatırdı . Belə yatışdan əsəbləşən Leyla məcbur olub çarpayısını ayırırdı. 

   Yenə yataqları ayrı idi . Ağrı çəkə çəkə Famili bir neçə dəfə səslədi , cavab almayınca qalxıb qapının girişindəki arakəsmə - mətbəx bölümünə keçdi . hamam olmadığı üçün axşamdan vanna qoyub ikisi də çimmişdilər . Qarnı burnunda çımdıkləri suyu aşağı daşıyıb tökmüş yuxarı çıxanda iki çəllək su da  gətirmişdi . Həmin suyu əldə düzəltmə  elektirik pıltədə isidib paltarları yuyaraq vedrələrə yığmışdı . Gündüzlər binaya işiq verilmədiyindən , belə ağır işləri gecələr gorürdü . İşıq saatla verildiyindən sular da saatla gəlirdı . Artezandan binanın yanına çəkilmiş yeni  bulaqda növbə növbəyə dayanardı . 

   Leyla qalxıb əynini qalın geyinib axşamdan yuduğu paltarları koridora çıxardı . Belə ağrıyla suya düşə biləcəyinə əmin deyildı . Odur ki , qaynanasının evinə keçib  qapısını döydi . Paltarları suya çəkməsinə kömək etməsini xahiş etdi . Amma nə fayda . Qaynanası nə zaman onun yaralı barmağın üfləmişdi ki ? 

   Məcbur ozü sızıldaya sızildaya paltarları götürüb dəmir bir birindən aralı pıləkənlərdən aşağı endı, suya gəldi . Paltarları yuyub evə qayıdanda Famıl evdə yox idi, getmişdi . Leyladan belə xəbəri yox idi . İki gündür içində bişirdiyi sancısı daha da şiddətlənmişdi.  İndi də böyrünə dirədiyi paltarların ağırlığı onu daha da sızıldadırdı . Hiss edirdi ki bu sancı o sancıdan deyil . 

  Paltarları sərə bilmədi . Biraz dincəlməyə ehtiyyacı var idi . Suyu açılmışdı , lakin təcrübəsi olmadığından bunun nə olduğunu bilmirdı . Sancısını ayaqda bişirirdi . 

   Sancıdan qovrula qovrula yatağına uzandı . Sabahın o cağı kimsəni narahat etmək istəmirdi . Yorğanı üstünə çəkib altinda qıvrıldı. Dünyaya gəlməyə hazırlaşan balasının qız ya oğlan olduğunu bilmirdi . Əlini qarnına sürtdükçə onu nə deyib sevəcəyini belə bilmirdi. Bir onu bilirdi ki , bu dünyaya gələn uşaq onun həyatını dəyişəcəkdir . Çünki , gəlin gəldiyi bu bir il beş ayda , nə ərindən nə onun ailəsindən sevgi görməmişdi . Əri icib Leylani incidəndə əlini qarnına sürtüb ümüdlə balasından imdad diləmişdi ; 

   - Qoy balam dünyaya gəlsin , inşallah onun gəlişi hər şeyi dəyişəcək - deyirdi .  

  Gözlərini yumdu . Hamilə qaldığı , döyülüb xəstəxanada yatdığı günlər  gözünün qarşısından filim kimi kecirdi . 

İndi o günləri geridə qoymuşdu . Balasını ölümdən qurtarmışdı , indi onu dünyaya gətirirdi . Bundan böyük xoşbəxtlik nə ola bılərdi ki ,  canından can parçası qopacaqdı. 9 ay , qanından qan verdiyi , ətindən pay ayırdığı balası dünyaya gələcəkdi . Bunun sevincini yalnız ana olanlar bilərdi . 

   Ayının gününün içindəydi hələ  bir defe hekıme aparmamışdılar . Hemişe qarnın sıgallayıb "balam" deye ezızlediyi körpesi indi xestexanasız, hekımsız nece dünyaya gelecekdi bilmirdi . 

   Uzanmışdı , amma yatdığı çarpayıda da rahat olmurdu . Qarnını tutub ayağa qalxdı . Dəmır çarpayının başına sarılıb ikiqat oldu , sancısına dayana bilmirdi artıq , zarıya yarıya qaynanasını səsləsə də hayına səs verən yox idi . 

  Leylanın iniltisini eşiden qonşu gəlin başını qapıdan içəri saldı ; 

   - Leyla ,  necəsən , nolub sancın tutub ? 

   - Bilmirəm Naibə , yaman ağrıyıram , dözə bilmirəm , 

  -Açılışın var ? Dayan qoy Rahiləni çağırım . 

  - Hə çağır , dözə bilmirəm ...  

  Cox keçmədi qonşular onlara axışdı , kimi Leylanın belin ovur , kimi başın tutur , ağrıdan qıvrılıb ana olmağa hazırlaşan bu gəlinə hərə bir cür kömək olmaq istəyirdi. Qadınlar divar boyu düzülmüş mekteb stollarında oturub sanki teatr tamamaşasına baxan tamaşacılar kimi Leylanı seyredırdıler. Analarıyla gelmiş balaca uşaqlar evin ortasına qoyulmuş elektrıklı daş piltesinin etrafında qızınırdılar .

   -Ay uşaq ,gelin belıye, qaynar su ustunuze dağılajey -deye  Familin nenesi piltenın üstünde doğum üçün qoyulmuş isti suya işare etdi. Nene  kohne arvadlardan idi. Hemişe haqq sözünü deyer, haqqı nahaqqa vermezdi. 4 gelini  vardı. Ama nedense gelınler  bu nurlu arvadı heç.sevmezdıler .Qumuruyla - Famılin anasıyla da bu arvad hec yola getmezdi. Defelerle Leylanın üstünde qızıyla ve nevesıyle dalaşmışdı. Nece deyerler,  bu arvad ve onunla bırlıkde yaşayan qızı Almaxanım Leylanın qoruyucu meleyı idiler. Daldalığa düşen kimi Leylanı eve cagırıb qarnın doyuzdurardılar. Cibine peçeniye ,  şokalad ,  meyve basardılar . Leyla tebii ki, onların verdiyi payı qaynanasına sezdirmedin gizli yemeliydi . Yoxsa qan su yerine axardı . Qaynanası Leylanı nedense onlardan qoruyardı . Guya onların Leylya yedirtdikleri dualı -  cadulu  yeyeceklerdir . 

   Nene altı uşagı qehremanlıq eserı kımı evde nece dunyaya getırmeyinden danışır , o bırı arvadlar zarafatlaşıb  qaqıldaşırdılar. Guya bu arvadlar  buraya neye gelmışdiler ? Leylanın bu vezıyyetin  düşünen yox idi. Leyla bunlara baxdıqca deyıb gülmelerıne esebleşırdı. Onsuz da agrıyan canının hayında idi. Esil Leylanı qara sancı indi qarnına dolmuşdu . Balası dunyaya gelırdı ama ne hekime vermeye pulu yoxdu ,ne de balasına sarmağa bir metr eskisi.Bes bu uşağı nece saxlayıb boyudecekdi ? Bütün bunları fikirleşdikce dərd qızın belını bükürdü . Bir terefden de açlıq qızın heyini kəsmışdı . 

    İki gün idi ki, Qumru ona yemek vermirdi ki , doğuşda yemek yemezler ki, bağırsaqlar uşağı sıxmasın - deyirdi . Hem de bağırsaq dolu olarsa güc vererken biyabirçılıq olurmiş . 

  Elə ağzın doldurmuşdu ki yeyəcək bir şeylər istəsin , qonşu Leman elinde bir boşqab bozbaşla iceri girende ele bil gözlerine işıq geldi . Bozbaşın iyisi ona cennet qoxusu kimi gelirdi . Yarım zavod çöreyiyle bozbaşı masanın üstüne qoyub :  

 - Gel , Leyla , bir tike ye!İndi bişirmişem. Qeşey qoyun etinnendir . Gel soyutma . Bir tike ye ki, üreyine teper gelsin . Bele vaxta gerek gerey güjdü yeyesen ki, güj vere bilesen . 

   Sevinə sevinə iki loxma bozbaşın suyuna batırıb yemişdi ki , qaynanası iceri girdi . 

   -  Bıyyy başıma xeyir , az bunun keyfine bax ee . Bu yemek hardan cıxdı . 

  -  Men getirdim , qoy yesin ! 

  Boşqabı Leylanın qabağından götürüb qapıya doğru getdi . 

   - Harda görsenib aazz doğan arvad yemek yesin ?Gerek s... f alemi batıra ?  Analı , bajılı bextever döyül ee gelib altını  temizleye ...

  Ayaqları arasından istı bır şeyin axdıgını hiss etdi.Elin qarnına tutub  dızlerın yere qoyub arvadlara baxaraq :

  - Çıxın çöle ! - Deye bagırdı .

 - Uyyy ...azzz ... uşaq geldi, geldi -deye nene gelinin qıçlarından axan suya baxıb  güldü -az qoymayın tutun !

   Otaqdakı arvadlar bır bırıne deydiler. . İcerideki qız uşaqların çöle çıxaran kim ,  vanna vedrede su getıren kim. Mamaca Rahile tez yere döşekce atıb üstüne klyonka seridi. Leylanı üstünə  uzatdı . Arvadlar praktikaya gelmiş telebeler kimi gözünü ona zillemişdi. Bu da Leylanı cox utandırırdı. Ele heyyy 

  - Çıxın , nolar - deye yalvarırdı. 

   Rahile qızın açıq yançaqlarına şapalaqdı 

  - Kess sesini , güya görmeyıbler? Nolub aazz ne qaraçılıx eliyirsen sesini sal içine kişilerden ayıbdır. ..

 Yarım  saat Rahileyle  Leylanın  sessız  süpürleşmesinden sonra  bır defe güc vererek 

  -Ay anaaa- deyib bagırmasına arvadlar üzün qulaqların tutub  örtmesi bir oldu. Yaranmış sessiz sükutun  arxasından  Familin nenesinin 

    - Uyyy azzz oğlandır - demesi ve uşaq sesinden sonra derinden nefes alaraq :

   - Oglum - deyıb gözlerin  yumması bir oldu.

   Üzüne deyen zerbelerden gözün açdı. Familin nenesi Leylanı şapalaqlayırdı

  - Az yatma eyyy, yatma , hal seni  aparajey...

    Başın qaldırıb qadnına baxdı. Qarnının üstündeki qap qara , şeve kimi saçlı uşagı gorüb heyecanlandı. Gözleri doldu , icini sevinc qarışıq bir keder bürüdü . Sevinirdi ümüd bağladığı balası dünyaya gelmişdi . Kederlenirdi - bu uşağın taleyi nece olacaqdı bilmirdi . 

  - Ay Qumuru uşagı bükmeye esgi ver.- Rahile arvad seslendi. 

  - Booyy, Az,  axı ele şey yoxdu, qoy görüm ne tapıram . 

  - Allah boynunuzu qırsın . Az bu doqquz ayda ne iş görmüsüsüz .Bilirsiz ki , bu bedbex dogajax . Hanı bunun doğuş zenbili. Belke men de burda yoxam , Azz bunu neter aparejeydın o balnısaya - Rahile arvad deyine - deyine ayaga qalxıb yatagın başındakı Leylanın xalatını gotürüb Leylanın qarnının üstündeki körpenin üstüne atdi. Allah senın de ananın başına daş salsın ...- deyıb qapıdan cıxdı. Bir az sonra elinde köhne carşaf - melefe geri döndü. Uşagı götürüb yudu temizledi qurulayıb beledi Melefeden   kesib qıyqac eledı uşagın başını ortub alnını çekdi . Leylanın qolunun üstüne qoydu.Leyla gözleri dolmuş halda bu mesum korpenı özüne sıxıb üzüne baxdi uşagını opmek isdeyirdi ki , Qumuru uşagı alıb götürdü . 

-  Uyyy Allah buna bax qurbaga balasına oxşayır. Bu nedi azz ? Durdu durdu bir qurbaga cıxartdı ortaya - üzün qapıya tutub.

   -Famil, Buna bax ee ...

   Leylanın bogazında nese bır şey düyünlenib qalmışdı. Aglamaq isteyirdi. Aglaya bilmirdi .Bu gününde de onu hissleriyle ,sevinciyle, duygularıyla baş başa qoymadılar. Ana olaraq ilk öpüşünü de ona cox gördüler. İçinde bir kin beslenırdi . Bir nifret böyüyürdü. Bilmirdi bu nifret kime idi. Özünemi, anasınamı, Familin ailesinemi , yoxsa Familemi ? Belke de o xeyallarında yaşatdıgı Ag atlı oglanamı? Beli o tale atlısı zamanında gelseydı , Leylanın imdadına  yetişseydi indi ne Leyla, ne onun bu körpesi bu günleri yaşamazdi. Belke de onun tale atlısı hele yoldadır, belke, Leyla telesib. Heeee, Leyla telesıb odur ki, her şeye qatlanmalıdı. Ana ne qeder pis olsada , ne qeder bigane yanaşsa da, bunlardan pis olmayacaqdi. İnada verilen qerarın sonu budur . Leyla başın bulayıb bu fikirleri başından atmaq isdedi. 

   - Olsun. Bu da menim heyatımdır. Bele yazılıb ki,bele gorürem.Sen neler yaşadın Leyla bu günleri de kecireceksen. Artıq oglun , var onun uçun yaşayacaqsan . Boyudeceksen. O sene sahib cıxacaq. - deyerek düşündü. - Vay o hala ki, böyüyünce nankor ola. Sene sahib cıxmaya . Seni ortalarda qoya. Bax bu son nöqtədir. İndi hələ ki ayaq üstəsən bax o zaman yıxılacaqsan Leyla. 

   Heyatda en qorxduğu şey bu idi . Balası ,canı cıyeri terefinden atılmaq terk edilmek. Hemişe bele valıdeyinlere acımışdı . Ele bil üreyine dammışdı ne vaxtsa balası onu terk edecek, elə bul başına gələcəkləri bilirdi .

   Üc gün sonra Naibə , içeri girerek.

  - Muştulugumu ver . Anan gelib - demesiyle Leylanın pillekenlerden 4 cü mertebeden aşagi ucması bir oldu. Canının ağrısı da yadına düşmədi . İlk defeydi ki, anası onlara gelirdi. Leyla bu gunu nece hesretle gözleyirdi, İlahi. Leyla bu gün ücün heyatını anasına qurban ederdi. Yeter ki , anasi onu bu qeribcilikde sahibsiz qoymasaydi. 

   Lale yataqxanaya qalxan yegane demir, araları açıq qeza pilekenlerıyle üzü yuxarı qalxandan sonra derinden nefes alıb " Allah sene şükür " deyib salavat çekerek , derinden nefes aldı . 

- Bu nedii az yer tapmısız qalmaga bu ne yaşayışdı ?

  Anasının iki böyük "aereport "  zenbilinden  neler cıxmadi nələr ...  İlahi Leylanın gözü ne qeder "ana payı" ücün qapıda qalmışdı. Cürük qozunu belə umduğu günlər olmuşdu. İndi anası ona her şey getirmişdi. Ogluna uşaq paltarlari. Belencekler. Öz elleriyle düzeltdiyi yorgan döşek yastıq. Qalın  adyal Xez kambizonlar...  Qapısından kəsib gətirdiyi ördək , toyuq , cür bə cür kolbasalar , yeyəcəklər , moskva şokaladları , Familin ailəsinə və dayılarına xalat -  barat ... Başqaları ücün bunlar adi gorune bilerdi. Leyla ücün bunlar cox deyerli idi.  Cünki 9 ay bundan əvvəl uşagının ölümüne höküm oxumuş qadının üreyini indi nenelik hissleri yumuşaltmışdı. İlk defeydi ki, ana olaraq payla püşkle onun qapısın acırdı.

  Getırdıklerinden ayrı ayrı her kesın hediyesınin ustune pay qoyub verdi. Hetta Familin dayılarına da xalasına , nenesıne ayirdiğı hediyyelərə də pay püş etdi . Sonra Leyladan bir podinus isdedi. Getırdıyı hediyelerden birin secib padinosa qoydu. Etrafına konfet ,şokalat , qarışık meyve qoyub xonca bagladı. Üsyünə də 30 şirvan da pul qoyub Leylanı dogumunda ona kömek eden Rahilenin evine yolladı...

   Leylanın yanunda qaldıgı iki günde deyinmediyi deqiqe olmadı. Bu qeder vaxtda qızının bir otagı olmadıgını ,Araya adyal tutaraq erinden ayrı yatırmagı üçün Qumuruyla dalaşdı 

  - Cavan ailediler bele şey olar. Bunlar bele ne er arvad heyatı yaşayacaqlar ki, neter bir birleriyle dil tapacaqlar, neter söhbet edecekler. belke birinin bir gizli işi, sözü va?

- Ay Lale ne danışırsan day biz cavan olmamışıq? Narahat olma onların sen deyen söz sohbetleri olanda yer taparlar. Sən narahat olma .

  Lale hele şeraitsiz. hamamsız hetta  metbexsiz yerde nece yaşadıqlarını  onların başına taqqıltı eledi... Axır dalaşıb cıxıb getdi...

   Bu uşaq  ve anasının  gelışi onun  heyatını bir balaca deyişmişdi. Atrıq Familin ailesi onu ve uşagı sevmeye başlamışdı. Deyəsən indi indi Leylaya isinişirdilər . Leylanı bu evin gelini kimi görməyə başlamışdılar .

   Mətanət qarnındakı uşaqdan qurtulmuşdu . Əriylə də barışmışdı . Leylanın doğması heç nəyi dəyişməmişdi. Yenə köhnə hamam köhnə tas idi . Yenə hemişeki kimi o biri gelini eziz tutar , O birinin uşagın alıb yanlarında bazara aparar. Eynın başın təzələr ,uşağa  rengareng oyuncaqlar alardılar . Leylanın özü kimi uşağını  da sadece dilde sevib ezizlerdiler . Allahından Leylanın sudu bol idi . Yoxsa bu uşaq acından ölerdi. 

  Tural zəif və xəstə uşaq idi. Uşagın yanından yel kecen kimi xesdelenırdi. Bu ailenin bir düşmenleri var idi. O da hekim idi. Ne olursa olsun bunlar hekime inanmır. Uşagı doktora aparmazdılar . Ele qaynansı ondan bundan eşitdiyi türkecare üsuluyla uşagı "mualice " edirdi . Bir balaca uşaq ozune geler ,  yene de xestelenerdi. Leyla bilirdi ki , bunun axırı yaxşı olmayacaq .Bu uşaq axırda bir xestelik tapacaqdır. Ama bir şey eleyede  bilmirdi. Caresiz qalmışdı . 

   Beləcə pis yaxşı günlərini geridə qoyurdu . Bir gece uşagını emizdirmeye qalxdi . Uşaq qızdirmadan od yanırdı. Termometırı götürüb uşagın istisini ölcdü. 40 a az qalmışdı. Yatagından dik qalxıb carpayıda yatan erini silkeledi.

  - Uşaq yanır , Famil qalx ! 

  - Hec ne olmaz, bırıncı defe deyıl ki, sirkeynen sil kecer. 

  Ərindən bır faydası olmayacagını görüb tez ayaga qalxıb,qaynanasının şalını götürüb burundu . Uşagı adyala büküb qucagına aldı.Hec kime hec ne demeden qapıdan cıxdi. 

  - Hara?

  - Hekime...

  Qonşu binada bir uşaq hekimi qalırdı . Qara nefes özünü onlara catdırıb qapını yumuruqlayır ,arada qapının zengini  basırdi. 

  - Doktor açın, nolar ,balam ölür doktor . kömek edin,  acın  .

  Sabah saatlarına qeder doktor uşagı muayine etdi. iyne vurub qızdırmasını saldı. Uşagı seher xestexanaya götürmek şertiyle sabaha qeder öz evinde nezaretde saxladi. Ne Leylanın , ne uşagın arxasıyca gelen olmadi. Seher acılar acılmaz uşagını qucagına alıb,

  -Doktor, icaze verin biz gedek .Uşagın eyin başın temizleyim,  deyişim getirerem xestexanaya. 

  Hekim xanım  bu qızın vezıyyetini az cox bilirdi. Uşağının xestexanaya da gelmeyeceyını bilirdi. Odur ki , yazdıgı resepti ona uzadıb  

  - Ama ne olursa olsun bu dermanları alın . 

   - Bir de bir şey isdeyecem sizden. - hekimin yoldaşı qapını aca- aca dedi.

  - Ne isdeyirsiz dayı, deyin

 -  Balkonnan görürem sizi ,  yuxa zad  bişirirsiz aşağıda tez tez. Mene pişirdiyiniz yuxalardan gönderin ! 

 - Menim gözüm üste . Allah sizden razı olsun !

   Balasını götürüb eve geldi. Hec kes danışmırdi.  Ele bil ki, qurbaga gölüne daş atılmışdi. Bu tufandan önceki sessizlik idi . Bilirdi gec tez bir tufan  qopacagını. Odur ki, tedbirini gördü. Sakitce gedib leyeni goturub un eledi.

  -  Neynirsen onu , cöreyimiz var.  

  - Yuxa bişirecem , hekim menden yuxa isdedi,

  - Hıımm isdeyer deee , gece pulsuz parasız yanına qacıb kömek isdeyende sennen yuxa isdeyer dee, Day bu evin arvadı yoxdur daaa , ölmüşem dee, arvadlıgı kecirmisen eline . Arvadlanıb uşağı hekime qacırdırsan, ne er sayırsan ne qaynata sayırsan , ne qaynana , ne baldız . Yuxa bişirib pay aparırsan qaynana ölüb gənəşə  bilmirsen de "ay çal bircek bunu eliyim ya yox" . 

  - Qumuru kiri başımız getdi- Qaynatası onun  agzından vurdu.

  - Ne kiri? Ele kiriye kiriye volya vermişik deee, qudurub adam zad saymır. - Baldızı yatagından ilan başı kimi başın qaldırdi atasının üstüne çemkirdi .  

   Leyla dillenmeyib cibinden cıxardığı  resepti masanın üstüne qoydu. 

 _ Uşagın veziyyeti pisdir. Derman , iyne yazdi. Almaq lazımdı.

 - Deyirem utanub  ölmur eee neter. hele gecenın o vaxtı qaynatanın yanında uşagı qucagına alıb ezızleye ezızleye hekıme goturmeyi o terefe dursun , geceni tanımadıgı evde allah  bilir kimlerle  yiyesiz , sahibsiz qalmagı bes doyul,  indi gelib ki,derman alın .- Yatagından qalxıb  masanın üstünden resepti götürüb  parcaladi.

   - Yuxaya boyun olub , uşagını özbaşına hekime qacırdan qızmış ana canı cıxsın getsın dermanlarını da özün aptekde verib alsın . Od vurub alemi oddayaram eyer bir adam bu dermanlara pul verse. 

  Yere tökülmüş kagız parcaların toplayıb bir birine calayaraq aglayırdı. Qalmışdı qaynanasıyla baldızının arasında . Hemişeki kimi yene teklenmişdi,

  - Menim balam xesdedir. Mikrobu var  başa düşmürsüz ? Emii-  qaynatasının ayaqların qucaqladı- Emii qurban olum , mene ne deyirsiniz deyin . Amma balamı ölmeye qoymayın !

  - A başına dönüm , eşii ne ar qalıb , ne abır qalıb . Bizim vaxtımızda gelın başın acdı neydi,  gelin qaynatayla danışdıgı neydi, Bizim zamanımızda gelinin qaynatanın yanında sesi cıxmazdı.  Bu neter adamdı, ne terbiyye görüb ,ne exlaq. Ele anası da bele qehbeymiş ee tepiyi vurub, bir uşaqla qapıdan qovublar. 

   - Yeteeerrrr- deyib qışqırdı - Menim günahımı aldın , indi de anam? Esla anama bır kelme dememize icaze vermerem. Anam senin kimi sekkiz  uşagın üstüne gedib camaatın evin , yuvasın dagıdıb , arvad olmayıb ee... Danışanda özünnen danış ! Qaşqıncılıqdan qabaq rayonnan bir ad qazanmışdın . Qaşqınçılıq abırınızı örtüb.  İndi abırdan , exlaqdan danışırsan ?-  Leyla coşub caglayırdı. Gözüne hec ne gorsenmirdi.  Bu nece vaxtı üreyine diline vurulmuş düyünler ele bil qışqırıb bagırdıqca acılırdı. Aglına ,  ağzına ne gelırdise leysan yağışı kimi tökürülürdü . Bütün qonşular hami sese gelmişdiler. Leylani qucaqlayıb bayra cıxarmaq isdeyir . Leyla ise bir elinde cırılmış kagızları alıb o biri elıyle masanın ustundekı qabı qaşıgı yere cırpırdı. 

  - Hec kim menim anama bir söz deye bilmez. Başa düşdüz ?Heç kim  !Gunahımızı yuyub mene bic dediniz  getdim kimin qızı oldugumu sübut  eledim. Menim anam hayasız olar, canavar olar, qurd olar ama namussuz , bic dogan yox. Sen bu uşaqları kımden tutmusan onu subut ele . Bic senin uşaqlarındır. 

  Qonşular onun agzını tutub, qucaqlayaraq otaqdan cıxartdılar. Leyla vulkan kimi od püskürürdü. Qonşular da artıq Leylanı tanıya bılmirdiler. "Zoluşka" deyib cagırdıqları bu zavallı artıq bır qehremana donmüşdü.

  -Ay agzına qurban olum , gerek vaxtında bunların agzın yumaydın. İndi de başına cıxmazdılar.

  Axşama qeder qonşuda qaldı . Axşam eri geldi 

  -Getmirem, pul ver gedirem evimize. 

 -  A bedbax özünü mene tanıtma . Evin ne gezir sahibinmi var , evinmi var? Hara gedesen ? 

   Leyla da inadına dayanmışdı . Getmək istəyirdi . Famıl cibinden iki kağız pul çıxarıb gelinin üzüne çırpıb uşagı dartıb elinden aldı. Ver bunu hara redd olursan ol. Ele bilirsen men bu uşagı sene verecem? Ay hay...

 - Ver menım balamı. O uşaq menimdir , Menim canımdan emele gelıb, ver - deyib üsyan etdi

  - Ala ,- baş barmaqların obıri barmaqlarının arasına düyüb ona gösterdi, 

  - Balası varmış. Hardan imiş o bala? Deden evinnen getirmişdin yoxsa doktor Teymurovdan tutmuşdun? İsdeyirsen seher gedek dediyin kimi analiz verek kimnendi. Axı uşaq olanda analız verdırmek isdeyirdin? Noldu?  Menım olsa bexdinnen küs , senin olsa özün bilersen . Al uşagını da s...dir dedenın xarabasına Sennen menim işim yoxdur, onda sübut edecem ki , qehbe senin nesilindi menim yox - deyib uşagı götürüb qapını acdı.

 -Gelersen evindir,  gelmirsen özün bil. 

  Ne deyeceyini , ne edeceyini bilmirdi .Doyunca aglayıb üreyini boşaltdıqdan sonra qeti  bir qerara geldi. Xeste uşagı ücün bir mubarızeye  başlayacaqdı. Bunların şer böhtanları ile oglunun beynını yumasına izin vermeyecekdi. Oglu böyüyüb  anasın qehreman ana kimi tanıyacaqdı. Omrünü heyatını , gencliyini ona feda vermiş ana kimi  müdafie edecekdi.  Oglu anasının namusuyla , fedakarlıgıyla fexr edecekdi. Dost tanışlarının yanında dili gödek olmayacaqdi. 

         25 BÖLÜM

Turalın dunyaya gelişi Leylanın elin qolun açmışdı. Həyat mübarizəsonə başlamışdı . Arzuları aşıb daşırdı. Beyninde yüz şey ölcüb biçir , planlaşdırır, ama kimse ona destek vermeyince qolu qanadı qırılıb yanına düşürdü . İlk planı erinin dogru dürüst bir işde işlemesi idi. Axı nece? Bu barədə o rine o nece dəstək olacaqdı ki , əri necə iş tapacaqdı. Gerek erinin özünün üreyinde teper olaydi. Famil de cox deyişmişdi. Ele bil Turalın dunyaya gelişi Famili də ayıltmışdı. Anasının ve bacısının Leylaya qarşıqaba və haqsız münasibətlərinə döze bilmirdi. Leylanı mudafie edirdi. Turalın dunyaya gelişinden sonra oglu olmayan qardaşı arvadının da Leylanın xayınlığını nece cekdiyini görürdü. Arvadı Vaqifin üstüne cox düşürdü. Hətta bunu bilərəkdən , bəlkə də bilməyərəkdən biruzə verirdi .
- Görürsen, menden oglan uşagı isteyirsen. Leyla dedesi evinden getirmişdi o oglanı? Eri ekib , o da biçib. Onun eri kişidir. Dediyini edir , bes sen? O demişdi oglum olacaq. Oglan da doguzdurdu. Amma sen mennen oglan isdeyirsen kişiliyin catmır edesen? Gedib sənə başqasından oğlan uşağı tutmayacam ki , nə əkərsən onu da biçərsən
Evlerinde dava qırgın erşe qalxardi. Qonum qonuşu davadan zara gelmişdiler. Vay o hala ki evdəkilər Turalı sevib ezizleyəydi . Bu hal Mətanəti cileden cıxardır , gelin , qaynana , baldız bir birine girerdiler . Təbii ki , Leyla kenardan seyrici qalardi. Bilirdi ki , bunlar ne qeder bir birine girse de hemişeki kimi yene ara soyuyan kimi cici - bacıdı olacaqdılar . Bilirdi ki , ən adı vəziyyətdə belə Leylanı yıxıb sürümeye hazırdılar.
Famil sabah gedir axşam gelırdi . Hec bir yerde işlemirdi. Dediyine gore bazarda günün kecirdirdi.Bezen eve de gelmirdi. Bazarda işleyen qonşuların dediyine gore Famil Bazar qumarxanalarında qumar oynayırdı. Leyla eşitdiklerini Famile desede
- Aa yox sen de , qelet edir onu sana deyen . Vaxt kecsin deye çayxanada uşaqlarla nertaxda zad oynayırıq, qumar nedi? Pulum nə gəzir - deyib işin altından cıxırdi . Atasının Famile verdiyi üzük de yoxa cıxmışdı. Famil deyiri ki guya elin yuyanda üzüyü cıxarıb köynəyinin döş cibine qoyub, sonra bazar hovuzuna eyilib elin yuyarken cibinden düşüb hovuza, zir zibilin arasında itib gedib axtarıb tapa bilmeyibler. Tebii ki , Leyla bunlara inanmırdi. Cox sonraki illerde nişan üzüyünü de atası verdiyi üzüyu de arağa ve qumar borcuna verdiyini öyranmişdi .
Hele ki, yene qaynansı gilnen beraber bir qalırdı. Beynine qoymuşdu ne olur olsun , hara olur olsun bir otaq da olsa tapıb ordan cıxmalıydı. Bu meqsedle ozü gizlince işlemeye başlamışdı. Qonşu gelinlerin qaş üzlerin alaraq 5 - 10 manat qazanırdı ,toxumalar toxuyur, sifarişle şirniyyatlar bişirirdi. Hetta bazarda maqazinlerle danışıb kiloyla konfet, nogul , şokalad alıb onları 200 300 qramlıq paketleyirdi . Paketlerin ağzını ütüyle yapışdırıb dükanlara və bazar alverçılərinə satırdı. Arada bir qonum qonuşunun xalı- xalcasın, yunun yuyardı, yorgan döşek sırıyardı. Puluna uşagına paltar, derman alırdi . Qalanın gizlederdi. Pulunu hec kime vermirdi.əri belə istəsə xerclenib getdiyini deyordi . Dama - dama göl olar deyib qarşısına meqsed qoymuşdu. Bir otaq da olsa ev alacaq. Qulagı sesde idi ki, yataqxanada kim ev satır. Doğumdan əvvəl qonşulardan eşitmişdi ki, qayını qacqınkomun eliyle evini 2 otaqlıya deyişir. Elə bu məqsədlə 50 şırvan qayınına beh verib evi onlardan almışdı söz vermişdi ki, evin pulun işləyib verəcək , onun bü sözünə qayını o ki var gülmüşdü . Turalı əmzirə əmzirə boş otağı gözləri ilə gəzir nənəsinin evindəki , cehizlərini xəyalinda yüz yol bu evə yerləşdirirdi .
- şükür sənə ay Allah , nə yaxşı ki bu evi Vaqif bizə satdi , yoxsa kişinin yanında bu körpəni necə əmdirəcəkdim ? -deyə düşündükcə xəyali qayınından bu evi aldığı günə gedirdi .

- Getir 500 şirvan ver evi verim sene . Qalmısan evsız eşiksiz- Vaqif bir gün Famillə yemək yeyərkən dedi . İki qardaşın söhbətinə qulaq müsafiri olmuşdu həmin gün Leyla
- Ə, men hardan alım 500 şirvani.
- Özün bil o qeder evsiz eşiksiz qacqın varki , el altdan satacam birinə . Hökümete de deyecem ki, evsiz bir qacqına vermişem. Yene sen qalasan Bu damın altında.
- Dünya derebeylıkdi?
- Neyliyəcəm , borcun içində üzürəm , gedib hökümətə deyəcəm ala evi saa verirəm ?
- Bir heyle qolu zorlusan? Mənim burda yatmağa yerim yox , sən ev satirsan ?
Yene iki qardaş bir birine girdi. Leyla araya girib onlari sakitleşdirdi.
- Evi men alacam.
Hamı dönüb teccüüble ona baxdi ve hamı bir agızla
- Neyle?- deye soruşdu;
- Neyle alacaq qaynatası gizli gizli verdiyi pulla men mualıceme pul tapmıram bunun qaynatası buna gizlice pul verir, bu da yıgıb özüne sep alır , indi de ev alır . Bextever - deye eltisi söze qarıldı .
- Mene hec kim pul zad vermir . Ozüm işleyirem. Oz elimin zehmetidir. Sübut da ede bilerem.
Qayını ona bozardı.
- Bu dörd divarın arasında harda işleyirsen, neyle sübüt edesen ki? Yeqin yoburu var ...
- Agzının danışıgın bil haa -Leyla onun üstüne bozardi- Hele hekim söhbetini unutmamışam aa Vaqif. Erizeni geri götürmüşem ele bilme ki, seni bagışlamısam . Her şeyin bir zamanı var hele sebr edirem.
- Nagayrasan aazz maaa...- Deyib yumurugunu Leylanın başında düydü
- Hele vur... Bakıdakı evi satıb ordakı ite qurda verib canını qurtardın, Burdakında satıb burda verersen, yene canını qurtara bilmezsen !
- AA buna bax eee dil acib ee. - donub Famile baxdi - Bunu sen qudurtmusan ee bele . Arvadının ağzını yığ , yoxsa vurub öldürəcəm , qanın məndən uzaq edin bunun .
- Əə, besdırın deee besdirin...- Famil qışqırıb qardaşının yaxasından yapışdı. Anası , bacısı araya girdi.
- Ay balam bele yerde deyibler eee "qoy özüme yer eleyim gör sene neyleyim"- deye eltisi kinayeli kinayeli güldü. Day oglan doğuram deyə hakimiyyeti eline alıb indidən , ne qaynana sayır, ne qaynata ,ne baldız , ne qayın. Kül menim başıma !
- Hele bu harasıdı. Bır evin altında bir yerde yeyilib içile , bir yerde yatılıb qalxıla , pul gizledile , day bu gelınden her şey gözlemek olar.
- Day ne gozleyirdiz? Gelıne gün aglamayanda, iki gelin arasına seckilik salıb birinin başından basanda , hökümətin verdiyi çörəkpuluyla gəlinə Allahın bir corabın almayıb , o biri gəlini geyindirib keçındırəndə nə gözləyirdiz ki ? Elbette ki, o gelin də gələcəyi üçün, balası ücün her şey eder. İşleyer pulun yıgıb uşagına bır gun aglayar.
- Axı hardan alırsan o pulu. Men xarici şirketde işleye işleye, əlim pulnan oynaya oynaya bu qeder pul yıga bilmirem , sen qaş üz almaqla , döşek cırpmaqla pul qazanırsan?
- Beli qazanıram.Yıgıram, yıgaram da . Men de senin kimi günde bir gedeyle görüşsem. günde bir gedeye hediyeler, saatlar , rubaşkalar, koftalar , duxular . g,,üne tuman alsam, Evlerine, mamalarına tortlar peroqlar bişirib aparsam elbette ki , yıga bilmerem...
Leyla coşub caglayırdı. Hec ne gözune görunmur , hec neden qoxmurdu. Kim hardan danışırdı cavablarını vererdi . Artıq bətnində balası var idi. Heyatda tek deyıldı.O yan, buyan olsa balasın da alıb cıxacaqdi. Elə bu düşüncələrlə saflığı, mallığı kənara atmişdı . Bu uşaq ona ümüd vermişdi onu mübarızəyə səsləyirdi , ,,ana mənu də özün kimi bədbəxt etmə , özün kimiəzdirmə deyirdi'' . Çox olsa gedəcəyini düşünürdü , amma hara? Yene bu soru başında ilişib qalırdı. Hec hara getmeyecekdi. Bu evi alacaq yene işleyecek öz evinde balasını böyüdecekdi.
- Ne deyir aaa bu - Sebriyye hikkeyle Familin ve Vaqifin üzüne baxdi- Boynun yere soxum sızın kım beqeyret qardaşların . Volyanı vermısız arvadların eline cıxartmısız başımıza. 28 yaşıma qeder namusla qeyretle oturub qalxdım bir köpek oglu mene bır söz demedi .İndi 18 yaşında bele qehbe qızıb kolluqlarda, kalafalarda özün ona buna vere vere özün sırıyıb sene hele bir qoltuguna bır qoduq alıb, dili uzanıb.
- Senin 28 illıik namusun Xarici şirketin skladlarında İldırımın elınde gedib . Özünü ağ maya kimi, tanıtma, yaxşı tanıyıram seni. Beynimi cönderme , yoxsa açaram sandıgı tökerem pambıgı. İldırımın UAZ-ında haralara getdiyinizi. Hansı kende kimin evinde oldugunuzu saatıyla deyerem. Utanmırsan hele. Subay ola cehennem . Evli kişiyle çaşka -lojka oynuyursan ?
- Ne deyır aaa bu- deyib Səbriyyə Leylanın üstüne şıgıdı. Qaynana, baldız , qayın, elti Leylanı ortada futbol topuna donderdi.Saçın başın yolub yere tökdüler. Leyla ikiqat olub qarnını vurulan zərbələrdən gözləyirdi . Famil qalmışdı onların arasında.
Nehayyet qonşular , qohumlar tökülüb onları ayırdılar. Yene bir gecelik Leylanın sıgınacaq yeri Familin nenesini evi ve verilecek tesellısı Almaxanım xalanın "müdafiəsi" oldu. Yenə Leyla təkləndi , dışlandı . Familin dayıları, dayı arvadları, here bir terefden Leylanın üzün danladi getdi. Yene seher acan kimi gelinin "küser yeri qapının arxasıdır"," gelin evin süpüegesidir, hara qoydular orda kirimişce qaxılıb oturar", " ev bizim sirr bizim" deyib evelərinə geldi.
Üç günnen sonra qayını eve müşteri getirdi. Tam sövdeleşib evi satacaqdı ki, Leyla qayının tehdıd etdi.
-Ya evi bize satacaqsan, ya da senı qaşkınkoma şikayyet edecem . Yene qışqır bagır, yene dava erşe qalxdi. Müşteri başın alıb ordan qaçdı.Nehayyet Leyla içeri keçib yasdıgını cökdü. orada gizletdiyi 50 şirvan cıxarıb qayınının qabagına qoydu.
- Olanım budur . satırsan sat, satmırsan bu evi senden pulsuz alacam. Ya razılaş, işləyib evinin pulunu verərəm ya da özün bil , gedirəm qaçkınkoma...

Artıq yeni otagına köçmüşdüyse de yemek içmekleri yenə bir yerdə idi. Onsuz da balaca qardaşı evin heçin köçün ayırmışdı. Bir de Famil yeyib içməyin evin anasıgildən ayırsaydi camaat ne deyerdi ?
- Demezler ki, bu iki qardaşın bırınde qeyret olmadı ki, bir anaya bacıya sahıb cıxsın?
Leyla her şeye razıydı. Bu qeder vaxtı bir damın altında sıxıla sıxıla yatıb qalxmagın ne oldugunu bilirdi , hamılə idi , canı bir şey çəkirdi , Famıl alıb gətirirdi , di gəl anasıgilin yanında Leykaya bir şey yedirdə bilmirdi , aldığı şeyi çarpayının altında gızlədər, geçə camaat yatandan sonra Leylanı yuxudan qaldırar qaranlıqda öz əliylə Leylaya yedirərdi .
Leylə hər çətinliyi və sıxıntını görmüşdü . Odur ki,bu yenı otagında her şeye razıydı. Özü özüne tesellı verirdi.
- Bax Leyla sen güclü qızzsan , görürsen nece gün bundan qabaq yatmaga yerin bele yox idi , indi otagın var. Otagında hökümetin verdiyi yorgan döşekden başqa hec neyin yoxdur , ama olsun, cehizlerin var. inşallah atanla da barışarsınız gedib cehizlerilerini getirersen ,evini qurarsan.
Belece özü özüne bu balaca otagını günde yüz defe xeyalında dizayn ede ede , bezeye bezeye özüne teselli verirdi. Yeni evi ona qazanc getirmildi . Artiq müşterileri evine gelir. Pulunu evinde qazanırdi. Amma eltisi, baldızı, qaynanası da boş oturmurdu. Müşterilerin qabagın kesib Leylanın evindeki hüzursuzlugun sebebi- guya Familin Leylanı işlemeye qoymamsıdır deyirdilər . Guya Leyla erini her yerde sındırır, erini bivec adlandırır.Camaatın yanında Leylanı qınayıb deyınirdıler.
- Nolub şükür Allaha eri işleyir. Dag kimi dedesi durub arxasında , xarici şirket bacısının elınde. Ona ne lazımdır otursun bir tike çöreyini yesin də. Allahına şükür etsin.
O qeder deyindiler ki , nehayyet müşterilerin ayagi tamamile kesildi. Leylanın butun bu danışılanlardan xeberi yox idi. Belkede müşterileri ona demişdiler bilmir, çünki getdikse başından aldıgı travmadan yana Leylanın zedelenmiş qulağı getdikce karlaşırdi. Deyilen sözün birin eşidirdi beşin eşitmirdi. Müşterinin olmamasına sebeb ise günahı özünde görürdü
-Yeqin yaxşı eliye bilmirem. İşimi beyenmirler, başqa yere gedirler. Camaat gül kimi salonları qoyub kimdi ee bu şeraitsiz yere gelib ,özüne baxan. Pulu olan gedıb adam kımı oturar salonda, özüne qulluq eletdırer de ...
İşinin olmamasından yana Famili dile tutdu
- Famil qurban olum bele bekar oturmaq olmaz . Balamız xestedır. Gunu gunden böyuyur. Sen de işlemirsen , men de bes bu uşaq nece olacaq. gel bir iş gorek.
-Pulum param yox men ne iş göre bilerem ki.
- Çörek sata bilersen?
- Ne çörek?
- Çörek deee... Men bişirim sen apar bazarda sat.
- Başın xarabdı? Bazarda çörek tapılmır? Camaat senın çöreyine qalıb? Bekarcılıqdan bilmirsen ee neyleyesen.
- He bilmirem neyleyim. Sen bir dene sata bilesen, ya bilmeyesen onu de, geri qalanıyla işin olmasın sene gunde nece cörek lazımdı men verecem .
- Axı harda bişiresen o çöreyi?
- Tendirde, tendır alacam , Çörek yapa bilmirem ama olsun , kime gunde 5 memmed versek gelıb yapar. Xemirini men yoguraram, sen de satarsan.
Leylanın bu iş teklıfı Familin aglına batmışdı, amma Oruc müellimin oglu bazarda elinde cörek satır deyeceklerini özüne sıgışdırmırdı.
- Tendiri neynen alacagıq, tendiri qoymaga yerimiz yox.
- Famil , ezizim , canım, gozum . Sen bir dene ,,he,, de ,qalanı menlikdi.
Qalxıb carpayının altına qoydugu paltar yeşiyinden qepik qepik yıgdıgı pulu erinin qabagına qoydu.
-Bir dene tendir al ,men de sabah Aliyegilin qarajın danışacam kiraye goturek. Xemırı zadı orda ederem tendırı de qabagına qoyarıq - çöle. çölde bişerik. Bir dene de çörek yapan arvad tapmaq lazımdır.
- Mamam yapar...- Famıl sevıncək dilləndi .
Uzun cek cevieden sonra Famil anasının razılıgını aldı. Ve qızgın iş başladı.
Famil bazarda bir neçe sörek satan satıcılarla danışmışdi. Bişmiş çörekleri. onlar satır her axşam gedib pullarını yıgırdı. Pulun bir qısmine un, tendıri yandırmaq üçün çır çırpı alıb getırır, bir qısmin satıcılara verir. Bir qısmın kıraye. Gunde bir kise unun çöreyi satılsa da ortalıga bır şey cıxmırdı. Famil "ortalıqda yeyib qıraqda gezen" idi. Guya satıcılara nezaret edr. Eslinde ise axşama qeder kef meclislerinde olurdu . Dostlarıyla dağda ,bağda eylenmekde idi. Yazıq Leyla ve anası qan tere bata- bata isdide lehleye- lehleye çörek bişire, bu da orda burda yeye, özün elinin altinda işçiler işdedirmiş kimi öyüne... Artıq üç ay idi işleyirdiler, kiraye tutduqları qarajda xemiri yoğurub kündeler, tendiri qalayıb hazırlar qaynanası gelib cöreyi bişirer gederdi. Çörek bişenden sonra tendirxananı , qarajı yığışdırıb temizler , sabahkı işin hazırlığını göredi. Balasını da tendirxanada qoyduqları demir carpayının üstünde saxlardı . Ele olurdu ki ele yemeyi de orda bişirib qazanı yuxarı göndererdi . Arada Famil geler tendirxanada Leylayla oturar Leylanın tendirin közünde bişirdiyi kartof , badımcan kababından yeyer, samavar çayından içib , elə demir çarpayıya yatardı . Günləri elə burda keçırdı , iş yerləri ev kimi olmuşdu . Bəzən qonşular , yaxınlıqda qalanlar da gəlib ordan isti çörək alardılar . Allaha yalvarirdi ki müştəri qaynanası orda olanda gəlməsin . Çünki , çörəkdən nə qədər pul qazandığını Famil gələn kimi ona xəbər vetirdi . Leylada pul qalmırdı .
- Mayamıza haram qatma - deyə Famil Leyladan qazandığı pulları alırdı .
Günləri təndirxanada keçırdı . Evde danışıb derdleşe bilmirdiler . Evde bir balaca ses cıxan kimi , qaynanasıgıl , qonşular müdaxile edir ve belece qırğın erşe qalxırdı . Sonra da onların yanında qürurlarına sığışdırıb bir birlerinden üzür bele istemezdiler. Amma burda rahat olurdular. Kimse onlara qarışmır , sözlerini , fikirlerin kesmirdi . Özleri dalaşıb , axır özleri barışırdılar . Burda küsüb barışmağın da lezeti başqaydı . Kimse müdaxile etmeyince Leyla burda özünü erine nazlandıra bilirdi . Davaları zarafata dönır , bir birlerine el - qol atdıqca balaca qarajı şen qehqehqler bürüyürdü . Bu qaraj onların hem çörek tekneleri , hem sevgi ocaqları olmuşdu . Özünü erine nazlandıran Leylanı Famil qucağına alar, demir carpayının üstüne atar , bütün ehtirasını , sevgisini ona bağışlayardı. İkisi de gözden ,söz söhbetden aralı bu kiçik qarajda xoşbextlıklərini yaşayırdı .
Gözdən könüldən uzaq baş başa qalan gənclər dalaşıb didişsələr də bir birlərinə elə bağlanmışdılar ki , gəldiyi gündən xoş bir gün görməyən Leyla bəlkə də ömrünün ən gözəl günlərini yaşayırdı bu təndirxanada. Famil də onsuz dayana bilmirdi , əslində bu təndirxanada o da rahat olurdu .evə çıxmaq belə istəmirdi . Bilirdi ki , evə çıxan kimi anası baçısı yenə bir atmaca atacaq , aləm bir birinə qarışacaqdı, yenə famıl leylanın qəlbini qıracaqdı . Leyla da Famılin evə gəlməməyinin səbəbini bunda görürdü .
Bezen Leyla yuxarıda - evdə olanda bele Famil bir behaneyle onu təndirxanaya cağırırdı , Leyla gelen kimi , qapını kilidleyib ona sarılırdı. Sankı iki gənc və gizlı görüşən sevgili idilər . Bir birlerine qovuşmaq üçün fürset axtarırdılar. Qarajın istisinde qan tere bataraq doya doya sevişer , tendirin közünde vedrede qoydugu suyla böyük vannada ikisi de bir birin çimizdirib sonra heç ne olmamış kimi eve kecerdiler .
Eve gedende sanki Familin carxı dönürdü . Ele bil ki heç o , on beş , iyirmi deqiqe bundan əvvəlki Famil deyildi . Erinin ailesinden qorxduğunu , çekindiyini açıq aşkar görürdü. LEyla qarajda tek qaldıqları zaman erine sarılıb başını onun sinesine qoyar , ağlayaraq ona yalvarardı .
-Famil , inan, her şey yaxşı olacaq. Yeter ki , bir balaca elimizi möhkem tutaq . Özümüzə bir yuva düzeldek. Onlardan ayrılaq .Görürsen , bax burda kimse bize qarışmır , nece xoşbext oluruq . Özümüz dalaşıb özümüz barışırıq . Zəhərimiz də bir birimizə şirin gəlir . Nolar sən də məni başa düş , dözə bilmirəm daha anangilin dır dırına , ayrılaq bunlardan , bax nə gözəl , oğlumuz var , biz burda xoşbəxt ola biliriksə , demək hər zaman xoşbəxt ola bılərik ...
- Kefden danışırsan ee. Neynen ayrılırıq ee pulumuz var ?
- Biraz daha artıq işleyerik . Hemişe bir tay çörek bişirirem indi biraz artıq ederem. Eybi yox eziyyete qatlanaram . Müveqqeti cetinlikdir. Teki balamızı xöşbext böyüdek .
Ne dese , de ne qeder cabalasa da xeyri yox idi . Beş manat pulu geri yana qoya bilmirdiler . Az da işlese , cox da işlese ele köhne hamam, köhne tas idi . Eksine Famili daha evdə görmək mümkün deyildi ,ayagın evden kesmeye başlamışdı , eve axşamnan axşama gelerdi . Ne Leylaya bir qepik pul verilirdi ne anasına. Anasına danışdığı maaşı belə vermirdi . Qumuru ele bilirdi ki , Leyla erini əle alıb ,onu öyrədir , anasına qarşı doldurur. Famil də qazandığı ütün pulları ona verir ve Leyla bu pulları gızledır.
Bir sabah Qumurunun ters damarı tutdu ve işe getmedi . Bir kise unun xemiri aşıb daşdı.
- Vur boynumu ,men çörek zad bişirən deyiləm .
- bu günü yola ver , sabah xəmir qatmayacam , xəmir qıcqırdı getdi .
Leyla nə illah etdiysə arvad inadından dönmədi ki dönmədi .
Xemirin xarab olacagını görüb Leyla bir günlük işçi tapmaq üçün bazara geldi.
Cöreklerini satan qadınlardan erini soruşdu. Uzun axtarışdan sonra erinin xeberini şeher kenarındakı kafelerden birinden aldı. Onsuz da canı bogazına yıgılıb,sebri kesilmiş Leyla taksıye minib hemin kafeye geldi.
Kafe şeher kenarında demir yolu xettının yaxınlığında idi. Kafe güllü çiçekli alcaq hasarlı bir bağcanın içerisinde yerleşirdi. Kafe deyilen bu yer balaca qesebeye benzeyırdi. Heyetin içindeki balaca balaca otaqlar bu qesebenın evleri idi sanki. Ortalıqda , ordan burdan qoyulmuş masalarda müşteriler vardı, musiqi sesı hələ yol kənarından eşıdılırdı .
Bağcanın qapısından iceri girende kafenın işçileri, hetta müşteriler gözel bir gelinin bele yere tek başına gelışıne bır ecaib baxırdılar. Serxoş müşteriler yerlerinden ona söz atır, onu masalarına devet edir, kimisi yanındakı boş stula , kimisi de dizine vurub qucagında oturmaga ona yer gosterirdiler. Hec kim onu tanımırdı . Elbette bele yerde normal ev xanımının ne işi vardı ki?
Leyla İşcilerin birine yaxınlaşıb Famili tanıyıb tanımadıgını soruşdu . İşci qadın yan terefe barmagını uzatdı. Balaca baglı bagatlı kafenın gösterilen semtlerinde kiçik kiçik otaqlar var idi.
- Ay qız saa kim lazımdı ? - Kök, üzü heddinnen artıq qabarıq makyaj olunmuş , hündür boy etli endamli bır qadın ona yaxınlaşdı.
- Meenn... Menn
- Ne meliyirsen az . Ne lazımdı saaa.. kimsən , Kimnen gelmisen? Səni kim cagırıb?
- Famil cagırıb , Famil
- Famil kimdi azz..- yan masadaki açıq sacıq oturuşun bilmeyen bir qızdan soruşdu.
- Bizim Famil de , mamooş, yeqin Kürt Famili deyir .
- Boyy heee.- Nezerleriyle Leylanı müşteri gözüyle süzdü. Yene yanındakına ;
- Az bele yerde deyırler eee meşede armudun yaxşısını ayı yeyer . Bu kürt hardan tapıb bu malaletka ceyranı?- elin Leylanın sınesıne atıb döşün sıxdı.
- Hele emilmemiş quzu kimisen, maşallah- kök qaba elini qızın yançaqlarına şapıldadın güldü . Leyla əsəblə qadının əlinə vurub qadının üzünə tərs tərs baxdı ;
- Eeyy neynirsən ay arvad, özünə gəl !
- Biz burda oturub balıq ovundayıq, Famil hardan ovlayıb bu ceyranı? haaa haaaa haaa,- xecaletinden utanıb qızarmış Leyla itelıyıb onun elıni üstündən atdı ;
- Famil hanı ?- Qadın qızın bıleyın tutdub sıxdı,
- Deyirem dee hele tezesen menı tanımırsan . Get ay uşaq ,get. Kürt senı başa salar Xalidenin cengine düşen qız helem helem qurtarmayıb - qızın bıleyindən tutaraq onu otağa tərəf iteledi. Yanındakına ;
- Bu Famil deyesen kecib ikiliye. Feresetiniz olmadı eee, Birin bizden alıb, birin özü getizdirib . Bilmirem niye burda sizə cörek verirem eee. Qoy getsın bele xamlar yesın , çörəyi. Sizə heç nə düşmür . Allah bilir bele malaletkanı necıye razı salıb bura getırıb .Vayınıza oturum .
Dünya Leylanın başına yıxılmışdı. Esəbindən əli ayagı esırdı, yerimeye özünde taqeti yox idi. Gör haralara gelib cıxmişdi. Demeli gündüzleri qan tere bata bata işlediyi, geceleri otagının penceresınden sallaşıb, ərim indi geler , onu severəm , öperəm , qoxlayaram deye erinin yolunu gözleyen Leylanın mükafati bu idi ?Meyer Leyla isdediyini ona vermierdimi? Meger Leyla ona qadınlıq etmırdımi? Gece yarıya qeder ehtirasdan yatagında alışıb yanan Leyla deyildimi ? Ateşini aglamaqla , balasına sarılıb söndüren Leyla deyildimi? Gör Famil Leylasını kimlere deyişib? Kafede gunde yüz kişi gören qadınlaramı?
Demək Famıl Leylanın qan tere bata bata qazandıgı pulları getırıb bunlaramı yedırdırirmiş ? Oncun maya qudurub qazancı yeyirmiş , ortaya bir şey çıxmırmış ? Leylanın fedakarlıgqlarının qarşısında mükafatı bu idimi? Axı Leylanın ne işi vardı burda . Axı nıye gore masadakı kişiler Leylaya yer gösterib onu yanlarına cagırmalı idi?
Bir eli qapının destesınde, bir gözü müşterilerin uzunde qapını yavaşca araladı . Yarı açıq qapıdan içeri baxdi. Kim idise iceride bir aşıq vardı. Molla penah Vaqifin şerlerinden sazda calıb oxuduqca iceriden qadın qehqehesı , qadının nazlı qışqırtısı, Familin "sag ol aşıx" deye bagırışı gelirdi.

Başına döndüyüm suların yolu,
Gedende boş gedir ,gelende dolu,
Ag meme ustunde catının zolu,
Sen qıysan ,men sene qıymanam gelin

Başına döndüyyüm telli toqqalı
Qaşları canımı, haqq nahaq alı
Agarıbdır qırxmaq olmaz saqqalı,
Vallah üzün uste qoymanam gelin.

Taxtına cıxmanam taxdın ucadır
Qoynuna gırmerem yarı gecedır
Demeynen Molla Penah qocadır
Seni tamam yesem doymanam gelin

Aşıq sazını cala çala yarı acıq qapını ayagıyla aralayıb bayra cıxdi. Sazın üstündeki pulları götürüb cibine qoya qoya Leylaya cemkirdi,
- Az, gozünü ne döyürsen . Qapını ört görmürsen mellim meşguldu?- deyib getdi,
İçeri girseydi ne edecekdi ki, Leyla iceri girseydi başına gelecekleri bilirdi. Odur ki, geri dönmeye qerar verdi. Amma yene de o icerideki qadinin kim, nece bir qadin oldugunu bilmek istedi. Axı bu qadın kimdir ki , onun erin ofsunlayıb, yanı o Leyladan bu qədərmi gücludur? Başın ireli uzadıb iceri baxmaq isdedi. Baxmağa ehtiyyac qalmadi. Divara vurulmuş böyük gözguden her şey bütün cılpaqlıgıyla görunurdü. Eynen atasının evınde Famille qaldıgı gece kimi, yene Famil parno ulduzunun qoynundaydı. O ulduz Leyla deyildi, başqası idi .
... Ve bu görduklerinden sonra qadınlıgı tehqır olunmuş, qururu tapdanmış Leyla ne qeder ehtirasdan yanıb qovrulsa da esla er deyib onun qoynuna girmeyecekdi...

SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNİ.

          27 bölüm 

      Turalın dunyaya gelişi Leylanın elin qolun açmışdı. Həyat mübarizəsonə başlamışdı . Arzuları aşıb daşırdı. Beyninde yüz şey ölcüb biçir , planlaşdırır, ama kimse ona destek vermeyince qolu qanadı qırılıb yanına düşürdü . İlk planı erinin dogru dürüst bir işde işlemesi idi. Axı nece? Bu barədə o rine o nece dəstək olacaqdı ki , əri necə iş tapacaqdı. Gerek erinin özünün üreyinde teper olaydi. Famil de cox deyişmişdi. Ele bil Turalın dunyaya gelişi Famili də  ayıltmışdı. Anasının ve bacısının Leylaya qarşıqaba və haqsız münasibətlərinə  döze bilmirdi. Leylanı  mudafie edirdi. Turalın dunyaya gelişinden sonra oglu olmayan qardaşı arvadının da Leylanın xayınlığını nece cekdiyini görürdü. Arvadı Vaqifin üstüne cox düşürdü. Hətta bunu bilərəkdən , bəlkə də bilməyərəkdən biruzə verirdi . 

  - Görürsen, menden oglan uşagı isteyirsen. Leyla dedesi evinden getirmişdi o oglanı? Eri ekib , o da biçib. Onun eri kişidir. Dediyini edir , bes sen? O demişdi oglum olacaq. Oglan da doguzdurdu. Amma sen mennen oglan isdeyirsen kişiliyin catmır edesen? Gedib sənə başqasından oğlan uşağı  tutmayacam ki , nə əkərsən onu da biçərsən 

   Evlerinde dava qırgın erşe qalxardi. Qonum qonuşu davadan zara gelmişdiler. Vay o hala ki evdəkilər Turalı sevib ezizleyəydi . Bu hal Mətanəti cileden cıxardır , gelin , qaynana , baldız bir birine girerdiler . Təbii ki , Leyla kenardan seyrici qalardi. Bilirdi ki ,  bunlar ne qeder bir birine girse de hemişeki kimi yene ara soyuyan kimi  cici - bacıdı olacaqdılar . Bilirdi ki , ən adı vəziyyətdə belə Leylanı yıxıb sürümeye hazırdılar. 

   Famil sabah gedir axşam gelırdi . Hec bir yerde işlemirdi. Dediyine gore bazarda günün kecirdirdi.Bezen eve de gelmirdi. Bazarda işleyen qonşuların dediyine gore Famil Bazar qumarxanalarında qumar oynayırdı. Leyla eşitdiklerini Famile desede 

  - Aa yox sen de , qelet edir onu sana deyen . Vaxt kecsin deye çayxanada uşaqlarla nertaxda zad oynayırıq, qumar nedi? Pulum nə gəzir - deyib işin altından cıxırdi . Atasının Famile verdiyi üzük de yoxa cıxmışdı. Famil deyiri ki guya elin yuyanda üzüyü  cıxarıb köynəyinin döş  cibine qoyub, sonra bazar hovuzuna  eyilib elin yuyarken cibinden düşüb hovuza, zir zibilin arasında itib gedib axtarıb tapa bilmeyibler. Tebii ki , Leyla bunlara inanmırdi. Cox sonraki illerde nişan üzüyünü de atası verdiyi üzüyu de arağa ve qumar borcuna verdiyini öyranmişdi . 

   Hele ki, yene qaynansı gilnen beraber bir  qalırdı. Beynine qoymuşdu ne olur olsun , hara olur olsun bir otaq da olsa tapıb ordan cıxmalıydı. Bu meqsedle ozü gizlince işlemeye başlamışdı. Qonşu gelinlerin qaş üzlerin alaraq 5 - 10 manat qazanırdı ,toxumalar toxuyur, sifarişle şirniyyatlar bişirirdi. Hetta bazarda maqazinlerle danışıb kiloyla konfet, nogul , şokalad alıb onları 200  300 qramlıq paketleyirdi .  Paketlerin ağzını ütüyle yapışdırıb dükanlara və bazar alverçılərinə satırdı. Arada bir qonum qonuşunun xalı- xalcasın, yunun yuyardı, yorgan döşek sırıyardı. Puluna uşagına paltar, derman alırdi . Qalanın gizlederdi. Pulunu hec kime vermirdi.əri belə istəsə  xerclenib getdiyini deyordi . Dama - dama göl olar deyib qarşısına meqsed qoymuşdu. Bir otaq da olsa ev alacaq. Qulagı sesde idi ki, yataqxanada kim ev satır. Doğumdan əvvəl qonşulardan eşitmişdi ki, qayını qacqınkomun eliyle evini 2 otaqlıya deyişir. Elə bu məqsədlə 50 şırvan qayınına beh verib evi onlardan almışdı söz vermişdi ki, evin pulun işləyib verəcək , onun bü sözünə qayını o ki var gülmüşdü . Turalı əmzirə əmzirə boş otağı gözləri ilə gəzir nənəsinin evindəki , cehizlərini xəyalinda yüz yol bu evə yerləşdirirdi . 

   - şükür sənə ay Allah , nə yaxşı ki bu evi Vaqif bizə satdi , yoxsa kişinin yanında bu körpəni necə əmdirəcəkdim ?  -deyə düşündükcə xəyali qayınından bu evi aldığı günə  gedirdi .  

   

  - Getir 500 şirvan ver evi verim sene . Qalmısan evsız eşiksiz- Vaqif bir gün Famillə yemək yeyərkən dedi . İki qardaşın söhbətinə qulaq müsafiri olmuşdu həmin gün Leyla 

 - Ə, men hardan alım 500 şirvani. 

 - Özün bil o qeder evsiz eşiksiz qacqın varki , el altdan satacam birinə . Hökümete de deyecem ki, evsiz bir qacqına vermişem. Yene sen qalasan Bu damın altında. 

 - Dünya derebeylıkdi? 

   - Neyliyəcəm , borcun içində üzürəm , gedib hökümətə deyəcəm ala evi saa verirəm ?  

   - Bir heyle qolu zorlusan? Mənim burda yatmağa yerim yox , sən ev satirsan ? 

   Yene iki qardaş bir birine girdi. Leyla araya girib onlari sakitleşdirdi. 

  - Evi men alacam.

 Hamı dönüb  teccüüble ona baxdi ve hamı bir agızla

  - Neyle?- deye soruşdu;

  - Neyle alacaq qaynatası gizli gizli verdiyi pulla men mualıceme pul tapmıram bunun qaynatası buna gizlice pul verir, bu da yıgıb özüne sep alır ,  indi de ev alır . Bextever -  deye eltisi söze qarıldı . 

 - Mene hec kim pul zad vermir . Ozüm işleyirem. Oz elimin zehmetidir. Sübut da ede bilerem. 

  Qayını ona bozardı. 

 - Bu dörd divarın arasında harda işleyirsen, neyle sübüt edesen ki? Yeqin yoburu var ...

 - Agzının danışıgın bil haa -Leyla onun üstüne bozardi-  Hele hekim söhbetini unutmamışam aa Vaqif. Erizeni geri götürmüşem ele bilme ki, seni bagışlamısam . Her şeyin bir zamanı var hele sebr edirem. 

 - Nagayrasan aazz maaa...- Deyib yumurugunu Leylanın başında düydü

 - Hele vur... Bakıdakı evi satıb ordakı ite qurda verib canını qurtardın, Burdakında satıb burda verersen, yene canını qurtara bilmezsen !

  - AA buna bax eee dil acib ee. - donub Famile baxdi - Bunu sen qudurtmusan ee bele . Arvadının ağzını yığ , yoxsa vurub öldürəcəm , qanın məndən uzaq edin bunun . 

  - Əə, besdırın deee besdirin...- Famil qışqırıb qardaşının yaxasından yapışdı. Anası , bacısı araya girdi. 

  - Ay balam bele yerde deyibler eee "qoy özüme yer eleyim gör sene neyleyim"- deye eltisi kinayeli kinayeli güldü. Day oglan doğuram deyə hakimiyyeti eline alıb indidən , ne qaynana sayır, ne qaynata ,ne baldız , ne qayın. Kül menim başıma !

 - Hele bu harasıdı. Bır evin altında bir yerde yeyilib içile , bir yerde yatılıb qalxıla , pul gizledile , day bu gelınden her şey gözlemek olar.

 - Day ne gozleyirdiz? Gelıne gün aglamayanda, iki gelin arasına seckilik salıb birinin başından basanda , hökümətin verdiyi çörəkpuluyla gəlinə Allahın bir corabın almayıb , o biri gəlini geyindirib keçındırəndə nə gözləyirdiz ki ? Elbette ki, o gelin də gələcəyi üçün, balası ücün her şey eder. İşleyer pulun yıgıb uşagına bır gun aglayar. 

  - Axı hardan alırsan o pulu. Men xarici şirketde işleye işleye, əlim pulnan oynaya oynaya bu qeder pul yıga bilmirem , sen qaş üz almaqla , döşek cırpmaqla pul qazanırsan?

 - Beli qazanıram.Yıgıram, yıgaram da . Men de senin kimi günde bir gedeyle görüşsem. günde bir gedeye hediyeler, saatlar , rubaşkalar,  koftalar , duxular . g,,üne tuman alsam, Evlerine, mamalarına tortlar peroqlar bişirib aparsam elbette ki , yıga bilmerem...

   Leyla coşub caglayırdı. Hec ne gözune görunmur , hec neden qoxmurdu. Kim hardan danışırdı cavablarını vererdi . Artıq bətnində balası var idi. Heyatda tek deyıldı.O yan, buyan olsa balasın da alıb cıxacaqdi. Elə bu düşüncələrlə saflığı,  mallığı kənara atmişdı . Bu uşaq ona ümüd vermişdi onu mübarızəyə səsləyirdi ,  ,,ana mənu də özün kimi bədbəxt etmə , özün kimiəzdirmə deyirdi'' . Çox olsa gedəcəyini düşünürdü , amma hara? Yene bu soru başında ilişib qalırdı. Hec hara getmeyecekdi. Bu evi alacaq yene işleyecek öz evinde balasını böyüdecekdi. 

 - Ne deyir aaa bu - Sebriyye hikkeyle Familin ve Vaqifin üzüne baxdi- Boynun yere soxum sızın kım beqeyret qardaşların .  Volyanı vermısız arvadların eline cıxartmısız başımıza. 28 yaşıma qeder namusla qeyretle oturub qalxdım bir köpek oglu mene bır söz demedi .İndi 18 yaşında  bele qehbe qızıb kolluqlarda, kalafalarda özün ona buna vere vere özün sırıyıb sene  hele bir qoltuguna bır qoduq  alıb, dili uzanıb. 

  - Senin 28 illıik namusun Xarici şirketin skladlarında İldırımın elınde gedib . Özünü ağ maya kimi, tanıtma, yaxşı tanıyıram seni. Beynimi cönderme ,  yoxsa açaram sandıgı tökerem pambıgı. İldırımın UAZ-ında haralara getdiyinizi. Hansı kende kimin evinde oldugunuzu saatıyla deyerem. Utanmırsan hele. Subay ola cehennem . Evli kişiyle çaşka -lojka oynuyursan ?

  - Ne deyır aaa bu- deyib Səbriyyə  Leylanın üstüne şıgıdı. Qaynana, baldız , qayın, elti Leylanı ortada futbol topuna donderdi.Saçın başın yolub yere tökdüler.  Leyla ikiqat olub qarnını vurulan zərbələrdən gözləyirdi . Famil qalmışdı onların arasında. 

  Nehayyet qonşular , qohumlar tökülüb onları ayırdılar. Yene bir gecelik Leylanın sıgınacaq yeri Familin nenesini evi ve verilecek tesellısı Almaxanım xalanın "müdafiəsi" oldu. Yenə Leyla təkləndi , dışlandı . Familin dayıları, dayı arvadları, here bir terefden Leylanın üzün danladi getdi. Yene seher acan kimi gelinin "küser yeri qapının arxasıdır"," gelin evin süpüegesidir, hara qoydular orda kirimişce qaxılıb oturar", " ev bizim sirr bizim" deyib  evelərinə geldi.

   Üç günnen sonra qayını eve müşteri getirdi. Tam sövdeleşib evi satacaqdı ki, Leyla qayının tehdıd etdi. 

 -Ya evi bize satacaqsan, ya da senı qaşkınkoma  şikayyet edecem . Yene qışqır bagır, yene dava erşe qalxdi. Müşteri başın alıb ordan qaçdı.Nehayyet Leyla içeri keçib yasdıgını cökdü. orada gizletdiyi 50 şirvan cıxarıb qayınının qabagına qoydu. 

  - Olanım budur . satırsan sat, satmırsan bu evi senden pulsuz alacam. Ya razılaş, işləyib evinin pulunu verərəm ya da özün bil ,  gedirəm qaçkınkoma...

   Artıq yeni otagına köçmüşdüyse de yemek içmekleri yenə bir yerdə idi. Onsuz da balaca qardaşı evin heçin köçün ayırmışdı.  Bir de Famil yeyib içməyin  evin anasıgildən ayırsaydi camaat ne deyerdi ?

   - Demezler ki, bu iki qardaşın bırınde qeyret olmadı ki, bir anaya bacıya sahıb cıxsın?

  Leyla her şeye razıydı. Bu qeder vaxtı bir damın altında sıxıla sıxıla yatıb qalxmagın ne oldugunu bilirdi , hamılə idi , canı bir şey çəkirdi , Famıl alıb gətirirdi , di gəl anasıgilin yanında Leykaya bir şey yedirdə bilmirdi , aldığı şeyi çarpayının altında gızlədər,  geçə camaat  yatandan sonra Leylanı yuxudan qaldırar qaranlıqda öz əliylə Leylaya yedirərdi .

   Leylə hər çətinliyi və sıxıntını görmüşdü . Odur ki,bu yenı otagında her şeye razıydı. Özü özüne tesellı verirdi. 

  - Bax Leyla sen güclü qızzsan , görürsen nece gün bundan qabaq yatmaga yerin bele yox idi , indi otagın var. Otagında  hökümetin verdiyi yorgan döşekden başqa hec neyin yoxdur , ama olsun, cehizlerin var. inşallah atanla da barışarsınız gedib cehizlerilerini getirersen ,evini qurarsan. 

    Belece  özü özüne bu balaca otagını günde yüz defe xeyalında  dizayn ede ede , bezeye bezeye özüne teselli verirdi. Yeni evi ona qazanc getirmildi . Artiq  müşterileri evine gelir. Pulunu evinde qazanırdi. Amma eltisi, baldızı,  qaynanası da boş oturmurdu. Müşterilerin qabagın kesib Leylanın evindeki hüzursuzlugun sebebi- guya Familin Leylanı işlemeye qoymamsıdır deyirdilər . Guya Leyla erini her yerde sındırır, erini bivec adlandırır.Camaatın yanında Leylanı qınayıb deyınirdıler. 

  - Nolub şükür Allaha eri işleyir. Dag kimi dedesi durub arxasında , xarici şirket bacısının elınde. Ona ne lazımdır otursun bir tike çöreyini yesin də. Allahına şükür etsin. 

  O qeder deyindiler ki , nehayyet müşterilerin ayagi tamamile kesildi. Leylanın butun bu danışılanlardan xeberi yox idi. Belkede müşterileri ona demişdiler bilmir, çünki getdikse başından aldıgı travmadan yana Leylanın zedelenmiş qulağı getdikce karlaşırdi. Deyilen sözün birin eşidirdi beşin eşitmirdi.  Müşterinin olmamasına sebeb ise günahı özünde görürdü 

 -Yeqin yaxşı eliye bilmirem. İşimi beyenmirler, başqa yere gedirler.  Camaat gül kimi salonları qoyub kimdi ee bu şeraitsiz yere gelib ,özüne baxan. Pulu olan gedıb adam kımı oturar salonda, özüne qulluq eletdırer de ...

 İşinin olmamasından yana Famili dile tutdu

 - Famil qurban olum bele bekar oturmaq olmaz . Balamız xestedır. Gunu gunden böyuyur. Sen de işlemirsen , men de bes bu uşaq nece olacaq. gel bir iş gorek. 

  -Pulum param yox men ne iş göre bilerem ki. 

  - Çörek sata bilersen?

 - Ne çörek?

 - Çörek deee... Men bişirim sen apar bazarda sat.

 - Başın xarabdı? Bazarda çörek tapılmır? Camaat senın çöreyine qalıb? Bekarcılıqdan bilmirsen ee neyleyesen.

  - He bilmirem neyleyim. Sen bir dene sata bilesen, ya bilmeyesen onu de, geri qalanıyla işin olmasın sene gunde nece cörek lazımdı men verecem . 

  - Axı harda bişiresen o çöreyi?

 - Tendirde, tendır alacam , Çörek yapa bilmirem ama olsun , kime gunde 5 memmed versek gelıb yapar. Xemirini men yoguraram, sen de satarsan. 

 Leylanın bu iş teklıfı Familin aglına batmışdı, amma Oruc müellimin  oglu bazarda elinde cörek satır deyeceklerini özüne sıgışdırmırdı. 

  - Tendiri neynen alacagıq, tendiri qoymaga yerimiz yox. 

  - Famil , ezizim , canım, gozum . Sen bir dene ,,he,, de ,qalanı menlikdi. 

    Qalxıb carpayının altına qoydugu paltar yeşiyinden  qepik qepik yıgdıgı pulu erinin qabagına qoydu. 

  -Bir dene tendir al ,men de sabah Aliyegilin qarajın danışacam kiraye goturek. Xemırı zadı orda ederem tendırı de qabagına qoyarıq - çöle. çölde bişerik. Bir dene de çörek yapan arvad tapmaq lazımdır.

  - Mamam yapar...- Famıl   sevıncək dilləndi . 

  Uzun cek cevieden sonra Famil anasının razılıgını aldı. Ve qızgın iş başladı.

   Famil bazarda bir neçe sörek satan satıcılarla danışmışdi. Bişmiş çörekleri. onlar satır her axşam gedib pullarını yıgırdı. Pulun bir qısmine un, tendıri yandırmaq üçün çır çırpı alıb getırır, bir qısmin satıcılara verir. Bir qısmın kıraye. Gunde bir kise unun çöreyi satılsa da ortalıga bır şey cıxmırdı. Famil "ortalıqda yeyib qıraqda gezen" idi. Guya satıcılara nezaret edr. Eslinde ise axşama qeder kef meclislerinde olurdu . Dostlarıyla dağda ,bağda eylenmekde idi. Yazıq Leyla ve anası qan tere bata- bata isdide lehleye- lehleye çörek bişire, bu da orda burda yeye, özün elinin altinda işçiler işdedirmiş kimi öyüne...  Artıq üç ay idi işleyirdiler, kiraye tutduqları qarajda xemiri yoğurub kündeler,  tendiri qalayıb hazırlar  qaynanası gelib cöreyi bişirer gederdi. Çörek bişenden sonra tendirxananı , qarajı yığışdırıb temizler , sabahkı işin hazırlığını göredi. Balasını da tendirxanada qoyduqları demir carpayının üstünde saxlardı . Ele olurdu ki ele yemeyi de orda bişirib qazanı  yuxarı göndererdi . Arada Famil geler tendirxanada Leylayla oturar Leylanın tendirin közünde bişirdiyi kartof ,  badımcan kababından yeyer,  samavar çayından içib , elə demir çarpayıya yatardı . Günləri elə burda keçırdı , iş yerləri ev kimi olmuşdu . Bəzən qonşular , yaxınlıqda qalanlar da gəlib ordan isti çörək alardılar . Allaha yalvarirdi ki müştəri qaynanası orda olanda gəlməsin . Çünki , çörəkdən nə qədər pul qazandığını Famil gələn kimi ona xəbər vetirdi . Leylada pul qalmırdı . 

  - Mayamıza haram qatma - deyə Famil Leyladan qazandığı pulları alırdı . 

   Günləri təndirxanada keçırdı .  Evde danışıb derdleşe bilmirdiler . Evde bir balaca ses cıxan kimi , qaynanasıgıl , qonşular müdaxile edir ve belece qırğın erşe qalxırdı . Sonra da onların yanında qürurlarına sığışdırıb bir birlerinden üzür bele istemezdiler. Amma burda rahat olurdular. Kimse onlara qarışmır ,   sözlerini , fikirlerin kesmirdi . Özleri dalaşıb , axır özleri barışırdılar . Burda küsüb barışmağın da lezeti başqaydı . Kimse müdaxile etmeyince Leyla burda özünü erine nazlandıra bilirdi . Davaları zarafata dönır , bir birlerine el - qol atdıqca balaca qarajı şen qehqehqler bürüyürdü . Bu qaraj onların hem çörek tekneleri , hem sevgi ocaqları olmuşdu . Özünü erine nazlandıran Leylanı Famil qucağına alar,  demir carpayının üstüne atar , bütün ehtirasını , sevgisini ona bağışlayardı. İkisi de gözden ,söz söhbetden aralı bu kiçik qarajda xoşbextlıklərini yaşayırdı . 

    Gözdən könüldən uzaq baş başa qalan gənclər dalaşıb didişsələr də bir birlərinə elə bağlanmışdılar ki , gəldiyi gündən xoş bir gün görməyən Leyla bəlkə də ömrünün ən gözəl günlərini yaşayırdı bu təndirxanada. Famil də onsuz dayana bilmirdi , əslində bu təndirxanada o da rahat olurdu .evə çıxmaq belə istəmirdi . Bilirdi ki , evə çıxan kimi anası baçısı yenə bir atmaca atacaq , aləm bir birinə qarışacaqdı, yenə famıl leylanın qəlbini qıracaqdı .  Leyla da Famılin evə gəlməməyinin səbəbini bunda görürdü . 

    Bezen Leyla yuxarıda - evdə olanda bele Famil bir behaneyle onu təndirxanaya cağırırdı , Leyla gelen kimi , qapını kilidleyib ona sarılırdı. Sankı iki gənc və gizlı görüşən  sevgili idilər . Bir birlerine qovuşmaq üçün fürset axtarırdılar. Qarajın istisinde qan tere bataraq doya doya sevişer ,  tendirin közünde vedrede qoydugu suyla  böyük vannada ikisi de bir birin çimizdirib sonra heç ne olmamış kimi eve kecerdiler . 

    Eve gedende sanki Familin carxı dönürdü . Ele bil ki heç o , on beş , iyirmi deqiqe bundan əvvəlki Famil deyildi .  Erinin ailesinden qorxduğunu ,   çekindiyini açıq aşkar görürdü. LEyla  qarajda tek qaldıqları zaman erine sarılıb başını onun sinesine qoyar , ağlayaraq ona yalvarardı . 

 -Famil , inan, her şey yaxşı olacaq. Yeter ki , bir balaca elimizi möhkem tutaq . Özümüzə bir yuva düzeldek. Onlardan ayrılaq .Görürsen , bax burda kimse bize qarışmır , nece xoşbext oluruq . Özümüz dalaşıb özümüz barışırıq . Zəhərimiz də bir birimizə şirin gəlir . Nolar sən də məni başa düş , dözə bilmirəm daha anangilin dır dırına , ayrılaq bunlardan , bax nə gözəl , oğlumuz var , biz burda xoşbəxt ola biliriksə , demək hər zaman xoşbəxt ola bılərik ...

  - Kefden danışırsan ee. Neynen ayrılırıq ee pulumuz var ?  

  - Biraz daha artıq işleyerik . Hemişe bir  tay çörek bişirirem indi biraz artıq ederem. Eybi yox eziyyete qatlanaram . Müveqqeti cetinlikdir. Teki balamızı xöşbext böyüdek . 

    Ne dese , de ne qeder cabalasa da xeyri yox idi . Beş manat pulu geri yana qoya bilmirdiler . Az da işlese , cox da işlese ele köhne hamam,  köhne tas idi . Eksine Famili daha evdə görmək mümkün deyildi ,ayagın evden kesmeye başlamışdı , eve axşamnan axşama gelerdi . Ne Leylaya bir qepik pul verilirdi ne anasına. Anasına danışdığı maaşı belə vermirdi . Qumuru ele bilirdi ki , Leyla erini əle alıb ,onu öyrədir , anasına qarşı doldurur. Famil də qazandığı ütün pulları ona verir ve Leyla bu pulları gızledır. 

    Bir sabah Qumurunun  ters damarı tutdu ve işe getmedi . Bir kise unun xemiri aşıb daşdı.

  - Vur boynumu ,men çörek zad bişirən deyiləm . 

 - bu günü yola ver , sabah xəmir qatmayacam ,  xəmir qıcqırdı getdi . 

  Leyla nə illah etdiysə arvad inadından dönmədi ki dönmədi . 

  Xemirin xarab olacagını görüb Leyla bir günlük işçi tapmaq üçün bazara geldi.

    Cöreklerini satan qadınlardan erini soruşdu. Uzun axtarışdan sonra erinin xeberini şeher kenarındakı kafelerden birinden aldı. Onsuz da canı bogazına yıgılıb,sebri kesilmiş Leyla taksıye minib   hemin kafeye geldi. 

   Kafe şeher kenarında demir yolu xettının yaxınlığında idi. Kafe güllü çiçekli alcaq hasarlı bir bağcanın  içerisinde yerleşirdi. Kafe deyilen bu yer balaca qesebeye benzeyırdi. Heyetin içindeki balaca balaca otaqlar bu qesebenın evleri idi sanki. Ortalıqda , ordan burdan qoyulmuş masalarda müşteriler vardı, musiqi sesı hələ yol kənarından eşıdılırdı .  

    Bağcanın qapısından iceri girende kafenın işçileri, hetta müşteriler gözel bir gelinin bele yere tek başına gelışıne bır ecaib baxırdılar. Serxoş müşteriler yerlerinden ona söz atır, onu masalarına devet edir, kimisi yanındakı boş stula , kimisi de dizine vurub qucagında oturmaga ona yer gosterirdiler. Hec kim onu tanımırdı . Elbette bele yerde normal ev xanımının ne işi vardı ki? 

   Leyla İşcilerin birine yaxınlaşıb Famili tanıyıb tanımadıgını soruşdu . İşci qadın  yan terefe barmagını uzatdı. Balaca baglı bagatlı kafenın gösterilen semtlerinde kiçik kiçik otaqlar var idi. 

  - Ay qız saa  kim lazımdı ? - Kök, üzü heddinnen artıq qabarıq makyaj olunmuş , hündür boy etli endamli bır qadın ona yaxınlaşdı. 

 - Meenn... Menn

 - Ne meliyirsen az . Ne lazımdı saaa.. kimsən , Kimnen gelmisen?  Səni kim cagırıb?

 - Famil cagırıb , Famil

 - Famil kimdi azz..- yan masadaki açıq sacıq oturuşun bilmeyen bir qızdan soruşdu.

  - Bizim Famil de , mamooş, yeqin Kürt Famili deyir . 

  - Boyy heee.- Nezerleriyle Leylanı müşteri gözüyle süzdü. Yene yanındakına ;

  - Az bele yerde deyırler eee meşede armudun yaxşısını ayı yeyer . Bu kürt hardan tapıb bu malaletka ceyranı?- elin Leylanın sınesıne atıb döşün sıxdı. 

  - Hele emilmemiş quzu kimisen, maşallah- kök qaba elini qızın yançaqlarına şapıldadın güldü . Leyla əsəblə qadının əlinə vurub qadının üzünə tərs tərs baxdı ;

   - Eeyy neynirsən ay arvad, özünə gəl !

  - Biz burda oturub balıq ovundayıq, Famil hardan ovlayıb bu ceyranı? haaa haaaa haaa,-  xecaletinden utanıb qızarmış Leyla itelıyıb onun elıni üstündən atdı ;

   - Famil hanı ?- Qadın qızın bıleyın tutdub sıxdı, 

   - Deyirem dee hele tezesen menı tanımırsan . Get ay uşaq ,get. Kürt senı başa salar Xalidenin cengine düşen qız helem helem qurtarmayıb - qızın bıleyindən tutaraq onu otağa tərəf  iteledi. Yanındakına ;

  - Bu Famil deyesen kecib ikiliye. Feresetiniz olmadı eee, Birin bizden alıb, birin özü getizdirib . Bilmirem niye burda sizə cörek verirem  eee. Qoy getsın bele xamlar yesın , çörəyi. Sizə heç nə düşmür . Allah bilir bele malaletkanı necıye razı salıb  bura getırıb .Vayınıza oturum . 

   Dünya Leylanın başına yıxılmışdı. Esəbindən əli ayagı esırdı, yerimeye özünde taqeti yox idi. Gör haralara gelib cıxmişdi. Demeli gündüzleri qan tere bata bata işlediyi, geceleri otagının penceresınden sallaşıb, ərim indi geler , onu severəm  , öperəm , qoxlayaram  deye  erinin yolunu gözleyen Leylanın mükafati bu idi ?Meyer Leyla isdediyini ona vermierdimi? Meger Leyla ona qadınlıq etmırdımi? Gece yarıya qeder ehtirasdan yatagında alışıb yanan Leyla deyildimi ? Ateşini aglamaqla , balasına sarılıb söndüren Leyla deyildimi? Gör Famil  Leylasını kimlere deyişib? Kafede gunde yüz kişi gören qadınlaramı?

   Demək Famıl Leylanın qan tere bata bata qazandıgı pulları getırıb bunlaramı yedırdırirmiş ? Oncun maya qudurub qazancı yeyirmiş ,  ortaya bir şey çıxmırmış ? Leylanın fedakarlıgqlarının qarşısında mükafatı bu idimi? Axı Leylanın ne işi vardı burda . Axı nıye gore masadakı kişiler Leylaya yer gösterib onu  yanlarına cagırmalı idi?

   Bir eli qapının destesınde, bir gözü müşterilerin uzunde qapını yavaşca araladı . Yarı açıq qapıdan içeri baxdi. Kim idise iceride bir aşıq vardı. Molla penah Vaqifin  şerlerinden sazda calıb oxuduqca iceriden qadın qehqehesı , qadının nazlı qışqırtısı, Familin "sag ol  aşıx" deye bagırışı gelirdi.

 

Başına döndüyüm suların yolu,

Gedende boş gedir ,gelende dolu,

Ag meme ustunde catının zolu,

Sen qıysan ,men sene qıymanam gelin

Başına döndüyyüm telli toqqalı

Qaşları canımı, haqq nahaq alı

Agarıbdır qırxmaq olmaz saqqalı,

Vallah üzün uste qoymanam gelin. 

Taxtına cıxmanam taxdın ucadır

Qoynuna gırmerem yarı gecedır

Demeynen Molla Penah qocadır

Seni tamam yesem doymanam gelin

    Aşıq sazını cala çala yarı acıq qapını ayagıyla aralayıb bayra cıxdi. Sazın üstündeki pulları götürüb cibine qoya qoya Leylaya cemkirdi,   

   - Az, gozünü ne döyürsen . Qapını ört görmürsen mellim meşguldu?- deyib getdi,

  İçeri girseydi ne edecekdi ki, Leyla iceri girseydi başına gelecekleri bilirdi. Odur ki, geri dönmeye qerar verdi. Amma yene de o icerideki qadinin kim, nece bir qadin oldugunu bilmek istedi. Axı bu qadın kimdir ki , onun erin ofsunlayıb, yanı o Leyladan bu qədərmi  gücludur? Başın ireli uzadıb iceri baxmaq isdedi. Baxmağa ehtiyyac qalmadi. Divara vurulmuş böyük gözguden her şey bütün cılpaqlıgıyla görunurdü. Eynen atasının evınde Famille qaldıgı gece kimi, yene Famil parno ulduzunun qoynundaydı. O ulduz Leyla deyildi, başqası idi . 

   ... Ve bu görduklerinden sonra qadınlıgı tehqır olunmuş, qururu tapdanmış Leyla ne qeder ehtirasdan yanıb qovrulsa da esla er deyib onun qoynuna girmeyecekdi...

             26 BÖLÜM

  

     O günden bir nece gün keçse de Leyla  Famile bu barede bir şey dememişdi . Özünü elə aparırdı ki , guya hec ne bilmirdi. Deməyin adı da yox idı . Guya deseydi ne olacaqdı ki ? Yene o, doyülecekdi, o , söyülecekdi.

   Leyla erine möhkem hirslenmişdi, ona nifrət edirdi. Ondan diksinirdi, iyrenirdi, onu gorende sankı iyrenc bir şeye baxırdi. Hetta onun kimi bir murdarın arvadı oldugu ücün özünden de diksinirdi. 

   Eve gelib bütün hirsini elinde qalmış xamurdan çıxdi. Leyen qarışıq xamuru aparıb zibilliye atdı. Lapatkanı  götürüb tendırı vurub  qırmağa başladi, Qaynansı ve qonşu gelınlər  onu sakitleşdirmeye çalışırdılar , Leyla sakitleşmirdi. Deliye dönmüşdü. Üreyine yıgılıb qalmış düyünleri neynense cözüb açmaq  isdeyirdi. Elindeki lapatkanı atıb qaynanasını qucaqlayıb hönkürtüyle agladı, ele agladı ki , bütün qonşular tökülüb geldiler ki, göresen kim ölüb? Beli ölmüşdü .. elə o gündən Keylanın ürəyində Famile qarşı olan sevgisi, hormeti, duyguları ölmüşdü.  Ve bu gun Leyla  onu üreyının derınlıklerınde defn edib , o gözəl duyğuları ilə vidalaşıb geri dönurdü, Leyla . Beli, Leyla  bu gunden ər evində qəlbi boş , guyğuduz və  hissiyyatsız bir qadın olaraq yaşayacaqdı ... yenə SEVGİ DÜNYASININ TƏNHA SAKİNİ olacaqdı . 

   - Köpey oglunun qızı...  senin var yoxunu , Ananın emceyini...

   Tanış taksi şoferlerınden kimse Leylanı Xalidenin kafesine girenmi görmüşdü , yoxsa cıxanmı görmüşdü , orda burda agzın yayıb  Familin və onun arvadı haqqında agzın eyib danışırmış. Xeber gedib Famile catıb , Famil adamın                " dersıni " verenden sonra eve gelib Leylanın yaxasından yapışmışdı. 

   Famil söydükce vurur, vurduqca soyürdü. Leyla onun elinin ayagının altında yumurulanmış kirpiye dönmüşdü. Bilmirdi ki, qollarıyla harasın qorusun, hemişekinden ferqlı olaraq bu defeki döyülmede sesini de cıxarmırdı. Her tepikde her yumuruqda Famile qarşı üreyindeki kini biraz da alovlandırır, ona qarşı bıraz da sertleşdirirdi. Ureyini daşa dönderirdi, İçinde ona qarşı qeddar bir plan qurmaq isdeyirdi. Ama ne plan, nece plan bilmirdi. Bildiyi ildiyi bır şey vardı bır gün bütün bu olanların heyifini ondan cıxacaqdi , yüz faiz çıxacaqdı ...

  - Ne sülenirdin aaaz Xalidenin qehbexanasında, oynaşını axtarırdın ?

  - Erimi axtarırdım- Yumuruq başına deydi . Ele bil gözlerınden od parladı.

  -Er yox oynaş... özünü verməyə getmişdin ora ? Menim kişiliyim catmır? 

   Familin yumuruqlari arasında inildəyıb başını gözünü tuturdu , Famılın xasıyyətini yaxşı bilirdi , bilirdi ki ərinin günahi olsa da , əlində fakt sübutla gəlsə də ərinin boynuna heç nə qoya bilməyəcəkdi . Ərində bağışlaya bilmədiyi xüsusiyyəti də məhz bu idi . Kişi kimi doğrunu , ya da yalanı boynuna almırdı , ala bilmirdı . Bunu mən etmişəm , yaxşı etmişəm deməyə cəsarəti yox idi ərinin . 

     Famıl iteleyib evdekilerin bayra cıxardi. 

  - Cıxın , cıxın görüm... Buna ne lazımdı men verecem...

  Qapını baglayıb oxlovu eline alfı . Leylanı o ki,var doydü . Bütün vücudu oxlovun zərbələrindən zoğ zoğ olmuşdu . Səsini içınə salıb ağrısını ıçındə çəkirdi , Famılın ayaqlarının altında yumaq kimi qıvrılırdı . Famıl gəlini döydükcə paltarın əynindən dartib çırıb çıxarır döşlətin və qolların sıxaraq , ona  taciz edirdi. Ona deyen yumuruqlar, tepikler , oxlovun vurduğu zoğlar Leylanın canın ağrıtmırdı,ona hormetsızce edilen bu zorlama ,  toxunma onu yandırıb menliyin, qüruru nu qırırdı , şexsiyyetini  tehqir edirdi . Döyülmek nedir ki ,en böyük işgence öz əri tərəfindən zorlanması idi . Bunu  bir başqası ona etsəyfi , hayına harayına dünyanı ayağa qaldırardı. Amma indi əlindən gələn bir şey yox idi . Alçaq da olsa ,şərəfsiz də olsa əri bunları ona edirdi . Kim nə deyə bilərdi ki ? 

   Famil dartıb Leylanın paltarını eynınden cırıb cıxardır , quduz itlər kimi qızın boynun ,bogazın qolların dişleyib qanadırdı. Leylanın qışqırtısına qonşular  qapını doyseler de qaynanası onları qapıdan qovurdu, 

  - Ay balam, er arvadın döyer de severde , Hamının evinde söz sohbet olur ,gedib kime  deyırik ki, nədi  noluf? Çıxın gedin xarabanıza , bu gün dalaşarlar , sabah barışarlar ,  nə gözünüzü döyürsüc gedin dəə,  dagilışın ,  dəhşət adamlar var ee vallah deyirəm

   İçeride ise tugan vardı. FAmil hem döyürdü , hem söyür ,  hem zorlanmasıyla  qıza işgence edirdi, 

  - Sene bu lazımdı, ellenmek, oynaşmaq isdeyirsen, Necedir? Men kişi deyilem, evde sene bes etmir? Gel, gel bura sene nece lazımdır ele doyuzduracam səni q..be - deyib qıçalarına vuraraq onu  üzüqoylu yere yıxdı. Eynındeki çırılıb parcalanmış paltarlarıni  çıxarıb atdı  O gün menlıyı, qüruru tapdandı. Sanki zorlanaraq qızlıgını itirmişdi. Qışqırmaqdan yorulub elden düşmüşdü. Daha müqavimet göstermeye de gücü yox idi , nə də halı . Ölü kimi üzü üstə  döşəmənin üstünə sərilmiş çılpaq vücudunun təri və göz yaşları yeri isladırdı ...

   Gece yarısı çzüne geldi . Famil yandakı carpayının ustunde yatmışdı, Turalın yatagına baxdı, yerinde yox idi, qaynanasıgil aparmışdı. Özüne nezer saldı. Butun bedenı qancır qançır olmuşdu. Cırılmış paltarıların yerden götürüb baxdı, aglamaq tuttdu. paltarlarıyla agzını qapadıb için için agladi. Səsini çıxarmağa da qorxurdu .ki birdən Famıl onu eşıdib qalxar yenə onu bayaqqkından betər günə salar .iməkləyərək evin bir tərəfinə qoyduğu yeşıkdən xalatını çıxarıb üstünə geyindi . Əllərini yerə dayaq verıb əsə əsə ayağa qalxdı . Kamodun sıyırmesını acıb derman qutusunu götürdü. Butun dermanları acıb ovcuna doldurdu və birnefese agzına boşaldıb bacokdakı suyu başına cekdi. Gözlərinin önündə qığılcımlar oynaşır , başı gicəllənirdi. Əllərini divardan tuta tuta çarpayısının yanına gəldı. Oturub ordan Famılin yatağına baxdı . Turalın adyalı yatağının üstündə idı . Götürüb adyalı bağrına basdı , balasının qoxusunu son dəfə içınə çəkdi və yerinə uzandı, ölümünü gözledi. 

   Tural gözünün qabagına gelirdi. Xəyalı bir neçə il qabağa getmışdı . Famil evlenmışdı , Turala ögey ana baxır, ögey ana Famili doldurub Turalın üstüne salır. Famil de Turalı Leylanı döydüyü kimi döyür. Elə bil yatmışdı yuxudan oyandı. Başını qaldırıb Famılə baxdı ;

   -Yooox men hec vaxt qoymaram bele olsun . İmkan vermərəm mənim də balam mənim kimi əziyyət çəksin Oldürerem...-deye düşündü. Qalxıb  evin metbex bölümüne kecib bıçagı eline göturdü.Famile yaxınlaşdı . Familin üzüne baxdıqca haldan hala girirdı. Tural ve özünün döyülmesi gözünün qabagına gelırdi. Bu işgəncə xəyalında oynadıqca özu də var gücü ilə qışqırdı ;

  - Öldürecem...- deyib bıcagı Familin üstüne endirdi. Qaranlıqda bıcaq hara kecdi, neye deydi bilmedi. Hem de gözlerine qaranlıq cökmüşdü. Hecne görmürdü. Bir onu bilirdi ki , ne olduysa Famil onu döye-döye ona bir balon qatıq içirdir , sonra barmagın xırtdeyine soxub qusturur ve yene tekrar qatığı ona içırdirdi ... qaynanası gil də başının üstündə qışqırıb bağırırdı . Hər şeyi yuxu kimi görürdü .

     Hemen geceden 9 ay kecmişdi. Ayının gununun içindeydi. Bu zorlamadan ona hemın gunun xatıresı olaraq bu uşaq qalmışdı. Ne qeder israr edib uşagı aldırmaq isdese de, kimse buna izin vermemişdi. Bu hadiseden sonra Leylanı ev dustagı etmişdiler, ne yanına gelenı qoyurdular onunla görüşmeye , ne de gedeni. Boynundakı uşagı salmaq ücün cox oyunlardan cıxdı ve bu uşagı sala bilmedi. Bezen eşidirdi ki,filankesin uşagı  açılıb ya ölü dögulub , hemin qadına qıbte edirdi ki , kaş ke , onun da bu uşagı düşeydi. 

  Bu uşaq boynuna düşdüyü günden o uşaga düşmen kesilmişdi Leyla. Hec vaxt bu uşagın geleceyini xeyal ede bilmirdi. Bir defe de olsun ana kimi elin qarnına toxundurub onu seve bilmirdi. O zorlamada analıq hissiyyatı da ölüb getmişdi. Hele hec vax bu uşagın qız olmasını isdemirdi. Özünün qadınlıgına o qeder nifret edirdi ki, ele bilirdi ki ,qızı olsa onun qızı da hemin heyatı yaşayacaqdi. Beynıne yazmışdı ki , eyer qız olarsa yastıgı üzüne basıb onu öldürecekdi, 

   Bu arada Leylanı anasıgilnən barışdırmışdılar. Barışıqdan bir müddət sonra nənəsi anıdən rəhmətə getdi , dünya Leylanın başına yıxılmışdı sanki , ümüd yeri nənəsi idi . Fikirləşırdı əgər bir şey olsa , nənəsinin yanına yerləşər , onunla yaşaya bilərdi . Bilirdi ki , nənəsındən başqa heç kim ona sahib çıxmayacaqdı . Elə bil Allah bu qıza iztirab etmək üçün dünyaya gətirmişdi . Qız nəyə ümüdlə baxırdısa o şey su kimi ovcundan qaçıb gedirdi . İndi də nənəsı , xəyal olub uçmuşdu ...

 Bir axşam üstü qonum  qonşu qohumlar yas evine geler kimi onlara axışdı. Canı burnuna dayanan dunyadan xabersız Leylaya hec kim hec ne demirdi, hamı bir biriylə pıcıltıyla danışır, Yaşlı arvadlar dolayı yollarla  Leylaya olmuş qara xeberlerden danışaraq onu  hansısa bır qara xebere hazırlayırdılar. Başından  aldıgı tramvadan dolayı qulagı getdikcə ağırlaşmışdı  Leylanın , Kelmeleri dogru durust anlayıb başa düşe bilmirdi, Onçun bu camaatın niye gelb getmesi, niye ondan gizli picıltılı danışırdılar bılmırdi. Nehayyet qonşu gelinlerden biri onu qoltuqlayıb meselenı ona başa saldı . Demeyesen  Famil dostunun maşınıda qəzaya qüşum . Maşını Famıl sürübmüş və maşın kontroldan çıxaraq  maşını Qarabağ  kanalına uçurdub. Leylaya da demeye qorxurlar ki , ayının gününün icindedir uşagı vaxtsız salar deye...

  Ayyy allah bundan gozel xeber ne ola bilərdi ki Leyla üçün. Hem erinden qurtulmuş olardı , bu qebul edilmeyen uşaqdan qurtulardı ehhh ...Hardayı o bext. 

  Famili xestexanaya götürmüşdüler. Yüngül yaralanmışdı ayaqları əzilmışdı.  Hekimin ilk tibbi yardımınından sonra onu eve buraxmışdılar. Onun bu qezadan sag salamat qurtarmasına aile, qohumlar sevinse de Leylanın qarnına qara sancı dolmuşdu . O sag idi, o ölmedikce Leylaya gün yox idi.

  - Kaş ke ölseydi, kaş ke yatalaq olsaydi, ona dunyanın nece oldugunu göstererdim. Mene cekdiklerini birce birce cekdirerdim ona - düşünürdü. 

  Familin qeza xeberine anası da gelmişdi bir nece gün qalıb getmek isdedi. Familin qohum eqrabalarının israrından sonra Lale Leylanı da özüyle aparmaga qerar verdi. 

   - Burda baş qarışıqdı  Leylanın vaxtıdı bu gune sabaha gunun sayırıq dogacaq. Bilmeyecekler burda yaralıya baxsınlar,  yoxsa doguma hazırlaşan geline baxsınlar ?

  - Pul para yox men bunu neter aparım,  ya bırden sancısı yolda tutsa nolacaq?

 - Ana cörekpulumla lateriya oynamışam. 100 dolarım var. Məncə bu pul yetər bizə .

  Lalə  Bakıdan qızına alıb getırdıyı sarı donu geydırdı, Turalı da götübüb yola cıxdılar. Menzil başına tez catmaq üçün şexsi aftobusdan yer aldılar. Yolu yarı etmişdi ki ,Leylaya quru sancı geldi. ilk önce fikir vermediler

  - Maşın silkeleyir yəqin ,ondandır. 

  Şamaxıya catıb yemekxanada yemek yediler, Tuvalete kecende artıq suyu acılmışdı. Orda yolcu doğumdan başı cıxan arvadlardan biri üsten Leylanın qarnın yoxladı.

  - Acılış var ama axşama ceker inşallah sag salamat gedib Bakıya catarsız- dedi 

   Arvadın bele demeyi ananı arxayın saldı. Leylanın sancısı kecmek bılmırdi . Aftobusdakı bütün qadın ve kişlerin hamısının diqqeti onda idi. Şofer de deyinmeye başlamışdı.

  -Ay bacı , qadoyu alım ,allah sene kömek olsun  Bilirdiz veziyyet beledir vaxtında yola cıxaydız. Birden yolda tutsa neynıyeceyık biz?

   Bir terefden de heyecandan Lalenin tezıqı, şekeri yukselmişdi, Aftobusdakı adamlar seferber olmuşdu ,kişiler Laləyə kömek edir, qadınlar da Leylaya. Utandıgından  Leyla sesin cıxarmır kişilerden ar edirdi. Tanımadıgı yad adamların qucagında oturan TUralın sesi de lap camaatın sinirlerin oyandırmışdi. 

  Nehayyet Bakı torpaqlarına girdiler . Ele bil ki , Leyla yenıden dogulurdu , Ana bır sevincliydi ki, ele bil dunya onundur. Sulutepeye cat ha çatda Leylanın sancısı lap şiddetlendi. Altına serib üstünde oturdugu klyonkanın artıq islandıgını yanındakı qadınlar da hıss edirdiler. 

   - Ayyy şofer saxlaa !  Uşaq gəlir !

   - Bax demişem haa oglan olsa adını  Yolcu qoyacam ya da Seyahet - deyə şofer güldü,

   Sofer maşını bir kenara cekib saxladı Kişiler yere toküldü , Qadınlardan biri zenbilinden bir carşaf cıxarıb aftobusun içine serdi Leylanı qaldırıb oraya uzatdılar , Kişilerden kimse yaxınlıqdakı dükandan butulkalarda su ve leyen alıb getirmişdiler. Leyla doguma hazır veziyyetde idi. Hamı sebirsizlikle uşagın gelmesinı gozleyırdiler.  Ele bu vaxt Tecili yardım maşınının sesi geldi . Heyecandan ve axşamın istisinden ter basmış qadınlar  sevindiyinden bir agızdan qışqırdılar.

   Veziyyeti bele görenler yaxınlıqdakı dükanların bırınden  Tecili yardıma zeng edibmiş. 

   Leylanı carşaf qarışıq Tecili yardım maşınına qoydular . Ana telem telesık eşyaların götürüb TUralı da qoltuguna vurub bir taksıye oturdu . Tecili Yardım maşınının arxasıyca xestexanaya geldi. Maşının icinde ölüm qalım savaşı gedirdi. Terslikden de Sumqayıt yolunda tıxac var idi. Tıxacı kece bilmeyen tecili yardım maşını hekimin gösterişiyle bir kenara cekib maşını saxladi. Lalenın geldıyı maşın tıxacda tecili yardim maşınından cox aralı qalmışdı. Tecili yardım maşını gorünürdüse de onların maşını onlara yaxınlaşa bilmirdi. Odur kı ,ordakı hekimlere arxayın olub Leylanı allaha əmanət edərək onu  xestexanada gözlemeyı qerara aldı. 

   Xestexanaya gelselerde uşaq olmadı . Uzun yol ,  maşın silkelenesinden heyecen ve stresden açılış olmuşdu ama bu çekdiyi sancı doğuş sancısı deyilmış. Bir gece xestexanada yatdıqdan  sonra onu eve yolladılar . Canı burnunda cox tıncıxırdı . Eve gelen geden qonuşular ,  oğlunun kürlüyü  Leylanın canını boğazına yığmışdı . 

   Anası gil Bakıda yaşasalar da  

Qapıda qoyun quzuları var idi . Bir gün Turalın elinden tutub baxcaya cıxartdı . Xeste ve bütün günü zır zır ağlayan uşağını sakitleşdirmek üçün heyvanlarla oynaya oynaya ona yemek yedirirdi . Uşaq bir qaşıq yemek alır qaçıb quzuları qovur tekrar anasına dönürdü . 

  - Aaaammm ,balam ağzın açsın!Ay sağoool ! Aferin mənim balama.

  - Bunu daa yesin balam ,bunu daa aaa mmm     

 - Maşın gelir siqnal verir, yoldan qaçınn biiibiiibbb aaamm açç , qapını açsın balam ,  bunu daa, bunu da 

  - Bax bu  atanın payı, bu da menim payım ,baxım atanı cox isteyirsen , ya meni aç ağzını bir baxım !  -  deye uşağın başını qata qata yeməyini yedirdirdi . 

  Tural yıxıla dura atasının  maşının başına dolanır gelir bir qaşıq yemək alıb təkrar qaçırdı. Bu zaman Leylanın gözü peyeden çıxan qoça sataşdı . Qoc uşağı göz elemişdi , yerinde fınxırır,  uşağı vurmağa hazırlaşırdı. Leyla qoç.ona yaxınlaşmadan əlindeki boşqabı tullayıb uşağı qoltuğuna vurub piləkənlərəe tərəf qaçdı. Qoç da onu haqlamışdı, gelib arxadan buynuzuyla vurmağa başladı . Ağırlaşmış qarnı ve qucağındanı körpesi Leylaya piləkənləri çıxmağa mane olurdu . Özünü saxlaya bilmeyib yere yıxıldı və Turalı qoııarı arasına alaraq onu qoçun zərbələrindən qoruyurdu . Qoç isə geri çəkilib təkrar Leylanın üstünə şığıyırdı . 

    

  Xestexanaya catanda uşaq doğulmaq üzərəydi . Bu doğuş birinci doğuşundan çətin oldu . Çünki 1 ci uşaq evdə doğulduğundan doğuş travması almışdı , heç bir həkim müdaxiləsi olmadığından ,ikinci hamıləlikdə Leylada şışəmələ gəlmişdi və indi bu şış uşağın normal doğuşla goğulmasına əngəl yaradırdı . Həkimlər bu doğuşun güyseriyə əməliyyatı ilə keçırilməsini desə də Lala buna icazə vermirdi . Çünki əməliyyat üçün əllərində yetərincə pul yox idi . Leylanın özüylə gətirdiyi pul ancaq normal doğuş üçün yetərdi . Heç hələ günlük xəstəxana xərcləri nəzərə alınmamışdı . 

   Nəhayyət Leylanın və uşağın həyati təhlükəsinin kritik vəziyyətində həkimlərin heç bir məsuliyyət daşımaması üçun yazılan akta Lalə imza atdıqdan sonra Leylanı əməliyat otağına apardılar . Qeyseriyə etmsələr də çox boyük çətinliklə uşağı doğuldu . Əslində uşaq elə yol gəldikləri gün doğulmalığmış , dı gəl ki , Leylanın bədənindəki şiş bunu əngəlləyirmiş . 

  Uşağı ağır dərəcəli travmayla doğulmuşdu . Şiş kəsilmədən uşaq doğularkən uşağın başına batmış tibbi alət uşağın üzün gözün qana bulaşdırmışdı . Leyla uşagın sesini eşidib  heyecanla başını qaldırım balasına baxdı . Bəlkə də Turalda xam idi , analıq duyğusunun nə olduğunu bilmirdi , belə həyəcanli deyildi , amma bu uşaqda içındə qəribə bir hiss var idi . Bu istənməyən körpəyə bir qəribə baxırdı . Bilmirdi sevinirdi, yoxsa təssüf edirdi ?

   Uşağına tərəf boylanır , çətinliklə dünyaya gəlmiş körpəsini həyata döndərmək üçün dəridən qabıqdan çıxan həkimlərin üzünə nigaran nigaran baxırdı . Həkimlər uşağın başından gələn qanı kəsmək üçün əlləşırdılər . Uşaqdan səs gəlmirdi , bu da Leylanın nigarancıliğını daha da artırırdı . Nəhayyət körpə səsi doğumxananın soyuq divarlarına çırpılıb ətrafa yayıldı . Leylanın üzünə incə bir təbəssum gəldi , rahatlıqla başını yatağına qoyub göyə baxdı , minnətdarlıqla gözlərini yumub ; 

   -Allah sənə şükür, oğlumu mənə bağışladın ! - dedi və anında beynindən bir sual canlandı ,  bəlkə qızdır ! Yox kaş kə qız olmaya , yox mənim bəxtim qızıma yazılmasın qızlar , qız anaları bədbəxdir ...

   Başını qaldırıb hələ də qanaxması üçün Leylata müdaxılə edən həkimə baxdı ;

  - Doktor , ne oldu

  - Evde neyin var?

  - Oğlum

  - Gözün aydın bir qızın oldu

 - Neee? - Dünya ele bil  Leylanın başına ucdu, 

 - Qızım?

 - He maşallah . Bir gözel qızdır ki, maşallah , ağappaq top kimi - o biri həkim uşağı qıçlarının arasından qaldırıb anasına göstərdi . İki bamla göz yaşı Leylanın kipriklərində gilələndı . Təssüflə qızına baxdı , uşağı anasının qarnının üstüne qoydular. Leyla üsyancasına hekimlerin üstüne bagırdı.

 - Götürün burdan onu, görün neye göz aydınlıgı verirler eee, Qız olmagına ? Doktor nolar yastıgı basın bunun agzına qoyun ölsün , istemirem o da menim kimi bedbext olsun istemirem , başa düşürsüz ? Mən balamın mənim kimi bədbəxt olmasına dözə bilmərəm , xahiş edirəm ...

 - Sakit ol , ay qızım , dəlisən sən ?  Bu nə sözdür danışırsan ?  Sənin pisxalogiyan pozulub , özün zülüm cəkmisən elə bilirsən hamı belədir ? Heç bilirsən nə qədər xoşbəxt qız gəlin var ?

   - Doktor ,  bizim ailədə qızlar bədbəxdir , mənim qızım da bədbəxt olacaq . 

   - Kəs səsini ! Nə bilirsən ? Hamı bedbext olmur ki, o qeder xoşbext olan qızlar var ki,

  - O xoşbext olan qızlar nesilli necabetli , bünövreli qızlardır.  Bizim bünövrəmız yoxdur 

  - Oyuna düşdük ee...

 - Göturun bunu ,xahiş edirəm,yalvarıram, istemirem mene göstermeyin onu ! Verin isteyen, uşagı olmayanların birine,  qoyun bu sevinci o yaşasın , balamı xoşbəxt etsin ,  balam mənim yanımda bədbəxt olacaq bilirəm - deye deye yuxuya getdi...

   Ne bileydi ki, bir gün Allah onu "istemirem, öldürün" dediyi bu qıza möhtac edecekdi. Zamanla itirdiyi və həyatında yeganə qalan bu istəmədiyi qızı da itirmemek ücün gelecekde neler edecekdi. Nə biləydi ki , bir gün atmaq istədiyi qızı , ona özü sahıb çıxacaqdı ...

27 BÖLÜM

    Uşaq doğulandan sonra Leyla bir il evinə getmədi.  Nənəsinin ona verdiyi evdə yaşamağa başladı. Ərindən ayrılmaq istəyirdi . İnadına dayanmışdı .

    Oğlunu yaxınlıqdaki uşaq bağcasına  qoymuşdu . Aldığı çörək puluyla gücü çatanı alıb yeyəcəyinə verirdi. Anası da insafa gəlmişdı , yeyib içməyinə köməklık edirdi. Yeni doğulmuş qızının südünü , oğlunun yeyəcəklərini alırdı . Nə qədər yumuşalsa da yenə Lalə sözünün üstündə dayanmışdı . 

  - Boşanırsansa , ver küçüklərin də özünə gəl , iki uşaqla mən səni neyləyəcəm ? 

   Bayaqdan bir uşağını ata bilməyən Leyla indi iki uçağı necə atsın . Arada ayda iki üç dəfə doğma atasının evinə gedir , atası uşaqlara əyin baş alıb , bazarlığını edıb , evinə yola salardı . Leyla da başa düşürdü ki bu həyat belə davam edə bilməz , həyatını yoluna qoymalıdır . 

   Famil də qəzadan sonra yaxşılaşmışdı. Leyladan və uşaqlarından əl çəkmirdi . Daha əvvəlki kimi deyildi . Leylanın əvvəlki Leyla olmadığını görürdü . 

   - Sənə nə lazımdır , ailə ? Nə fərq edir ha orda qaldin , ha burda , otur qal da burada ,  get işlə qazan gətir gəl otur ye də ailənlə uşağınla - deyə Lalə Famılı dilə tutub gətirtmişdi Leylanın yanına . Leyla bilirdi ki , nə etsə də ona Famıldən qurtuluşu yox idi . 

   Qəmər Leylanın ərindən ayrılmaq istədiyini eşıtmışdı , Leylanı qarşısına qoyub ona '' həyat dərsi,, keçırdı . Nə olur olsun boşanmamasını istəyirdi . LEyla nə  deyir, nə istəyir  eləməyə razıydi , yetər ki , Leyla boşanmasın . Qəmər də Leylanın həyatında baş verənlərdən başa düşüedü ki , Leyla boşansa öz döğma anası ona sahib çıxmayacaq , bəs o ərinin qızını iki uşaqla qəbul edərdimi ? Familin başına pərvanə kimi dolanır , ona gözəl süfrələr açır , cibinə xərclık qoyurdu . Nə olursa olsuun Leylayla  boşanıb onu atasının üstünə yollamasın .

   Yenə dəstəksiz və arxasız qalan qız əriylə barışmağa məcbur olmuşdu . Lakin bir şərtlə . Rayona getməyəcək .

   Bəli bu minvanla düz bir il Bakida nənəsinin evində qaldılar , xoşbəxt demək olmazdı amma , yenə bir birlərini yola verirdilər . Famıl 8 km bazarında işləyirdi , evə iki üc gündən bir gəlirdi . Qulağına ərindən bəzi şeylər çatirdi ,  guya kimsəni saxlayir , guya mafiyaya qoşulub , qumar borcu var və s ... Heç nəyi vecinə almırdı . Gecə gündüz Allaha yalvarırdı ki bəlkə , belə şey ola çıxıb gedə, ancaq bu yolla ondan qurtula bılərdi . Lakin boşuna xəyal qururdu . 

   Bütün diqqəti fikiri Turalın üzərində idi . Baxçada da istedadlı uşaq olduğu cözə çarpırdı . O zaman '' Hər birimiz bir çıçək'' verlişindən istedadlı uşaqları seçərkən Tural da bir yaş səkkiz aylıq idi və  bu yarışa seçılmışdı .

  Yazda açıysan 

  Etiy saçıysan 

  Yeyin bay meşə 

   Cözəy bənövşə  

   şerini  deməklə Ələkbər Hüseynov bu balaca və şırin üşağın valıdeyiniylə görüşməsını istəyəndə Leylanın sevincinin həddi hüdudu yox idi . Gözünün ilk ovu , ilk göz ağrısı 1.8 aylığında ona ömründə dadmadığı xoşbəxtliyi yaşatmışdı. Qürur hissi kecirdirdi . Hələ oğlunun gələcəyi, uğurları qabaqdaydı , hələ Leyla onlarla nə sevinclər yaşayacaqdı , yaşaya bilsəydi 

  Bəli , ilk çəkiliş oldu . Sabahi yuxudan oyananda bütün ərinin sulaləsini qapısında gördü . 

   - Uşağın başın yemək istəyirsən ?  Uşaq gözə gələcək ... nə çıxartmısan uşağı kanallara ...

   Bəli , Leyla bu dəfə də sevincini yaşaya bilmədi . Bir il sonra yenə ərinin qohum əqrabasının ayağı açıldı qapısına dava qırğın ərşə çıxdı . İş o yerə gəlib çatdı ki anası evə müştəri gətirdi , ev satıldı , pulu Famılə verildi... o evin pulundan gözünə görqnən divan dəsti oldu . Çer cehizini də yığıb həmişəlik ər evinə getdilər ...

   Acıli şirinli o gunden artıq 8 il kecmişdi,  Bu sekkiz ilde bir defe de olsun qızını ana kimi bagrına basıb sevib, ezizlememişdi Leyla . Ele bilirdi ki, bu uşagı sevib ezizlese ona baglanacaq, Onu sevecekdi. Nədənsə beyninə salmışdı ki bu qız da gələcəkdə bədbəxt olacaqdı . Elə bilirdi ki , bu qızı sevərsə , ona bağlanarsa İrelide onun yaşadığı ağrılı acılı günlərə döze bilmeyecekdi. Öz yaşadıqlarından pisxıloji olaraq beynıne yazılmışdı ki, qızlar hemişe bedbext ve caresiz olur. Ve özündən asılı olmayaraq qızını etinasızlıga, biganeliye yetişdirirdi.  Düşünürdü ki qızına qarşı soyuq və biganə olarsa qızı gelecekde onun kimi  ezab cekmez . 

   - Qoy İndiden alışsın,  belə həyata . Həyat belədir , qızlar hər zülümə ata evindən yetişdirilməlidir . 

   Bezen de bele bigane  və qəddar ana oldugu ücün özünü qınayırdı, bezen tenha gecelerınde başını yastıgına sıxıb özü öz qəddarlığına ağlayırdı Leyla . Özünü danlayırdı da.  Bəzən evin bir küncündə yerdə yatan qızının yanına gəlib uzun qumural saçlarını sığallayıb baxışlarıyla onu sevərdi . Bu sevgini yuxudan hiss edən qızı gülümsəyib anasının üzünə baxanda tez gözünün yaşını sılıb üzünü yana tutardı Leyla , istəməzdı ki , qızı ana sevgisindən , ərköyünləşsin , elə bilirdi , qızı belə şeylərə alışsa sonra ona daha da çətin olacaqdır .

   Nə qədər özü ilə qızı arasında qalın pərdəni yirtmaq estəsə də bunu bacara bilmirdi ; 

  - Bax görürsen , sen ozünün ananın biganeliyine döze bilmirsen? Bes eyni şeyleri qızına niye yaşadırsan ki, 

Bu sualın cavabını da özü verirdi, 

  -Axı men ana - qız münasibeti görmemişem. Harda gördüm ki, ananı  Ele bilirem ele ana -qız ele bele olur.  Axı anam mənə sevgi vermədi , bilmirəm bu sevgi necə olur,mən qızıma nəyi, necə ,  nə qədər verim ki ?

  Butun ureyindeki sevgini, diqqeti ogluna yönlendırmişdi.Oglu onun umudu idi, Oglu onun her şeyi idi. Oglu onun son nefesi idi. Onun üstünde yarpaq kimi esirdi. Mektebe birinci sinife gedende  nece temteraqla hazırlaşmışdı, vidyo getirib xatire çəkilişi cekmişdi oğluna. Doqquz ilde her ad günün qepik qepik yıgdıgı pullarla keçırtmışdı.  Hele sünnet toyunda ele bil bey toyu eləyirdi .  Bir deb debe , bir temteraq... Yazıq qız hec ele bil ki , onun qızı deyildi. O gecənin acı xatirəsi kimi dünyaya gəlmişdi bu qız onun nəzərində . İstənməyərək , sevilməyərək  yaranmışdı bu qız Leylanın nəzərində . Hər bu qıza baxanda o gecəni  bir daha yaşayırdı Leyla , o gecəyə lənət oxuyurdu hər dəfə bu qızın üzünə baxanda , qururunun  mənliyinin tapdandığı gecə dünyaya gəlmişdi bu balaca mələk . Tebii ki ,  Nərmin uşaq idi, o , bu ayrı seckiliyi hələ başa düşmürdü, Leyla bilirdi ki , bir gün o bunu başa düşəcək . Və qiyamət o zaman başlayacaqdı . 

   Allahından bu uşagı ele bil hansısa bir gizli bir  güc qoruyub  saxlayırdı Nərmini.  Bu uşaq  körpeliyinden ne aglagan uşaq olmuşdu  ne bu yaşa qeder heç  xestelenmemişdi də . Ogluna baxan yerde qızı cox saglam uşaq idi.Oglu mikroblu , xeste uşaq olduğundan Leyla onun üstündə yarpaq kimi əsirdi.  Yanından yel keçen kimi gah  qarnı gedır , gah qızdırması qalxır,  Leylanın günü xestexanalarda kecirdi. Hetta pulu olmayanda bele ona pay gelmiş teze köynekleri, corabları deyer deymezine  qonum qonuşuya satar uşagına derman alardi,

  Qızı Nermin ise cox diri bala uşaq idi. Ele bil Allah onu oglan , Turalı qız yaradasıymış, Tural qorxaq, çekingen ,Nermin acıqgöz, riski seven dəcəl bir qız idi. Çevrəsində bu qız  özünü sevdirmeyi bacarırdı.  Bezen Leyla Nermini qardaşına tapşırıb aşagı oynamağa  gönderənde , Tural Nərmini qorumaqdan ,  Nermin qardaşını uşaqlardan qoruyurdu, Qardaşının ustunde hemışe uşaqlarla dalaşırdı, gücü catanı altına basıb döyür, gücü catmayanı da daşa basardi . Hetta onları söyen oglanları da oglan söyüşüyle söyüb susturardi.Tural hemişe döyülərək ağlayıb  geler , Nermin ise eksine döyüb eve qehreman kimi dönerdı , hele bir gelıb evde anasına da  qardaşının üstündə uşaqlarla nece dalaşmağını fəxarətlə deyərdi . Leyla qızının bu etdiklerinin ona yanlış olduğunu başa salsa da ,qızın bele dırıbaşlıgı ona lezzet edirdi.

  -Qoy olsun, men mal olmuşam axırım hara çıxıb?- 

  Başı yarılmış uşaqların anaları da şikayyete gelende Leylanı gülmek tutardi

  - Az neyniyim, sizin oglunuz menim oglum kimi efeldi, oglunun qızıma gücü catmır , hele utanmaz utanmaz şikayyete gelmisiz ? - Deyib araya gülüşüylə şirinlik qatıb ugunardı, Qızı böyüdükce onsuz da uşaqlıgından gözel olan bu uşaq daha da gözelleşırdi, ele bıl allah bu uşaga xüsusi bir gözellik eta etmişdi. Turalı ne qeder sevse de, Leyla onu hemişe danlardi, Onu istediyi kimi yetişdirmeye yönlendirirdi, isteyirdi ki oğlu erköyun olsun , dalaşqan olsun, qorxaq olmasın. Kişi kimi püxteleşsin. Amma neynese de bu oglan " mama "uşagı idi. Anasının dizinden ayrılmazdı... Leyla onun derslerinin üstünde durmuşdu. Mekteb birincisiydi, 

   Famil hec deyişmemişdi. Hemişeki kimi icer geler, Bezen günlərlə eve de gelmezdi. Leyla ona hec bir söz demirdi. Ne  olur olsun , hara gedir getsin teki onunla işi olmasın. Butun hissiyyatını duygularını silib atmişdı. Qadınlıgını bele yaşamayan qadın , onu da sekkiz il önce içinde öldürüb , basdırmışdi. O qadınlıgı yaşamasını erinin isteyine baglayırdı, Eri isteseydi o qadın olmalıydı, istemeseydi köle...Deyişen bir şey vardı. Bu neçə ildə  Famil  Leylaya  cox baglanmışdı, Onu daha cox sevirdi. Sevdikce de qısqanırdı. Özünü onsuz ve uşaqlarsız tesevvür ede bilmirdi. İller Leylanı daha olqunlaşdırmış, daha da sertleşdirmişdi, Evde Familin onu qoruması, müdafie etmesi elin qolun acmışdı. Kimse Leylaya gözun uste qaşın var deye bilmezdi. Leyla taleyinin gerdişine barışmışdı her şeyi qebul edirdi. Famil işlemese de , içib gelsede , onu doyub soysede razıydı , yeter ki onu oglundan ayırmasın . Leylanın TUrala düşkünlüyü başına bela olmuşdu. Bir şey olan kimi onlar Turalı Leylaya qarşı alet edirdiler . Uşağı ondan alıb evden qovurdular .  Bu iller erzınde nece defe atasına, anasına küsülü getse de , mehkemeye erize yazsa da  yenə də barışmışdı . Çünki  oglunu ondan alaraq ona şert qoymuşdular;

   - Eger erizeni geri götürmesen oglunu görmeyesen...

   Turalsız yaşamaq onun üçün diri gözlı ölüme beraber idi. 

   Hele evde qalmış baldızı ;

  - Ele bilirsen sene uşaq vereceyik? Ele bilirsen özune uşaq dogmusan? Onu sen doga bilersen. Ama bax gör ,o , kimin qanın daşıyır, gör kime gedecek? Onun anası men olacam, boşanarsan aparıb evlad edecem özüme , seni analıqdan mehrım edeceyik. Götürecem Turalı  evladlıga...

  - Apar at qızıda üstlerine gel , canları cıxsın ozleri saxlasın.Uşaq tapılmır? Cavansan gedersen birine uşagın da olar , evin de , erin de , nedir aazzz yapışmısan bu piyanıskadan. Ne uşaq - uşaq davası salmısan eee?- deye onsuzda Leylanı hec tek qebul etmeyen anası uşaqları da qebul etmirdi. Hele hele  yene de Turalın üstünde dava gedirdi, Hec Nerminin adin bele ceken yox idi, Ele bil Nermin ne Leylanın, ne de Familin qızı idi. Ve belece oğlunu itirmek qorxusu yaşaya yaşaya yene bu ezablı heyatına,  ezablı  dünyasına seyahet edirdi. Dünyası sevgiyle arzularla doluydu. Amma bu sevgi dünyasının tenha ve caresiz bir sakini idi. Anası qohumları, ne qeder ona uşaqlarından imtina edib ona gözel heyat ved verseler de Leyla onlarla hec vaxt razılaşmırdi. Yooox hec vaxt o uşaqlarına pis ana kimi olmayacaqdı. Onun uşaqları anaların qehraman, fedakar  ana kimi tanımalıydı.

   Rayon tikiş fabrikinde ütüçü işine düzelmişdi. Eri eve geldi ,gelmedi hec maragında da deyildi, özü evin hem qadını, hem kişisi idi,  Evin bütün işleri qızının üstüne tökülmüşdü , Sekkız yaşlı bu qızcıgaz evin her işine yarayırdı Özune göre ev düzeni var idi, yıgışdırar temizlerdi. Axşamnan qalan yemeyi isidib qardaşıyla yeyer qabları aparıb aşagıda artezanda yuyardı, eve su daşıyıb getirerdi. 

   Famil eve bir kilo et alırdısa da özünün eyaş dostların da başına yıgıb eve getirer. Leyla olanda Leylaya , Leyla olmayanda ise qızına onlara xidmet elemeyi teleb ederdi. Gece yarıya qeder oturub yeyıb icerdiler, bezen özü ele masada yuxuluyub yatar , qonaq özü qalxıb gederdi, 

  Yene bele günlerden biri idi. Aşagı mehellerden  bir "dostuyla" eve gelmişdi. Oturub yeyib icdiler, getir, götür. ..Leyla hemişeki kimi bir otaqlı evinin metbex bölümünde iş görürdü . Bu istenmeyen qonaqdan gözü su icmeyen Leyla yaman narahat idi. Ele bilirdi ki, bu saat nese olacaq. Cox isdeyirdi ki, elə indicə cıxıb getsinler. Uşaqlar da evde yox idi. Axşamüstü idi, kölgelik düşmüşdü deye uşaqlara aşagıda oynamagına izin vermişdi. Çenesi içkinin tesirinden boş boş danışmaga qızışmış Famil artıq danışmaqdan da yorulub yuxulamaga başlamışdi. Erinin yuxulamagını gören Leyla işareyle erine qonagı yola salmagını him etsə de eri ele masada yuxulayıb yatdı. 

   -Deyesen hec bu qonagın getmek fikiri yox idi heç , Hele bir buna bax, neye baxıb ilişir - mətbəxdə iş görərək göz altı içəridə şellənən qonağa baxan Leyla narahat olmaga başlamışdi. Bayıra cıxıb stres atmaga calışdi. Yoxx bu stresden nece cıxacaq er yatıb, evde yad kişi, Biri iceri girse adama ne deyerler. Demezler ki, erini yuxuya verib?

  - Bağır qardaş, gec oldu , Famil de yatib istersenız gedin. Çimnaz bacı da nigaran qalmasın - deye otaga girdi. 

  - Neyi gecdi. Saat  yeddı yoxdu hele,Gel Gel iceri. Sen mennen yana narahat olma , bacı . Famili gözleyirem. Durar bir yerde gederik durmaz bura da menim evim sayılır. Yıxılıb yataram bax elə bu divanda 

   - Ne deyır aaa bu, Deyesen yuxu görür eee - dilinin altında mızıldanıb bayra cıxaraq hirsle qapını cırpıb bir başa qaynatasının yanına geldi. Olanları ona danışıb onlardan kömek istedi, 

  - Emii , nolar gedek , onu yola sal getsin

  - Hara gedir ee ,ay bala . Piyandır ,  görmürsən ? Geden deyil , sen gel otur burda qoy yatsın , gəbərsin . 

  - Menim işimi kim görsün? Sabah işe gedecem evimi eşiyimi temizlemeliyem, dincelmeliyem ,uşaq ders oxumalıdır. Bir otaqdı ,men bunların yanıda neter eliyim. Kişinin gözü qaşı oynayır . Axı bele oğraşların menim evimde ne işi var - Leyla coşub caglayırdı. Bir an önce adamın evinden getmesini isdeyrdi. 

   Sebr etmeyib evine döndü. Manyak adam divana yayxanıb  özüyle oynayırdi, İceri giren Leylanı görse de hec ehemiyyet vermeyib orasın burasın sıgallayırdı. Gözleriyle qızın etin endamin sanki elinden kecirdirdi. Bunu gören Leylanın sankı beynine iyne soxdular,

  - Utanmırsız? Menim evimde...

  - Gel gözelim gel yanıma , gel ceyran  baxışlım . 

   Leyla esebden elinin arxasıyla stulu vurub aşırtdı.

  - Ne deyırsen axmağın biri axmaq. Qalx görüm ! Qalx davayyy, bas bayra ograş ! -  deyıb barmagıyla qapını gösterdi

  - Men küssemde eybi yoxduu, Sen kusmeynen ay ceyranım...

 - Famiiilll  ! 

 - Hııı   !

- Azzar ! Dur bu itini de götür cıx !

  - Hııı ...- tekrar yatdı. 

  - Qalx ayağa , dur !  Axşamdı yatırıq. Dur get evine- Deyib  Leyla onin qolundan cekişdirende , Bağır qızın belinden tutub onu  qucagına oturtdu,,,

 - Burax , eclaf!-  deyib bagıraraq onun başına gözüne vurdu. Lakin bu şərəfsiz adam qızı buraxmır - öpmeye onu  calışırdı , gülerek mahnı oxuyurdu ...

- Sen küsme gel ,ay ceyranım...

     28  BÖLÜM 

    Leyla Bagırla divanın üstünde süprleşerken , eri hele de masada yatırdi. Qız özünü itirmişdi. Ne edeceyini bilmirdi. Sesini cıxarmağa qorxurdu. Camaat tökülüb geler , onsuzda biti bireye yamayan ,agzı göycek arvadlar məsələnin nə yerdə olduğunu səhv anlar, agızlarında söz yeri olar . Hele , hele qızı varsa , nə olur olsun , Leyla buna diqqət etməli ,ana adını temiz tutmalıdır. Zorlansa da bunu kimse bilmemelidi. Yoxsa ona "exlaqsız " markası vurular, dünyası qaralar,  qızının da adı batar , qızı böyüyəndə heç kim ona yaxın durmaz , onu  almaz, evde qalar. Hele, eri bu vaxt oyanıb onları bu veziyyetde göresə ? Vay- o zaman qiyamət qopar qan düşer . Leylanın başın kesib içeri girer, iceride "kişi" kimi tanınıb çıxar . Hamı onu namus üstündə arvadını öldürən kişi kimi biler, ne de olsa "arvadın dostuyla tutub, öldürüb" deye ona haqq qazandırlb onu qəhrəman kimi dilləndirərlər. Belə bir şey olsaydı qardaşları beş kişinin içine cıxa bilmeyecekdi,  " özü biqeyret, bacısı fahişe " kimi tanınacaqdılar.  Esil olanları  kim bilirdi ki, ya da meseleni açıb ağartsaydı Leylaya kim inanardı ki, Leyla Azerbaycanda böyümüşdü, Hem de rayon yerinde yaşayırdi. Bunlar Azerbaycan mentaliteti idi. Ne olur olsun qadının  hemişe özüne , adına , şerefine , ailesine, erine, qardaşlarına leke vurdurmayacaqdı. Esil günahın kimde oldugunu deyen olmayacaqdı,

  Cırpınaraq Bagırın qollarının arasından sivişib cıxdı. Masanın üstündeki bicagı götürüb onun üstüne şığıdı, o biri eliyle cenesinden tutub serxoş ,yerinde durmayan başını tutub gözleri beraberine qaldırdı.  Dişlerin qıcayıb bıçagı ona gösterdi:

  -  Dur cehennemol , çıx burdan, tez ol alçaq , dur  redd ol ! Ölümün elimde gelmesin - deyib onu qapıya teref iteledi. 

  - Nolub aazzz ,bir tike evinizde zıqqım  yemişdik , onu da burnumuzdan fitil - fitil getirdin - bonquldanaraq Bağır aşa aşa qapıya tərəf getdi, güclə ayaqqabisinitapıb ayağına geyinərək  qapıdan cıxdı. 

   Hadisenin tesirinden hele de cıxa bilmeyen Leyla erinin üstüne cumdu .  başına-gözüne vuraraq onu oyandırmaga calışdı, esebinden qışqıraraq ərinu söyur onu tehqir edirdi. Baş verenlerden xeberi olmayan qapı qonşuları ve qaynanası sese tökülüb geldiler . Deliye dönmüş Leylanı qınadılar ki;

  - Az görürsen piyandı yatıb, niye bele eliyirsen. O senin ne dediyini başa düşürmür heç ,ne özünü öldürürsen axı , Ne sözün var ayıq başına deyersen,  səbrin olsun , sabah ayılar davanıçəkərsən dəə - deye qonşular onu sakitleşdirmeye calışdılar .Hecneden xebersiz olan qonşular Leylanı hayasız erinin başına "corab hören " arvad kimi tenbeh edirdiler. Leyla ise adına söz gelmesin deye esil heqiqeti, niye bele elediyini onlara deye bilmirdi. Esebinden gözleri dönmüşdü . Onu tanımayan bir adam onu bele bir halda görseydi onu deli sanacaqdı .

  - Allah vursun seni de, senin verdiyin çöreyi de - deyib gelinini danlayan qaynanasi Familin qoltugunun altına girib onu yatagına teref sürüdü . Hirsinden barmaqlarını və dodagını gemiren  qız balkona cıxdı. Yuxarıdan aşagı gözleriyle uşaqlarını axtardı. Turalı gördü , uşaqlarla oynayırdı. Amma Nərmin  yox idi. Turalı cağırıb ondan bacısını soruşdu. Tural eliyle Bagırın evini gösterib 

 - Bağır emi evlerine apardı- deyende ele bil dünya Leylanın ayaqlarının altından qacdı  . Demir qeza pilekenlerinin başından dördüncü mertebeni aşagı yenmeyini, Bagırın evine nece getmeyimi  bilmedi. Eve catıb var gücüyle qapını çırpıb vəhsi bir səslə ;

  - Nermiiin ,- deye bağırdı. 

  - Leyla ? Nolub sen Allah xeyirdir?- deye Bağırın  arvadı qapını acdı. 

  - Nermin burda?

 - He burda , Kemaleynen içeride oynuyur . Gel beri de , sen allah, Az  qapıda durma gel içeri sən Allah , gel  . 

 - Yox sag ol,- Leyla ərinin əməllərindən xəbərsiz olan Çımnaza gülümsəyərək çavab verdi. Heç nə olmamış kimi o da Çımnazla  mülayim danışmağa çalışdı

   - Yox gedəcəm indi , Axşamdı . Nermini apamağa gəldim , gəlsin  gedək  - Leyla qapıdan içəri baxsa da , gözünün altindan bu zavallı qadını süzürdü. Zavallı dedi. Bilirsiz niye? Çünki o ,da Leylanın heyatı  kimi heyat yaşayırdı belke de. Er nece olursa olsun oda Leyla kimi camaatın icinde "allı- güllü , xoşbext" görünmeye calışırdı. Kiminse yanında sınmasın deye er harda , nece , hansı ograşlıqları  edir etsin teki hamı onu bextever qadın  kimi  tanısın .camaat ona qibtə aparsın .  Qadının derdi olmamalı, eriyle olan problemini kimse bilmemeliydi . Bu bir menalı şekilde yazılmamış el qanunu ,  Azerbaycan gerçekleri idi. Qadın erini sındırmamalı ,  erini kiminse ayağına vermemeli , biri eri haqqında xoşa gelmez söz danışanda ərini müdafie etmeli , etinin yanlışın görmemeli ,  görse bele onu ört bastır etmeliydi . 

  - Bizde idiler bayaqdan- deyib Leyla bu  özunden muhtəbeh qadını sındırmaq isdedi. - Familnen yediler icdiler - qadın melul melul ciyinlerin cekdi. Yani " ne edim , elimnen ne gelir ki, 

  - Hardasa içib gelmişdiler . Bizde de birin qoydular masaya, yediler icdiler. Bizimki zeherrenib öldü. Zeheri olsun . Seninki de qatıqladı.

  Cimnaz dodaqlarının altında gülümsedi :

  - Allah onun başına daş salsın , icdi heyledi dee, bacı neyniyim men . Bacara bilmirem qadan alım - Bir anlıq özünü bu caresiz qadının yerine qoydu .onun yerinə Leyla olsaydi neyləyərdi bu yazıq qadın ?O mu erine deyirdi ki , get zeherlen bu qeleti ele?

  - Neyse ay Cimnaz. Çagır Nermini gelsin - deyib özü pilekenlerden  aşağı endi. Heyetde gözledi. Qadın qızının elinden tutub bayra cıxarıb qapıdan ötürende Bağır ozünonların arxasınca  bayıra atdı ve Nerminin qolundan tutub onu içeri dartdi. Uşagın bir qolu Çimnazın elinde , Bir qolu Bagırın elınde qalmışdı,

  - Gecedi hara gönderirsen uşagı?

  -Anası gelib də , burax uşagı getsın ,  - Serxoş ayaq üste dura bilmeyen Bagır ona baxub qolunun arxasıyla arvadını yana iteleyib 

 - Azzz , get yer sal ,qonağ otagında , gejedi qapıda qalmasın, dostumun arvadı , gelsın yatsın burda . Bu ev onun da evi sayılır. Evinde çörek kesmişem. 

   Onsuz da bayaqdan hirsinden zincir gemiren Leyla yerden eline keçen bir  daş parçası götürüb Bagırın başına tolamazdadı,

- Çörek tapdalayan oğraş köpey oglu - deyib coşdu. Kim dura bilerdi, Leylanın qabagında ? Gözü ele qızmişdı, ağzı ele açılmışdı ki... Ne etdiyini , daha ne oldugunu bele xatırlamırdı . Bir onu bilir ki, qan terin içinde Nermini döye- döye eve getirir.  

  - Senin ne işin var bele *** verenlerin evinde seni bir de evden bayra cıxdıgını görsem qıcalarını qıracam. 

   Seheri dünyadan xebersiz yuxudan duran Famil , divanın üstünde yatmış Leylaya yaxınlaşdı. Çiyninden tutub terpetdi .Üzünden öpüb onu oyandırdı, heç ne olmamış kimi : 

  - İşe getmirsen? Gecikdin dur da !- 

 Leyla murdar bir şey görürmüş kimi başın mütekkeden qaldırıb erinin üzüne nifretle baxdı, 

  - Reddol , elin deymesin mene murdar ! 

  - Bu ne sozdur danışırsan , qudurmusan az sən ? 

  - Bilmirsen?  Özün kimi murdarları eve soxub keflenıb stolda yatanda, arvadına biri eyri göznen baxanda bu sözler sene deyilecek?

 - Başı xarab olub ə bunun ... Ne qelet eliyirsen ? Bu hardan cıxdı indi?

 - Get Bagırdan soruş , desin - deyə ərinin   sinesinden yutub onu geri iteledi. 

 - Az ne danışdığını bilirsen,? Qannan oynayırsan ha deyesen sən ? Qanın dolub, bala senın ... Qanını üstüme tökme , Camaatın , özünün adına söz cıxarıb meni durduq yerdə zibile salma...

 -  Bele olduu? Yalan deyirem?

 - He yalan deyirsen. Bağır canlara deyen oglandı, Xetiri hörmeti , O boyda vayenni cast elinin altında,  esgerleri.  Sen ne qelet eliyirsen? Yemeye p.. tapmırsan deyesen ?

  - Demeli bele güvenirsen o ograşa?

  - Qeletini ele, camaatın adına söz cıxarma,  dedim . Camaatın ailesi uşagı var . Düye  göz elemese dana sıcramaz - deyende ele bil Leylanı divandan götürüb Familin üstüne atdılar . Sacların tutub o boyda  kişini  dizlerinin altına qatdi. 

   - Men göz eliyirem hə , ay ograş? Ay biqeyret, Ay arvadına müşteri getiren? Men deliyem durduq yerde gedib arvadının yanında o oğraşın başın yarmışam?-

  Tebii ki,Leylanın Famile gücü catmazdi. Yenə Famil Leylanı bagırda bağırda döyürdü. Leyla bilmirdi ki, bu nece döyülmek idi. Hİrsini soyuda bilmeyen Leyla idi. Bu neye, ne deyib acıgını cıxardırdı ki, Leyladan ?  Bagırın Leylaya qarşı olan alçaq hereketinin acıgınmı cıxırdı ondan, yoxsa özünün etdiyi sehvimi, ya Leylanın onun sacın başın yolub yere tokmesının mi ?

  Ne qeder döyüldüyünü, ne qeder qışqırdığını bilmedi.  Özünü alt üst olmuş, qab qaşıgı qırılmış. evin ortasında buzuşmüş, üzü gözü qanlar ininde gördü . Uşaqları da yox idi. Onu da ağlı almadı ki, bir çırt olanda sese tökülüb gelen qonum qonuşular , qaynansı indi niye yox idi ,bir onu  bilmirdi bu biganəlik nəyin nəsi idi .

   Qalxıb qırılmış türmyonun qarşısına keçdi. Aynadan özüne baxdi. qırıq güzgüden sanki ermeni - müselman davasından qaçmiş bir esir qadın baxırdı. Bütün üzü göyermiş , şişmiş cırılmış, agzı , burnu partlamış qanlar içinde bir qadın aynadan  ona baxırdı.  Yeşikdeki paltarlarından bir ikisin  toplayıb paltosunu eynine geyindi.Qalın şerfini başına bağlayıb üzünün gözünün göyermiş yerlerine cekdi, zenbilini göturub kalidora cıxıb pillekene teref getdi,Yaşlı qonşu qadınların ona nece ters ters baxdıgını ,dillerinin altında nece donquldandıqlarını görüb meselenin ne yerde oldugunu başa düşdü. Demek bu defe de bu cahil yıgınağı olan olmazın ucundan qulagından nece eşidiblerse öz bildikleri kimi fikirleşibler, Leylanı günahkar kimi, ya hayasız kimi, ya da pozğun kimi tanıyıblar. 

   - Bura ver... Sene hec ne düşmür bu evden . Hele bir oglumun qazancıynan alınan şeyler...- deyib qaynansı onun elindeki zenbili dartışdırdi. Canından bezib usanmiş Leyla zenbili buraxıb yoluna davam etdi. Pilekenleri enıb paltosunun boynunu qaldıraraq üzünü gizletmeye calışdı ki, uşaqları gözüne gorsenmesin. Eyer uşaqların  görse fikirinden vaz kececek. Balaların atıb gede bilmeyecekdi . Onun bu heyatdan qurtarmagın tek bir yolu var idi. Canından can ,  qanından qan olanları buraxıb gedecekdi .  Canından can ayırdıgı parcalarını atıb anasının yanına dönmeli idi. Yoxsa uşaqla ana onu hec vaxt qebul etmeyecekdi. Cana doymuş qadin onsuz da  qonum - qonuşu icinde hayasız, namussuz kimi tanınmışdı. Bundan sonra onun ve onun uşaqlarının başına ne geleceyini, oglunun nece böyüyeceyini , xetirsiz hörmetsiz olacagını xeyalına getırdikce artıq bu yuki qaldıra bilmeyeceyini yaxşı bilirdi. Odur ki , bir yolu vardı ya ölmek ya getmek, Ölmek son care idi. Eger hemişe uşaqları qebul etmeyen ana bu defe de qızını qebul etmese onda ölmüne imza atacaqdi. Hele ümüd var gedib biraz özünü toparlasın.  Özüne ev ve  iş tapıb uşaqlarını onlardan alsın . 

 -Ana-qızının sesin eşidende bedeninden ele bil isti cereyan kecdi, Paltonun yaxasın qaldırıb üzünü gizledi , Sanki qızı onu tanımasın  deye , üzün yana tutdu. Paltonun eteyinin  dartıldıgını hiss edib , eliyle qızını iteledi,

 - Ana?- oglunun sesi geldi- hara gedirsan?- ele bil bütün bedeni lerzeye gelib bütün bedenin silkeledi. Eli ayagı boşalıb dizleri qatlandı. Balalarınının qarşısında dız çökdü. Onları qollarının arasına alıb var gücüynen bagrına basdi.Qoxladı ,öpdü. 

  - Meni bagışlayın...- deyib  onları duz kimi yaladı- Vaxt gelecek her şeyi bileceksiz, İnsafınız, qeyretiniz olar, mene sahib cıxarsız olmaz siz bilersiz . Ama iller kecse de, bu sözlerimi hemişe yadınızda saxlayın ki , Men sizi cox isdeyirem ve harda oluramsa olum sizin üçün yaşayacam - deyib ayaga qalxdı,

  -Dii gedin, oynayın men de hekime gedib gelirem- deyib yene uşaqlarını öpdu. Dönüb yaşadıgı binaya baxdı. Qaynanası balkonda elin qolun ölçe ölce nese danışırdı. Qonşu arvadlar pencerelerden sallaşıb onların bu dramların seyredirdiler. Hele gözlerin sıxanlar da var idi. 

  - Gedin qadan alım ,atana hara getdiyimi demeyin . Gedim hekime , Xesdelenmişem ,hekim yaralarıma derman qoysun, iyne vursun gelim. Bax hec hara getmeyın haaa - qızına baxdı- sen de heç kimin evine getme- deyib barmagın silkeledi.- Alladıb apararlar başını keserler.- Ogluna baxıb -

- Bacını gözden qoyma , qoyma bir adamın evine , bir yere getsin.qadan alım - deyib yola qacdi. Sanki kimse onu qovurdu. Sanki cehennemden qacırdı, sanki geri baxsaydı üzünü  gözünü cehennem alovu qarsacaqdı her şeyi atıb qacırdı, butun on illik acılı ,şirinli heyatını , evini eşiyini, düzenini, en esası da geride qalan iki gözü yaşlı balalarını... qacırdı... ümüdle qacırdı... geleceye qacırdı... Onu irelide  neler gözlediyini bile bile qacırdı...

    On beş  gün idi ki xestexanada idi. O zaman qəpik qəpik yığıb dava qırğınla aldığı qızıl sepı  avtobus şoferine verib getmək üçün  yer aldı , atasının evine geldi. Anasının evine gedecekdi. Ama  Bakıya çata çatda fikirini dəyişdi . Qorxurdu anası yene onu qebul etmeyecek yene mecbur olub barışacaq. Odur ki, bu defe atasının evıne üz tutdu. 

   Maşının maqnitafonunda Könül Kerimovanın ve Namiq Qaracuxurun "cavanlıq sehvi " mahnısını dinledikce haldan hala düşür, bütün kecmişi kino lenti kimi gözünün qabagından gelib kecirdi. 

Könül

İlk dəfə qarşıma çıxdın sən

Sevirəm söylədim bilmədən

İndise deyirəm bağışla

Sen demə heç sevməmişəm mən

NAMİQ

Sən idin ümüdüm pənahım mənim

Özgəyə yox idi tamahım mənim

Sənin bircə səhvin ucbatından

Rəzil oldum nədir günahım mənim

KÖNÜL

Mən ki get dedim açıq aydın

Saymayan bir insanı saydım

Bu ayrılıq üzübdü səni

Sən gərək unudardın məni

N

Sən eləbilirsən ki unutmaq asandır səni

Mən belə düşünürəm ki

unutmaz sevən sevəni

Ölüncə bir qərarım var

başımın tacı sənsən

Nə qədər əzab verir tarimar etsəndə məni

K

Bu nə bəladı düşmüşük Allah

Biz nökərik kədər bizə şad

Bizləri çaşdırdı cavanlıq

İndi hər ikimiz çəkirik ahhhhh

N

Məni bağışla incimə məndən

Yar ola bilməz mənə səndən

İndi özün söylə neyləyək

Sən üzülürsən günü gündən

N

Agartmısan saçlarımın qarəsin

Qoparmısan ürəyimin parəsin

Sən məni elə bir dərdə salmısan

Özüm də bilmirəm olum çarəsi

(K)

Bu məndə keçmiş həvəsdi

Sənin danışmağın əbəsdi

Mən çıxıb gedirəm əlvidaa

Tükəndi səbrim bəsdi

N

Bu bənziyir nagıla biri

yoximiş biri varimiş

Biri aşiq sayılırmış biri isə yarmış

Bir gün o yarə mən öz

aşiqin tərk eyləmiş

O mələk sandığı insan

nə qədər qəddarımış

(K) 

Bu nə bəladı düşmüşük Allah

Biz nökərik kədər bizə şad

Bizləri çaşdırdı cavanlıq

İndi hər ikimiz çəkirik ahhh

  Beli, onun heyatı bir cavanlıq sehvinden ibaret idi. Ve mahnının tesiri altında xatirelerindeki bu filime  baxdıqca gözlerinden sessiz axan yaşları yanında oturmuş cavan oğlanın ona verdiyi salfetka ile silirdi.Onun tesellisi ile ovunurdu, Üzünün eziyini bu alicenab oglandan gizletmek üçün üzünü pencere terefe tutmuş onun danışdıqların onun üzüne baxmadan dinleyirdi. Ama ne dediyini bele anlamırdi. Qulaqlarının eşitmemesinden yana bir adami dinlemek üçün gerek qarşısındakının agzına baxaydı, gerek sözü dodagın terpenişinden ne dediyini başa düşeydi . 

  Maşın Şamaxıda kafelərin birundə dayananda oğlan Leylaya yemek su alıb getirdi. Bir ehtiyacının olub olmamağını soruşurdu . Bu cana yaxın oğlanın ona bele yaxınlaşmasından qorxan qız özünü ondan uzaq tutmaq isteyirdi. Söz söhbətdən o qədər qorxmuşdu ki , aftobusda da tanış bir adamın olacağını düşünüb tanımadığı bu oğlanın insanlığını da yanlış başa düşüləcəyindən qorxurdu. Şamaxıdan Bakıya gədər yatmasa da üzünü paltosunun boynuyla gizlədərək gözlərini yumub , özünü yuxululuğa vuraraq gəldi .

    Nehayyet avtobus 20 yanvar metrosu yaxınlığında dayandı. Hara gedəcəyini bilmirdi . Düşünürdü ki , bir adamdan telefon alar qardaşına , ya da atasına zəng edər onlar gəlib onu burdan aparar .

    Avtobusdan düşüb ellerini paltosunun çibine saldı. Eli çibinde bir şeye ilişdi . Cibindekini cıxarıb baxanda gözüne inanmadı. Şofere verdiyi boyunbağı ve bir şirvan cibinde pul var idi . Pulu ve zinciri ovcunda sıxıb etrafa baxdı. Gözü şeherin qaynaşan adamlarının içinde ona yolculuq etmiş oğlanı axtardı ...

  Atasının evine geldiyi günün gecesi, agrı sızı icinde yuxudan qalxıb tuvalete getdi, Ne oldugunu anlamadı, ele bildi ki, xestelenib, Ama sağ böyreyinin aramsız agrıması, onu ve analıgını teşvişe salmışdı. Onsuz da ezik sifetiyle hələ də  atasının üzüne cıxa bilmeyib obiri otaqda gizlenen Leylanın bu veziyyeti qadını emelli başlı qorxuzdu . Odur ki, Abbasın yanına kecib vəziyyəti ona başa saldı .

   -Döyülüb gelib , gerek gedeydi anasının yanına. Seher bir şey olsa ellı ayaqlı bız gedeceyık, it qurd qapımızı basacaq ki, sizin evde olub . Anası ele bilir də zibilin ,  oncun yiye cixmir qızına

  - Bu ne demekdi,  nə danışırsan ?  Nolub kim dörülüb gəlib , kimdən danışırsan ?  

   - Kimnən danışaram səncə , Leylanı deyirəm də ...

 - O burdadır ?  Nə zaman gəlib ?  

   - Dünən gəlib . 

  - Bəs mənim niyə xəbərim yoxdur . 

   - pis gündədir , əri ağzın burnun qırıb göndərib ,  nə bilirdim vəziyyətinin belə pis olduğunu ,  dedim biraz babatlaşsın ,  sonra çıxsın sənin üzünə , mən nə bilim vəziyyəti belə pisdir , allah mənim başıma daş salsın , ürəyi yumuşaqlığımın ucbatından başıma gələnə bax !  Gərək heç içəri qoymayaydim gedəydi anasınən xarabasına ,  sabah ...

   - Nə danışırsan sən ? O menim de qızım olduğunu unutmusan ? Anası yoxdur ele bil ölüb. Bele veziyyetinde ortada qalmalı idi ki? - deyib Abbas səsini yüksəltdi. 

  - Get çağır görüm onu bura ? Nədi nə məsələdir ,  nələri şərik düşüb niyə yola getmirlər axı ? 

    Erinin onunla sert danışmasını goren Qemer qılığa keçmeye başladı, 

  - Yox ee Alik başa düşmedin ee , qadan alım- deye sesini yumuşaltdı. - deyirem indi skoru cagırsaq , skoru da döyüldüyün görüb polise melumat verecek. Aradan perde götürülecek. On  on iki  ilin ailesidir , uşaqlarının pis vaxdıdır . Cavan gözel gelindir. Kül onun erinin  kişi başına. Ama evinin bele şeynen yıxılmasını isdemirem ee. İndi deyecekler ki , o vayenni köpek oğluynan bunun ne zibili vardı ki,  boşadılar.

   - Nə danışırsan nə vayenni ?  Başınız xarab olub ? 

- Allah maa ölüm ver . Qonum qonuşu içinde biyabır olacagıq valla. Qızlar da initsitutu qurtaran vaxtlarıdır. Here bir terefden adın cekir- qəmər dizlərinə vurub barmağıyla  dodağına Abbasa sakit olmasını işarə elədi 

 - Qadan alım ay Alik biraz yavaş ,  qonşular eşıdir başına dönüm ,  qızlar böyüyüb ,Yaxşı adlı sanballı yerlerden isdeyenler var. İndi senin qızının bele şey üsdünde boşanmasına ne ad verecekler ki, ne deyecekler?  Bu qızı burda saxlasaq deyəcəklər elə qanları pozuqdur Menim qızlarımı hansı adlı sanlı aile ogluna alar?

 - İndi men neyniyim ay Qemer? Deyirsen buraxım çöle deyim ki, get düş düzlere? Bes menim vicdanım? Bes Allaha ne cavab vererem? Yaxamnan yapışmazlar ki, 18 il sahib cıxa bilmediyin balana 18 gün sahib cıxa bilmedin?Neyniyim indi men? - deyib ağarmış uzun sacların qarışdıra  qarışdıra otagın icinde var gel elemeye başladı. 

  - Men demirem ee at. Qoy bir ay zad qalsın hırsleri soysun, barışdıraq erin cagıraq , molla ,seyid getirek and icdirek , tövbe eletdirek . Boşansa ele bilirsen yaxşı olacaq? Darvazanın qabagında günde bir it ulayacaq daa. Evde deli dolu oglun var , gedib soxacaq birine yaxşı olacaq ? Men de ögey anayam, bir söz deyecem xetrine deyecek, ele bilecek onu isdemeyib deyirem.     

  İçeriden Leylanın sesini eşiden Qemer el ayaga düşdü, 

  -Boyreyi pirisup verir. Belke de daşı zadı varmış. Vurub eşşek kimi döyüb daşın salıb. Qoy hekime zeng edim. Sonra ölub eliyer. Yaxamız qalar elde . Anası hayasız şeydi. İndi yiye cixmamağına baxma . Ölenin yiyesi cox olur. Amma haaa agzını möhkem tut birden deyersen ki, döyülüb gelib haaa! - deye berk berk tapşırdı.

  - Deyərik guya pencerenı sılende 2 ci mertebeden yıxılıb bax sözümüz yalan olmasın- deyib tecili yardıma zeng eledi. 

    Birazdan tecili yardım maşınında Leylanı xestexanaya götürdüler . Veziyyeti hec de yaxşi deyildi. DEmeyesen  doyulerken böyreyi zedelenib, damarı partlayıb ,daxili qanaxma verib və  böyreyi qan ifrazat edirmiş...

29 BÖLÜM

   15 gün xestexanada müalice aldı.Hele anası bir defe də  yanına gelmedi, Amma arada zeng edib gösterişlerin verirdi . nece deyerler ders kecirdi. Leylanı sanki böyük bir imtahana hazırlayırdi,

  - Hec neden qorxma şikayyet ele . Birden uşaq zad isteyersen haaa... Canları cıxsın saxlasınlar. Az valla uşaq zad havayı şeydi ,böyüyüb seni özleri axtarıb tapacaqlar. Seni men saxladım , böyütdüm. Gedib atanı axtarıb tapmadın? Meni qara palcıq eledin vurdun yere. Heyif sene cekdiklerime . Burnunan gelsin !...

  Leylanın atasının yanına getmesi ananın elin qolun acmışdı, Qemerle - Kecmiş günü- bacısıyla telefon refiqesi olmuşdular . Meqsed Leylanı Qemerın gözünde deyerlendirib , onu onlara qebul etdirmek idi. Nece deyerler "çayı kecene qeder ayı deyirdi" Lalə . Ne olur olsun , Leylanı evlerine qebul elesinler. Amma Lale ozunu ne qeder uzaq gören sayırdısa da , Qemer ondan da coxbilmiş ve tedbirli idi. Asta asta , yavaş yavaş pambıqla baş kesirdi. Leylanın bu evde artıq oldugunu Leylaya ve atasına lazımı ve tedbirli yollarla başa salırdı. Ele başa salırdı ki , ne şiş yanırdı ne kabab . Gah axşam yemek vaxtı balkona cıxıb iceri  girerek :

   -Yaman it , qurd dadanıb ee buralara. Balkonun qabagı boş dayanmır. Gerek pencerelere qara perdeler asaq-deyirdi 

  - Camaatın ağzında söz yeri olacagıq vallah . Evde iki subay qız var deyecekler milçek şireye dadanıb. Gədənı zibile salmasalar yaxşıdır. 

  Gah da  sözünü deyişib bele deyerdi :

  - Belke eri dalınca adam salır . Arvadın yoxlatdırır, Bırden yolda qızlara da söz zad atan olar . Biyabır olarıq ee. Valla onsuz da qonum qonuşu Leylanın göbelek kimi qefil ortaya cıxmasına here bir söz deyir. İki qonşu qızlarımın elcısını geri qaytarıb . Deyib adam tapmırsız  almaga? Dədəsi belə , qızı belə küsülü gəlib . Nə bilim ee ...  bilmirəm bu nə işdir gəldi başımıza ,  hələ bu vaxta qədər nə kənddə ,  nə də burda heç kim bizi problemli ailə bilməyib ee başına dönüm ,  indi belə şeyləri eşıdındə camaat məəttəl qalıb ki , Abbasın , Qəmərin ailəsinə noldu belə . Bu vaxta qədər hamı bizi nümunə göstərib . İndi lağ yeri olmuşuq . 

   Leylanın derdi özüne bes idi . Can ciyerlerinden ayrı düşmüşdü. Her yagış yaganda , hava soyuq olanda qara sancı qarnına dolurdu. Gece sabaha qeder yata bilmirdi ki, balaları üşüyecek. Eyin başları nazık olacaq xeste olacaqlar. Qaldıqları yataqxananın damı qırıq idi yağış yağan kimi tavandan su aşsüzen kimi süzürdü . Evi su basacaq uşaqları xestelenecek . Qarnına düz emelli cörek de yemirdi ki , o burda urəyi istədiyini yeyir , balaları ne yeyir ,  ne içir onun xeberi yoxdur.  Aşagıya kim geldi , kim getdi onu ne maraqlandırır ki ? Dörd divar arasında özünü dustaq etmişdi , əzilmış sir sifətlə heç kimlə görüşmək danışmaq istəmirdi . Ömründe nə ərindən , nə qohumlarından bir kişi cinsinnen bir merhemet, sevgi görmemişdi, gördükleri söyüş, ezdirmek dava olub. Leyla kişi qismine nifret etdiyi halda ona kişimi lazım idi?

   Qemer Leyladan ve erinden gizlin Familnen telefonda danışır , onların arasını düzeldib Leylanı aparmasını isdeyirdi. Famil de cana yıgılmışdi. Anası gıl direnmişdiler ki, Sene və iki uşagın üstüne hec kim gelmez . Apar at uşaqlararını anasının üstüne get böşan , seni evlendireceyik. Hele saz bir yerin qızına da namized olmuşdular. Yaşı kecmiş qız idi. Deyilene göre ata anası deyibmiş ki , kim bu qızı alsa yeznesinin altına maşın alıb qoyacaq. Qıza da ev hediyye edecekler. Bele yaglı eppeyi bogazlarından kesmek isdemirdiler. Bir mesele qalırdı. Famili boşatdırıb uşaqlarını anasının üstüne atmaq...

  Bir sabah evin qapısı döyüldü. Qemer qapını acınca Leylanın uşaqlarını qarşısında gördü, Famil uşaqları da alıb gelmişdi. Guya hec ne olmamış kimi Famil deye güle içeri girdi. Qemer onları xoş beşle eve dəvət etdi.  İki ay ballarından ayrı qalan Leylanın onlarla ürek daglayan görüş sehnesi Qemerin agzına söz salmışdı. Meseller misallar getire getere;

  - Aglın olsun,  bala al arvadını da yıg başına aileni. Yuvanı dagıtma . Demirsen pisdi? Men de deyirem pisdir deee.. Neter deyerler eee...Yaxşını  yola vermek her kişinin işidir, pisi yola getirmek ner kişinin işidir. Sen yaxşı ol, qoy o utansın.

  Axşam butun atasının  nesil necabeti hamı oraya geldi. Atası Famili sıxışdırıb ona herbe zorba gelse de , Qemer onun sözünü kesib , erini sakitleşdirdi;

   - Ay Alik ,sen ele deyirsen ki, guya day biz cavan olmamışıq? Hec dalaşmamışıq ? Elə hər davaya görə boşanmağa qalsaydıq onda gərək sən beşıncı arvadı alaydın . Cavandırlar , bu gün küsər , sabah barışarlar . Gərək belə işlərdə böyüklər arada sülh yarada ,nə boşanması ?

 Minnet sünnetden sonra Abbası yola gətirdilər .  Leylanın Famille getmesine getmesıne  icazə verdisə də . Leyla da inadının üstündə dayanmışdı yola gelmırdi. 

 - Versin balalarımı özüme . Özüm işleyib balalarıma baxacam,ondan boşanacam .

 - Harda saxlayasan o uşaqları?

 - Evimde harda saxlayacam. Özum öz puluma qardaşından ev almışam. Oturub uşaqlarımı saxlayacam orda. işleyecem. 

 - Başın xarabdı? Day gedib yene onun dizinin qıragında , onun üzünü göre göre yaşamaqdansa ,day niye boşanıb adına söz getirirsen ki? Qoy cehennem olsun, hara gedir ,cehenneme  getsin . Bu gun sabah qızın böyuyecek. Here bir söz deyecek. Qızının adın çeken olmayacaq ee, adı cıxacaq. Xoşun gelecek? 

   Leyla bu defe de desteksiz ortada qaldıgını görürdü. Yene ümüd yeri anası idi . Bunlardan ona bır faydası olmayacağını lap yaxşı biliirdi, Götürüb anasına zeng eledi. Agladı sızladı, yalvardi. Bu arada anasıgil ev tikib yataqxanadan köçmüşdüler. Hele 5 otaq da elave tikib kiraye vermişdiler. 

  -Ana evinde 5 otagı kıraye verirsen . Nolar 1 otagını mene ver kiraye , qurban olum . Nolar. Kömek edin boşanım  bundan , canım qurtarsın. Mən bu insanla yaşaya bilmirəm nolar , yalvarıram ...

 Hemişeki kimi yene eyni cavabı eşitdi.,

  - Ver uşaqlarını gel...

  Caresiz qalan  Leyla yene uşaqlarının xetrıne erinın yanına düşüb getdi. Amma üç şertle. Eve adam gelmeyecek , icmeyecek , döymeyecek. 

     ...Ve belece aradan iller kecdi. İcmek  hemişeki kimi yox idise de , yene de var idi , amma  döymek yox idi. Döymek yox idi , di gəl ki , ele sözler deyirdi ki , döyülmek onun yanında toy bayram idi. Günü qara olmuşdu. Bir toya meclise gedirdiler , Famil ya dava salıb o toydan yarımcıq cıxardılar, ya da toydan eve gelenden sonra esil "toy" evde başlayırdı. Ele bir toy ki , bütün qonum qonuşu cagrılmamış qonaq kimi onlara gelirdiler.  Famıl çox qısqanc biri olmuşdu , Leylanı göydə uçan erkək milçəyə də qısqanırdı . İş o yerə qalmışdı ki, pəncərənin şüşələrinə bütünlüklə yeşık lentası yapışdirmışdı ki, birdən Leyla pərdə arxasından çölə bayra baxar. Toya gedərdilər, Leylanın ixtiyarı yox idi ki , toy evindən mağara düşsün, qardaşının toyunu belə Famıl yazıq gəlinin burnundan gətirdi , qızın ixtiyari olmadı ki, qardaşının toyunda qol götürüb oynasln , içıb toyun axırinda bir mərəkə qopartdı ki , yazıq gəlin qardaşının toyuna gəlməyinə peşıman olmuşdu . 

  Famil Leylanı qısqanır, lakin özü də Leylaya xəyanət edirdi . Bunu Leyla görürdüsə də görməzdən gəlirdi . Əli göydəydi ki əri birinə ilişib , çıxıb rədd olub getsin . 

  Vaqif neçə il idi ki ,Rusiyada yaşayırdı . Yeddi ildən sonra bir oğlan uşağının  dünyaya gəlməsi onun əlin qolun açmışdı. Famildən çox ailə canlı olan Vaqif daha çox pul qazanıb oğluna bir gün ağlamğı planlamışdı . Neçə il idi ki Rusiyada işləyirdi deyirdilər , amma ailə arasında gedən söhbətdən Leyla belə başa düşmüçdü ki , Vaqif orda tanınmış bir mafiyanın üzvüdür . 

   Evinə yaxşı pul yollayır, ailə uşağına korluq verdirmirdi . Mətanətin vəziyyəti Leyladan qat qat yaxşı idi . Evinin bütün əşyalarını təzələmişdi, gündə bir paltar,  gündə bir qızıl alıb , Leylaya atmacalar atırdı . 

 - Mən qaynata şotuna sep alıb böynuma taxmıram ee, ərim qazanır göndərir . Mənim ərim camaatın əri kimi fərsiz deyil ee ... 

   Onun nə dediyi , nə alib , nə geydiyi , üstünə- başına nə taxdığı Leylanın vecinə deyildi . Leylani yandıran qayananası gilin hələ də Leylayla onun və uşaqları arasında seçkilik salması idi . Bunu hətta qonşularda deyirdi ; 

  - O da sənin nəvəndir bunlar da da , nolar onlara bir şey alanda bu nəvələrinə də birin al , qoy uşaqların könlü sınmasın da ...

   Famil hər bazarda gələndə qardaşının evinə girər, qardaşının uşaqlarına xərclık, hədiyyələr  verərdi. Oz uşaqları isə məktəbdə onun bunun əlinə ,ağzına baxırdı . 

  - Guya onların xərcliyi yoxdur? 20 30 qəpik də öz uşaqlarına ver də ...

  Deyə Leyla onu tənbeh edəndə  o da ; 

 - Onun əri burda yoxdur, sabah bir şey olsa ərinə deyəcək ki ailən mənə sahib çıxmadı . 

 - Pay dədəm vay da... çəhənnəmə desin , çox elə qədir biləndirlər . 

   Həmin ili yeni il bayramında , Vaqif uşaqlara yeni il hədiyyəsi gondərdi . FAMilə zəng rdib demişdi ki , hədiyələri qatardan göndərib , çıxıb alsın , onun uşaqlarına da hədiyə, və pal paltar   aldığını da demışdı.  Leyla gözləyirdi ki , indi Mətanət onun da uşaqlarını çağıracaq , Vaqıfin göndərdiyi hədiyələrdən onun da uşaqlarına verəcək, lakin gözlədiyı olmadı . Əksinə uşaqları əmisi evinə gedəndə Mətanət qızını öyrədib Leylanın uşaqlarını qapıdan qovdurdu . Bunu LEyla öz gözüylə görmüşdü . Uşaqlarını içəri salıb bütün acığını onlardan almışdı . Bütün bu olanlar , Leylaya çox pıs təsir etmişdi . Heç kimə hirslənmirdi  ərinə hirslənirdi ki , bu qədər olanlardan sonra əri , yenə də onlara görüm baxım edirdi . 

   Nəhayyət bir gün Vaqif zəng etdi ki , vətənə qayıdır . Famildən xahiş etdi ki onu Bakida qarşılasın , bərabər gedəcəkləri yer var .

  Vaqıf qatarla gələcəkdi , hələ Bakiya çatmasına dörd  beş gün var idi , Famıl qalxdı ki , Bakiya gedirəm . Leyla qoymadı . 

   - Hələ onun Bakiya çatmağına neçə  gün var , indidən nəyə gedirsən axı , borcun xərcin içindəsən , bir gün işləməyəndə borc xirtdəyə yığışır , qardaş gətirib ciblərini doldurmayacaq ki !

   Famıl isə qanın qaşığa qoymuşdu , getmək istəyirdi . Leyla onu evdə saxlmağın yolunu tapdı . Bütün paltarlarını maşına atıb yudu . Famil gəlib əynini dəyişmək istəyəndə bır dənə quru paltar tapmadı . 

   Əsilində neçə vaxt idi , ərindən şübhələnmişdi, ev telfonuna gələn cavabsız zənglər , ərinin cib telfonundan gizlin danışmaları diqqətini çəkmışdı . Ərinin oa xəyanət etdiyini düşünürdü . Günlərlə evdən Bakıya mal aparmaq adiyla gedir , əli boş - cibi yaş geri dönürdü . Bir manat yiyəsi deyildi .  Qısqanmırdı, amma qadınlıq qürurunu da kimsənin ayağları altına sərməyi də düşünmürdü . Odur ki, ərinin ipini çəkməyin vaxtı çatdığını qərarlaşdırmışdı.  

   Binaya gecələr işıq verildiyi üçün paltarları da gecə yuyurdu . Famıl yatmışdı , Leyla maşını qurub televizoru açdı.Uzanıb televızora baxdı.  

   ,,İhlamurlar altinda'' serialını maraqla izləyirdi . Serial bitdikdən sonra kanalları çevirdi . Maraqlı bir şey yox idi . Canı darıxdı . Familin telefonun götürüb oyun oynamaq istədi . 

   Telefon söndürülmüşdü . 

   - Yəqin Zaryadkası qurtarıb -  deyə düşünərək , telefonu jarja qoydu . Yox bateriya dolu idi . Telefonu açıb ''Tetris'' oyununa girmişdi ki , telefona bir birinin ardınca  mesajlar gəlməyə başladı , 

    ,,Stoliçni hazırladım , toyuğu basdirma eləmişəm, gözləyirəm'' . Maraq Leylanı basdı . İkinci mesajı açdı .

   ,,Harda qaldın əzizim , darıxdım''

  Mesaji oxuyub qurtarmamış üçüncü mesaj gəldi . 

   ,,Çımdım , yəqin hardasa buralardasan , telefonuna da zəng çatmir . Ürəyim partladı ki . 

   Leylanın ürəyi həyəcan ıçərisində idi . Eyni mesağın doğru olub olmadığı üçün təkrar təkrar oxuyurdu . Bəli səhv görmürdü . Bir qadın tərəfindən ərinə mesajlar gəlmişdi 

   ''Təzə aldığım pünyarımı geyinmişəm, ilk dəfə sən onu əynimdən  çıxaracaqsan , bəsənim alışıb yanır Famil , tez gəl , mən indi sənsiz yatıram , gəlsən acarı həmişəki yerinə qoymuşam səssiz girərsən, Emil oyanmasın , beş gün sənə görmədiyin keyfin verəcəm'' 

   Bütün bədəni titrəyirdi , demək Famıl belə tezliklə Bakiya getməkdə məqsədi var imiş , deməli Familın tez tez yoxa çıxmasının ,günlərlə evə gəlməməsinin səbəbi bu qadın imiş ? Kimdir bu , axı ? Harda olur ? Qalxıb kağız qələm götürdü, qadının nömrəsini yazmışdı ki , yeni mesaj gəldi . Seks şəkili idi, altına da ''ürəyim elə istəyir ki , əzizim, yata  bilmirəm , bu şəkillərlə  özümü ovuduram ,bircə tez gəlsən , əzizim darıxıram sənincün tez gəl , mənim aşkım,, yazirdı.. Leylanın beyninə sanki tikanlar batırırdılar. Əsəbindən rəngi kağız kimi ağarmışdı .Telefonu söndürüb yerinə qoyacaqdı ki , zəng gəldi . Həmin nömrədən idi . Nə edəcəyini bilmədi . İstədi açıb cavab versin ,söyüb - bulasın , sonra ərinə yaxşı bir dərs versin . Amma bunu boş və mənasız bir şey olduğunu dərk edirdi . Mesajları oxumuşdu . Ərinin kimdirsə başqa bir qadın saxladığı açıq aşkar ortada idi . Hirslənib coşmaqla Leyla ərinə heç bir şey  sübut edə bilməyəcəkdir . Odur ki ,telefonu açıb mikrafona qoydu və telefonu yatmış ərinin qulağına tutdu . Ərini dümsükləyib oyatdı . Qadın telefonu Famil açdığını zənn edib danışırdı . 

   - Famil , həyatım , bayaqdan zəng edirəm telefonuna zəng çatmır , harda qaldın aşkım,aloo,Famıl eşidirsən məni? 

   Famil şişmiş və yuxulu gözləriylə gah Leylaya , gah da telefona baxırdı 

   - Nə gözünü döyürsən cavab ver də , aşkın zəng edib ...

   Elə bunu dediyini gördü , bir anda gözlərindən od parladı , gecə saat ikidə Leylanın səsinə birinci mərtəbədən  dayıları , xalası gəldi . Famil bu dəfə də həm suçlu , həm güclü idi ... 

  Leyla yenə xəstəxanalıq olana qədər çırpılmışdı . Yenə Leylanın başına gələnlərdən ailəsinin  xəbəri olmadı. Yenə Leyla o xəstəxana otağında bəxtindən taleyindən şikayətlənə şıkayətlənə dizlərinə sarıldı .

   Daha Leylanı bu evə bağlayan bir şey qalmamışdı . Leyla daha əvvəlki Leyla deyildi , uşaqları böyümüş , özü də işləyirdi , onsuz da çıxmağa bəhanə axtarırdı. Bundan gözəl bəhanə olmazdı. Əri ona xəyanət etmişdi . Lakin Famıl o qadını tanımadığını deyir, kimdirsə, onların ailəsini, yuvasını yıxmaq istəyir. Leyla hər şeyi oxumuşdu , ərinin başqa qadınla görüşdüyünə adı kimi əmin idi . Amma nədənsə heç kim Leylaya inanmır, Leylanın yalan danışdığını deyirdilər. Leyla da inadına dayanmışdı, sübut etməliydi ki ,əri başqasıyla görüşür . 

    Bu əhvalatı eşıdən Mətanətin əlinə fürsət düşmüşdü . Tikanlı sözləriylə ərini öyərək Familin ona xəyanətini onun başına qaxınc edirdi . Onu qonşuların içində fərsiz arvad kimi adlandırib özünü öyürdü . 

  -Ay balam mənim ərım neçə ildir Rusyet kimi yerdə , bir dəfə onun haqqında artıq əskik eşitməmişəm, vaxtı vaxtında pulumu, paramı göndərir, iki gündən bir zəng edib danışır, gözü məndən başqasını görmür ee, arvad olmaqla , ilkini oğlan doğmaqla deyil ee ,gərək qadın kimi qadın olasan ki, ərin uzaqda olsa da gözü ayda çayda olmaya , yoxsa arvadı burnunun dibində kişi başqasına qaçır . Arvad gırək özünü sevdirməyi bacara ki kişi də  arvadını sevə ...

   Leyla qardaşı Yusiflə danışıb başına gələnləri ona nəql etdi . Nömrəni ona verib bu qadının kim və harda qaldığını maraqlanmasını istədi. Təbii ki , Familin bunlardan xəbəri yox idi . Leyla hələ də əriylə küsülü olsa da səbr edib işin sonunu gözləyirdi . Eltisinin tənələri onu səbirdən çıxarsa da on cavab verməyib hər şeyi Allaha həvalə etmışdı . 

   - Mən sənə hec nə demirəm , Mətanət , Allah səni bildiyi kimi sustursun . Onda görərsən ki, qadın olmaq nə deməkdir . 

    Famıl dörd gün sonra Bakıya qardaşın qarşılamağa getmişdi . Mətanət çox xoşbəxt görünürdü . Ərinin gəlişinə xüsusi hazırlaşmışdı , böyük və gözəl süfrə hazırlamış , aylardan bəri ərinin gəlişinə bordaxladığı Hündüşqanı kəsdirmişdi . 

   Və nəhayyət o böyük həsrət bitdi. Vaqıf gəldi , yanlnda da 19 20  yaşlarında bir qız var idi ...

    Leyla əllərini göyə açıb dua edirdi ;  

   - Şükür sənə ya rəbbim, sən məzlumun, sən yazığın , günahsızın günahını kimsəyə yedirtmərsən , ay Allahn, sevinmirəm amma , belə bir insana haqqıma girdiyinə görə dərs verməyinə şükür edirəm!

    Bəli ,Vaqif özüylə Rusiyadan qız gətirmişdi . Onu ailə kimi gətirdiyini heç kim boynuna almasa da , evdəki ab havadan , qonşuların danışmasından Leyla bu hənanın o hənadan olmamasını bilirdi . 

   Qız Azərbaycanlı qızı idi . Guya onun atasıyla Vaqif rusiyada dost imişlər . Qızın atası tutulub , Bakı türmələrinin birində yatırmış . Qız da atasını görmək üçün , Vaqıflə Azərbaycana gəlib .  Vaqif də onu tək qoymayıb , onu evinə gətirib . Neçə ilin ayrıliğından sonra ərinin qonaq qızın yanında arvadının yatağına girə bilməməsi Mətanətin anasını belə ayağa qaldırmışdı . Qumruya deyirdi ki , qonağı gecələr aparıb öz evlərində yatırtsin , qoy ər arvad evində rahat olsun . Lakin nə  Vaqif  nə də qız buna razı olmamışdılar.  Türmə bəhanə idi hamı bilirdi ki , Vaqıf Rusetdə bu qızla evlənib ordan bura gəlib , Nəysə bunlar  türməyə getdilər , nə Bakıya getdilər , Vaqifin gəturdiyi qızla Mətanətin  müsübətinə millət şahid olandan ikihəftə  sonra Vaqıf qızı da götürüb təkrar o gedən birdəfəmlik Rusiyaya getdi . Sonralar onların səsin sorağını Bakıdan aldılar ...

   Yusif həmin qadını axtarıb tapmışdı , Sulutəpədə qalan adam imiş. 44 - 45  yaşlı bu qadının gözəllik salonu , 14 yaşında bir oğlu varmiş .Qadın Famildən an azı 8 yaş böyük idi . Yusifin dediyinə görə qadın pula çıxan ''quş '' imiş .

   - Yani deyirəm ki,qorxma ,ərin səni buraxıb onun yanina getməz , çox olsa bir iki gecəlik pul xərcləyib təkrar sənə dönəcək . 

  - Cəhənnəmə getsin . Elə getsin heç dönüşü olmasın . Ay toba heç onun hara getməsi , kimi saxlaması mənə maraqli deyil , amma bir q..bənin üstündə məni bu hala salmağını mən ona yedirtmərəm, kişi kimi boynuna alsin ki bir həvəsdir etmişəm , getmişəm , görüşmüşəm , vallah Allaha and olsun mən onu bağışlayaram , amma məni belə döyməyini yox ...

   Leyla o qadın haqqında aldığı məlumatları ərinə deyəndə əri yenə and aman edib həmin qadını tanımadığını dedi . 

  - Famil boynuna al , de ki onunla görüşmüsən . Bilirəm sən onu alan deyilsən , heç saxlayan da deyilsən . B6na sənin duxun da çatmaz , arvad saxlayan kişinin gərək cibində qalaq qalaq pulu olsun . Heç bir əxlaqsız qadın yanında evinə bağlanacaq kişi istəməz . Belə qadınlara sərbəstlik lazımdır . Sən ona yalvarsan da o səni qəbul edib , səninlə ömürlük bir yerdə yaşamaz ...

  - Ay sən öləsən , sənin xəbərin yoxdur ee kimlər yalvarır mənə ki ,boşa arvadını gəl məni al !

   - Ağlın yoxdur da ,kimi gözləyirsən . Hər gün belə dir dirda yaşamaqdansa get boşa , evlən dəəə...

  - Sən öl səni çərlədib öldürməsəm mən başqasıyla evlənən deyiləm . 

   Leyla Famılin bu sözlərin zarafat kimi qəbul edirdi . Bilirdi ki , Famıllə ciddi ciddi danışdıqda Famil onu daha çox çırnadırdı . Odur ki , onun belə sözlərini qulaq ardina vurub özü ona ciddi bir qisas planlayirdi . Famil bilməli idi ki Leyla da daha əvvəlki qorxaq və saf Leyla deyildi. Və bir gün bu planın həyata keçırdi . 

   Bakida olan  qayını ailəsiyə onlara gəlmişdi . Bir neçə gün onlarda qalandan sonra evlərinə gönməyi düşündülər. 

   - Famil , mən də gedim onlarla , anam gilnən görüşüm , bayramlaşım . Sən də mala gələsən Bakıya bərabər geri dönərik - deyə Famildən Bakıya getməsi üçün izin istədi . 

   Novruz bayramı ərəfəsi idi . Yaz deyəsən erkən gəlmişdi . Ağaçlar erkən yaşıllaşmışdı . Baharın təravəti havada hiss olunurdu . 

   Qapıda atası onu qarşıladı . Çoxdandır Bakiya gəlmirdi , bacı - qardaşları da onu sevinclə qarşıladılar . Leyla anasının damarını tutmuşdu. Ailə problemindən anasıyla heç nə danışıb dərdləşmırdı . Bilirdi ki , problemini eşıdən kimi anası ona deyəcək ki , ver uşaqlarını da gəl . Uşaqlarından ayrılmaq onun üçün ölümə bərabər idi . Odur ki uşaqlarının xətrinə də Familin hər çıləsinə dözüb otyrurdu . Ailəsondə baş verənlərdən anasının xəbəri olmazdı . Leyla problemlərini anasından gizlətdikcə anası da elə bilirdi ki , Leyla ilə Famılin arası daha da yaxşıdır . Bir dərdi , problemi olanda dərdini atalığıyla bölüşürdü . Zulfüqar kişinin əlındən bir şey gəlməsə də ən azından Leylanı dinləmək,onu təsəlli etmək,başa düşmək qabliyyəti var idi . 

   Xoş - beş ,yeyib içməkdən sonra Leyla Yusifi nar ağacının altına çağırıb  qardaşıyla ordan burdan söhbət eləyib dərdləşdı.  

  - A nə söhbət idi o nə nömrəydi ? 

 Leyla bütün başına gələnləri qardaşına danışdı , hələ canından və qollarından getməyən qaraltıları açıb qardaşına göstərdi. 

  -Mən bunun hayıfını onda qoymayacam Boynuna almır . Amma mən də ona sübut edəcəm ki, onlar görüşür . Mən Famılə dərs verəcəm mənim də mən olduğumu bilsin . 

 Yusifin dişi bağırsağını kəsirdi. Bacısının canının qaraltısını görüb dəliyə dönmüşdü . Yusifin səs küyünə bütün ev əhli tökülüb gəldi . Məsələdən agah oldular . 

  - Neyləyəcək ay bala, boşanıb gələcək o da gedib q.. bəni gətirib evinə arvad edəcək dəə, 

   Yusif dəliyə dönmüşdü . 

  - Nə  deyirsən ana , indi deyirsən o gedib keyfin çəksin sonra da gəlib bizim bacımızı bu günə salsın? Sabah da biz başımıza yaylıq bağlayıb qeyrətdən dəm vuraq ?

    Lalə Leylaya him edib onu içəri çağırdı . Anasının arxasınca  mətbəxə kecdi 

  - Bura nəyə gəlmisan, a qan ocağı?  Gəlmisən balalarımın əlin qana batırasan ? 

   - Mən neyniyirəm ana ? Qardaşımdır dərdləşmışık , qanı götürmür , bacısına olunan haqsıslığı qeyrəti götürmür ! Bun6n nəyi pisdir ki ?

 - xoşun gəlir cavan uşaqdır, götürə bıçağı soxa? Mənim ocağıma qan çıləmə , Yığ şələ kültəni, gəldin görüşdün , bayramlaşdın - yaxşı elədin ,  yeri get otur evində ,mənim balalarımı qana salma ...

   Anasının sözləri bıçaq kimi ortasından keçmişdi. Özü sahiblənmirdi , ona sahiblənən qardaşına da izin vermirdi . 

   Anasının bu söhbətindən sonra Leyla neçə gün idi ki uşaqlarını da götürüb atasının evinə getmişdi . Gəlişinin səbəbuni deməmişdi . Xoşbəxt hgörünürdü . Guya bayramlaşmağa gəlib , dönəcəkdi . 

   Yusif hərbi hissədə işləyirdi . Həmin gün də növbədə idi . Zəng edib Leylaya dedi ki, xalası oğlu Muradla mütləq danışsın. Leyla məsələnin nə olduğunu Yusifdən soruşub Murada zəng elədi. 

   Sabail parkında təyin olunan yerdə gəzişirdi. Budur Murad 40 45 yaşlarında , həddindən artıq özünə baxımlı və yaşından çox gənc görünən kök dolu bədənli bir qadınla gəldi . Xalası oğlu Leylanı görsə də qadının yanında onu tanımamazlıqdan gəlirdi . Leyla onları diqqətlə izləyirdi . Qardaşının ona verdiyi telefon da əlındə idi. 

   Budur  skamyaların birində oturubsöhbət etdilər . Sonra Murad qadınla bir birinə sarılib qoxlaşmağa başladı. Qadın Muradın qollarin arasında su kimi axırdı. Özündən keçmişdi . Leyla Muradın üzü düşməməsi şərtiylə onların şəkilini çəkdi . Çantasından balaca qaş qayşısını çıxarıb arxadan onlara yaxınlaşdı . Muradın qarışdıraraq əlində tutduğu qadının uzun sarı saçını əlinə  alıb kəsdi . Qayçının səsinə qadın geri dönəndə Leyla onun saçından tutub başın geri qatladı. Qayçını boğazına dirəyib ;

   - Səni bir də Familin ətrafında görsəm , bir də ona yazdığını , zəng etdiyini görürsəm başını it gibləsinə kəsərəm - dedi - başa düşdün ?

 Qadın qorxu içində , çabalayıb onun əlindən çıxmaq istədi . 

  - Az sənnənəm ee, başa düşdün ? Cavab ver dəə

  - Hə başa düşdüm . 

   - Bax zarafatım yoxdur aa, bu saçını kəsdiyim kimi kəsərəm  başını , g...nən xəbərin olmaz ...

   Həmin gün anası gilin evində görülməmiş müsibət var idi , Famil bu məsələni eşidib vurub Bakıya gəlmişdi . Leylanın qardaşları , xalası oğlanları Famıli basıb eşşək sudan gələn kimi çırpmışdılar . Leyla Famılın anasıgildə olduğunu eşıdib Atasının evində dayanmadan uşaqlarını da götürüb onlara gəldi . Famıli bu halda görən Leylanın ürəyi qürur hissiylə çırpınırdı . Neçə illər döyülüb əzilən Leylanın ürəyindən tikan çıxmışdı . Heç olmasa ömründə bir dəfə də olsun Leylaya sahib çıxıb onu müdafiə edən qardaşları , yaxınları var idi .  O gündən sonra famıl özünə gəldi ,Leylayla diqqətlı olmağa çalışırdı, demək ki bu çoxdan lazım imiş , 

   Bu qədər olanlardan sonra Famıl hələ də o qadını tanımadığını deyirdi . 

   - Tanımırsan bəs nə bilirsən ki mən o qadınla görüşüb ona hədə qorxu gəlmişəm ? 

 - O mənim dostumun arvadıdır . Zəng eləyib mənə dedi ki , arvadın məni hədələyir .

    Leyla tez telefonun çıxartdı ; 

   - Bəs məni hardan tanıyır -güldü - barım elə yalan uydur ki inandiricı olsun da...

  - Sənə yalan borcum var ? Deyirəm dostumun arvadıdır . 

   -Dostunun arvadıdır? O zaman bu şəkili dostuna göstərək , deyək ki arvadı  çək bağla qıçına evli başlı kişilərin yuvasını yıxmasın . 

 - Bu nədi ?- Famil şəkilləri görüb dəliyə döndü - Az camat ailəli uşaqlı adamdır , camaatın üstünə şər atma ! 

  - Mən şər atıram? Kor kor gör gör dəəə. Kişilərın qucağında bulvarda məst olub . Yəqin ki əri deyil bu oğlan yoxsa evin qoyub bulvarda oynaşmaz .  Hə ala bu da saçı, sənə pay gətirmişəm . 

   Famıl Leylanın əlindəki bir tutam saça baxıb gözlərini döyürdü . 

  - Famil onu bil ki , bu saçı kəsən qadın , başın da kəsər , ağlını başına yığ , otur  ailənə uşağına bax . Elə bilmə sənin üçün ölürəm , gedirsən cəhənnəmə get , amma gedib gəlib adamın əsəbləriylə oynama ! Məni küçə q..bəsindən ötrü döyməyə heç haqqın yoxdur .   

   Her şeye qatlanıb məcbur dözürdü. Balalarının xetrine... 

    Bir xeylaq borcları var idi. Oglunun müellimesinden seleme pul götürmüşdüler. Bir müddet bu pulnan Famıl bazarda "alver" edenden sonra  nece deyerler "maya qudurub qazancı yedi"

  Famıl bir nece ay selemin faizini vere bilmedi. Yene işsizlik, pulsuzluq ,dava problem başladı. Famil bu problemin bir yolu oldugunu dedi,

  - Bankdan pul götürek selemi baglayaq. yerde qalanın elimde maya edim .

  Uzun cek cevirden sonra kredit götürmeye qerar verdiler. Senedler hazırlanıb ortaya gelende melum oldu kı, Familin şexsiyyet vesiqesinin istifade  müddeti bitib, yenilemek lazımdır. Ama bu dar zamanda onların buna ne vaxtları yox idi , ne de bu işin dalınca düşmeye pulları . Bunun  yeni vesiqenın gelmesini gözlemeye bir müddet vaxt lazım idi . Pullu qrup şekilinde götürecekdiler deye , qrupun onları gözlemek niyyetleri yox idi , bu pul onlara havayla su kimi lazım idi . Qrupdan geri qalsaydılar , bir də növbəti ili pul götürmək şansları var idı . Bu da onlara belə sərf etmirdi .  Çünki, selem yiyesi artıq onların evine "vorzakon" devet etmişdi. "Razborkalar" başlamışdı . Qorxularından uşaqları da mektebe yollaya bılmirler. 

   Vəziyyət belə olunca mecbur qalıb,  pulu Leylanın adına götürdüler. Dörd aylıq selemin faizi onsuz da dörd qat artmışdı. Götürdükləri kreditlə faizini ve selemini verseydiler Famil yene  işleye bilmeyecekdi.  Bu səfər də kreditlərini verə bilməyəcəkdilər . Odur ki,  Leyla pulun bir qismini  götürüb müelimenin evine geldi. Yalvarıb yaxardi, Aglayıb sızladı,  qadından onlara biraz zaman verməsini  isdedi. 

 - Afet müelime, qurban olum ,  bu pulu götür , faizi dondur. Famil işlesin qırıq qırıq borcunuzu qaytarar. Nolar minı də başa düşün . İkimiz də qadınıq , mənim yerimə siz olsaniz neyləyərsiz , qurban olum , vəziyyətimiz pisdir ,  özünüz görürsüz , məktəbdə bir tədbir olur imkansızlıqdan mən uşaqları o tədbirə göndərə  bilmirəm . Siz bu sələmin faizini dondirun , borcu verək qurtaraq . Söz verirəm mən sizin borcunuzu qaytaracam .  Bax buna men sizə  söz verirem . Eyer vermesem ne bilirsiniz eleyin mənə , Ders baglanan kimi uşaqları da götürüb gedecem  Bakıya . Man  özüm işleyib , özüm  verecem pulunuzu . Allaha and olsun .  Eger bele qebul edirsen et etmirsen adamlarına de gelsın geceynen öldürsün bizi. Senin de canın qurtarsın bizim de .  Daha başqa yolumuz yoxdur . 

    Famıl krediti götürenden sonra iki ay işledi. Üçüncü ayda Familin bir esger yoldaşı peyda oldu. Uzun ayrılıgın qovuşmasının şerefine bu iki ,,butulka'' dostu heç ayrılmamaq namine qohum olmaga qerar verdiler . İckinin təsirindən başı dumanlanan Famıl bu təklifi sevinclə qarşıladı 

  - Ayə ,ay Kərim , qızın da yoxdur deyəm barım qızını oğluma alım,biz nətər qohum olacağıq ee?

 - Nə var burda , maşallah oğlun da böyüyüb yekə kişidir , mənim balacamı qoyacağıq oğlunun qucağına , olacağıq qohum ...

    Beləliklə iki köhnə dost Leyladan xəbərsiz qohumlaşmağa qərar verirlər .

   Toya bir neçə gün qala məsələdən agah olan Leyla bu işə ne qeder etiraz etsə də mümkün olmadı . Famıl bele bir qohumluga hele hazır olmadıgını dese de Famil qerarını vermişdi. 

 - Meni camaatın icinde sındırma ,nece lazımdı ele iştirak edeceyik  . Bir dəfə olan şeydi. Vessalam ...

  Belece ellerinde olan pul para da kirvelik işlerine, qızıl hediyyesine , qonaq getme , qonaq çağırma ...

   Ellerinde olan pul dağılıb getdi . Bir balaca elinde qalan pulu da Famil alverde "ziyan" etdi. Sonralar melum oldu ki, hemen qalan pulu ziyan zad olmayıb . Pulları qumarda uduzub. Qara günler tekrar başladı.  Bir terefden bank , bir terefden selem...yemek, icmek. ..

  Bankaya olan borc Leylanın adına oldugundan pul gecikende bank qıza rahatlıq vermirdi . Onu arayıb axtarırdılar. Canından bezen Leyla mektebin tetile cıxmasını gozleye bilmedi. Uşaqlarını da gotürüb anası gile getdi. Sederekde bir şirniyyat sexinde iş tapıb işledi. Bir muddet işledikden sonra qulagının eşitmemeyınden yana işden qovuldu. Uzun araşdırmadan sonra tanışlarının birinin  eliyle bir şirketde başqa iş tapdı. İşde işleye işleye başqa iş axtarırdı. Cünki qulagı eşıtmirdi. Bilirdi ki , gec tez işden cıxardacaqlar. Elinden gelmeyen iş yox idi. Qabliyyetli ve diribaşlıgı işlediyi kollektıvde hormetini günü günden artırırdı. Bu qızın oxumamış savadı, ve bacarıgı da mudriyyetin gözünden yayınmırdi. Mudırıyyetın butun dıqqet ve nezeri onun üzerinde idi . Cox telebkar, işe diqqetli ve mesuliyyetlı olması müdriyyetin diqqet merkezinde idı. Bir müddetden sonra müdir onu işcilerin üstüne nezaretci qoydu ve maaşını biraz yükseltdi. Leyla o maaşı alıb bir qismini seleme bir qismini kredit borcuna verirdi. Anasının ona verdiyi kira evinde yaşayırdi. Evin bazarlıgını edirdi. Famil de gelib cıxmışdı. Qaynanası gile işleyib Leylaya kömek olacagını söz verse de hele bu yeddi ayda hec bir terpenişi yox idi. Cibinin siqaretini de Leylanın qardaşları alırdılar. Bu qeder muddetde yene de davaları olurdu.  Famil daha da qədarlaşmış , daha da qısqanc olmuşdu. Leyla yene de ondan qurtulmaga calışsa da yene hemişeki kimi agzına vurulub yerine oturdulurdu. Bu defe de başqa behaneler , başqa şertlerle. Ve en pisi de o idi ki, bu defe onun qerarlarına dayıları qarşı cıxırdılar. 

  - Boşanmagı yaddan cıxar...  Deyecekler  arvad işledi erini beyenmedi.Qudurganlıq eliyir. Pulunu erinin başına qalxır. 

  - Axı bız hec evvelden yola getmemişik. El alem menim ne cekdiyimi bilir. Madem men özüm işleyib ozum eve , borca baxacam , qardaşlarım ona siqaret alacaq  daha neynirem axı mən onu. Qoyun balalarımı da başıma yığıb həyatıma baxım da . 

  - Cehenneme olsun yola ver getsin. Bu defe de şans ver görek neynır.

   - Az valla arvad xeylagına yene de iş tapılır amma kişiye iş yıoxdu. Adamın  varsa yene fehleden zaddan iş tapıb işlemek olar , adamın yoxdursa yox- deyə yenə də dayısı arvadı onların söhbətlərinə müdaxilə edirdi- dey dayiların tanınmış sənətkardı , vallah nolsun iş yoxdur ee, heç fəhlə işi də tapıb işləyə bilmirlər . 

  - İş burasındadır ki, bu adam fehle işini beyenmir . Deyır men gedib tabele qol cekib aylıq maaş gözleye bilmerem.

 

   Leyla  Familin qardaşı Anarın arvadı Əfsanəni  də yanında işe düzeltmişdi. Onlar 12 il idi ki ,evli idiler,  o vaxt ilk uşağının abortundan sonra , rahimi zədələnmişdi . İndi uşaqları olmurdu. Ayrılmışdılar. Bir vaxtlar Əfsanənin dərdindən Leylanın evində yerləşən qayını indi onu atıb başqa birvqadının yanında yerləşmişdi . Leylanın Əfsanəylə arası yaxşı idi . Əvvəldən də qonuşu olduqlarından bir biri ilə dolana bilirdilər . 

   İşsiz vğ pulsuz qalan Əfsanənin çətin  veziyyetde olduğunu görən Leyla onu yanına işe düzeltmişdi.  Eyni şirkət idi Leyla gündüz , əfsanə isə gece növbesinde işleyirdi. Bir birlerini sabah ve axşam işe gelende,  işden cıxanda  görürdüler . 

   İşçilerein üzərində  nezaretci oldugu ücün iki növbenin ikisinde de bir problem olanda mesulıyyetli şexs kimi  problemi Leylaya deyirdiler. Leyla hemen problemi aradan qaldırmaga calışırdı. Aylardır orada gezen sessiz dedi - qodu bir gün Leylanın qulağına catdı ki, kişi işçilerden biri , bunun eltisiyle işde sevgi münasibetindediler . Bele bir qanunsuz yaxınlıq o qeder qabarıb ki, artıq bunu işcilerin yanında da acıq büruze verirler . Hetta iş o yere catıb ki, İşçi qadınlardan bırı onlara irad tutarken 

  - Eceb eliyirem . Mal menimdir özüm bilerem . İstersem sataram , istersem ataram . Kime ne ? Verende menimki agrıyır. Size girib cıxan nedir - deyib hayasızlıq ederek ,qadını exlaqsız söyüşlerle söyüb susdurmuşdu.Əfsanəylə Leylanın keçmiş elti olmasını işde hamı bilirdi. Odur ki , onun işde bele exlaqsız hereketlere yol vermesinin qarşısını almasını ona meslehet gördüler.  

  - Getsin kenarda ne qelet eliyir elesin , a bacı . İş yerinde skladlarda, aparatların arasında sevişmek ,oynaşmaq ne demekdir? Valla sennen ar eliyirik ki , onu sen bura getirmisen ağzını çöreye catdırmısan. Yoxsa çoxdan atdırarıq onu burdan , rədd olardı . 

  - Sakit olun , qızlar , men onnan danışaram . Yoluna qoyaram  her şeyi narahat olmayın. Biri biriynen mehriban və semimidirse, isde zarafatlaşırsa bu onunla sevgili anlamına gelmir. Belke sehv başa düşmüsüz. 

  İşdeki bu dedi qodu, pica- pic demeyesen müdire qeder de gedib catıbmış. Bir gün müdür sabah işe  gelende gece növbesini eve bir saat gec buraxmasını Leylaya tapşırdı. Seher tezden hem gece növbesi ile, hem de gündüz işçileri ile iclas olacaqdi.

   İşdeki abu hava hele de davam edirdi. Bu sözleri bir başqası haqqında eşitseydi hec ona yer elemezdi. Ama kimse onun tanıdıqlarının exlaqsızlıgı haqqında ona bir söz deyende ne edeceyini bilmirdi. Onu Leyla işe düzelmtişdi. Ona zamın durmuşdu. İndi Əfsanə  özünü biabır etmekle yanaşı onu da biabır edirdi. Bu yad şeherde ne Əfsanənin, ne de Leylanın ailesini yaxından tanıyan yox idi, Kimin ne yuvanın quşu oldugunu, keçmiçını bilmirler. Bir Əfsanənin üzündən neye gore Leylanın haqqında da pis fikire düşmelidirler ki? Leyla buna izin vermezdi. Lap bacısı olsun . Hec vaxt işini cöreyini kime görese itirmek isdemirdi. Ele bele fikirlerle evinin işini görürdü ki, telefonuna mesaj geldi.

  Famil telefonu götürüb mesajı acmağıyla telefonu Leylanın başına tullamağı bir oldu. Ani ve gözlenilmez veziyyetden caşbaş qalan Leyla erinin üstüne qışqırdı. 

  - Dəlisən , başın xarab olub ? 

  Famil telefonu götürüb Leylanın gözünün önüne tutdu.  

   - Bu nedi ?

   Demiyesen işçilerden biri Əfsanənı  kişiyle beraber "cinayyet" üstünde tutub, vidyosunu cekib , Leylaya yollayıb . Hem de cox acıq ve net bir şekilde. Ambarda sevgilisiyle açıq aşkar cinsi münasibetde olarken ... Bayaqdan əfsanəni  müdafie etdiyi yerde indi bu vidiodan  sonra hec " Əfsanə menim eltim olub" bele deye bilmeyecekdi, Bunlar işe işlemeye yox , Geceni beraber kecirmeye gelıbmişler ... 

    Vidionu Əfsanəyə yolladı ve bunun ne mesele oldugunu sordu.

  - Sene ne işine baxa bilmirsen? Sene deyen var ,bu gun ayın necesıdır, hara getdin, hardan geldin, ne iş gördün kimnen görüşdün? Hesab verecem size? Day senın qayınından boşandım qurtardı. Men müsteqil qadınam, istediyimnen görüşerem, istediyimnen opüşerem , istədiyimlə olaram axı sene ne  a bacı , kime ne ?

  - Az qatıq- deye bagırdı- mene ne ! Allah vara get doxsanının altına yıxıl, istəyirsən get küçələrdə yat , kimin nə işinə ,ama işde yox! 

   Vidionu erinin görmesi yaman pis olmuşdu. Sabaha qeder dır - dırdan çimir ede bilmedi. 

  - Demeli ora işlemeye yox ,kefe gedirsiz dee... Əfsanəni bele cekib yollayıblar , inşallah seni de cekerler , onda deyerem senin bu havan nedir niye boşanmaq isdeyirsen?

   Seher tezden işçiler toplanıb müdürü gözlediler. Vidio mudure de catdırılmışdı

  Mudürün uzun cıxışı ve xeberdarlıgından sonra Əfsanənin  ve sevgilisinin işden cıxarılması ve  Leylanın öz işiyle beraber yeni bir vezifeye- anbar müdiri vezifesine teyin olunması haqqında qerar qebul edildi. Bütün işçiler Leylanı tebrik etdiler . Bütün kollektiv hamı beraber bir birleri ile xatirə  resim cekdirdiler . Hetta bu resm cekme merasimine müdür de qoşuldu. 

   Bir neçə gündən sonra Əfsanənin səsi Müdirin otağını başına almışdı . İşden atılmış Əfsanə ellerini masanın üstüne vuraraq müdire herbe zorba gelirdi. 

  - Demeli meni isden cıxartmaqda meqsediniz varımış heləmi ? Serbest olasız hee, mən sizin bütün iştəklərinizi bilirəm . 

   - Nə danışırsan sən ? Çıx bayra ! Bura bir iş yeri olduğunu unudursan Əfsanə. Həm sən işdən qovulmusan , sənə bura girməyə kim icazə verib ?  

   - Özüm gəlmişəm ,  mənə icazə lazım deyil , ya  meni işe qaytaracaqsınız ya da Leylayla aranızda olanları erine deyecem. Elimde sübutum da var , eri de  xetrimi de isdeyir. Menim yalan danışmadığımı da bilir .

   Əfsanin icəridə müdirlə dalaşdığını Leylaya xəbər vermişdilər . Elə bu vaxt Leyla qapını açdı 

  Əfsanə dönüb Leylaya baxdı . 

  -Aylarla erin evimde yallanıb , o çörek itirmez Leyla, sene baxma... İndi məni işə qaytarmayın aa ondan sonra başınıza geleceklerden qorxun !

    30 BÖLÜM

 

  Axşam işden eve gelirken dayanacaqda anasi onu qarşıladı . Leyla bunu heç gözləmirdi . Elə bildi anası harayasa başqa yerəgedir . 

   - Ana , salam , hara belə ? - Yaxınlaşıb salamlaşıb anasıyla öpüşdü . Lalə onun qoluna girib onu özünə tərəf dartdı 

   - Gəl , səni gözləyirəm bayaqdan . Biraz danışaq . 

  - Allah Allah , yanı sən ? - anasının üzünə diqqətlə baxdı , çox narahat görübürdü. - Yanı sən mənnən nəyisə danışmaq üçün durub ordan bura gəlmisən ? Xeyirdir sən Allah ?

  - Sen ora işlemeye getmisen yoxsa kefe? İndi də bu qalıb? Deyeler ki, gedib camaatla oynaşmaga...

   - Ana bu ne demekdi. Utanmırsan? Nə danışırsan sən ?

  - Sen utan . Köpeyoglunun qızı . O***  iyi cıxmaz yeqın bır şey var ki, men danışıram da qulagıma çatır hər şey...

  - Ne çatıb qulagına ana ?

  - İŞini deyişibler ?

  - Yox ne iş?

  - Bilmirem skladcık eleyibler seni?-  Leyla meselenin ne yerde oldugunu başa düşdü,

  - Ay ana yeqın evden bura meni tebrik elemeye gelmisen - deyib güldü, - Yeqin daha yuksek vezıfeye girsem ayaqyalın iş yerime qacarsan - deyib anasını qucaqlayıb öpmeye başladı. 

  - Canını almaga gelerdim...

  - Ey ay ana besdi de...

  - Ne besdi? Erinin qulagına bır şey catsa nolar ki?

  - Ne catacaq ki, erimin qulagına, deyecek niye sene mesuliyyetli iş  tapşırıblar?

  - Deyecek neyin qarşılıgında seni elde tuturlar . Hele o şekiller?

 - Ne şekil? Bunları kim deyir ee size  Əfsanə ?Əfsanə  getsin oz zibilini örtsün. İşden cıxarıb atıblar. Xəbərin var nə üstə çıxarıblar ?  Vidiosunu Famıl özü də gördü .  İşdeki exlaqsız hereketlerine göre. Hem də Əfsanə  gece işleyir men de gündüz . O meni harda gorür ne bilir ki, ne var ne yox?

  - Bes sen ne bilirsen ? Bax gorürsen onu sene xeber veren kimi seni de ona xeber vererler de ...

  - Ana onnan menı sehv salma .O siravi bir işcidir. Men onların hamısına nezaret eliyirem. Kimin ne oldugunu , kim ne iş gördüyünü mene  xeber verirler- deyib anasını sakitleşdirdi - indi men de Familnen danışacam ona başa salacam qoy onnan bundan eşitdiyini mennen eşitsin 

  - Amannn... bax erine heç ne deme ha. Qan düşer.  Ərinin xasiyyətin yaxşı bilirsən . Agzında söz qalsın . ne işine qalıb kim ne *** yeyır yesın . Gördün , de görmedim. Özünü qoy görməməzliyə . Adam her sözü acıb kişiye demez. 

  -Eşiii ne işime qalıb  ee ... Menim işim işdedir. Qıraqda kim ne iş görür gorsün maraqlı deyil...

     Aradan üç gün kecmiş Əfsanəni müdirin kabinetine giren gördü. Cox kecmedi ki, Əfsanə kabinetden döyüşden qalib cıxan esger sayagı bayra cıxdı ve Leylanı ters - ters süze işçilere ;

   - Axşam görüşerik qızlar- dedi . Leylaya yaxınlaşıb qulagına eyildi.

   - Seninki mennen qorxub meni işe geri götürdüyse sen de de mennen qorxmalısan ! 

   Əfsanə qeh-qehe cekerek qapıdan cıxdı. Leylaya əl sallayib ona öpüş göstərdi - Salamat qal ,ay mənim qəşəy eltim !

  Leyla  yerinde donub qalmışdı. 

  - Ne deyır əə bu ? Ne menimki? Başa düşmedim? Əfsanə - deyib onun arxasıyca qacdı...- Az Əfsanə , dayan görüm , bu ne demekdir , nə danışırsan , dəlisən , nəsən ? 

  Əfsanə artıq getmişdi. Hirsinden eli ayagı esirdi. Özünü müdirin kabinetine saldı. 

  - Müellim,  ne baş verir. Əfsanəni geri qaytarmısız ?  

  - Mecbur qaldım 

  - Neye ?

  - Elinde olmayan deliller var ... - Elin masanın üstüne cırpdı- 

  _Eşii bele *** beler imkan vermir dee işleyek ...

  - Ne delil axı?

  - Olmayan sozler dedi. Onu ve Elşeni işe almasam senin mənə dediklərini sənin erinə danışıb bize böhtan atacaqdı. O günkü şekilleri de ele cekib ki, Daha semimi bir effektle ,erin senden şübhelene biler. 

  - Qelet eliyir, şekil burda camaatın içinde cekilib hamıyla beraber. Nə var burda ?hamı bır biriylə səmimi düşüb . 

  - Amma ustası kimdirse cox gözel fotamantaj edib ortaya başqa şekil cıxardıb... Neyse boş ver , yoluna qoyarıq her şeyi zamanla . Bir qüsuru lazımdır sorgusuz sualsız cıxarıb atmagıma...

   ... Ve cox kecmedi ki ,yenə Əfsanəylə Elşən qeyri qanuni  iş başındayken  yaxalandılar ve işden qovuldular. 

   Leylanın xəbəri yox idi ki,işə qayıtdığı bu iki üc ay ərzində Əfsanə düzəldib fotoşhop etdirdiyi şəkillərlə müdürü şanyaj edərək, ondan  küllü miqdarda pul cekib sevgilisiyle bala bala xercleyirmiş. 

  Bütün bunları aylar sonra Leylaya Əfsanə özü etiraf ededə bilib.

   --Azz , seninki lap mal imiş vur başına al elinnen eppeyini. Senin yerine men olsam onun pullarıyla altıma maşın alaram ee . Kiralarda sürünürsen , ev alaram.

   Bir şeye meetel qalmışdı ki ,madem müdürü şantaj edib pul cekirse niye Leylaya deyib dolaşmayıb.  Ama onu bilirdi ki , bu haqq hesabdan sonra  onsuz da qısqanc olan eri ondan şübhelenmeye başlayıb onu güdüm güdüm güdürdü, Hetta müdüri ilə de dostlaşmışdı. Müdür de Leylaya demişdi ki, 

  -Bu soz sohbet deyesen yoldaşının qulagına catıb . Menimlə danışan zaman  mendən söz cekmeye calışır. Sen de ehtiyyatlı ol ..

  - Şükür Allaha neyim var axı qorxam da 

  - Sen ele bilirsen Leyla . Arxandan iş ceviren senden xebersiz iş cevirir. 

    Bakıya gelenden Leylanın en cetin günlerinde onu saya salmayan dayıları ile aralarında olan buzlar erimişdi. Yaman gel get başlamışdı, Leylanın da bir şirketde yaxşı bir işe girmesi de onların lap üreyince olmusdü. Cox mınnet sünnetden sonra Leyla dayısı arvadını ve onun qohumlarını yanında işe düzeltmişdi.  Bu şirket tam bir qohum tanış şirketi idi. 40 -50  neferlik personalın ele yarısı Leylanın qohum eqrabası , tanışları, anası gilin qonum qonşuları idi,  sağ olsunlar , onlar işdə Leylanın güvənini və etibarını qırmamışdılar . Canla başla , halallıqla işləyib , pullarını qazanırdılar , işdə oğurluq əli əyrilik olmadığından , müdır də onlara hörmət edir , bu kollektivi sevirdı . İşçılərin başında dayanan Leylaya məsuliyyətli şəxs kımı rəğbəti günü gündən artırdı  artıq müdür özü də bilmədən  bir biri ilə qohum olan bu mehriban kollektivlə qaynayıb qarışmış , onların ailələri ilə dostluq münasıbətləri qurmuşdü.

    Leylanın işde bu qeder güven ve etibar qazanması  qısqanc əri şübheye salırdı. Hetta Leyla Famili de şirketin tikinti bölmesinde işe düzeltmişdi. Famil de işe başlayan kimi Leyla anasıgılden ayrılıb işe yaxın bır ev tutdu. Oraya köçdüler. İlin ortaları olduğundan uşaqkarı şəhərə gətirə bilməmişdi . Anası gildə qalirdilar . Bele qərara gəldilər ki yeni dərs ilinə qədər uşaqlar orda qalıb məktəbə getsinlər . 

   Kişili qadınlı iş yerinde hamı Leylaya hörmet edir, onu sevirdilər Leyla da bu sevginin qarşılığında onlara hörmet edirdi. Ambarda qalan "xarab"malları , işlenmeyen ve atılası şeyleri, balansdan silib ehtiyyacı olan işcilere verirdi. Əlbəttə ki xarab mal altinda verilən hədiyələr , ehtiyyacı olanlar üçün bir qənimət udi . Elə Leyla özü də bu işçılər kimi ''xarab'' mallarla keçınırdı . Yoxsa tək maaşla kira , borc , sələm , evin ehtiyyacı çox çətin məsələ idi . 

   Belece aylar günler kecdi. Leyla Bütün borcların hamısın verib qurtardı. Hele  beş üc manat da bankaya emanet de qoymuşdu. Famil hec deyişmemişdi. Ele evvelki Famil idi. İşlese de eve bir  manat getirmeyi də yox idi. Ayın başı catmamış yaxınlıqdakı kafeye borc yıgılırdı. Aldığı maaşla kafenın borcunu baglayırdı. İş yerinde de özü kimi tüfeyilli , içki düşkünü dostlar tapmışdı. işde ve işden sonra gününü onlarla icki ve qumar masasında keçirirdi. Hetta penceklerinin qoltugunda fehle yemekxanasına araq da kecirirdiler. Yemekxananın işçileri bütün bunları gorseler de Leylanın xetirine sadece ona xeberdarlıq edib onu yola verirdiler. Ama bir gün su bardagı daşdı. Famille beraber butulka dostlarını da işden qovdular. Butun bu olanlar hamısı gelib Leylanın qulagına çatırdı. Hele eşitmişdi ki, Famil arvadını öyerek onun eliyle bu işe girib, ve lazım olsa Leyla onların da tanışların işe düzeldeceyini de demişdi. İçib özünü bilməyən əri işdə Leylanın ambardan evə yeyecək və lazım olan əşyalar daşıdığını da danışmışdı . 

   - Bütün sklad əlindədir , kim ona gətir götür deyə bilər ki ? Müdür kimi ,əlinin altinda o qədər işçısı var . Müdürdən sonra ikinci adamdir ee...

   Bütün bunları eşıdən Leylanın canını qorxu alirdi . Son günlər davaları da elə bunun üstündə düşürdü .

   - Deyəsən darıxmısan bazar dostların üçün ? Yadından çıxıb internatda süründüyün günlər ? İmkan ver də yaşayaq , çıxarıb atsalar yaxşı olacaq ?

   Bir nece defe  Famil eyyaş dostlarını da işe düzeltmeyi Leyladan istemişdi .Leyla bu adamların ona baş ucalıgı  getirmeyeceyini yaxşı bilirdi. Odur ki, Familin bu teklifinden boyun qacırırdı.  Sözünün yere düşdüyünü goren  Famil  eve söz söhbet salır Leylanı doyub qolun , gözün ,başın qaraldırdı .

  - Sen bilirsen de kimleri etrafına yığarsan da. Öz cevreni yıgarsan başına.  Zibillerini yaxşı ört basdır elesinler deye, helemi ? Əfsanəni  niye cıxartdılar işden? Cünkü Əfsanə  menim qardaşım arvadı idi... Niye menim tanıdıqlarımı işe düzeltmirsen? Çünki sene serf elemir . Sene serf eliyen dayının qohumlarıdır , Ağızlarına biraz yal atırsan kiriyirler, hə zibillərinin üstünü ört bastır edirler ?

   O Zibillərdən sən də yeyirsən , burnundan gəlməsun yazıqsan , o zibillərin hesabına o qədər borcun altından çıxdıq...

   - Sən bilirsən mən hansı zibillərdən danışıram . Əfsanə o skladda elə vidiyoya çəkilibsə bir gün səni də çəkərlər , onda göstərəcəm zibillərini sənə !

    Nə qədər yola versə də səbir kasası daşırdı artıq , Familin tikanlı atmacalarına , tənəli sözlərinə dözə bilmirdi . Hələ qısqançlığı qadına heç rahatlıq vermirdi . Hər şey onun istədiyi kimi olmalıydi . O nə zaman istəsəydi Leyla işdən gəlməliydi , nə zaman istəsəydi işdən qalmalıydi . Bu adam iş qayda qanunundan, işin məsuliyyətindən xəbərsiz idi . Elə bil şirkət Leylanın atasının şəxsi şirkəti idi , Leyla istədiyi zaman işə gedə bilər , istədiyi zaman çıxa bilərdi . Leyla ərinin istəkləriylə oturub dura bilmədikcə əri bunu Leylanın müdiri ilə ''münasibətləriylə'' əlaqələndirirdi . 

 - Həə bir gün sevgilini görməsən dayana bilmirsən ? 

   - Ay başıva dönüm,  mən də sənin kimi , onun kimi , o birisi kimi işçiyəm də,  sabahdan axşama kimi eşşək kimi işləyirəm , o işə qaç , bu işə qaç , skladın  dörd gözlü kamerasıyam ,  sabah skladdan məndən xəbərsiz bir şey əskik olsa anamı ağladacaqlar ee, indi mənə can can deyən qohum əqrabam deməyəcək ki Leylanın günahi yoxdur biz yemişık . Başa düşmürsən ee Famil , mən məsuliyyətli olmasam müdür də mənə belə etibar etməz , iki məsuliyyətıi  vəzifəni mənə tapşırmazdı . 

   - Əfsanə  yaxşı bilir niyə , nəyin hesabına tapşırıb bu məsuliyyəti sənə ... 

   - Sən mənə inanırsan , ya Əfsanə ?

   Nə desə də xeyri yox idi . Canından bezirdi , nə aça bilirdi , nə ağarda bilirdi , dərdini heç kimə danışıb , ürəyini boşalda bilmirdi . İşindən razı idi , hər şey əlinin altinda , xəturi hörməti yerində , şirkətin 5 sayılib secilən adamı var idisə onlardan biri də Leyla idi , maaş az olsa da iki qat gəliri var idi . Yeməkxanada , zibil qutularının yanına təmiz qablar qoydurmuşdu . Bunu müdür də bilirdi . Əl dəyilmən yeməkləri , yağları , pendir , kalbasa , sosisləri, meyvələri , çörəkləri  həmin qablara yığdirib işçilərlə arasında  bölürdü . İşlənməyəm yanı əzilmiş , çatlamış əşyaları balansdan xarab mal kimi silib , onları özlərinə götürürdülər. Evdə yeyib içməyə pul xərclənmirdi . Pul ancak kirayə , borclara gedirdi . Şükür indi indi borclarını verib bitirmişdilər , çox az bir şey Müəlliməyə borcları qalmışdı . Leyla hələ yamangünlük banka da pul qoya bilmişdi . Qulağına müalicə lazım idi , günü gündən ağırlaşırdi . Di gəlki , işini buraxıb müalicəsinə gedə bilmirdi . Həm də qulağı əməliyyat olmali idi .  Buna küllü miqdarda pul lazım idi . Əməliyyatı İranda keçiriləcəkdi . Leyla topladığı qəpik quruşunu tək özünə , müalicəsinə xərcləməyə qıymırdi . Fikirləşırdı ki evin bu qədər ehtiyyacı varsa , mən öulumu həkimlərə yollara tökə bilərəm ki ? Uşaqlari anasının minnətindəydi . Hər həftə onların xərclıklərini yollayırdı , özü kiralarda ,

  - Qoy beş üç manat toplayaq ev eşık düzəldək , ondan sönra müalicə götürərəm - deyirdi . Həyatını planlayib , planlı şəkildə yoluna qoymaq istəyirdi . Di gəl ki, Familin qısqanclığı , işdən sonraki evdəki qanqaraçılıq onu həyatından küsdürürdü . Dəfələrlə özü özünə and icirdi ki sabahdan işə getməyəcəm , gedib ərizəmi yazıb çıxacam , qoy canı çıxsın getsin işləsin gətirib məni saxlasın . Di gəl sabah yuxudan qalxanda hirsi keçmiş olurdu , rayonda Familin hesabına səfalət içində yaşadığı o çətin və açınacaqlı günləri yadına salıb  bu gününə şükür edirdi , işinə gedirdi ...

    Hele bütün bunlar azmış kimi baldızı da onlara köcmüşdü. VAqıflə Mətanət elə o vaxtdan boşanmışdı .  Rusetdən bakiya qayidan Vaqif 8 km qəsəbəsindən ev tutub ailəsini oraya köçürtdü . Bir müddət sonra Mətanət xəbər tutur ki əri Rusiyadan  gətirdiyi həmin qadınla başqa evdə yaşayirdı . Elə Mətanəti də bura , bunun üçün gətirmişdi . Baki ilə Bərdə arasında qalan Vaqif iki günü bacını bir yerə yığmaq qərarına gəlmişdi . Vaqif özü də mafiyaya çətəsinə düşmüşdü , bəzi cinayyət işlərində adı hallanırdı . Lakin arxasında dayananlar var idi , dəfələrlə ən ağır məhkəmələrdən qurtarmışdı . Guya ''Vasmoy ''bazarda işləyirdi . Amma hamı bilirdi ki onun qazandığı pullar , mindiyi maşınlar alver puluyla qazanılmazdı . Elə yaşadığı qız da mafiyanın ona təyin etdiyi , onunla bərabər yaşamağa məcbur olduğu qız idi . Yazilmamış oğru dünyasinin qanunlarına görə hər bir oğru dünyasının sakini yalnız onların təyin etdiyi vaxt , təyin  etdiyi adamlarla evlənə bilərdi . Onlar üçün ailə uşaq heç bir şeydir . Bu dünyaya düşən ya bu qanunları qəbul edəcəkdi , ya da öləcəkdi . Bu dünyaya gələnin geri dönüşü ola bilməzdi . 

    Ərinin doğru yolda olmadığını görən Mətanət uşaqlarını da götürüb evinə qayıdir , rayonda oturub Vaqıfə onu boşayacağı ilə hədə qorxu gəlir. Hətta onu qorxuzmaq üçün , məhkəməyə gedib boşanma ərizəsi verir . Daha Mətanətin xəbəri yox idi ki oğru dünyasında qadının ərinin  boşaması ən böyük cinayyətdir, cəzası, bədəli ağirdir . 

   Bu boşanma söhbətində çox adamın başı ağrı çəkdi , mətanətin qardaşı özünün toyu ərəfəsində oğurlandı , işgəncə olundu , Mətanət təhdid olundu uşaqları qaçırıldı , Mətanət məcbur olub əruzəni geri götürdü . Bu səfər Vaqıf ona onunla yaşamasına şərt qoydu . Sevinclə bərabər yaşaya bilməyəcəyini deyən Mətanətə Vaqifin tək bir sözü oldu ;

   - Səni boşayacam amma uşaqlarını görməyəcəkdən . Və Vaqıf  Mətanəti boşadı. Uşaqların  ikisini də anasından  alıb Bakiya gətirdi . Uşaqkari bir müddət Sevincin yanında saxladı . Lakin uşaqların onlarla olması mafiyanın işınə yaramırdı . Sevinc uşaqlı olduğu üçün mafiyanın buyruğuna tabe ola bilmirdi . Odir ki Vaqıf məcbur olub Səbriyəyə yağlı vədlər verərək onu Bakiya gətirdi . Şəhər və gözəl yaşam həvəsinə Bakiya gələn Səbriyyə bir müddət sonra dörd divar arasında iki uşağa baxmaqdan canı sıxıldı . Onsuz da yaşı 40 ı keçmiş qız bundan sonrakı ömrünü qardaşının balalarına həsr etmək istəmirdi , həyatını yaşamaq, ailə qurmaq istəyirdi . Elə bu məqsədlə də anasını yanına gətirdi , tikiş  fabriklərin birində işə düzəldi , işləməyə başladı . 

   Elə o vaxt Leyla rayondan Bakıya gələndə ilk dəfə anası evinə yox onlara getmişdi . Vaqıf Xalqlarda onlara ayrıca ev tutmuşdu . Özü isə Sevinclə qalirdı . LEyla gələndən sonra uşaqlarını qayını uşaqları ilə burlikdə qaynanasına tapşırib , özü  baldızınin yanında işə düzəldi . İki həftə idi fabrikdə rayonda fabrikdə işlədiyi kimi ütücü işlədi . Leylanın da Bakiya gəlib işlədiyini görən Vaqif evin kirasının pulunu kəsdi . Familə şərt qoydu  ki , ya evin kirasını yarı yarıya verək , ya da arvadın otursun , evdə uşaqlara baxsın , mən kiranı ödəyim .  Anam yaşlı qadın dörd uşağa baxa bilməz . Söhbət bu yerə çatanda Leyla şələ kültəsini yığışdırıb anası gilə geydi . Onun getməsinə mane olan qaynatasına isə belə   cavab verdi ; 

   - Mən evimi eşiyimi atıb , ordan bura kefimdən gəlməmişəm ee, Baki mənimçün maraqlı deyildi ki ,deyim Bakiya qaçıram , mən Bakida yaşayıb ,  böyümüşəm , oxuyub işləmişəm , gəzib ,  əylənmişəm , hər kefini görmüşən , Bakı mənimcün maraqli olsaydi evim də vardı , satıb rayona gedib 13 il orda hər zülümə qatlanmazdım . Mən ailəm üçün , balalarım üçün canımı feda etmişəm , onlar üçün yaşamışam . İndi də onlar üçun ordan bura gəlmişəm ki , çalışım , balalarımi bir tədəfə çıxarım . Mən Vaqifin uşaqları üçün nəsə edərəm , amma onlara analıq edə bilmərəm . Nə vecimə anası  kefində damağında , atası gəzib əylənməyində , mən bir kira üçün oturub ona uşaqsaxlayacam? Bəs mənim uşaqlarım ? Onların gələcəyi ? Bəs borclarımız , sələmimiz ? 

    - Vaqif deyir hər ay Leylaya maaş verəcəm - qaynanası söhbətə qarışdı . 

   - Leyla ki diplom qazanmayıb ki kiminsə uşağına baxıcı ola . Hökümətin baxçası var , aparsın qoysun uşağını baxcaya , belə də baxa bilmir vetsin uşaqlarını anasına .

    Anası gilə gələndə də anası Vaqifin ona təklifini qaçırdığı üçün qızını qınadı . 

   - səndə ağıl yoxdur ,oturub uşağına da baxardın , onun uşağına da baxardın , maaş vetərdi . Gedin onun bunun əlinin altinda işləməyin yaxşıdir ? 

   - Ana , qurban olum mənim işimə qarışma , onsuz da bu vaxta qədər nökərləri olmuşam , mənə nə gün ağlayıblar ?  Ndi də özlərindən qutardım , uşaqlarının qulluqçusu olum ?  Bəs mənim həyatim ,  bəs uşaqlarım ? Mən nə vaxt insan kimi yaşayacam ? Bəs mənim azadlığım , özgürlüyüm ? Mən nə vaxta qədər onun bunun əmriylə oturub duracam , mənim ailəm üzərində söz haqqım yoxmu ?

  - Acından ölürsüz ee, borcun içində üzürsüz , gir qıliğına , imkanı yaxşıdor da , versin qardaşının borcunu , bank verib sizi məhkəməyə . 

   - Ana , yadında saxla !Mən həmişə qapımı , qollarımı onlara açmışam. Mükafatım isə alçalmaq , aşağılanmaq olub , evim eşiyim əllərinin  ayaqkarının altinda gedıb . Sən bunları məndən yaxşı tanıya bilməzsən . Bunlara hörmət yoxdur , hörmət bilən deyillər , ilk fürsətdə də elədiklərini başına qaxınc edərlər . Məndə yaltaqlıq yoxdur , kasıb olsam da , sürünsəm də heç kimə ağız aman deyiləm . Varımdirsa borcumu xərcimi verərəm , soğan çörəklə ailəmi keçindirərəm ,  yoxumdursa mərdü mərdanə ölərəm , amma kiminsə qulu köləsi olmaram  . 

   - Əşi di özün bilərsən , di get öl acından . Elə bilirsən iş tapmaq asandır ? 

   - Deyək ki , qaldım onun uşaqlarına baxdım , maaş verdi , onu da borca xərcə , mənim qazancım nə olacaq?  Savah söz sözə gələndə , başıma qaxınc edəcək ki , sizi borcdan mən qurtardım . Day deməyəcək ki, Leyla uşaqlarımın köləsi idi .

    Səbriyyə Bakiya gələndən açılmişdi . Azadliq istəyirdi , geyim kecimi 180 dərəcə dəyişmişdi , yaşının çox olmasına baxmayaraq yeni yetmə qızlar kimi dar şalvar geyir , açıq və çəlbedici paltarları bütün vücudunun əzalarını qabardıb çıxardırdı , yerişi belə istər istəməz yoldan keçənləri özünə cəlb edirdi . Bacısının belə dəyişməsi Vaqifin də çevrəsinin diqqət mərkəzindəydi . Onu tanıyıb bilənlər bacısinın kimlərlə görüşdüyünü kimlərlə oturub durduğunu Vaqifə xəbər verirdilər . Vaqif isə bacısının yükünü daşıya bilmirdi . Bacısından özünə , hərəkətlərinə , oturub duruşuna nizam - düzən verməsini tələb edirdi . 40 dan sonra azadliğa qovuşmuş Səbriyəisə bu özgürlüyünü əlindən vermək istəmirdi . Odur ki , hər şeyə tüpürüb Familin yanına qaçmışdı . Vaqıf bacısına qarşı nə qədər ciddi və tələbkar olsa da Famil o qədər sadəlöhv və üzü yola idi . Bacısına güldən ağır söz dedirtməzdi . 

     Leyla da baldızını evinə qəbul etmişdi . Bilirdi ki , etməsəydi , onsuz da aralari pozuq olan əri indi də bunu bəhanə edib gününü qara edəcəkdi . Bir otaqlı heyet evinde beraber kiraye qalırdılar. Sabah gedib ,axşam gelirdilər . Famil bir yerdə işləmirdi . Bütün günü evdə , məhəllədə , yaxınlıqdakı kafedə avaralanırdı .  Baldızı keyladan tez gəlirdi evə , onun iş saatı 8 saat Leylanınkı isə 12, bəzi vaxtlarda 15 saat olurdu . Mesai saatına qalanda da Leylanin maaşı artıq yazılırdı . 

   Səbriyyə işdən gələr Allah verenden tapıb qardaşı ilə yeyər . Qabları yıgıb evin bir küncüne qoyurdular. Leyla işden gec saatlarda  gelib qabları yuyar , paltarları axşamdan islağa qoyub ağları qaynadar ,   sabah o başdan qalxıb suya çəkib sərərdi.  Uşaqları Famil hər beşinci gün  dersden cıxarıb öz evlərinə gətirər , bazar axşamı da geri götürərdi. Leyla uşaqlarından ayrı qalandan onlara daha cox baglanmışdı. Qızı da günü günden böyüyürdü . Günü günden gözelleşirdi. Uşaqlarının bu böyük şeherde pis cevreye düşeceyinden cox qorxurdu. Bütün günü Famile yalvarırdı,

  - Famil kecmişde neler oldu, neler yaşadıq bitdi getdi. Gel geleceyimize baxaq. Şükür Allaha vəziyyetimiz yaxşılaşır . Borcumuz xercimiz yoxdur. Bizim bu saat bele olmagımız bir şansdır gel bunu deyerlendırek ,Birimiz eve baxaq birimizin pulumuzu toplayaq. Ne vaxta qeder bele peren peren yaşayacagıq ?Uşaq bir terefde biz bir terefde. Anam da uşaqları isdemir. Deyir gel apar. Bajın da gelib . Şenbe - bazar uşaq eve gelir yatıb qalxmaga yer  yox, ders oxuya bılmır. Allaha - tanrıya bax gel kömekleşek . Sən də bir iş tap işlə, Bir torpaq alaq, bir koma tikek , balalarımızı yığaq başımıza , tam bir aile olaq. Uşaqlardan xəbərim olmur kimlə otururlar , kimlə dostluq edirlər . Nəzarətsiz uşaq olmaz ay Famıl . Ya da özün bütün günü evdəsən . Mən işdən gedib gələ bilmirəm , sən özün onları nəzarətsiz qoyma , tez tez məktəbə get , müəllimləri ilə görüş , dərsləriylə maraqlan . Bax özün məni qısqanırsan , istəyirsən evimdə oturum . Yaxşı oturdum , sən  də işləmirsən , nə yeyək , nə içək ?  Bacın da burda , işkəyib Allah canın sağ eləsin , özünə xərcləyir, yaxşı edir . Amma  bizi də fikirləşməkidir ki , cavan ailə bir otaqlı ev, uşaqları belə gələndə qalmağa yer tapmır ,özlərinin oturub durmaları , ər arvad danışıb dərdləşmələri var , qoy mən də əl atım , daha böyük evə köçək ,  ya da köməklık edək bir yuva düzəktsinlər otağın birinə də biz yığışaq ...

    Söhbət bu yerə qalanda sözü Leylanın ağzında qalır ədı . Ne olur olsun Famil bacısının üstüne toz qondurmurdu , Bacının adı gelen kimi odlanıb Leylanı basıb döyurdu. Hetta bir nece defe qolların siqaretle de yandırmışdi.İşe üzü gözü göyermiş gedir, Leyla üzünü tibbi maskayla gizledirdi. Bütün işciler Leylanın bu halına acıyırdılar. Müdürü de defelerle ona bir şeye ehtiyyacı varmı , yoxmu deye soruşub maraqlanmışdı . Ona yol göstererdi.  Leyla yad kira evinde ne qeder sebr edib Famile ve baldızına bir şey demese de yene bir gün axır sebr kasası daşdı. 

   Leyla artıq evvelki Leyla deyildi. Heyatın her zerbesi onu sertleşdirmişdi. Artıq işleyir , Borcları bağlanıb, yamangünlük pulu da var , xetri hörmeti de var. Amma bu xetir hörmet sadece işde iş yoldaşları arasında idi. Onu evine baglayan bir ailesi yox idi. Ne ana ,ne dayılar ,ne de er ona deyer vermirdi, ona  güvenmırdiler . Leylanın bu qısa müddetde nəyə bele güvenib, niye bele ayaqlarını yere saglam basa bilir hamı caşıb qalmışdı . Ondan şübhelenmeye başlayırdılar. Ele bilirdiler ki, Leylanın heyatında ''pullu kişi''var.  Famıl Lrylanın dayılarını da doldurmuşdu . Dünya görünüşü dar olan adamlar kimi ddayıları və qohumları da düşünürdülər ki , qadın hec vaxt öz ayaqları üstünde dura bilmez, durması ücün mütleq ona bir kişi esa olmalıdır. Onların gözünde kişisiz qadın hec neye söykene bilmez ve ayaq üste dura bılmezdi . Anasından ömür boyu eşitmediyi öyüd nesiheti 32 yaşında eşidirdi. Ana yenıyetme qızı kişilerden nece qorunacagını terbıyye eden kimi ,onu bu yaşında  terbiyye edir ,   onu sanki kimdənsə onu qoruyurdu . Guya Leyla 15 yaşında uşaq idi. Özü özüne sahib çıxıb,özünü qoruya bilmirdi . Kİmse onu yoldan cıxaracaq ele aleme  "örnek" olan ailesi yıxılacaq ...

    Familn işgəncələri bitmək bilmirdi . Qisqançliğı üzündən üzünə demədiyi  söz qalmamışdı . Özü sabah işə aparıb qoyar , axşam da işdən gətirərdi . Əlində imkan olsa idi elə özü də gedib işdə Leylanın yanında oturardı . Bir neçə dəfə ərinin qısqançlığı üzündən işindən ayrılmışdı , lakin heç bir həftə keçmədən təkrar iş yerinə gedib , müdüründən işə qaytarılması üçün xahiş etmişdi. Tez tez işdən çıxıb təkrar qayıtdığı üçün artıq vəzifələrini də itirmişdi . Artıq o da sıravi işçilərdən biri idi . Leylanin vəzifəsini itirməsi əlbəttə ki dolanışığına da təsir etmişdi . Maaşı və evinin gəliri aşağı düşmüşdu . Bir vaxtlar özünün köməklik etdiyi işçilərinin əlinə baxırdı ki , görüm nə verirlər , evimə aparım . Əli bolluğa alışmış Leyla təkrar belə çətin bəziyyətə düşdüyü üçün hövsələdən çıxır , az maaşını ailəsinə yetişdirə bilməyincə , Familin üstünə düşürdü . 

   - Sənin üzündən işimi vəzifəmi itirdim , xanim kimi gedib gəlirdim işə , indi qab yumaqdan , tuvalet təmizləməkdən canım çıxır , di get qazan gətir də , qazan məni saxla ! İşləmirəm , işləmək istəmirəm ...

  Famil yenə dil altda qalmayıb Leylanı basıb döyürdü ; 

 - Gözdən pərdə asırsiz da ... Özündən düz adamsan niyə təkrar gedib orda işləyirsən ? Sən sevgilini görməsən dayana bilməzsən , bilirəm ... 

  Familin bu sözləri Leylanı çılədən çıxarar , əlinə keçəni vurub qırar , hələ bir özünü də döyərdi . 

  - Harda işləyəcəm dədəmin iş yeri var ? 

  - Bəs dədənin şirkətidir çıxıb , təkrar qayıdırsan ? Hansı nüdür çıxartdığı işçını geri alır ?  Məni niyə qaytarmırlar işə ?  

   - mən sənin kimi butulka qoltuğumda gəzib yekələnməmmişəm ee ,  mən işimə məsuliyyətli yanaşıb güvənimi , hörmətimi qazanmışam , onuncun heç bir müdür mənim kimi işçını itirmək istəməz ...

  Burda da dəfələrlə dayısınin üstünə getmuşdi . Dayılarrında ona sahib çıxmalaraini istəmoşsim,  lakin dayıları onun ağzından vurub geri qaytarmışdı . 

    Canı boğazına yığışmış gəlin bir sabah İşe getmek behanesiyle evden cıxıb bir başa hüquq meslehetxanasına geldi. Axtarıb mehkeme işlerini hell etmek ücün özel bir qadın vekil tapdı. Nıye qadın? Eri ona da behane tapa bilmesin deye. Bütün pulunu parasını verib ona boşanma erizesi yazdırıb,  onun vekili olaraq erizeni qeydiyyatda olduqları rayon mehkemesıne yolladı. İş qalır artıq mehkeme gününü gözlemeye. Sakitce mehkemeden işine, işinden evine geldi . Belece kimseden xebersiz boşanma işlerini hell edib yene gündelik heyatına davam etdi.  Taaa o vaxta kimi mehkeme vaxtı teyin olunub vekil Leylanı xeberdar eden gune qeder. 

    May ayının ortaları idi. Uşaqlar iki gün idi evde idiler axşam anasıgile gedecekdiler. Bu gun belkede  birlikdə olduqları son aile günleri idi. Səbriyyə də evdə yox idi , anasının yanına getmişdi . Bu gün ailelerinin taleyi hell olunacaqdı. Belke de bu gün uşaqlarının ata anaları ilə son gunleridir. Bu gun 13 illik bir ailenin nöqtəsi qoyulacaqdı ve  Leyla bu günü xatirelere yazılmasını isteyırdi. İşden icaze almışdı. Gunortaya qeder uşaqlarla bır yerde oldu onlarla dedi,  güldü ,oynadı cox xoşbext idilər. Ömründe ilk defe idi ki bele xoşbext olurdu . Cünkü 13ildir onu inciden bir cibandan ağrılı da olsa bu gün qurtaracaqdı. Cetini o cibanı deşib bu pisliyi canından cıxaranacandır. Onda berk agrıyacaq ve ondan sonra o yaranın sagalmasını gözleyecekdi. 

   Həmişəki kimi bu gün də Famil evdəydi . Səhər tezdən harayasa getmişdi . Günorta yemək vaxtı idi ki , gəldi. 

   - BU gun hamı evdedi. Gedək şehere? deye Leyla teklıf etdi

  - Nəyə

  -  Yeyib icmeye, Ömrümüzde ilk ve son defe ailece yemeye gedırık  də şehere 

  - Otur oturdugun yerde. Birazdan uşaqları da goturub gedecem anangile.

  - Gederik də beraber. Gedək gəzək sonra bir yerdə gedərik anam gilə qoyarıq uşaqları , gelerik.

   Famil de Leyladakı bu gunkü deyişikliyi hiss edirdi. Ama ona ne oldugunu anlaşdıra bılmırdi. Leyla bu deyişikliyin  sebebini anası gilde toplantı elıyerek hamıya acıqlamaq isdeyirdi. Ama sonra fikirini deyişdi . Teklikde danışsalar daha yaxşı olacaqdı. Kimse onlara mane olmayacaqdı . Böyük bir zövqle illerle Familin ona cekdirdiyi iztirabın qarşısında tek birce kelmeyle Leyla ona eziyyet edib , onun eziyyetinden hezz ala ala bu xəbəri verəcəkdi Famılə . Leyla ele qeddarlaşmışdı ki , ele cana doymuşdu ki , bu saat  Familin qanına susamışdı . Qanını içseydi bele of demezdi . İllerle onu ağrıdan çibanı  Leyla ozü basıb çıxartmaq, Familin çəkəcəyi iztirabdan rahatlamaq isteyirdi .  Leylanın elini kimse tutmadan bu cibanı özü deşib cıxarmaq isteyirdi. Axşamdan et, toyuq alıb  bastırma elemişdi. İlk dəfəydi evlərində kabab bişirdi . Bayram deyil seyran deyildi . Famil Leylnın xasıyyətini yaxşı bılirdi . Bilirdi ki öze nə qədər yeyib içən , dost tanişa süfrəsini açan , evi qonaq qaralı kişi olsa da Leyla o qədər də titucu idi . Bayram - seyran olmasa Leyla boşuna bu qədər xərcçəkib süfrə açmazdı .

   Ailə süfrə başına toplaşanda Famil əlini cibinə saldı ; 

   - Gərək mamamgilə də deyərdik gələrdilər , bu qədər yemək içmək ... tək adamın boğazından keçmir ee...

   - Niyə tək . Bir dəfə ömrumuzdə baş başa oturaq da ailəmizlə !

   -  Famil başını bulayıb Turalı araga göndermek isteyende Leyla Familin elin tutdu

  -  Bu gun bizim günümüz olsun ,nolar Famil , bir bu gun icme ,sabah ne qeder isdeyirsen icersen.  

   -Araqsız kabab kecer?

   - Kecer... keçer .

  Yediler icdiler. Yığışıb  şehere getdiler uşaqları o ki, var gezdirdiler , Karusellerde eylendiler. Özleri de ele bil uşaqlaşmışdılar. Uşaq kimi eylenirdiler. Ele Leylanın da Familin de qehqehesi uşaqların sesine qarışmışdı . Kenardan baxana  bu ailenin xoşbextliyine hesed aparacaq bir aile tablosu yaranmışdı . Leyla bele gözel günleri ne qeder arzulamışdı . Bes onların taleyinde bele bir xoşbext günler varıydısa niye indiyene qeder bu xoşbextlik onların qapısını çalmamışdı ? Bu xoşbextliyi ilk ve son olaraq bugünmü yaşamalıydılar ? 

   Geze geze gelib gözel bir mekanda oturub özlerine cay ve tort , uşaqlara dondurma aldılar . Uşaqlar dondurmanı alıb restoranın balkonuna kecdiler . Özleri çaylarına davam etdirdiler . Ömründe ilk defeydi ki , Famil özü öz eliyle Leylaya öz tortundan götürüb  yedirtmək istədi. Bu gözlenilmez hereketden caşıb qalmış Leyla üzünü yana tutub Familin uzatdığ cengeli elindeki çengelle geri çekdi . 

     - İndi bu nedir? Uşaq yedirdirsen ?

     -  Bu gün men xoşbextem Leyla , senin bu qeder gözel ve mehriban olduğunu niye gormemişdim ?  

    -  Elemi ?

    -  Hee ...

    -  Neye  esaslanıb bele deyirsen ki ?  Meselen ? 

   -  Meselen , ele bu günümüz , hem uşaqlara hem mene yaxşı geldi .

   - Hmmm. .. sence gu günlere gec qalmadıqmı ? 

  - Niye ki ? Heyat davam edir ...

  - Amma başqa yönde . Bu heyat bu gün bitir . 

   - He bilirem . Bu qünden yeni sehve açaçagıq çox xoşdet olacağıq . 

   - Deyirsən səni ilk dəfədir belə gorürəm . Əslində mən həmişə belə olmuşam , amma sən görməmisən ! 

  - Niyə görəsən ? 

  - çünki araq sənin beynini çürüdüb , sənin gözün arağın təsirindən şeytandan başqa heç nə görməyib . 

   - Hmm...

   - Səncə biz başqa vaxt oturub belə gözəl gözəl danışa bilərdik ? Məsələn sən məni öz əlinlə bəsləyərdin ? 

  - Az eləmişəm ? 

  - Eləmisən , eləməmisən demirəm. Amma necə eləmisən ? Bəlkə də heç bir kişi arvadını sənin məni sevdiyi qədər sevməyib ...

   - Bax onu düz deyirsən . Sevmisən , mən də sevmişəm , səndən başqa gözüm heç kəsə baxmayıb , sənə və  uşaqlarımın qarşısında  bütün qadınlıq vəzifəmlə  dayanmışam ...

   - Bilirəm ... Elə bunun üçün səni bir ayrı cür sevmişəm ...

   - Amma  sən mənə kişi kimi dəyər verməmisən , güvənməmisən , mənim şəxsiyyətimi bir çüşə arağa dəyişmisən , küçə q..bələrin məndən üstün tutmusan , hansısa bir küçə qadınınından ötürü qürurumu qırmısan . Bir vaxt sənin mənə yalvararaq ''məni kişiliyimə utandirma''  dediyin sözü indi mən sənə deyirəm Famil ! Məni hansısa bir küçə qadınına görə ''qadınlığıma utandirmisan ,,

   - Yenə  başlamayaq ... köhnə palan ici niyə tökürsən . Nə gözəl keyfimiz var.

  - Olmazdımı həmişə olardı bu günümüz?

   - Söz verirəm, bir də olmayacaq , qurtar bu söhbəti ...

  - Deyesen ya yatıb yuxu görürsen , ya da yatıb indi oyanmısan ? Bu vaxta qədər sən demisəm mən susmuşam , nə qurtarması, mən indi başlayıram ?!

   -  Neyse qanımızı qaraltmayaq . Aç ağzını . 

   Leyla elə  qəhərlənmişdi ki daha danışmağa davam edə bilmirdi . Ağzını açıb Familin verdiyi bir parca tortu çıynemeden uddu . Tort sanki zeher olub xirtdeyini kesdi . Udduğu tort yox qeher idi . Bu qəhərlə bərabər gözlərindən sel də açılmışdı . Həyatında ilk dəfəydi ki , Famil onun gözünün taşını sılir , onu şirin sözlərlə  təsəlli edirdi... Bu gün üçün Leyla allaha o qədər yalvardığı gecələr olmuşdu ki... Dizlərini qucaqlayıb mənəvi tənhalığında o qədər istəmişdi ki, Famıl yanında olsun , onun gözünün yaşını silsin , bax beləcə sarılsın , onu xoş dindirsin ... Bu 13 ildə bunu ərindən görməmişdiysə indi yolun sonundamı görürdü ? 

  Günlerini sona yetirib uşaqlarını anası gile apardılar . Leyla gece burda qalmaq istemirdi. Çünki qalsaydı planı pozulacaqdı. Hələ bu günün nəticəsini Familə açıqlamammışdı , çıbanın üstünü açmışdı partlatmamışdı . Bu gecə illərin ona verdiyi bu yara canından çıxmalıydı . Nə olur olsun çıxmalıydı . 

   Uşaqları anasıgildə qoyub ,öpüşüb , görüşüb evlerine geldiler.  Çay qoyub küsülü ər arvad kimi hərəsi bir tərəfə çəkildi . Famılin gözü televizora baxsa da , betnində nəyisə ceynədiyi  bəlli idi . Leyla da iş görə görə ,  bu günkü jecirtdikləri şəm şirin həm də acı günlərini düşünürdü . 

   - Yerimizi aç , ataq gecdir ! 

   Leyla hemişeki kimi yataqlarını ayrı acanda Famil onun elini tutdu. 

  - Bu gün bizim günümüz olsun demişdin, bes niye ayrı yatırsan. Gel görüm yanıma !

   - Yox burda yatacam - deyib dartındı .

   - Evde hec kim yoxdur . Sabah tokülüb gelecekler ,yene ayrı yatacaqsan . Bu  gece beraber yatacagıq, seni sevmək istəyirəm - deyə  Famil yorganı qaldırıb onu yatagına dartdı. Onu öpüşlere qerq etdi..

  - Eleme Famil , eleme istemirem !

  - Bu gece bizim gecemiz olacaq . Butun olub kecenleri sene unutduracam. Bu gun üzün gülürdü, Xoşbext idin. Çıtır cıtır çıtlayırdın. Bu gun cox gozel idin . Vallah yad kişi olsaydım , seni ilk defe gorseydım sene bu gün aşıq olardım -.. 

  Famil Leylanı öpdükce qoxlayır , Qoxladıqca öpurdu.

   - Leylam,seni ne qeder sevirem bilirsen . Papamın ölmüşüne , Sen menim canımsan - deyende Leyla sivişib onun yanından qalxdı. Gece xalatını geyinib  .

  - Artıq senın canından ayılmaq vaxtın catıb...

  -Nee? Bu ne demekdi indi . Gəl görüm bura!

 - Bax sene bir kelme deyecem . Xahış edirem , dediyimi normal qarşıla . Tesevvur ele ki, bu sozlerim o vaxt  ZAQS- da dediyim sözün tamamıdır. 

  - Azz maa quşdili oxuma gel yıxıl öl. Keyfimizi qacırma gece gece...

  - 13 ildir sen menim keyfimi qacırtmışdın. Famıl ! Hem de zövq ala ala qaçırtmışdın  , nolar ki , bu gun de men senin keyfini qacırdım...

  - Başı xarab olub ee sən öl bunun-Famil səbirdən çıxırdı . Durub indi canın alacam eee cındırın balasının. 

  - Boşanıram ...

  -...

 - Boşanıram dedim. 

 - Nece defe boşanıb, evlendin ?

 - Bu sondur 

- Nehlete gel seni şeytan . Az gel yıxıl yat! Sayaqlama ! 

- Ayın 18-i  mehkemedir. 

 - Ne mehkeme?

 - Boşanmağa ərizə vermişəm , ilk baxış mehkemesidir . 

  Famil caşıb qalmışdı. Ne deyeceyini , ne edeceyini de bilmirdi.

 - Deyesen qanın donub ha gene . Durub indi salajam tepiyimin altına , deyejekler bu kişi yene deli olub.

  - Yoo bu defe men deli olmuşam !

    Leyla telefonun  götürüb vekilinin nömresini gösterdi.  Artıq özünün etdiyi işgence sehnesinden lezzet almağa başlamışdı . Rolunu daha mehartle oynamağa başlamışdı . 

  - Bu da vekilim. Bütün işlerimi ona hevale elemişem. Hec bir mehkemede iştirak etmeyecem. İnden sonra Leylanın üzünü görmeyeceksen ! Mehkemelerde  de menim yox vekilin üzünü goreceksen. Ne sözün varsa ona deyersen. Ve bu gun son günümüzdü Sabahdan da başqa eve köcürem uşaqlarımı mekteb baglansın getirecem yanıma. 

    Caşıb qalmış Famil Leyladan hec vaxt bele bir addım gözlemirdi. O Leylanı hemişe gücsüz , aciz bilirdi. Dartıb telefonu onun elinden aldı ve vekilin nömresini yıganda Leyla eynını geyinib bayra cıxdı. 

  Artıq ciban deşilmişdi...

       31 BÖLÜM 

   Evde hele bu vaxta qeder görmediyi bir tufan qopmuşdu . Nesil törəmələrində  ne qeder adam var bir saat kecmedi ki, Famil hamını oraya topladı. Ana, ata, dayılar, xala erleri, bıbıler, qardaşlar ... Familin ailesi, qardaşı, bacısı. Bir saat keçmədi ev yas evi kimi doldu. 

    Leylanın anasıgil haya gelende Turalı da özleriyle  getırmişdiler. Balaca ,iki yataq qoyulmuş darısqal kira otagı Milli Meclise dönmüşdü. Hetta ev sahibi de geldi səsə gəlmişdi .Ev sahibi şikayyetini onların ailelerine etdikden sonra müzakireler başladı , qerarlar verildi . Dünya alem bir yana oldu ,Leyla bir yana . Hec kim Leylanı eriyle barışması üçün yola getire bilmedi. Leylanı qerarından döndere bilmediler . Leyla artıq yola cıxmışdı . Kim onu yolundan saxlaya bilerdi ki ? İşi bele gören dayılar Famili sakitleşdırmeye calışdılar. 

 -Sen biraz ona zaman ver . Tersdıyıne salıb. 12 13  illik yuvanı dağıtmaq asan iş döyül. Dağıtmaz da. Mehkemeni uzatdırarıq . Onun da hırsı yatar, sən də bir ağlını başına yığ , höt hötünü yerə qoy , darıxma hirsi keçsin barışarsız. 

   Yavaş -yavaş hamı dağılıb getdi. Famıl bu gözlenilmez zerbeden sarsılmışdı yerinde dura bılmırdi, eline keceni vurub dağıdır, ağzına geleni Leylaya deyirdi. 

  - Senin evini iş yıxdı ,bax bu telefon yıxdı- elinde tutdugu Leylanın telefonunu divara çırpıb parcaladı. Seni pul qudurtdu. Bax o vaxt bele şey üçün oxumağını isdemırdık ee. Arvad ki, evden bayra cıxdı qurtardı. Yolun azır. ..

  -Gedib işleseydin - ilk defe ana qızını müdafie etdi :

   - Seni yarı yoldamı qoydu? İşleyib o boyda borcunu verdi də ! Seni adam bilirdik. Leyla küsülü gelende ağzınnan vurub geri qaytarırdıq . Seni bizde qalanda tanıdıq. Oglanlarım cibine siqaret qoydu, qızım qarnını doyurdu. Sen bır hereket elemedin . Evimdə sənə yer verdik , bəlkə adam ola , day bundan artıq nətəhər dəstək olaydıq sənə ? Ay balam qardaşının evində beş gün qala bilmədiz ee, qızımı uşaqlarına peşka eləmək istədi , səni də hambal ,  nədi əə bir tikə çörəyin çatısın salmısan boğazına , əlinə düşəni arağa verib zəhərlənirsən, gəlib qıcqırdırsan uşağımın üstünə . Bu vaxta gədər hər şeyi görməzdən gəlirik ki , cavandırlar , bəlkə ağılları başına gələr , sən hələ üstünə qoymusan , qazandın gətirdin , qızım təpik atdı ?  Hələ utanmaz ütanmaz qısqanıb adına hər qaranı yaxirsan . Qısqanan köpəyin oğlu canı cixar arvadın oturdar evdə özü gedib işləyər .

   - Pay dədəm vaayyy... bu da ana ! Qızının ağzından vurmaqdan ayağının altına daş qoyur ee...

  - Bu vaxta qədər sənin ayağının altına daş qoyduq , qızımın başından basdım . Noldu ? Niyə düzəlmədin ?  Bəsdir daha , canımızı boğazımıza yığmısan daha , nədir bu ya üzülün , ya düzülün ...

   - Nətər düzülək ay ağbirçək , ay ağsaqqal , özünüzü mənim yerimə qoyun da , biri gəlib sənə deye arvadın fılan hoqqadan çıxır oeysərinə atarsan ?  

   - Arvadına güvənmirsənsə elə peysərin böyüyü sənsən ! Sən o deyənin sözünə yox , arvadının sözünə qulaq asmalısan ...

   - Arvad gəlib deyəcək mən filankəslə gəzirəm ? Uşaq uşaq danışırsız ee... elə bu qızı yolundan eliyən sən oldun ,sən anası . Nə qədər ki buraya gəlməmişdi mum kimiydi . 

  - Mal tapmışdın da ...

  - Hər buraya gələndə çarxı dönür...

  Famıl özünü duruluğa çıxarmaq istəyirdi, Lalənin  Leylanı müdafıə edəcəyini gözləmirdı heç ,

  - Heee ele Əfsanənin dedikləri düz imiş. Men bılırem bu havalar hardan gelir ona - Famil yumruğunu düyüb divara vurdu -riqilovka eliyən anası , hava verən müdüri. Noldu bu işe giren kimi hec kimi yox , bunu ireli cekdi, o boyda 12 dene  skladı buna hevale eledi? Demek bır şey var da . At menimdirse men altımdakı ata beledem . Bunda bu qeder hava olmazdı. Bakıya gelenden cox deyişdi , cox !Men bunların hamısın araşdıracam. Görersiz. Bütün cındırlığın cıxardacam ortaya . 

  Leyla hec bır şey demirdi. Her şeyi göze almışdı . Onsuz da bılır kı , boşanandan sonra ona olmazın iftıraları atılacaq .Ve o butun bunlara hazır idi, onu hec ne qorxuzmurdu.Gece yarıya qeder müzakireler davam etdi, Leyla son qerarı verdi. 

   - Bu ay evin pulunu vermişem, dərs baglananana qeder burda qalacam. Dersler bağlanadan sonra başqa eve köcecem. Bura her teref acıqdır uşaqlarımı açıq yerde sahıbsız buraxa bılmerem.Dönib ev sahibine baxdı ;

  - Qardaş yeqin mene biraz zaman verersiz, burda qalmağa . Sizi kimse narahat etmeyecek . Söz verirem . O cıxıb gedecek . Ayın axırınacan men burda qalacam . Dersler bağlanana qeder. O vaxta qədər başqa ev axtaracam . 

   -  Ala , bu dey bunu görersen , gözle cıxaram !

   Leylanın uşaq adı çəkmesinden Lale havalandı ,daş atıb başın tutdu. 

  -  Hələ bu zıriltidan sonra uşaq deyir ee, az sənin uşağına kim baxacaq ?İşe gedesen ortalıqda uşaq olar? Tekbaşına, yiyesiz? Ver küçüklerini özüne. Men uşağa baxan deyilem. Canları çıxsın döşlərinə döyürlər saxlasın görüm necə saxlayırlar . 

  -Ana , men uşaqlarım ücün canımı bu nece ilde dəyənək eledım . İndi deyirsen men ona uşaq verim?

   Vezıyyetı bele gören Familin eline fürset düşmüşdü. Baş barmağın iki barmağı arasında qatlayıb Leylaya gösterdi. 

  - Ala..bes men sene uşaq verecem?Yeyersen Alı beyin...get özüne uşaq qazan ...

  -Qazanmışam...

   İkisi də döyüşkən xoruz kimi burun buruna dayanmışdı . 

 Ortalığı yene qızışacagını gören Leylanın atalığı :

  - Gelin, gelin yıgışın maşına. Hele uşaq söhbetine cox var- deyə araya girib Leylanı Maşına tərəf itələdi . 

   Ev sahıbı Leylaya yaxınlaşaraq elindeki pulu ona uzatdı. 

  - Bacı, bu beş ayda kimin ne mal oldugunu yaxşı gördük. Sen cox qeyretlı bir qadınsan. Allah üzünü ağ eləsin . Hec kim bu zırıltını qebul etmezdı ki, sen etmisen . Amma sen allah pis başa düşme . Bu adam sene rahatlıq vermeyecek. Bilirəm , əl çəkməyəcək , uşaqları bəhanə edib , gəlib gündə bir qiyamət qoparacaq . İstemirem  ki, bele bir problemli aileye göre bizim de başımız ağrı ceksin. Pulunun hamısı burdadı. Beş gün de artıq qalmısız pulunuzu cıxmıram ,halal xoşunuz olsun .sabah evi boşaldin !

  -Amma men hele ev tapmamışam, axı hara gedim Sənin qadan alım ay Mehman qardaş , mene vaxt verin, ev axtarım tapım . 

 -İncime , sen Allah , ne zaman istersen qapım üzüne acıqdır. Gel, get , bir elli kimi , sen de menim bacım . Amma  problemını getırme...

  Başını itirən Leyla nə edəcəyini bilmirdi.  Bu iki daşın arasında evi hardan tapacaqdı . Əlində  bu saat ev tutmağa pulu yox idi . Bir tərəfdən də 3 gündən sonra məhkəmə var , vəkilə pul verməliydi . Bilirdi ki nə olur olsun anası bu haqq hesabdan sonra uşaqlari evinə qəbul etməyəcək . 

   Ev sahibinin Leylaya qahnar çıxması Familə yer eləmişdı , Kişinin boğacindan yapışıb onu sıxışdırırdı ... 

   Leyla araya girib onları aralaşdırdı ; 

  - Yaxşı Mehman qardaş , mən evdən çıxıram , 

   Ev sahibi yaxasını düzəldə- düzəldə dərindən nəfəs aldı ;  

   - Nə qələt elədim əə mən , peşiman oldum ev verməyə ...

   - Gəl belə eliyək - Leyla davam etdi - O zaman eşyalar qalsın, mən ev tapım. Sonra gelim götürüm ayn - oyunu 

  -Amma sen gelene qeder adam cıxsa verecem evi...

  Qardaşının maşınına oturub getmeye hazırlaşdılar.

   -Tural, ana qurban gel gedek -deye Leyla Turalı cagırdı . Famil ve baldızı Turalı yana dartıb onu maşına mınmeye qoymadılar. Leyla deliye döndü.

  -Gel Tural , verin menim balamı , Verin

  Ailəsi Leylanı sakitleşdirmeye calışsalar da Leyla sakitləşmirdi . Tural ordan "ana", deyib qışqırdıqca Leyla da maşından "gel Tural" deye bagırırdı. Anası qızının eteyınden dartaraq onu sakitleşdiridi. 

  -  Az ele bılırsen saxlayacaqlar o uşağı? Sən öl iki gün keçməz getirıb atacaqlar üstüne . Biraz ayağını dıre də ! Qoy p..larına pepe desinlər . Ele üzü yola olmusan ki, başına olmazın müsübetleri açılıb . Ay saf. Başın bu qeder daşa deyib hele de ayılmamısan ...

   Leyla söz dinlemek bilmirdi. Deli kimi maşının içinde özünü ora bura vururdu. Az qalırdı kı, özün maşından yere ata. Veziyyeti bele goren qardaşı maşını saxladı . 

  -Düş aşağı sen adam döyülsen  söz eşidesen...- deyib Leylanın üstüne qışqırdı. Leyla maşından yere atıldı bir anda özünü Familin üstüne atıb arxasında gizletdiyi Turalın qolundan yapışdı. Elbeyaxa oldular. Ne Familin ailesi ne de Leylanın ailesi onları bir birindən ayira bilmirdiler.  İkisi də bir birinə harasına gəldi zərbələr vururdu . Tural iki zərbənin arasında qalmışdı . Leyle canından can qopardığı ciyer parasını orda qoyub getmek istemirdi . 

   Nehayyet böyüklər çətinliklə arani  sakıtleşdirdilər .  Familin qardaşı Leylanı dilə tutub maşına oturtdu.

  -Sen narahat olma , ikiniz de inadınıza  salmısız. İkiniz de hirslisiz. Otur maşına get ! Ara sakitleşsin özüm getirecem uşagını . Kim saxlayacaq sənin uşağını ? Mənim uşaqkarım qalıb ortada , bir qoja arvad 60 yaşında iki uşağın öhtəsindən gələ nilmir. Bir də sənin uşaqlarına baxacaq ?  Yekə adamlarsız nədi nolub , yola getmirsiz oturun adam kimi danışın məsələnozi yoluna qoyun , adam kimi ayrilin , bu dava yumuruq nədir ? Yeri get otur maçına get evinizə , mən turalı getirəcəm özüm , narahat olma , bunu men sene söz verirem .

   Caresiz qalan Leyla maşına oturub ansıgilnen beraber yola cıxdı. 

   Uzun meslehet meşveretden sonra anası Leylanı tek qoymamaq içün onu öz evinde yerleşdirmeye qerar verdi. Üç  günden sonra evin eşyaların almaga gederken evi bom boş gördü. Famil bütün eşyaları evden alıb getmişdi...

  İş yerinde Rübabe adında bır gelin işleyirdi. Erinden ayrı idi. Eri onu evden qovanda iki oğlunu da elinden alıb evden qovmuşdu. Resmi nigahları olmadıqlarından qadın ərinə qarşı hec bir şikayyet ve teleb ede bilmirdi. Uşaqlarını mehkeme yoluyla atalarından istese de mehkeme qadının maddı ve psxoloji veziyyetini nezere alaraq uşaqları ananlarına vermemişdi.  Dediyine göre Rübabenin atası anası İrana  köçmüş ,Rübabeye de onlarla gelmesini teklif etseler de Rübabe uşaqlarını atıb onlarla gedə bilməmişdi. Onu bu şehere baglayan iki balası var idi. Oğlanlarinin üzünü gprə bilməsə dəonların qoxusunu bu şeherden alırdı. Onu işə ustalardan biri gətirib düzəltmişdi . O vaxt hələ Leyla işçılərin üzərində nəzarətçıydi . Onu işə gətirəndə usta onun pisxiloji durumunu Leylaya açıqlamış , onu burda yola vermələrini tapşırmışdı . 

   İşe girdiyi günden Rübabə Leylanı özüne bacı, hemdem bişmişdi. Ne sözü ,sirri olurdusa onunla  paylaşırdı. Leyla ile Rübabe benzer heyat yaşayırdılar. O da analı atalı desteksız yetim idi, Leyla da . O da heyatda balalarını itirmemek üçün özünü oda köze yaxıb ,heyatın her acısına qatlanırdı Leylada. Leyla heyatda her şeye öz üreyinin gözüyle baxırdı. Ele bilirdi ki, her şey onun düşündüyü kimidir. Rübabeye menevi destek olur,  uşaqlarıyla onu öz telefonunda danışdırırdı . Rübabənin uşaqları ilə gizlin "görüşe" gedib gələndən sonra cibində pulu qalmayanda o Leylaya ağız  açar , Keyla ona yol pulu, cörek pulu verirdi. Uşaqlarıyla hemişe Leynanın telefonuyla danışardı. Deyirdi ki , eri onun nömresini tanıdiğı üçün onun uşaqlarıyla danışmagağına mane olurmuş. Leylanın nömresini tanımadığından uşaqlar atalarına bu yad nömrənin sinif yoldaşının nömrəsi olduğunu deyibmışlər . 

   Leylanın Rübabəyə yazığı gəlirdi . Qadın kimi onu başa düşürdü . Onun yerinə hansı qadın olsa uşaqlarını görmək üçün , onlarla danışmaq üçün hər oyundan çıxardı . 

   Leyla bu dəfə də həyata ürəyinin pəncərəsindən baxırdı , uşaqları ilə danışmaq üçün telefonunu Rübabənin ixtiyarlna buraxmışdı . Telefon demək olar ki , bütün günü Rübabədə olurdu . Hər telefon danışmasından sora Rübabənin göz yaşları Leylanı yerlərdən yerlərə çırpırdı . Əlindən gələn bir şey olsaydı , onu uşaqlarına qovuşdurardi . Lakin ailə problemlərinə qarışmaq olmur. Belə bir vəziyyətdə əlindən ancaq ona məsləhət və ürək - dirək verməkdən başqa heç nə gəlmirdi . 

    Bir gün onlarla işləyən dayısı arvadı Leylaya yaxınlaşıb Rübabənin artistlik elədiyini dedi . 

   - Nə artistlik sən Allah .

   - Vallah o sənin telefonunda uşaqlarıyla yox sevgilisiylə danışır . Özüdə türkdür deyəsən . Türkcə danışır . 

   - Elə şey ola bilməz . Elə şey olsa mənə deyər də sevgilisi olduğunu . Bəs onda niyə danışandan sonra elə ağlayır ? 

   - Deyirəm də sənin saflığından istifadə edir konturlarını xərcləyir dəə. Hə qədər belə saf olasan axı sən . Onsuz da evin söz söhbətlidir . Bax bir gün o adam sənin nömrənə zəng vursa ərinin ağzına düşəsən , bax xəbərin olsun . 

   -Ay bıbı, sen de her şeyı söz eleyirsen elə şey yoxdur . Onun nəyi var nəyi yox mənə danışır . 

  -Ay qız, geyim otagında başqasıyla danışanda eşitmişem , deyesen danışdıgı turkdür hem de senin telfonundan danışır.deyirəm inanmırsan , ay bacı xətrinə dəyməsin , qulağın  da eşıtmir ki deyəm get qulağını qoy qapıya qapını pus ozun gör də...

   Bibisinin bu xəbərdarlığından sonra telefonunu Rübabədən gizlədirdisə də Rübabə  yenə gəlib onu üzdən - gözdən salib telefonun ondan alıb geyinmə otağına çəkilərdi .Leyla da Rübabenı ne qeder onu güdse de qulaqlarının eşitmemsindən  telefon danışıgini  kiminle etməsindən xəbər tuta bilmirdi . Bir gün ərinin bu telefon haqq hesabından xəbər tutacağından qorxan Leyla bır gün Rübabeye yeni bir nömre almagı teklıf etdi 

  -Pulunu men verim get özüne ucuzvarı  teze bir nomre al , onunla danış . Bilirsən də bizim kişinin xasıyyəti biraz tünddür , mənim telefonumdan danışdığını bilsə ...

  - Hə bilirəm . Allah senden razı olsun . Allah sənin kimi padruqanı hamıya qismət eləsin . 

  -Yaxşı maaşı alanda vererem . Alarsan ama day  bir də menden telefon zad isteme yaxşı , sən allah , qurban olum istəmirəm kişi bundan xəbər tutsun . 

    İşde telefonunu hər zaman dezgahın cekmecesine qoyar,işinin başına kecərdı. Zaten müdürden başqa da zeng edeni  yox idi. Müdür de neye zend edirdi? İşle baglı tapşırıqlarını verirdi. Bezen de toplantıda olanda, vacib bir sözü olanda , danışa bılmeyende mesajla bezi işleri ona tapşırırdı.

 - Leyla komsya var ,

 -Bezı malları skladdan qaldırın, 

-Sklada bax, ne var ne yox spisok et mene yolla, mal alacağıq

  - Vaxtı kecmış malları deyerlendirın cox itkiye yol verirsiz" ve s. yazırdı. Bezen bu mesajları sılmeyı unudurdu. Familin onun telefonun hər axşam kontrol etməyi adət halını almışdı . Leyla da bunu normal qarşılayirdi . Əri idi nə deyə bilərdi ki , onsuz da qısqanc olan ərinə desəydi mənim telefonuma əl vurma , bax o zaman qırğın düşərdi .  Aydan arı -  sudan duru idi , nəyi var idi ki nə də səhvini tuta . Odur ki ərinin onun telefonun qurdalamasına bir söz demirdi . Evdə Famıl telefonun kontrol ederken Leylanın unudaraq silmədiyi mesajları görər eve dava salardı.

  -  Bu nə mesajdır belə ? 

   - Görmürsən nə yazılıb ? 

  - Gorürəm, amma niyə məhz sənə ? 

   - Offf , offf ay Famil, yenə başlama , qurban olum , yorgunam , danışmağa halım yoxdur . 

  - Halın olmaz da , badımcan , şüyüd , düyü bəhanəsuylə sklada çağırıb da ...

  - Bəsdir də , yetər ...

   - Yalan deyirəm ? Ala gör nə yazıb?

  - Nə yazıb ? 

  - bir azdan skladda yoxlama gələcək , təmizlik edin !

  - Hə də nə yazsın yazıq ?

   - Yazıb da yazdığını , parola bax aa, ,,sklada yoxlama gələcək,, yanı mən gələcəm ,təmizlik edin , yanı təmiz gəl ...

    Famılin bu fərziyələrinə gülməyi tuturdu Leylanın ,

 - Ay Allah gör ağlına nə gəlir bunun ?

  - hələ buna bax , yazır ki , xiyar ,badımcan lazımdır? Almalardan yuyub qoyun masaya,qonağım olacaq 

   - Nə var bunda? Sən canı bunu nəyə yozdun?  

  - Niyə başqa şey yazmır , xiyar , badımcan soruşur ? Özdə soruşmağa bax ee ''lazımdır?,, yanı canın çəkir ? Daliyca da yazır almalari yu qoy , alma da bilirsən də nədi ?

   - Ay Allıah sən özün buna ağıl ver ya rəbbim , heç.kimin ağlına gəlməyən niyə bunun ağlına gəlir ? Famil mən ambardaram , müdürün sağ əliyəm , bunu başa düş artıq , lazım olan , olmayan  bütün hər şeyi məndən soruşacaq bu adam ,  mən istəsəm də istəməsəm də , bu mənum işimdir . 

   -Senden başqa adam yoxdur?

  -Menim işimi başqasınamı deyecek? Menim işimi başqası görecekdise neynır meni orda saxlayıb? Havayı maaş paylayırlar?

   -Kefi duranda belə parollar yazıb , məzələnməyə, özünü masaj eletdirmeye saxlayır. Bilmirsen niye saxlayır?

   Ərinin bu sözlərindən havalanıb  esebləşən Leylanın əlindən  bagırıb cağırmaqdan başqa  bir iş gelmirdi.  Famil isə onun bu halindan ləzzət alirmış kimi hələ də davam edirdi . 

   -Yooo bu paroldu sene verir. Mene quş dili oxuma. Senin getdiyin yolları men gedib qayıdıram uje. 

   Başının rahatçılığına can atan qadın axırda müdirin yanına gedər, ondan  xahiş edərdi ki , bir şey olanda ona mesaj yazmasın , zəng edib danışsın . 

   Müdir uşaq deyildi . Leylanın ailesinedeki şiddedi ve keçimsizliyi görürdü. Nece defe Leylayla danışanda 

 -İsteyırsen işini , yerini deyişim? -deye soruşmuşdu. Leyla razı olmamışdı. Ne faydası var ki, Leyla  iş deyişse de Famil deyişmeyecekdi. Yene bir behane tapacaqdı. 

   ...Telefonu çekmecede olarken Leyla izin vermese de dişinde şire qalmış köpekler kimi Rübabe telefonu gizlince götürüb daldalıga cekilib danışırdı. Neçe defə Leyla onun bu ''ogurluğunu'' yaxalansa da Rübabe onlardan üzr istemiş ağlayıb sızlayaraq ona yalvarmışdı. 

- Qurban olum barım sən meni başa düş Leyla , məni  balalarımdan ayırma . Qoy danışım.  Bir gün danışmasam , səslərin eşıtməsəm ürəyim partlayar , allah haqqı , mən onların səsləriylə yaşayıram . Narahat olma kontur getmır sadece vzv atıram onlar  özləri mənə zeng edır.

  - Konturdan deyılem e,  telefonumu kimse goturmesını istemırem ... hem bu qeder konturu uşaqlar hardan alır ki?

   -Ataları imkanlıdı. Xerclik verir onlara ...

    İşdə hamı Leylanın ərindən ayrıldığını bilirdı . Üzdə bir söz deməsə də başlar birləşmişdi , pıça pıç ayaq tutub gedirdi . Leylani bu zamandan sonra ayrılmasını qənayanlar da var idi ,ona haqq qazandiranlar da . Leyla isə heç nəyi vecinə almirdi , özünü hər şeyə hazır tutmuşdu . Bilirdi ki cəmiyyətdə ərindən boşanan qadınları heç kim normal qarşılamır , səbəbi nə olur olsun , camaatın gözündə kişi boşayardısa qadın fahişə , qadın boşayardısa kişi narkamandır . Amma əsil həqiqəti isə Allah bilir . Elə bunun üçün də hər şeyi Allaha həvalə edib , özünü onun dərgahına qısmışdı .  İşde qızlarla söhbet ede ede iş görurdüler. 

   Elə bu vaxt çəkməcədən Leylanın telefonunun səsi gəldi . 

  - Ayten , telefonu siyirtmeden mene ver! Aç sən allah tut qulağıma , əlim xarabdır . Yeqın gene nese olub müdür zeng eliyir -  deyə əllərini bezə silə silə narahat olmaga başladı- Xeyırdır inşallah.

  -Hansı müdürdü o ele- Ayten telefona baxa baxa Leylaya göz vurdu. Türkiyedeki?

  -Bissimillah ne Türkiye azz ?- Leyla təccüblə telefona baxdı . 

  - Türk nömresıdı ay bacı- Aytən Telefonu Leylanın gözünün önünə tutdu .

  -Boy... bissimillah - Leyla çaşqın caşqın bir nömreye bir yanındakı qızlara baxdı. Dayısı arvadının üzündə qınayıcı , eyni zamanda da qəribə ifadə vardı , dodağın dişləyirdi. Telefonun zengi dayandı.Aytən telefonu gülə gülə masaya qoyub yerinə keçdi .

   Dayısı arvadı Leylanı daldalayıb onun yancağından bir çımdık aldı.

  - Ay ,neynirsən ağrıtdı ...

   - Görürsen  hələ bu harasıdır , başın çox ağriyacaq Leyla ! 

   - Nə deyirsən ee ...

   - İndi gel camaatı inandır  görüm necə inandırırsan ?Hem de bele bir vaxtında . Boşanmaq üzreyken ele deyecekler ki, Leylanın adamı var ona göre boşanır.

  - Qələt edir onu deyən ,dünya dərəbəylikdir ? Mən özümdən düz olandan sonra kim nə qələt edəcək ?

   - Sənin düzlüyün heç kimi maraqlandırmır , camaata bir qığılcım lazımdır ocaq qalasın .

   - Ay bibi, boş ver getsin ! Nə var ee hər şeyi söz edirsiz ? Əşı belkem kimdirsə sehv düşüb. Hec danışmadım da görmədin ? O da  heç zəng etmədi -dediyi yerde telefon yene hemin nömreden zeng eledi. Leyla tez əlini silib telefonu açıb  mikrafona qoydu.Özünden arxayın idi . Bilirdi ki , mütləq səhv  nomredır . Ona Türkiyeden kim zəng edə  bılerdi ki?

  -Aloo?

  -Merhaba -bir qadın idi. Qadının sesi Leylanı sakitleşdirdi. 

 - Merhaba efendim buyurun ! - qızlara baxaraq gülərək özünə  işgüzar bir poz verdi 

  - Kiminle görüşüyorum?

  - Kimi aramışdınız ?

  - Kimi aradıgımı bilmiyorum da...ama  kesin bu numaradan kocamı rahatsız ediyorlar ...

   Leylanın bi anda rengı qacdı. Dili dodağı tepidi ne deyeceyini bilmedi.

  - Bak ,hanım kız. Kim oldugunu bilmiyorum ama ...- telefon başındakı türk qadın bırnefese içini boşaltdı:

   - Alper oraya beş - üç günlük gelip de calışyorsa , sizinle üçgünlük aşk yaşamışsa yuvamı yıkmaya asla hakkınız yoktur. Ben şuna izin vermeyeceğim, Alperin orda işi bitti artık . Bir daha orya gelmeyecektir . Siz de ona umutlu olmayın bence . Kaç aydır sizin üzünüzden nerdeyse yuvamız yıkılacak. Eyer bır daha bizi rahatsız ederseniz gerekeni ben yapacağım. Demedi demeyin. 

  Özünü itirmiş Leylanın gözleri qaraldı ,üreyi sıxılmaga başladı. Elleri, dizleri esirdi, özünü saxlaya bilmeyib yere çökdü, telefon elinden sürüşüb düşdü...

   ... Burnuna xoş bir kişi etrinin qoxusu deydi, Adile xala elini suya batırıb onun üzünü şapalaqlayırdı

    -Skoru cagırın, skoru...

   - Yox eşii, skoru lazım deyil...

   -Ac gözünü, ay qız ,Leyla ,aç...

   -Telefondakı ne dedise rengi meyit rengine döndü qızın. Kim idi bilmədik , türkcə danışırdı arvadıydı ...

   - Deyesen sevgilisi var . O arvad da arvadıydi  zəng eləyib ağzından gələni dedi , bu da özündən getdi . 

   - Uyyy hee , yeqin ele ona göre boşanır . Yoxsa ...

   Ses sese qarışmışdı, danışılanları eşidirdi , ama gözleri açılmırdı . Dərin bir yuxu onu əlinə almışdı . Elə bul bütün bu gördükləri bir yuxu idi . 

    Yorğun düşmüş gözlerin acanda  başını müdürin dizinin üstünde gördü.Qadınlar el ayaga düşmüşdüler. Bütün kollektıv hamı ordaydı, Leylanın başına toplaşmışdılar, dayısı arvadı ve Rübabeden başqa. Bele günde LEylanın gözü en cox onları axtarırdı. Cünki biri qohumu idi. O birisi de Leylanını özüne bacı secmişdi.

   32 bölüm

    Butun bu olanlardan  sonra işde dedi -qodu, pıcha pıc baş alıb gedırdı. Hetta düşüneneler de var idi ki, Leylanı kimdirse , bir türk saxlayırmış. İndi Leyla boşanıb Turkıyeye qacacaq. Bu dedı - qodular hardan kımın ağzından cıxırdı Leyla tapa bılmırdı. Nece defe bele söz söhbete göre iş yoldaşlarıyla dalaşmışdısa da , bu sözlerin hardan qaynaqlandıgını soruşsa da deqıq bır soz deyen yox idi . Ele hamı "bele deyırler , bele eşitmişem" - deyırdı.

    Hemın günü dayısı arvadı Rübabenı geyım otagında sıxışdırıb danışdırmaq istese de RÜbabe Turkıyeyle yox uşaqlarıyla danışdıgını ona demişdi. Boynuna almamışdı . İş o yere catmışdı kı ,müdür Leylanı kabınetıne cagırıb yuvasını öteri hislere göre dagıtmamasını deyerek, onu tenbeh də  etmişdi. Müdürün bu tenbehınden sonra Leyla özüne gele bilmirdi. Özüne nifret edilmiş ,alcaldılmış  bir qadın kimi  baxırdı. Bu dedi-qodular Leyladan  boşanmaq istemeyen onun her şeyini  addım addım izleyen Familin de qulaguna catmışdı. İşdən çıxarkən  Leylanın yolun kesıb onu mehkemelerde süründüreceyi ile hedeleyirdi . 

   -Ele bılırsen sen isteyen olacaq? Ay sən öləsən ! Ele bılırsen sene uşaq verecem? Gör necə verirəm dəə ... Seni analıqdan mehrum eletdıreceyem. Sənin analığa haqqın yoxdur . 

-Bir onu görmeyesen ,ne deyıb eliyesen ?

 -Sen dayan hələ , səninlə haqq hesabım qabaqdadır, hələ indi başlayırıq.

   Mehkeme günü geldi mehkemede Leylanın vekili iştirak etdirdi. Famil də  mehkemede hec bir esas olmadan iştırak etmemişdi.Hec vekili de yox idi. Famılin və ya vəkilinin  məhkəmədə iştirak etməməsi məhkəməni təxırə salmışdı . Mehkeme bir aydan sonraya teyın olunmuşdu. Bu bir ay Famile Leylanın elehıne bezi işler görmeye imkan verdi. Melum olayda Leylanın telefonunu divara cırpıb qırandan sonra Leyla nömre kartını göturub başka telefon alıb onda işledirdı. Cünki bütün tanış bilişlerin nömreleri o nomrenin yaddaşında idi. Famil hemin nömreye zeng edib Leylanı tehqir ve tehdid edirdi. Cana yığılmış qız  bir müddet yeni nömre alaraq köhne nömreni leğv etdi. Bu nömre deyışme Famili lap çileden cıxartmışdı. Leylayla əlaqələri kəsilən Famil bu dəfə də onun iş yerine gelib görülməmiş biyabırcılıq edirdi. Famılın belə çılğınlıqları , Leyladan əl çəkməməsi dedi - qodunu daha da alovlandırırdı . 

  - Ay balam , hansı kişi razı olar arvad onu boşasın ? 

  - vallah özü burda yoxdursa ,Allahı burdadır . Adam gərək allahla danışa . Döyürdüsə də , söyürdüsedə Leylanı hələ də çox istəyir . 

  - Gızdan əl çəkmir ee, Gor qizdakı qudurmuşluğa bax ee . Dur burdan zəng elə Türkiyəyə kişilərlə danış ..

     - Az yox ee yalan sözdür elə şey olmayıb . 

  - Görürsən ! bəs o türkün arvadı nə bilirdi bu nömrəni zəng edib ? 

  - Elə adamı dolaşdıran da budur daa...

    Dedi qodu əlindən qız artıq işe getmez olmuşdu. Fikiri özündə deyildi . İşləyə bilmirdi . Stres stres üzərində yaşayırdı . Həm ailə problemlərindən  , həm də işdəki dedi qodudan əsəblər - pisxalogiyası pozulmuşdu . Yaşadıqları bütün həyatını alt üst etmişdi . İşə də məsuliyyətsiz yanaşırdı. Bir tərəfdən də Famıl işdə ona rahatlıq vermirdi . İş yerinə gəlib gah Leylayla , gah da müdirlə  dalaşırdı . Leylanın dayısı arvadı və qohumları pişim - pişimlə Famili ordan göndərsələr də Famil  çığır bağir salıb , onları da təhqir ederdi . Nəhayət İşindeki mesuliyyetsizliyine  ve aile problemlerine gore onu işden çıxardılar.  Leyla hara, kimə şikayyet edirdise de hec bır faydası olmurdu. Famil bir gece içerıde yatıb cıxırdı. Yene hemışeki kimi Leyla meydanda tek qalmışdı. Kimse onu desteklemırdı. Dayılarını telefon hadısesıne gore qızışdıran Famıl hetta  AZERSEL- den Leylanın işletdiyi nömrenin kontrol cedvelini de cıxarmışdı. Bir günde 5  6 defe Turkiyeyle telefon danışıqları ve mesajlar bu cedvelde görunurdu. Leyla da , dayısı arvadıda bunun ağ yalan olduğunu desə də , əsilində məsələnin başqa  olduğunu başa salsalar da hamı gördüyünə inanırdı , deyilənə yox . Fakt kontrol çədvəli Familin əlində idi . Bu nömrə Leylaya aid idi , zəng Leylanın telefonundan gedib gəlmişdi ,mesağlar Leylanın telefonundan yazılmışdı . Bunu Rübabə və ya Leyla edib etmədiyi  yazılmamışdı .  Familin elinde olan bu faktdan sonra dayılar, emiuşaqları, hetta Leylanın dogma atası da Famile inanmışdı. Hamı Famile haqq qazandırır Leylanı ise qınayırdılar.

- Yaxşı kişisen get, o adamı tap getırt bura , yıx ikisinin de başını kes, arxanda dayanmışıq.  Leyla  etmədiyi bir günahla suçlanırdı . Az qalmışdı dəliyə dönə . Nə qədər and aman edib bu zenglerin hec birinden xeberi olmadıgını dese de elinde fakt ve sübut olmadıgından hec kimi inandıra bılmırdı. Rübabənin ayaqlarına düşüb yalvarırdı ; 

  -Rüba , onsuz da boşanıram , onunla barışmaq niyyətim də yoxdur . Amma mənə belə damğa vurulmasını özümə bağişlamıram .  Nə etmisən sən eləmisən , al boynuna , bu ləkəni mənim üzərimdən sil - təmizlə .

   Amma bi fayda . Rübabə nuh deyirdi ,  peyğənbər demirdi . Famil onu bagışlayacagını deyırdı. Ama bir şertle : Leyla  onunla barışacaqdı. Leyla ise ne olur olsun adına ne söz cıxırsa cıxsın , lap hec vaxt hec bır işine yaramayan  qohum eqraba ondan üz döndersin razı idi, ama Familnen barışmagına yox.

- Eyer barışmasan, ölsen ölüne , ölsek üstümüze gelme. 

   Bu söz Leylanın yeddi qatından keçmişdi . 

  -Dayı , barışsam, ölsən ölünə  gelmiyecem. Mene inanmayan qohum eqrabanın ölüsü meni maraqlandırmır , inciməyin - Deyə qapını çıspıb getmışdı . 

     Leylanın bu qeder inadçı bır qerarı dayılarını çaşdırırdı. Dayıları məəttəl qalmışdı . Necə olardı ki saf və üzü yola bu qız bu qədər unad ola bilərdi ki , həyatmı onu sərtləşdırmışdı yoxsa kimsə ona dəstək verirdi ? O , bu gücu hardan aldıgını , kiminle oturub durduğunu , kimdən dəstək alıb kimə güvəndiyini  araşdırır, bır sebeb  tapmayınca qızı eriyle barışmaga məcbur edirdilər. Bu barede Famile destek olaraq Leylanı çox sıxma boğmaya salırdılar . 

   İşindən azad olub işsiz qalan Leylanin işləməsinə icazə verirdilər . Bir tərəfdən məhkəmə xərcləri , bir tərəfdən qohumlarının onu sışışdırması leylanı cətin vəziyyətdə qoymuşdu . Telefonu əlindən alınmış , heç kimlə ünsiyyət qurulmasına izin verilmirdi . Hər şey üst üstə gəlirdi . Pisxoloji sarsıntı keçırırdı . Sağı , solu yaxınları ilə dolu idi , amma heç kimi yox idi , heç kim onun yanında deyildi . Elə bu üzdən də canı boğazına dayanmışdı . Ya bu evdən başın alıb getməliydi , ya da ölməliydi . Artıq ölümü düşünmürdü belə. Əksinə ,Leyla indi heyata daha inadla bağlanmışdı. Yaşayacaqdı ,özünün dogru yolda oldugunu her kese sübut edecekdı. Bırce balaları yanında olsun parcalanmasınlar. Tək istədiyi bu idi . Ona er lazım deyıl , oglu evinin reisi olacaqdı. Leyla  İllerini ,  gencliyini bu gun üçün övladlarına  vermişdi . Oglu ne olur olsun onun yanında olacaqdı.  Bir iki ilə oğlu bir evin yiyəsi olacaqdı . Ana ve bacısına  sahıb cıxacaqdı. Heyat savaşında merdlikle savaşan anasının yaraların oğlu saracaqdı... 

  Birce mehkeme uşaqları ona verseydi...

   

  Tək gümanı ev telefonuna qalmışdı . Anası gilin ev telefonundan tanış bilişlərə zəng edir , iş axtarırdı. Bu aralar da nece defe mehkeme olmuşdu mehkemeye ya Famil gelmemişdi, ya da Leylanın maddı durumu vekilin onu mudafıe etmesini engellemişdi. Özü hec bir mehkemede iştırak etmirdi. Mehkemeye vekilini yollayırdı. Rayon mehkemesınde iştirak etmek üçün vekil Leyladan her gedişine küllü miqdarda pul isteyırdi. Mehkemenin uzanması daha da vekile xeyır verirdi. Leylanı ise yıxıb sürüyürdü. Vekilin ne hava çaldıgını bilmeyen, qanunlardan xebersız olan Leyla Familden qurtulmaq üçün vekil ne isteyırdıse , borc xerc tapıb verirdi. İş o yere gelib catmışdı ki, vekile pul tapıb vermek üçün cox az mevacıbe şirniyyat fabrıkıne gece işine girmişdi. Gece sabaha qeder ayaq üste işleyen Leyla ,işden cıxıb gundelik dükan temizliyi, qabyuyan, ütü  işine gedırdı. Ele olurdu kı ,iki günlərlə eve gele bilmirdi . Ailesi ,o cumleden ögey atası qızının bu halını bilse de , Leylanın bu sistemde işinden şübhe eden dayıları Leylanın arxasınca dedektıv de salmışdılar ve ne qeder bır temiz ve namuslu oldugunu görseler de yene de Familnen barışmagı işi buraxması üçün qızı məcbur edirdilər Leyla harda işleseydı ,Famıl oranı axtarıb tapıb elindeki Telefon kagızıyla qızı tehdıd edır ,işlediyi kollektıvde hemin kagızla qızı gozdeñ salırdı. 

   İşden cıxdıgı günden İş yoldaşları telefonda onu arayıb hal ehval etseler de Rübabeden hele de xeber yox idi. Leyla özü onu qızlardan soruşur , ama onun baresınde Leylaya tutarlı bır cavab veren olmurdu. Hemişe qızlar Leylanın  Rübabeden  ehtıyyatlı olmasını isteyırdıler. 

    Belece gunleri, ayları qova qova aradan 5 ay kecdi. Bu beş ayda Leyla kimin ne oldugunu yaxşı gördu. Heç kimə güvəni etibari qalmamışdı . Açıq aşkar , Leyla yıxılmışdı , yaxınları hərə bir tərəfdən onu baltalayirdilar. Onu ürekden sevıb ona can yandıran , bir tek atalıgı idi. Dogmaları ,qanın daşıdıqları hec bırı Leylaya inanmır, bir atalıgı ona destek olub, evinə basqına gələn Famılın üstüne balta da cekmışdi.

   - Ay oğul , ay bala , demirsen qe..dir. mene qebuldur ,o qızı men boyudub boya başa catdırmışam . Onu menden yaxşı hec kim tanıya bılmez !  Get də əl çək qızımdan , get boşa da nə istiyirsən q.dən ?

  -Axı sen kimsen eee... sen get öz uşaqlarına qarış- deye Famıl onun üstüne bozarmışdı.

  - Yoxsa Leyla sene de verib ay qoca ? -deyende atalıgı baltanı ona fırıldatmışdı Bunu elinde esas tutan Famil ağsaqqal kişini ve Leylanın qardaşların polise şikayyet etmişdi. Qarışıq bır mehkeme olaylrı uşaqları da təsirləndirmişdi . Uşaqlar 18 yaşına çatmadığından az yaşlı sayılirdi . Elə bu səbəbdən də  mehkeme uşaqların velahetını anaya verdı . Ataya sadece görüş imkanı verilmişdi. Lakin , boşanma hele də  gercekleşmemişdi. Uşaqlarını atasından alan Leyladan xoşbextı varmıydı dunyada ? Eybı yox mehkeme gecıksın . Axır ki, boşanıb azadlıgına qovuşacaqdı. Novbetı mehkeme şahıdlerın dındırilmesi ile boşanma gercekleşmeli idi. Hem de həmin məhkəmədə analıq  davası da gündəmə gələcəkdi . Famil Leylanı analıq huquqlarından mehrum ederek uşaqları ondan almaq isteyırdı. Elinde de yeterınce deliller vardı. İçi Leylanını qohumları qarışıq , hamı ona haqq verırdı. Leylanı vekilden başqa hec kim müdafıe etmırdi . Kimse Leylanın sözün demirdi. Vekil de artıq ikili oyun oynamaga başlamışdı. Bu onun  xeyırne idi. Mehkeme yenə uzanacaqdı.  Bu da vəkilə xeyır edecekdı. Şahıd kim idi? Leylanı mudafie edecek hec bır şahıd yox idi. BU aylar erzınde Famil özüne yeteri qeder sübut delıl toplamışdısa da , başı vekile pul qazanmaga qarışan Leyla  özünü mudafıe üçün hec bır delıl elde etmemişdi. 

   Bir gün işde telefonuna tanımadıgı  bır nomreden zeng geldı. Acmaq istemirdi . Cünkü bilirdi ki, bele zengler Familin oyunlarından bırıdır. Uşaqları ondan almaq üçün başqa başqa nömrelerden yıgıb Leylanın tanınadığı  kişilerle  verir Leylanı onlarla danışdırır və səsini yazDırırdı . Leyla da tədbirli idi . Ərindən hər cür pislik gözləyirdi . Nə qədər özünü belə zənglərdən qorusa da , yenə də hardasa bir kiçık bir şey olan kimi , Famil onun sesıni dayılarına oxutururdu . 

   Beləliklə Famıl Leylanın dayılarənı qızışdıraraq Leylanın üstune saldırmışdı.

   Daha ona gələn zənglərə də tanıdıqları belə olsa cavab verməz olmuşdu . Bu dəfə də telefonu bağladı. İşinin başına kecdi. İki gün əvvəl uşaqlarını mehkemeden vekil ile eve gelen günü xatırladı. Leyladan xoşbextı varmıydı hemin günü? Aylarla ayrı qaldıgı oğluna qovuşmuşdu. Oglu onun geleceyı, heyatı , onu hər şeydən qoruyacaq düşmən ceperi idi. Vekil uşaqları tehvil verib gedenden sonra esil toy onda başladı. Lale iki ayagın bır başmagına dıredı kı, uşaqların ayagı bu eve dəymeyecek.

   -Ana qurban olum ,mene bıraz vaxt ver axşam düşür ,işe gedecem indi. Bu saatdan sonra men neyleye bılerem? İmkan ver ,sabah işden cıxıb ev axtarım balalarımı yıgım ora. 

  -Bu boyda zırıltıdan sonra kiraye cıxasan?

  -Bes neynıyım , evinde mene yer vermırsen neynemeliyem ?

  -Senin fikirin nedir? Bizi biabır elemek isteyırsen?Qardaşlarını fikirleşmirsen ? Deyecekler ki, bir bacıya sahıb cıxa bılmedıler . Kiralarda kimler saxlayır...

  - Bu menim gunahım deyıl ana ! Bacının ağlı başındadır . Bacıya sahıb lazım deyıl. Sahıb bacının uşaqlarına lazımdır. O zaman uşaqları iceri burax. 

  -Men öz uşağıma cavabdehem,

Familin kücüklerine yox. Bir deqıqe de qapıdan iceri buraxmaram onları. Cıxıb gedirsen işe, ataları gelıb burda bıabırcılıq edəcək. Kim doyuzduracaq onların qarnın? 250 manat maaş alırsan, hec maaşın üzün de görmürsən. Bi maaşla yetım saxlayasan ,ya mehkemeye veresen ? Neynırsen axı  bunları. Ver soxsun gözlerine . Böyuyende özlerı gelecekler - deyıb uşaqların özleriyle getırdıyı paltar zenbıllerın darvazadan bayra tulladı. Leylanın qolundan tutub içeri dartdı.

  - Burax getsınler emisigile. Zeng eliyib sahıbını cagracaqlar. Gelıb aparacaq. Sahıb cıxmasa apar ,ver deddoma ...

   Leylanın sesi darvazanın icerısınden uşaqların sesi darvazanın cölünden bir birine qarışmışdı. Ne edeceyini de bılmırdı. Balaları küçede qalmışdılar. Deliye dönmüş Leyla içeri kecdi eynının paltarlarını cantaya yığıb masanın üstünden bıcagı göturub bayra cıxdı.

  -Bir adam gelse , özümü doğrayacam -deyib darvazanı acdı . Ora bura baxıb gözleriyle balalarını axtardı. Uzaqdan  maşın yolunun ortasıyla zenbıllerın qoltuqlarına vurub el ele tutub geden iki uşaq gordu . Bu uşaqlar onun uşaqları idiler . 

   -Tural , Nermin - deye uşaqların arxasınca qaçdı . Leyla delıye dönmüşdü. Onun səsinə darvazalardan , baxçalardan boylanan qonşular vecinə deyildi . Uşaqlar analarının səsinə geri döndü və  ellerindeki eşyaları yere tullayıb  el ele tutaraq qaçmaga başladılar. 

  -Dayan ,qadan alım Tural ,qaçmayın !-deye Leyla feryad edirdi. Eşyalar maşın yolunun ortasına dagılmışdı. Leyla da onlara catmaq üçün sumkasını atıb onların dalıyca qacırdı. Nehayyet onlara cataraq uşaqları tutub ikisin de qucaqlayıb ağlaya ağlaya onları duz kimi yaladı. 

  -Siz menim canlarımsız balamsız! Məni atıb hara qacırsız ? Heç məni fikirləşmirsiz ki anamın ürəyi partlayar?  

   - Ana burax gedirik ! 

   - Hara gedırsız qadan alım ?

    -Deddoma

    -Bu hardan cıxdı indi? Men ölmüşem siz detdoma gedəsiz ?

  -Sen orda qalırsan , ana . Onlar da bızı istemırler, neynəməliyik ? - Tural başıyla eve teref işare eledi.

  -Onlar istemir men de sızı atmalıyam? 

  -Bes harda qalacağıq - Nermin dillendi. Nenem deyır apar onları ver deddoma...

  -Yox menim balam , men sizi heç kime , hec hara vermerem. Mən nə vaxt ölərəmsə bəlkə onda sizə heç kim sahib çıxmaz . 

  -Bes indi neynıyek?- Tural soruşdu. 

  - Heç ne gedek zenbıllerımızı göturek gedirik . 

  -Hara?

  - Bilmirem . Gorek  dee.

 Leyla geri dönüb yola dağılmış eşyalarını zənbillərinə yığdı . Elə bu vaxt  atalıgı gelib cıxdı. Zülfüqar kişi , uzun cek cevırden ve elbeyaxadan sonra Leylanı aşagı kıra evlerınde qalmağına razı sala bıldı. Leyla uşaqlarını evde yerleşdırıb onlara pul verdi: 

  -Gedın yumurta , smeran , corek alın . Yeyın men qacım işe . Sabah gelende bazarlıq elıyecem sıze. Ne deyırler cavab vermeyın . Meni gözleyın . 

   Telefonuna gelen mesaj sesi onu fiktınden ayırdı. Yenə həmin nömre idi. İxtıyarsız olaraq mesajı acdı. "Salam Leyla , menem Rübabe . Seninle tecili görüşmeliyem "- deye yazılmışdı. Telefonu göturub yanındakı yoldaşına: 

  -Soruşan olsa tuvaletdeyem -deyıb sexden cıxdı. Rübabenı göyde axtarıb yerde tapmışdı. Tez nömreleri cevırıb telefonu qulağına tutdu. 

  -Aloo,

  -Haralardasan ay qız. Niye bır sesın soragın yoxdur.

  -Leyla, başıma gelmeyen qalmadı cox pisem . Kücede qalmışam .Sən hardasan  ay bacı ?

  -Men işdeyem indi. Niye kücedesen ki? Nolub?

  -Ev sahıbı meni cıxardıb

  -Nıye ?

  -Pulun  vermemişem . Pulum yoxdur. 

  -Hmm...

- Mene bıraz borc vere bilersen? 

 -Rübabe bilirsen cox pis veziyyetdeyem. Mehkemelerde canım cıxdı. Həm də nə üzlə məndən pul istəyirsən . Səni axtarmadığım yer qalmayıb . 

   - Bilirəm xəbərim var . Elə mən də səninlə danışmaq istəyirəm .

  Leyla bilurdi ki , Rübabəni ancaq hiyləylə tora salmaq olar. Quyuya quyruq atmaqla tülkünü ovunu ora salmaq ən gözəl vasitə idi . Odur ki , şirin dilinə saldı .  

   - Hmm... Gel bele eliyek quzum . Seher işden cıxım ,görüşek beraber ev axtaraq. İkimiz bir yerde qalarıq seni de yanımda işe düzelderem.

  -Heqqii?  Sən canı düz deyirsən ? 

   - Sənə yalan borcum var , anamgildən ayrılmışam , uşaqlar da yanımda , nə deyirsən ? 

    - Nə deyirəm ki  , yaxşı. Sabah görüşərik . 

   Rübabəni danışdırmaq üçün bundan yaxşı fürset olmazdı. Vekiline zeng eledi. Rübabenı tapdıgını dedi. Vekiliyle Rübabbeye plan qurdular . Tebii ki, bu plan da pulu gücüne qurulmümdu . 

   Seher işden cıxıb Rübabeyle  zengleşdi. Eləiş yerinin çıxışında  görüşdüler. Bir nece eve baxa baxa vekilin yanına getdiler. 

  Vəkil bürosuna gələndə çaşıb qalan Rübabəni Leyla sakitləşdirdi . 

   - Məhkəmədən xəbər var . Görək vəkil nə deyir ? Həm də vəkildə alacağım var onu alım gedək . 

  Leylanın arxayın danışdığından ümüdlənən Rübabə dərindən nəfəs aldı . İçəridə isə başqa gedişat var idi . 

   Vəkil xanım mehkemenin gedişatından danışandan sonra ,qanunun her inceliklerini Rübabeye başa saldı. 

   -Bax qızım . Senin bir yanlış hereketın bir yuvanın yıxılmasına sebeb olub. Bir ananı analıqdan mehrum edir... Senin Leylanın telefonunda danışdıgın adam kimdir. Onun arvadı Leylanı senın üzünden narahat edib . Eri gedib telefonuna gelib geden zengleri , mesajları saatıyla cıxartdırıb, Leylaya böhtan atıb. Qanunla bunlar hamısı cinayət işidir. Xeberin olsun ki, bu işi eyer boynuna almasan, o nömreyle Turkıyeyle senin danışdıgını mehkemede demesen, men özüm Azerselden telefon danışıq seslerını ve mesajları yazılı süretde teleb edecem . Eyer o sesyazısında senin sesın olarsa O səsləri mesajların yazdığı diski götürüb gedəcəm  məhkəməyə sənə ceza isteyecem . Bütün bunlardan sonra olanları özün düşün. 

  Rübabe eşitdiklerine inanmaq istemirdi. Cox cetın bır veziyyete düşmüşdü. Yerinde qurcalana qurcalana nese demek isteyırdı. Ama nedense qorxdugu, cekindiyını hiss açıq aşkar hiss olunurdu . Vekil arif xanım idi , odur ki qızı bıraz da sıxışdırdı: 

   -Bax Rübabe senin bu işde itireceyin bir şey yoxdur . Bir anaya yardımcı olacaqsan .

  -Rübüş , sen de anasan ... sen mennen telefon istedin , uşaqlarımla danışacam dedin vermedimmi ? Verdim . Axı mənim sənə nə pisliyim kecdi ki ? Görursen men sene inandım bir ana balasız qalmasın , balasına qovuşsun deye saatlarla telefonum sende qaldı. İndi meni balalarımdan hec neye gore nıye mehrum edirsen ? Bax beraber ev tutacagıq kiranı da verecem . Axı sen mene bacı deyırdın noldu indi ?

   -Axı men sızın xeyrınıze şahıdlık ede bılmerem 

  -Niye ki ? 

  -Ayın 15 de olacaq mehkemede men Famıl terefınden şahıdem 

  - Başa düşmədim . 

  - Sənin əlehinə şahid kimi məni göstərib . 

  -Ne ? - ikisi de bır agızdan dillendi.

  - Ne şahidi. Nəyə şahıdlık edirsen ki?

  - Bax indi her şeyi size acıqlayacam . Ama meni mehkemelerdə surundurmeyın, nolar . Ne deyırsız elıyerem . Ama men o mehkemeye getmeyim nolar. Gelmıyecem deyırem . Famılnen qardaşı nədi onun adı - reket qardaşı ...

   - Vaqıf ? 

   -Hə Vaqif ... meni telefonda mafıyayla hedeleyir. Elə evimnən də o çıxartdırıb məni , ev yiyəsi dedi çıx get , bizi mafiyanın ayaqları altında qoyma , get nə zibilin var harda neynirsən elə...

 -Bır deqıqe , bır deqıqe...-Vekil xanım onun sözün kesdi. Çekmeceden diktafonu cıxarıb Rübabeye gösterdi. 

  -Bu senin de, bizim de istiqbalımızdır indi ne olub  keçib birce birce danış...- deyıb düymeni basdı. ..

SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNİ

 33  bölüm

  

    Evvel tereddüd etdi. Sonra vekil xanımın qanuni yolla  bele şer böhtanın ona ağır geleceyini dedikden sonra  her şeyi yerli yataqlı ne vardısa  acıb danışdı. 

  ...Demeli  Rübabeyle  Leyla refiqelik etmemişden  onun eriyle elaqesi olubmuş. Neçe defe 28 deki Kehreba kafesınde görüşübmüşler. Famil ona 8 ci km qesebesınde bazarda işlediyini deyibmiş. Güya Familin toptan satış maqazaları varmış.  Defelerle ona 15  20 manat pul da verib. Telefon meselesine geldikde ,hemin türkle de Famil onu taniş edib. Ele hemin turk de Rübabeni Leylanın yanına işe düzeldib. Meqsed Leylanı Rübabenin vastesıyle kontrolda saxlamaqmış. Leylada onula yaxın refiqe kimi derdleşib danışırmış. Evindeki aile problemlerini ona danışaraq ürəyini ona boşaldarmış . O da vezifesine sadiq qalaraq Leylanın dediklerini birce birce Familin ovcuna qoyurmuş. Sonra hemin türk işinden ayrılıb Türkiyeye geri dönüb. Ve bu zaman ona aşiq olan Rübabe onsuz döze bilmeyib onu defelerle öz telefonundan arayıb axtarıb . Lakin adam onun nömresini bildiyi üçün ona cavab vermirmiş. Ve o da mecbur olub Leylanın telefonundan ona mesajlar yollayırmış, zeng edirmiş . Boşanma söhbetınden sonra Leylanı pis veziyyete salaraq özünü haqlı göstermek ve uşaqları alet ederek Leylaya ağır ceza vermek  meqsediyle Famil ve qardaşı Vaqif Rübabeye şirin  vedler verirlər . Bele ki, eyer mehkemeni öz xeyirlərinə  qazansalar , Famil Rübabeyle  evlenecekmiş. Yeter ki, Rübabe bu evlilik üçün Leylaya qaralar yaxsın ,işde exlaqsız hereketlerın ve mehebbet mecaralıyla gün kecirdiyini deyerek ona şahidlik etsin .  Məhkəmə onu analıqdan  mehrum etsin.  Ya da Leyla teslim olub Famıle yalvarsın barışsın. Rübabde de tebii ki, Leylanın onunla barışmayacagını bildiyi üçün bu iyrenc oyuna razı olubmuş. Bir gülleyle iki dovşan vurmuş olacaqdı . Meqsedi  Leylaya ozunü bacı kimi gösterib , mehkemede isə onun elehine şahidlik etərək mehkemenın Familin qazanmasına kömək edəcəkdi . Rübabənin burda xeyri var idi , bu xeyiri əlindən çıxarmazdı . Famil analıqdan məhrum olmuş Leylaya ev eşyalarının ve cehizlerini verməyəcəkdi . Və Rübabənin bu zəhmətinin qarşılığında Famil onunla evlənəcəkdi . Bir sözlə Rübabə nece deyerler "ne yogurdum ne yaptım ,hazırca köke tapdım" deyerek hazır yuvaya qonacaqdı .  Planın həyata kecirdikdən sonra Rübabə özünə yer etdikdən sonra , uşaqları anasına yollamağı da planlamışdı . Beləliklə ananı uşaqlarına qovşdurduğu üçün Leyla ona ömür boyu duaçı olacaqdı .  Bu məsələyə əl qoyandan Rübabə uşaqların Leyladan alınmasını istemirdi. Bu barede Familnen de defelerle danışımışdı. Lakin Famil ona Leylanı sürüm sürüm süründüreceyini , qohum eqrabasının Leyladan üz döndereceyini, onu ortada qoyaraq sonunda  Famile yalvaracağını deyir . Rübabənin dediyinə görə nə olur olsun Famıl onu  bağışlamayacaqdı. Famıl Leylaya qarşı açımasız bir oyun planladığını deyirdi . Bu planın nə olduğunu Rübabə də bilmirdi . 

    Famil Rübabeden lazım olan melumatları alandan sonra Rübabeyle elaqelerı soyutmaga başlayıb. Evin kirasını vere bilmeyen Rübabe Famile ağız açıb. İki ay Rübabbenin kirasını VAqıfdən aldığı borcla veren Famil nəhayyət Rübabəylə əlaqələri tamamılə kəsib . Axırıncı mehkemede Leylanın exlaqsızlıq,  öz bedenini satmaq iddiası ilə günahlandıran  Famıl Rübabənin şahid qismində məhkəməyə çıxmasını tələb edirdi . Əks halda o bir daha Rübabəylə görüşməyəcəkdi . Bu vəziyyətdə isə evlilikdən söhbət gedə bilməzdi . Çarəsiz qalan Rübabə Leylanın əlehinə Məhkəmədə iştirk edəcəyinə söz verir . 

    Məhkəmədəki ifadəsi isə guya Leyla Rübabənin evində turkle görüşürmüş . Leyla Rübabənini yaxın rəfiqəsi və saf niyyətli olmasından istifadə edərək , onun evində sevgilisiylə görüşməsi üçün  şerait yaratmasını ondan istəmişdi . Maddi vəziyyəti pis olan Rübabə isə bu görüşün qarşılığında həmin türk onun evinin kirasını verdıyını deyəcəkdi . Hələ bu azmış kimi Leyla dəfələrlə onun evində Başqa kişilərlə görüşdüyünü də xüsusi vurğulayacaqdı .  Bütün bu mehkeme prosesinden sonra uşaqlar anasından alınaraq Famile veriləcək , bir müddət  Famil onun evinin kirasını verecek  , aradan biraz kecdikdən sonra Famil onunla evlenecekmiş . Eyer mehkemeye şahid qisminde gelmese Vaqifin "vorzakon" dostları ona rahatlıq vermeyecekdiler.  İlk günlər bu ifadədən boyun qaçıran Rübabə Vaqıfın dostları onun evində qonaq olmuş . Bütün ev eşiyini qırıb dağıdaraq onu təhdid etmışdılər . Bütün bunlardan xəbər tutan ev sahibi Başını Lotulardan qorumaq məqsədiylə Rübabəni evindən qovmuşdu . 

   Mesele hell olunmuşdu. Vəkil xanım lazım olan melumatları alaraq Rübabenin dediklerini  diktafona yazmışdi. Leyla cox sevincli idi. Ayağa qalxıb gülə gülə ;

  - Famili verdim sene, üreyini buz kimi saxla menim uşaqlarım sizin xoşbextliyinize qaradiken olmayacaq . Rahat ol ! - dedi 

  -Bes men indi neyleyim mehkemeye gedim ya yox.

  -Gede bilirsen,  get ! - Türkan xanım dillendi -  Eyer gedib bu gün burda danışdıqlarını deye bileceksense get. Yox deye bilmeyib Familin xeyrıne şahıdlık edeceksense, onda özünden küs. Öz sesin oz başına bəla açaçaq - deyə elindeki diktafonu Rübabbeye gösterdi.

  - Senin o vorzakon Vaqifin de gelse seni qanunun elinden qurtara bilmez. Sənə  en az iftıra atmaga göre 3 il , hele evinde exlaqsızlıqla meşgul olub pul qazanmaq, qadın alveriylə məşgul olmaq maddesıyle iş açılacaq . Secim sənindir ...

 -Allah maa ölüm ver- deyıb iki ellerini üzüne çırpdı.

  

   Leyla Məhkəməyə ümüdlə getmişdi . Bu qalibiyyəti özü öz gözləriylə görmək istəyirdi . 

   Lakin bu arzusu da gözündə qaldı . Rübabənin məhkəmədə iştirak etmənməsindən xəbər tutan Famil də məhkəməyə gəlmədi . Məhkəmə onlarsız keçırildi . Vəkil əlində olan səsyazmanı hakimə verərək ədalətin bərpa olunmasını tələb və xahiş etdi . Məhkəmə yarım saatlıq fasilədən sonra qərar verdi . 

   Leyla  savaşdan qalıb çıxmış döyüşçü sayağı Vəkil  xanımla bərabər Bakiya dönürdü . Məhkəmə onun xeyrinə qərar çıxarmışdı ,temize cıxdı. Bundan gözəl gün varmıydı . Daha Leyla kimsənin üzünə utana utana baxmayacaqdı .əlindəki məhkəmə qərarını onun haqqında pis niyyətdə olanların gözünə soxa biləcəkdi . 

     Bu vaxta qeder bütün qohum eqraba hamı Famile inanırdı. Bütün bu sesyazmayla Leyla temize çıxsa da dayıları yene dediyinin üstünde durmuşdu ;

   -Kişi xeylagıdır . Biz de kişiyik, yüz hoqqadan cıxırıq, arvadın ne hünerine bizim işimize qarışa. Balalarına göra bagışla. Qızın var seher biri qapını döyende demesınler ki ,Leylanın qızıdır. Qoy desınler Familin qızıdır. Atasız deyıl yıyesı ,sahıbı var. 

  Kim ne deyırdıse Leyla sağdan alıb sola verirdi. Bütün mehkeme işleri hell olmuşdu ayın axırı boşanma gercekleşecekdi. Ohhhh ... ne gözel ... azadlığına qovuşacaqdı . Qarşısında yeni səhvələr açacaqdı . Balalarıyla açılı şirinli həyatlarını yaşayacaqdı ...

    İşe ele yenice başlamışdı ki, sex reisi Leylanı otagına cagırdı. Leyla iş makinasını söndürüb rəisin otağına gəldi . Qapını döyüb iceri girdi. 

  -Namiq müellim , meni cağırmışdız !

  -Beli, buyurun,  Leyla xanım  ! -Leyla qapını astaca örtüb reisin gosterdıyı stulda oturub ona baxdı.

  -Leyla xanım ,biz burda işleyırıkse bir aile kimiyik. Bilirsiniz , burda kimin nə problemi olubsa rəis kimi yox bir qardaş kimi əlimdən gələni etmişəm . 

   - Bəli bilirəm . Allah canınızı sağ eləsin . 

    - Yanı deyirəm Senin derdin ,menim derdim, menim derdim senin derdin ... Hele -hele gece növbesınde işleyenlerin mesuliyyeti... menim üçün işimden də  vacibdir - Leylanın onun üzüne baxdı . Ürəyində ,, Allah xeyir eləsin , 100 faiz yenə bir şey var , ya da qulağına nəsə çatıb , axx Famıl axx... qoymuyasan həyatımızı yaşayaq ...''

    Namiq müəllim Leylanın təcüblü baxışlarına fikir vermədən sözüne davam edirdi . 

  -Yanı deyırem kı, bura iş yeridir , gərək məsuliyyətimizi qoruyaq ...

   - Başa düşmədim Namiq müəllim, nə demək istəyirsiz ? 

   - Demək istəyirəm ki , bura iş yeridir və gecə növbəsidir , gecenın bır vaxtı birinin dalıyca gelıb gedende herenın ağzı bır hava calır...

  - Menim dalımca gelıbler? 

  -Sen burda işe başlayanda bizə ailəliyəm demişdin yadında . 

  -Beli evliydim , işim mehkemedeydi  indi boşanmışam. 

  -Niye?

  -Aile meselesıdır. Məncə bu barədə danışmağa məcbur deyiləm 

  - Bəli məcbur deyilsiz . Amma her şeyden ötrü aile dagırmaq olmaz ... sizi uzaq yoldan qaytarım ,Leyla xanım .  Menim de yuvam hecneden yıxılıb . İki uşagı anaları ortada qoydu . Siz də belə etməyin məncə , Gerek yola veresiz

   Onsuz da yaşadıqlarından yana kişi tayfasına nıfret eden Leyla boşanması için bu adama acımadı. Eksıne boşanmasında arvadını gunahlandırdıgı için ona daha da nıfret etdı. Bu genc adamın sözünü dinlemeye sebrı qalmadı. Derinden nefes aıb

  - Mən uşaqlarımı ortaliqda qoymamışam , əksinə onlar üçün əlimdən nə gəlirsə edirəm , gecə də olsa işləyirəm , çalışib cabalayiram , ömrümün sonuna qədər belə də olacaq . 

   - Mən demirəm siz uşaqlarinizi atırsiz . Lakin bir müddət sonra fikiriniz dəyişə bilər . Bu gün atasına vermək istəmədiyiniz uşaqları sabah atası evlənəndə üstünə atacaqsız . Başıma gəlib ...

   - Namiq müəllim , meni bura neye cagırmısız?

 -Deyırem kı, o qapıda duran o iki uşaga yazıgın gelsın - hələ indidən iş yerinin qapısında boynlarını büküblər ,  bəs sonra nolacaq ? 

   Leyla reisin pencereden gösterdıyı istiqamete baxdı. Uşaqları Familnen beraber fabrıkın qarovulçu butkasının yanında idi. 

  -Bu uşaqlar burda ne gezir?- deyıb elin telefonuna ataraq qapıdan cıxdı. Anasını və  qardaşının nömrəsini yıgdı , hec kim cavab vermedi.

   Qapını açıb bayra çıxdı. Qartal kimi gözətçı butkasına şığıdı . 

  -Leyla ,qurban olum, gel , bu uşaqlarına sahıb cıx , evimizi  yuvamızı dağıtma , yalvarıram . Ne olub kecıb bağışla məni , bir səhvdir elədim , belə olacağını fikirləşmirdim . 

   Famil Leylanın dızlerıne qapandı. Leyla hec onun da üzüne baxmayıb oğluna döndü.

  - Burda ne gezirsız? 

  -Ana ,atam gelmişdi. Nenemgilnen dalaşdi. Nenem de tutub bizim elimizden bizi qapıdan cıxartdı ki, al bu uşaqların bu da sen.

  Yer göy ayagının altından qaçdı . Telefonu götürüb anasını yıgdı . Cavab  veren olmadı. 

  -Leyla , bu uşaqlara yazıgın gelsın . Men sensiz bunlara neter baxacam . Az men cehennem . Bunları neynıyesen . Maman zeng eledi mene ki,uşaqlar yıyesız sahıbsız qalıb ortada , Allah deyennen demir, soruşuram kı, anaları hanı deyırler ki işde. Deyırem gece vaxtı ne iş ? Deyır ki , qızım işleyir, seher gelir uşaqdan xeberi olmur . Ne yeyır ne içir. Hara gedır hardan gelır . Gelenden yatır bır de axşam durub gedır. Men uşaqlara baxa bılmırem deyır. Maaşın da azıymış, yemeyınız, içmeyiniz yoxmuş . 

   Esebden Leylanın eli ayagı esirdi. Ne edeceyını bılmırdı. Familin iş yerine gelib onun uşaqlarının yanında el ayagına sarılması iş yoldaşlarının yanında ona utanc verırdı. İşde hec kimse Leylanın aile problemi olduğunu bilmirdi . Hec kime bu barede bir şey  də dememişdi. Bilirdi ki biti birəyə yamayan camaat bu dəfə də leylani işdə məsxərəyə qoyub ona şəbəkə axtaracaqlar . Odur ki ər adı üstündə olsun . Qoy hamı onu ailəli bilsin . 

   Leyla Familin bura gəlməsindən narahat idi . Famili bu vezıyyetde gorenler Leylanı qınayacaqdılar.  Belə yalvarışdan sonra Leyla özünə haqq qazandıra bilməyəcəkdi , qarın qazan deyil açıb tökə , başına gələnləri camaata danışmaq da olmazdı , buna məcbur da deyildi . Amma bir adama açıqlama verməsəydi də onu qınayacaqlar . 

   İşçılər pəncərələrdən asılıb bu səhnəyə  tamaşa edirdi . Başlar yenə birləşmiş , baxışlarda istehza  var idi . Dodaqlar qularlara nəsə deyirdi ...

    Gecenın bu vaxtı işden de cıxa bılmezdı. Dövlet işi idi. Vacıb iş olmadan işden izinsiz cıxıb getmek olmazdı. Uşaqları  Familəydi  . Balalarını indi onun elinden nece alsın , eve nece getsın ? Eyer indi işden bele gederse , sabah işden cıxarıb atacaqlar. Özel müesse deyıl ki , başına dönümle ,qurban olumla işini aşırasan . Odur ki özünü sakitleşdırmeye calışdı. Onsuz da uşaqların velaeti elinde idi. Famil hec ne ede bilmezdi. 

   Famıl ağlansınıb yazıq bır görkem almışdı. Leylaya olmazın dılın töküb yalvarırdı. Uşaqlar bele onun yalvarışından erimişdiler. 

  -Ana, atamı bagışla , barışın - deyırdıler. 

   O  biri işyerlerinde hemişe dava salıb Leylanın elehıne danışıb işden qovduran Famil bu defe tamam ferqlı bır rola girmişdi. Leyla özü de onu tanıya bilmirdi. 

   -Al uşaqları da ,  get , seher danışarıq. İndi işdeyem.

   -Hara gedim ?

  -Apar uşaqları anamgıle...

  -Ay rehmetlıyın qızı sene deyırem anan özü üşaqları verdi mene . İnanmırsan . 

-Get burdan  Famil get. Ölmeyıme razı olaram ama sennen barışmagıma yox

  -Ele oldu?

  - He ele.

  -Yaxşı- deyib  Famil uşaqların ellerinden tutub 

  -Gel bala, qızmış adamla hec kim bacara bılmez . Onun işi sizden vacıbdır. Size onun kimi ana lazım deyıl...- deyıne deyine gözden itdiler. Onlar gözden itene qeder Leyla ağlaya ağlaya onların arxasınca baxdı. Onlar gözden itenden sonra qadınlardan bırı gelerek onu qucaqladı . Leyla bır hime bend imiş kimi hönkürerek ağladı.

  Seheri eve gedince uşaqları evde görmeyib deli oldu. 

  - Menim uşaqlarımı nıye vermısız- deye anasının yaxasından tutub sılkeledi. 

  -Ay balam neynim men. Əl cekmırdı . Gelib qapıya ,uşagım uşagım deyır . Men de dedim ala bu uşagın bu da sen... Gördun fısı pısı neter yatdı? Sen uşagı isdedıkce o seni yaralı yerinden vurur. Demir uşaq? Deynen ala gorek sora behanesı ne olacaq. Gorürsen? Deyırdı ki , mehkemede Leyla mene yalvaracaq . Qoy indi o sene yalvarsın ki, menı bağışla. Ay onun sümükleri od tutub yansın, o qeder yandırıb meni. Onu dızın dızın surundurecem 

 - Ana, o surunse de yalvarsa da mene lazım deyıl. Burax rahat yaşayım , qoy reddolsun . Az sebr ele boş kagızımı elıme alım . Cıxıb gedecem evinden . Uşaqlar yerını dar elemesın.

  - Neynıyesen? Bu qeder zamandır itlə  canını cürütmüsen, indi de o it  küçükleriylə çürüdəsən? Burax ver özüne canı cıxsın neter saxlayırsa saxlasın . Get sen de bırıne , vur onun üreyınin başına bir  yara. Qoy qalsın partlaya partlaya. 

   Ne dese de faydası yox idi. Acıq aşkar anası cagırıb Famılı uşaqları vermışdı ona. Ana uşaqları istemırdı. Heyatı sönmüşdu. Uşaqlarsız heyatının mənası  yox idi , cox darıxırdı.

   Günləri məcbur itələyirdi , zaman dayanmışdı elə bil. Sabah necə açdı , axşam nevə düşdü xəbəri olmurdu . Sərxoş kimiydi , yaşadıqları yuxu kimi gözünə gəlirdi . Ruh kimi idi insanlara , yer uzündəki heç nəyə yovuşmurdu . 

   Heyatı ucsuz bucaqsız boşluq içinde idi. Ele bil boyuk bır cengellıyı, dağı tepenı kecib , boyuk bır deryaya atılmışdı. Agır dalğalar onu saman cöpu kimi o qeder atıb tutmuşdu ki, artıq bu heyatdan yorgun düşmüşdü. Denızın ortasında tek - tenha, yalqız qalmışdı. Üzüb cıxmaga ne halı qalmışdı. Ne de bır yerden tutmağa gümanı vardı. Bir yerde işıq görünürdü. Vekili... 

   Telefonu götürüb ona zeng eledi , danışıb meslehetleşdı , ama yene cıxış yolu yox idi . Uşaqları Famil gelıb ogurlamayıb, qacırmayıb, ne deyib Famili ittiham edecekler ki, uşaqları anası öz eliyle atalarını cagırıb verib. Şikayyet etse də Famil Leylanı ve anasını şikayyet edə bilərdi  "uşaqlara maddı ve menevi baxa bilmir ve piskoloji tesir edırler " - deye... Son işıq da  söndü. Qaranlıq ucu bucağı görünməyən bir qiyunun dıbənə düşdü. Düşdüyü bu  boşluqda artıq ecelını gözleyırdı. Heyat deyılen bir şey yox idi artıq. Kimin üçün işleyecekdı ki , gece sehere qeder?kimin üçün yuxusuz qalacaqdı? İndiyedek mehkemenı qazanmaq , uşaqlarına qovuşmaq için işleyırdı. Onlar üçün gecesıni  gunduz elemişdi. Ve qazandı uşaqların aldı. Bes indi? İndi de özü üçün? Axı uşaqlarsız onun yaşamının , qazancının, gezmesının ne mənası vardı ki?  Leyla həyata atıldığı gündən heç zaman öz həyatını yaşamamışdı , o buna örgəncəkli deyildi , özü ümün yaşamaq ağırına gəlirdi . Yediyi içdiyi onun deyildi elə bil , ağzəna aldığı hər loxma boğazını yara yara gedirdi . Balalarının həstətindən günü dündən əriyirdi .

   Ayaq tutduqca qacmaq isteyırdı. Bu heyata tüpürmek isteyirdi. Yox olmaq isteyırdi. 

    Eve qapanmışdı bır yere cıxmagı, kimseyle danışmağı yox idi. Qapını kilidleyib üç gün yatdı. Bu üç günde  gelinleri,bacısı ,anası ,qardaşları, qapını ne qeder döyseler de açmadı, telefonlara cavab vermedi, işe getmedi...

  Gözü telefondaydı. Birce balalarından zeng geleydı seslerını eşideydi... Nehayyet  gözledıyı telefon zengi çalındı. Famil idi. Acıb telefonu qulagına tutdu. Sesini cıxartmadı. O taydan Familin yalvarışlı sesi geldi. Yalvararaq onu bağışlamasını isteyırdi. And içeceyını, tövbe edeceyını deyırdı. Uşaqları analarından küsdüyünü, onlara sahıb cıxmadıgını deyırdı. Leyla danışmırdı ,elece sesin cıxarmadan ağlayırdı. Nehayyet telefonun o başından Nermının sesi geldi.

  - Ana, - bayaqdan dınleyerek telefondan aslı qalan Leylanın dılını deyesen qızı açmışdı:

  - Can ana ,anan sene qurban ,men sızı atmamışam balam . Çaresızem, elimden bır şey gelmır. Mene bıraz zaman verın bır ev tutum , yaxşımı ? Gelib getırecem sızı. Qardaşına da ele de...

  -Ana Tural ele fikirleşmir. Tural atamla qalmaq isteyır.

  -Niye? Men beyem atanızla gorüşmeyinize qadağa qoymuşam ki? Sen de qardaşın da onunla görüşecek . Ama menim yanımda qalasız.

 -Yox ana ... o seni istemir. Deyır ki ,anam işini qoyub bizim dalımızca gelmedi. Neçə gündür bizi arayıb sormadı. - 

   Dünyası başına yıxılmışdı. Heyatı dedıyı, ümüd yerı olan ,arxası dayagı  oğlu ondan üz döndermişdi. Ne deseydı boşuna. 

   - Leyla ,gel daşı tok eteyınnen , sen bilmirsen bu uşaqlar ne cekir. Gel barışaq. Get erizeni geri götür. Uşaqlara yazıgın gelsın men cehennem . Guya xeberim yoxdur ananın evinde ne cekdiklerinden. - Famil ne danışdıysa Leyla onunla  kelme de kesmedi. 

  -Sabah evdesen?

  -...

  -Uşaqları getırıb verecem özüne . Ama sen de papagını qoy qabagına yaxşı yaxşı fıkırleş. Onu bil ki men kişiyem, etını yesem de sümüyünü  atmaram. Uşaqların kimi sen de qalacaqsan ortalıqda. 

 - ...

 - Yaxşı. Sabah görüşerik. Oturub danışarıq. Ortaq mexrece gelerik. Oldu?

 - ...

 - Sabah saat  2 de Bibiheybetde olacam uşaqlarla . Onların yanında ikimiz de and içeceyık , tovbe edeceyık...

   Bibiheybete catanda Famil uşaqların elinden tutub dayanacaqda gözleyırdi. Leylanın avtobusdan düşdüyünü görüb ireli geldi. Sevincinden gözleri yaşarmışdı. Görünür Leylanın gelmesıne inanmırdı. Qolların acıb Leylanı bağrına basdı. Onları bele gören uşaqlar da heresı bır terefden onları qucaqladı . Familnen Nermin dil bogaza qoymur. Leylaynan Turalın hec dodaqları da terpenmirdi. Ayaqların soyunub mescıdın icine gırdıler. Mezarı zıyaret edıb dualar oxudular. Famil qapıda dayanan mollaya yaxınlaşıb mescidin axundunu soruşdu. Cox kecmedı ki, axund elinde quran onların yanına geldı. Famil axundla el tutub görüşdükden sonra quranı alıb Leylaya uzatdı. 

  -Sen and içesen ...

  -Men? 

   -He, sen and iç sonra men .

  -Menmi içib , evde dava salıram? Menmi arvadlara şirin vedler verib ailemin arxasınca işler cevirirem ? Menmi pisem?

  -Yox onlara men and içecem uşaqlarım da şahıd olacaq ki bir daha bele şeyler olmayacaq . Sen de and içesen ki... - axunda baxdı -sen de and içesen ki, sen meni aldatmamısan. Mene xeyanet etmemisen. 

   Esebınden tıtretme tutmuşdu. Amma bu Allahın evınde bu müqeddes yerde problem cıxarmaq istemırdı. Dişini dişine sıxıb axunda baxdı. Axund Leylanı ters ters süzerek saqqalın tumarlayırdı. Sanki o da Leylanın erine xeyanet etdıyını düşünürdü.  

  - Deyesen sen yalan oyunlarını o qeder meharetle oynamısan ki, öz yalanına özün inanmısan - Leyla eseble elin quranın üstüne qoydu. 

- Bu quran haqqı menim heyatımda erimden başqa hec bır kişi olmayıb. Oğlumdan başqa da heç bir əks cinsə  mehebbetımi vermemişem . Bax bu quran haqqı , yenə də bu quran haqqı men bu andı seninlə barışmaq üçün içmirem . Onsuz da bax burda deyirəm , qoy balalarım və bu axund da şahidim olsun , əgər andımdan dönəcəmsə bu quran məni tikə tikə eləsin , barışsam belə men sene arvad olmayacam, bu gün carəsizlikdən səninlə barışıram...

   - İndi bu nə cür and içmək oldu ?  Nəyə and içirsən sən ? 

   - Dayan , sözümü kəsmə , amma yadında saxla bu sözü sənə bir Zaqsda demişdim , indi də təhrar edirəm . Bu Quran  haqqı  bu gun de səndən boşanmasam , sabah boşanacam . Geci tezi var.  Men uşaqlarım, vicdanım  rahat olsun deye and içirem . Sen neye and içirsen iç ,meni senin barende  hec ne maraqlandırmır. 

   Leyla əlin məscidin qapısına çırpdı . 

   - Ha bax bu cansız qapı , ha sen , heç fərqı yoxdur . Mənim üçün bu cansız əşya səndən dəyərlidir ...

 SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKINI

     34 BÖLÜM

    Mehkeme gününe bir nece gün qalmışdı. Bibi Heybetden uşaqlarını da götürüb anasıgile gelende evdeki mereke erşeye qalxmışdı. 

  -Fikirin nedir ay bala ?İnden sonra günümüz bu olacaq daa boşanıram deyıb , gedıb gizli gizli  orda burda görüşeceksen? Bes bu hengame neydı cıxardın ?

  - Men onunla görüşmemişem . Sadece uşaqlarım üçün getmişem. Men uşaqlarımı ona vere bilmerem ! Mən uşaqlarsız qala bilmərəm , ana , mən uşaqlarma  necə düşkün bir anayam bilirsən. Mən onlarsız yaşaya bilmərəm . 

  - Oda sene vermek istemir. Nolacaq bele ? Sen Aranda o Turanda , uşaqları behane eliyib yene görüşeceksiz. Papagımızı yere soxub bizi qara palcıq eliyeceksen. 

  - Ee besdırın de ... Men onunla  barışmaq üçün görüşmemişem . Men uşaqlarımın yanında gözükölgelı qalmamaq üçün, balalarıma temiz oldugumu, onlar üçün heyatımı hecne saymagımı sübut etmek üçün getmişdim . Ve sübut eledim , aldım uşaqlarımı  da geldım . Men barışmaq istemirem . Boş kagızın elime alana qeder pişim pişim elemek mecburıyyetındeyem. Neyleyim? Men uşaqlarsız döze bilmerem . Ölerem, xeste düşerem . Başa düşürsüz , ölərəm. Siz ne bilirsiz men neler cekirem mennen xeberiniz var?

   -Senın cekdıklerini men de cekmişem zamanında . Hamısı kececek . Amma boşanmagına, hele uşaqlarını atasından alıb tek başına böyütmeyine it kimi peşman olacaqsan . Kaş ke men de vaxtında senı atana verseydim . İndi de bu şeyleri yaşamazdım. Ne qeder ki , uşaqların yanındadır  problemin eskik olmayacaq . İki uşaqla seni kim alacaq azz? Ömür boyu bogazımıza ipmi olasan? Yaşında kecır . Kim alacaq senı  bu yaşdan sonra? Bu vaxta qeder gün gormemisen barım indi ver küçüklerini özüne get heyatını yaşa ...

    Belke de ananın canı yanıb bu sözleri ona deyırdı. Leylanın beynının qan vaxdı bu sozleri eşitdikce qanı dururdu. Elinden bir şey gelmese de alıb uşaqlarını da bu evden getmek isteyırdı. İşi de yox idi . Pulsuz, işsiz hara gede bilerdi ki ? Nece ev tuta bilerdi ki? 

   Budur son iki gün qaldı artıq...Bu gun şenbe , sabah bazar... ohhh birinci gün ne gözel gün...

  Telefonu zeng etdi. Famil idi. Mehkeme qerarı ile iki gün uşaqlar onda olması lazım oldugunu deyıb uşaqları almağa geleceyini dedi.

  - Mehkeme bitmeyınce bunu ede bilmerem .

 - Leyla, problem cıxarma sabah Elşengilin toyudur. Uşaqları da qardaş uşaqlarımın toyuna aparacam . Uşaqları qohum eqrabadan soyuda bılmersen qanlarıdı, canlarıdır. Nece olacaq ki, menim uşaqlarımın emisi uşagının toyu olacaq orda iştirak etmesinler? 

   Elşen ve Ramal ölen qayını Rövşənin  oglanları idi. Uşaqlıqdan anası ere getmiş bu  iki yetime Leyla da baxmış, üstlərində cox zəhmətı olmuşdu hər yay tətilində 3 ay uşaqlar onun evində qalardı . Leyla bu iki uşagı cox severdi. Uşaqlar böyuyub erseye catandan sonra ana uşaqlarına sahib cıxdı . Anasının başqasına ərə getməsini uşaqları bağışlamırdı . Zaman keçdikcə analarına qarşı fikirləri dəyişmişdi . Analarının dəvətini qəbul etmiş və onun yanına yerləşmişdilər . Artıq evlənmə həddinə çatan oğlanlarına indiki baldızının qızılarını almağı təklif etmişdi . İki qardaş da bu təklifi qəbul etmiş, ananın məsləhəti ilə  həyatlarını qurmağa qərar vermişdilər . Budur iki qardaş iki baçının toyu olacaqdı .Leyla qərarsız qalmışdı 

 Əslində ozü də bu toyda iştirak etməyi çox istəyirdi . Lakin o toyda Familin və onun ailəsinin iştirak edəcəyini düşünüb vu fikirindən vaz keçdi. Can bir qaynayım qarışmış bu uşaqları da o toydan saxlaya bilməzdi . Odur ki ,bir söz demedi . 

  Ne ede biler ki - deyə düşündü . Hara getse de son mehkemedır , mehkeme qerar verib boşayacaq bu yüzde yüz kesin idi. Odur ki ,arxayın olub razılıq verdı.

   - Yaxşı ,uşaqları da apar toya , aramızda nə olubsa olub , bizim problemdir .mən uşaqlarımı öz məsələmizə qarışdırmaq istəmirəm. Bu danılmaz bir şeydir . Sən onların ataları , mən də analarıyam . Sənin qohum əqraban da onların da qohumlarıdır . Belə də olacaq . Mən heç vaxt istəmərəm ki ,  mənim uşaqlarım yetim kimi boynunu büksün , qohum əqrabadan ayrı qalsın . Qoy qaynasınlar , qarışsınlar . 

  - Hazırlaş sən də gel gedək toya ...

  -  Yox ,  mən getməyəcəm . Dedim axı , biz boşansaq da bizim boşanmağımız uşaqlara zərrə qədər təsir etməyəcək . Yekə uşaqlardır . Mən heç vaxt uşaqlara deyə bilmərəm atanlzla və ya qohumlarınızla görüşməyın ... nəysə . Sən uşaqları apar ,toyda iştirak etsinlər . Bur də bura gətirmə , sizdə qalsın , şənbə bazar onsuz da səndə qalmalıdır uşaqlar. 1 ci gün bır başa mehkemeye getırersen ...

   Belece razılaşıb sağollaşdılar. Famil dersden sonra uşaqları məktəbdən götürüb , aparacaqdı. Leylanın üreyinde bir sıxıntı var idi. Razılaşmagına peşiman olmuşdu. Ürəyinə dammışdı ki , Famiıl bu dəfə uşaqları ona qaytarmayacaqdı . Yerində dayana bilməyib məktəbə gəldi .  Lakin uşaqlar dərsdə deyildilər .  Müellimleri ikinci saatdan sonra uşaqları məktəbdə  gormediklerini söyledi. 

   Əli ayağı yerdən göydən üzüldü . Dizinə başına vurub şivən qopardı . Özü öz əliylə balalarini əlindən vermişdi . Leyla deli olmuşdu. Demek anlaşmanı Famil pozmuşdu. Gelib uşaqları mektebden qacırmışdı. 

   Leyla onun  telefonuna zeng etse de Famil əvvəl ona cavab vermedi, sonra ise telefonu bağladı. Telefonun bağlanması artıq "qerar senındır" demek idi. Başı alovlu özünü polis şöbesine yetırse de, ona izin müddeti bitmeyince bir hereket edə bilməyəcəyini dediler. Mecburen mehkeme gününü gözlemeye məcbur oldu .

   Hemişeki kimi bu dəfə də mehkemeye getmedi. Mehkemede vekili iştirak etdi. Vəkil xanım mehkemenin gedişatından  və həmin an orda neler baş verirse zəng edib  Leylaya xeber verirdi. Nedense bu defe vekil bu son mehkemede Leylanı boşanmaqdan vaz kecmeyin isteyırdi. İsteyırdı yox, israr edirdi. Vekil uşaqların qacırılmasını bilse de bu meselenı cox sakit qarşılayırdı. Leylanı sakıtleşdırmeye calışırdı.  Vəkilin niyə belə qərarsız olduğunu özlüründə belə təxmin edirdi . Yəqin Vaqif Vəkilnən görüşüb , ona təsir edir . O da başın çənçələ salmaq istəmir . Bundan  başqa heç nə ağlıma gəlmir . Yüz faiz belədir.  

    - Ahh nəhayyət - Leyla sevincək telefona baxdı . Vəkil xanım idi . 

  Vekil  xanım zeng edib mehkeme salonuna girdiyini ve artıq mehkemenın başladıgını dedi. Leyla ona uğurlar arzuladı . Vəkilin səsində bir təlaş və qərarsızlıq var idi . Bu son məhkəmədə LEylanı bir daha boşanmaqdan vaz keçməsini istədi . 

   - Əgər fikirin dəyişərsə zeng eləmə . Məhkəmə salonunda telefonlar bağlanmalıdır . Mən isə bağlamayacam . Sən  mesaj yazıb  xeber verərsən - dedi.

   Üreyi cox seksekede ve narahat idi. Bütün acıgını ailesinin üzerine tökürdü

  -  Nolsaydı bıriniz qabaga düşüb mehkemeye getseydız mennen. Bu qeder mehkemelerde meni ortada tək  qoyduz. Biriniz irəli durub mənnən getmədiz ...

   İki gündür ses soraqı olmayan Familden indi zeng geldi. Bir kelme ile ;

   -Mehkeme başladı ,  Leyla . Əgər uşaqlarını gormek isteyırsense, vekiline zəng elə . Fikirini dəyişdiyini de . Ona de hakimə sənin barışmaq istediyini söylesin . Bax Rövşenin goru haqqı ,eger bu mehkemede sen qazansan uşaqlarının üzünü bir de görmeyesen . Girib içeride 10 il yatıb cıxaram amma səni uşaqlara hesret qoyaram, üzünün cizgilerin de unudarlar. Özün de bilirsen ki ederem ve buna gücüm de catır adamım da var - deyıb telefonu bağladı. 

  Düşünecek zamanı yox idi. Mehkeme başlamışdı. Telefonuna mesaj geldi. 

   " Leyla xanım, ne düşünürsüz?mehkeme fasıleye cıxdı "

   Hemen cavab yazdı. "Barışıram ama bır şertle . Erizeni geri götürmeyin iş acıq qalsın" . 

 Artıq Famil istediyını etmişdi. Məhkəmə işi bağlanmışdı . Boşanmamışdılar. Məhkəmədən iki gün kecməsinə baxmayaraq ne Familden,ne de uşaqlardan xeber yox idi. Kafelerin birinde gündelik işde işleyırdı. Hec kim harda işlemeyini bilmirdi. 

  Familə nə qədər zəng etsə də Famil telefona cavab vernirdi . İşə yeni gurdiyi üçün işdən qalıb polisə də gedə bilmirdi . Nəhayyət bir gün işdən çıxıb polis bölməsinə gəldi . Vəxiyyəti danışıb kömək istədi . Lakin onu bu məsələ ücün  rəisin yanına yolladılar . Rəis isə  iş saatları orda olurmuş . Güclə ağır şərtlərdə bir qabyuyan işi tapıb , işə girib . İndi bu işdəm qalarsa yenə onu işdən çıxaracaqdılar ...

  Bu munvanla iki ay da kecdi . İki ay idi balalarının üzunu göŕə bilmirdi .cox stres kecirdirdi . Özünə qapanmışdı. İşdə belə hec kimlə danışmırdı . Belə stres də qulağına çox təsir edirdi , karlaşması daha sürətlə davam edirdi . Qulağının eşitməməsi də işdə ona problemlər yaradırdı . Həm ailə , həm işdəki problemlər qızı spzün əsil mənasında yıxıb sürüyürdü . Həyatında heç bir məna görmürdü . Özünü öldürmək dərəcəsinə gəlmişdi . 

    Bir gun işden cıxanda Familin kafede oturub müdürle danışdıgını gördü. Esebinden eli ayagı tıtreyırdı. Hardan tapdı buranı? Özünü əle alıb , müdirə yaxınlaşdı . Familə baxmadan,günlüyünü alıb kafedən cıxdı. Dayanacaqda Famil ona catıb ,hecne olmamış kimi onunla görüşdü. 

 -Uşaqlar hanı? - Leyla tapanca kimi açıldı:

 -Sen ne şerefsiz ne alcaq insanmışsan. Men seni niye tanımamışam axı? Barışdım, ərizəni geri çəkdim ,bes hanı uşaqlar, daha ne isteyırsen?

  -Ananın evinnen cıxmagını !

  -Delisen? Hara cıxacam ?

  -Kiraye . 

  -Tek başına ne qelet edecem men kirada.Ver uşaqlarımı özüme. Ayrılıb cıxacam . Onsuz da uşaqlarla mən o evdə oturan deyiləm . Elə bunun ücün də üzümə hər söz götürüb  o kafedə işləyirəm . Pulum olsun, anamgildən ayrila bilim , balalarımı başıma yığa bilim. İstediyin zaman gelib göre bilersen uşaqlarını, amma menimlə hec bır işin olmayacaq. Ömrun boyu Leyla deyende dodagın yeddi yerden parcalanacaq. Leylaynan bır dam altında yaşasan da hesretın cekeceksen. 

  -Özün bilirsen ki, men deyırem edirem. Eyer ayrılıb cıxmasan o evden . Uşaqları getırmeyecem !Menim uşaqlarım o evde neler görduler ,neler yaşadılar hamısın bırce bırce danışıblar. Tekrar o uşaqları oraya soxa bılmerem !

 -İşe teze girmişem. Menim zamanım olmur ,evi hardan tapım men bu gece vaxtı indi ?

  -Gedek men tapacam.

  Çaresiz Familin yanına düşüb ev axtarmaga başladılar. Cox baha qıymete bir dam tapıb razılaşdılar. Ev sahibi beh isteyende Famil:

  -Menim üstümde xırda yoxdur . Sen ver gedek eşyaları yıgaq getırek mendeki pulu maşına verecem. Belece Famılın  ilk barışma gunundeki "atanşiklik " tecrübesi de baş tutdu. 

   Üc ay idi ki, Leyla Familnen eyni evde yaşayırdı hele de uşaqları gelmemişdi. Anasının evine de dönmeye üzü yox idi. Evden böyük bir davayla ayrılmışdı. 

  -Men uşaqlarım üçün gedirem, ana . Her şeye qatlanacam ,dözecem, taleyimle barışacam, ne hava calsa oynayacam .Yeter ki, balalarımın yanında olum. 

    Üç ay bir yerde yaşasalar da , yeyib içseler de Familin barmgı bele ona toxuna bilmirdi . Ele bu sebebden dehələ Keylanin nə edəcəyini bilməyən Famil ona güvənmir , uşaqları getırmırdı. İndi de onunla beraber olmagıni Leyladan  istəyərək , uşaqları elinde alet edirdi. Ne qazanırdıysa getırıb Famile verirdi . Nə hava  çalirdısa Leyla ona oynayırdı . Təki uşaqlarını gedib getırsın, təki bundan sonra balalarıyla hüzur  içində yaşasın . Ne qeder yalvarıb ,aglayıb -sızlasa da Famil onu ne uşaqlarıyla danışdırmır ne de görüşdürmürdü. Leyla ona yaxınlıq vermedıkce, o daha da manyaklaşır, qıza olmazın işgencelerni verirdı. Qollarına siqaretle dağ basır, gece yarısı Leylanı döyerek , döşəmənin üstündə saçlarından tutub sürüyür , ona sahib olmaga calışırdı. Əynində salamt paltarı qalmamışdı , leylani özünə təslim etmək ücün dəfələrlə əynindən paltarların çırıb çıxarmışdı . Lakin ,ne olursa olsun Leylanı özünə təslim edə bilmirdı . 

  -Yoxsa o türk sene kişilik edib, meni beyenmirsen, hə? Yoxsa sevgilin var. Derdin nedir? Ömür boyu belemı yaşayacaqsan?

  -He sene demişdim ,bir damın altında yaşasaq da ölene qeder sene dağ cekecem. Getır uşaqlarımı. Ver özümə . Men uşaqlarım üçün barışdım seninlə, senin keyfın üçün yox, get kimnen oturub durusan dur. İstiyirsen sene birin tapım onu saxlamaga sene pul da vererem, maaşımın yarısın. Teki menden el cek.sən məni maraqlandırmırsan , sən mənimcün bir ölüsən . Burax yaxami ,qoy uşaqlarımı saxlayıb böyüdüm. 

   -Öleceksen elə , sen öl senden arxayın olmasam uşaqları sənə göstermeyecem.

   Famil kesin qerar vermişdi. Leylaya sahıb olmayınca uşaqları getırmeyecekdi. Bütün bu danışdıqları diyaloqları telefonuna yazmışdı. Polis şöbesine qollarındakı yanıqlarla ,ses yazmalarıyla şikayyet etse de nedense polis de ona inanmir bütün bunları esassız sayırdı. Famili şöbeye cağırıb ifadesin alıb buraxırdılar. Artıq şöbeye getmekden, polis cagırmaqdan da bezmişdi. Barışdıgı günden de "barış" deye onun üstüne gelen dayıları da hec onu soruşmurdular kı, barışmagın nece kecır ,başına neler geldı. Öldünmü , qaldınmı . Yenə köhnə hamam köhnə tas idi . Leylayla maraqlanan yox idi . Leyla hamıdan, her şeyden , heyatdan bele küsmüşdü. Yaşamının mənası yox idi . O, Famil üçün işleyırdı . Ona yemek, siqaret alırdı. Kirasını verirdi , qalan pulu da Famıl bır behaneyle elinden alırdı... İşe de getmek istemirdi. Ama işe getmek evden cıxıb qaçmaq üçün behaneydi. Hec olmasa 12  13  saat Familin üzünü görmürdü , söyüşlerin eşitmirdi. Pul qazanmaq üçün işlemirdi. Bilirdi ki, o puldan ozune bır ayaqqabı belə almır, uşaqları yemir. Neyıne lazımdır axı o pul? Pul Famile lazım idi. Leyla şikayyet edende Famil hardansa pul tapıb canın qurtarar , sonra Leylanın puluyla borclarını öderdi. Her şeyin deyeri gözünden düşdüyü kimi pulun da deyeri getmişdi, heyatından bezmişdi. 

   İşden gelib özünü hamama atdı . Cox yorgun idi. Duşu açıb altına girdi . İsti su canına deydıkce sanki bütün yorgunlugunu qara libas kimi üstünden cıxarıb atırdı. Bır xeylaq yere çöküb suyun altunda hereketsız qaldı. Ülgücü əlinə göturub,qollarının yanıqlarına baxdı Üreyinin başı sızıldadı. Gözlerinden yaş leysan yagışı kimi süzüb duşdan axan suya qarışdı. 

   -Axı bu yanıqlar, bu cekdıklerım sızın üçündür. Hardasız menım balalarım? Men neyleyim ? Başıma necə care qılım? Nolar kömek edin mene . Nolar ay allah birce defe seslerin eşideydim. Döze bilmirem daha bezmışem heyatımdan . Kaş mene bir yol gösteren olaydı. Kaş anam olaydı. Menı tesellı edeydı. Kaş atam olaydı, arxamda duraydı. Kaş qolu zorlu qardaşlarım olaydı . Buna bir ders vereydı... Menim niye bır yıyem sahıbım yoxdur, ay Allah ? Axı men niye yaxınlarıma artıq yük oldum ? Menim günahım nedir ? Meni niye yaratdın Allah? Meni neyle sınaga cekirsen? Heyatda her sınagı gördum ,atadan, anadan, qardaşdan, dayılardan, qohumlardan, refıqelerden yeterince ders aldım . Ümüdümü itirdim. Nolar Allah meni balalarımla imtahan etme ! Nolar yalvarıram Allah , səsimi eşit , bir kərə eşit nolar , sən də mənə dönük çıxırsan , sən də məni eşitmirsən ? Daha dözə bilmirəm, mən balalarımdan ayrı yaşaya bilmirəm , bunu bu dünyada kiməsə başa sala bilmədim . Bəs sən niyə qulaqlarını yummusan ? Sən niyə gözlərini kor etmisən ? Niyə bu haqsızlığı görmürsən ? - Leyla üsyan edirdi daha , Allahın özündən Allahı şıkayyət edirdi ; 

   - Ayrı qaldıgımız günlerde allah bilir,  neler deyıb uşaqları doldurublar , ene qarşı. İndi uşaq da  menden nıfret edir. Döze bilmerem men buna . Balalarım da mene dönük çıxsa nolacaq bəs ? - ülgücü qoluna yaxınlaşdırdı, damarlarını  kesmek isdedi. Hele gözü yolda qulagı sesde idi. Yene üreyınde bir ümüd közerdi. 

   - Onsuz da heyatının mənası  yoxdur. Onsuz da oglun, heyatdan zevq almadan boynuna düşüb ,qızın zorlanaraq bətninə gəlib gelib ,bu defede sen hislerini duygularını zorla . Bunu da sen bır ana olaraq uşaqların üçün et. Ona bır şans da  ver . Belke bu defekı uzun kusuşme və  mehkemeler ona bır ders olub . Belke indən sonra düzelecek ? Teki balalarını getırsın . Eyer özünü öldursen uşaqlarına özlerine serf etdiyi kimi melumat verecekler. Uşaqların ölüne de lenet oxuyacaq-duşunerek ayaga qalxıb suyu bağladı. Xalatını geyib islaq saçlarını mehrebayla topladı. Bu üç ayda ilk defe idi ki, Familin yanına bu cur geyimde kecirdi. Famil demir caryayının üstünde uzanıb televizora baxırdı. Leyla kecıb düz onun önunde dayandı. Qətvəni  saçlarından açıb saçlarını çiyinlerine dagıtdı. Xalatın qabağın acıb

  -  Yalnız bir defe ... uşaqlarım üçün...- udqundu - getırmesen seni de özümü de öldürecem ...  gülme ... bilirsen ki, deyirəm və  ederem də ... -deyıb Famılın ne deyeceyını gözlemeden onun köyneyının düymelerini açdı...

  SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNİ

 35 BÖLÜM

    Taleyile barişıb , qismetine boyun eymişdi Leyla . Balalarına qovuşmaq üçün Famile teslim olsa da, hele de Famil Leylanın  arzusunu gözündə qoymuşdu . Uşaqlarıla leylanı görüşdürməmişdi .  Her gün istemeyerekden gözyaşlarıyla ərinin  yatagına giren Leyla Familin cinsi isteklerini məcburən qarşılayırdı . Belə həyata məhkum olan qadın hər əlaqədə  özüne bir o qeder de nifret edirdi.  Artıq qürurdan , mənlikdən söhbət gedə bilməzdi . Leylanın gözündə özü dünyada hamıdan alcaq bir qadın idi . Dərin piskoloji travma yaşayırdı . Özü özünə murdar bir şey kimi baxırdı. Güzgüye bele baxmaq , o güzgüdeki Leylanı görmek istemirdi.dəfələrlə özünü oldürnək istəmişdi , lakin ölümdən də çəkinmişdi , ölümün qarşısında da acız idi . Ölümdən qorxmurdu , uşaqlarının bu olanlardan sonra onun ölümünü haqsız qarşılaşmasından qorxurdu . Adı çıxmışdı , Leylaya qaralar yaxılmışdı , uşaqlarına anaları haqqında pis fikirlər səsləndirilmişdi . İndi Leyla özünü öldürsə uşaqları anaları haqqında  deyilmiş bu ittihamları əsasli sanacaqdı . İntihar fikirindən daşınan Leyla bir ümüdlə yaşayırdı. Balalarına qovuşmaq ümüdiyle . 

   Evdən elə diksinmişdi ki , işden eve də  gelmek istemirdi. Çünkü evde onu neler gözleyirdi yaxşı bilirdi. Evde üreyini açan bir şey yox idi. Eve kimin üçün gedecekdi , ne üçün gedecekdi? Famil üçünmü, ona xidmet üçünmü ? Onun isteklerine emel etmek üçünmü ? Nazıyla oynamaq üçünmü ? Aldanmışdı. Ama başqa bir yolu da yox idi. Ailesi ondan üz döndermişdi. Harda qaldıqlarından , Leylanın veziyyetinden bele xebersiz idiler.  Bəs bu veziyyet ne qeder, nə zamana qədər sürecekdi.

   Ürəyindəki ümüd heç vaxt sönmürdü . Bilirdi ki ,gec tez balalarına qovuşacaq. Gecə evində də , gündüz işdə də balalrının xəyalıyla yaşayırdı . 

   Famili yola getirmek üçün onun her caldıgı havaya oynamalı idi. Nehayyet d aylıq süründürmecilikden sonra Leyla balalarına qovuşdu. 

   İşdə də problemləri var idi . Sağlığı yerində deyildi . Həm stres və həyəcandan ürək getməsinə düşmüşdü , həm də zədə almış qulağının eşıtməsi günü gündən ağırlaşırdı. Qulağının belə sürətlə batmasının səbədi də stresdən qaynaqlanırdı . Həkim ona heç nəyə fikir verməməyi , stres və həyəcandan uzaq qalmağı tapşırmışdı . Bu mümkün idimi , Leyla rəsmən depresiya keçirirdi. Nəfəs alan ölü kimi idi . 

   İşdə hec kimlə danışmır , ünsiyyət belə qurmurdu . İnsan olan çəmiyyətdən qaçırdı . Əlində əlac olsaydı özünü qaranlıq bir otağa kilidlər , heç kimi görməzdi , heç kimlə danışmazdı . İnsanlardan nifrət edirdi. Onun bu ruh halı işdə də öz təsirini göstərirdi . Bir işdə ən çox işləyəndə 18 - 20 gün işləyirdi . Çıxardırdılar . 

   İşın , pul qazanmağın onun üçün heç bir mənası yox idi . Evdən qaçmaq üçün çıxırdı . Çevrədə yaxınlıqda saymadığı , getmədiyi iş yeri qalmamışdı . Famıl onu gecələr işləməyinə izin vermirdi.Lakin  gündüzlər işləyən Leylanı axşamlar ayaqları evinə güçlə sürüyürdü . İş axtarmaq Leyla üçün böyük derd olmuşdu. Daha işləməyə də yer tapa bilmirdi . Artıq gündəlik işlərə gedirdi . Hem kira, hem uşaqların yeyib içməkləri ,gündəlik  xerclikleri,  komunal xercler ,evin sosial problemleri hamısı Leylaya aid idi. Famil ortada yeyıb qıraqda gezenlerden idi. Uzun axtarışdan sonra əvvəl işlədiyi şirkətdəki iş yoldaşından bir zəng aldı . 

   - Leyla ,  necəsən , nə var nə yox , işləyirsən ?

   - Yox bacı iş axtarmaq məni yorub . Doğru dürüst iş tapa bilmirəm . Elə hər iş yerində beş - üç gün başımı girələyirəm . 

   - Gör nə deyirəm. Bizim yanımızdaki yeməkxanaya işçı axtarırlar .Tez get ora .

  - Ay bacı ora bilirsən türklərin şirkətidir . Bu şirkətdə işləmək üçün gərək adamın ola . 

   - Bizim adamdır narahat olma . Get ora Xəlil ustanı tap orda . Balacaboy cılız kişidir . De ki, məni Güləndam göndərib .

   -Güləndam kimdi ? 

   - Mənim bacımdır da , Xəlil ustayla sevgilidir . Xəlil usta işçı tapması üçün ondan xahiş edib . Sən get Gülü səni ona tapşırar , heç narahat olma ... amma səni Güləndam göndərdiyini heç kim bilməsin aa . Heç ordaki qızlar da . Özünü elə apar güya təsadüfən gəlib iş axtarırsan , heç.kimi tanımırsan . 

   - Narahat olma baçı amllah ürəyinə könlünə görə versin . Allah balalının başından töksün ...

   - Tez ol aa , tez get ... amma yayda səndən bir balon şəftəli mürəbbəsi istəyirəm haa ona görə ...

   - Gurbandır sənə ,bütün mürəbbələr 

   Heç vaxt itirmədən əynini dəyişib yola çıxdı . Gülarənin dediyi yerə getdı .

   Xəlil usta , balacaboy , qaraqabaq bir kişi idi . Salam kəlamdan sonra Leyla tanışlıq verdi . Xəlil usta özünü elə aparırdı ki , sankı heç Güləndamı tanımırdı . 

   Artıq işə düzəlmişdi . Güləndam və Gülarə onu ustaya tapşırmışdılar . 

   - Bizim adamdır . İşə çox ehtiyyacı var , qulağında biraz problrmı var , ona görə iş tapıb işləyə bilmir , yola verin qoyun işləsin . 

    Çox keçmədi , Leyla burda da öz bacarığı və məsuliyyəti ilə öz dəsti xəttini vurdu . O biri iş yerindəki təcrübəsinə əsaslanaraq bütün depolar , və işçılərin nəzarəti ona tapşırıldı ...

   Bura bir türk firması idi . Bütün məsul işçılər xaricilər idi . Bu qədər yabançılarla eyni məsuliyyətli bir işdə işləmək bir qadın üçün doğurdan da cəsarət tələb edən iş idi . Canının dərdindən evdə və qohum əqrabada özünü qabyuyan kimi demişdi . Ərinin ağzına bələd idi . Yenə arvadının məsul vəzifəyə çəkilməsindən ürəyinə qara fikirlər gəlirdi . İş o yerə qalmışdı ki iş yerinin qapıçılarına da tapşırmışdı ki əri gələndə ona xəbər versinlər . Əri gələndə tez önünə önlük taxıb suyan başına keçər kirli qabları yuyardıki əri gəlib onu iş başında görsün . 

    Hisse reisi turk idi. Şirkətə gələn malları o tehvil alıb , tehvil verirdi. Bezen hesabatda qidaları vaxtı kecmiş kimi gösterib atılacaq malları Leylaya verər , Leyla da onu işçiler arasında bölürdü. Ele olurdu ki , 5 qadın işci arasında evə hefteye yeddi səkkiz kilo toyuq , yağ, duyu, rütubet cekmiş şeker , bir terefi ezilmiş , cürümüş meyve evlerine aparırdılar.  Zibilə bir dənə qida atılmırdı . Seçılib yaxşıları götürülür və ehtiyyacı olanlar evə aparırdı .  

   Təbii ki , Leylanın da bu işdə gəliri var idi . Normalda işçılərə  hər gün 3  çörək , 1 kilo qatıq və dəzgahda qalan yeməklərdən verilərdi . Evdə demək olar ki yemək bişirilmirdı . Bəlkə neçə olardısa özü evdə qalan günü yemək bişirər ya da Familin ,,qonağı,, olanda kabab çəkərdi . 

   İşdən gələn əlavə ərzağın da çarəsinə Famıl baxırdı. Yediyini , paypüşk etdiyini edər , qalanını qonum qonşuya satar pulunu cıbınə qoyardı . Famil bir yerdə işləmirdı . Lakin Leylanın əlavə qazancından gündəlik xərcliyini çıxardardı . Leylanın maaşı ancaq kiraye ,uşaqların gündelik xecliyine, əyin başlarına gedirdi . İmkanı ne qeder yaxşı olsa da 5 manat geri yana qoya bilmirdi. Leyla ilirdi ki bu iş taşeron firma oldugu üçün müveqqeti bir işdir , bir gün bu firma fəaliyyətini dayandirsa yenə işsiz qalacaqdı . Bir daha bele iş cetin ele düşerdi. Odur ki, bu işi deyerlendirnek lazım idi . Axı nece ? O Familden pul gizleye bilerdimi ? Familin istekleri bitib tükenmek bilmirdi. İçmeyini azaltsa da kafelerden eve yığışmırdi.  Ona qan udduran Familin ailesi, onları saya salmayan qohumları evlərinə ayaq açmişdilar. Famil onları qarşılayır , neçə ,, lazımdırsa'' yola salırdı . Evde oturub evin arvadlığını edirdi. Leylanın işden getırdıyı ərzaqlarla xətri çəkdiyi yaxınlarına  özü pay püşk edir ,ve ya satırdı. Leyla onun hec bir işine qarışmırdı . Cəhənnəm olsun . Təki başım dınc olsun deyirdi .  Nə ürək göbəyini yeyə yeyə evə daşıdığı ərzağın , nə də maaşının Leylanın gözünde hec bir  dəyəri  yox idi . Elə sinmişdi ki , sadecə hüzur istəyirdi . Davasız -şavasız  rahat yatıb, seher işine getmək istəyirdi . Teki Famil onu balalarından ayırmasın. Nə qədər rahatlığa can atsa da onu da derk edirdi ki, bu heyat bele surmez. Geci tezi var. Yenə özünü təsəlli edirdi. Qoy balaların bıraz daha böyütsün , qoy heyatı özleri derk etsin, kimin haqlı,kimin haqsız oldugunu özləri görsün  . O zaman Leyla üsyana başlayacaq , o zaman Leyla balalarını qoltuğunun altına yığa bıləcəkdir .  Çətin də olsa hele ki, sebr edirdi.

   Bankda hesab açıb her ay "loteriya oynamaq " adıyla pulunun bir qısmini oraya qoyurdu. Guya 10 oyundan sonra loteriyasını goturecekdı. FAmil də cox sebirsizlikle bu vaxtı gözleyırdi. Leylani dilə tutmuşdu ki , loteriyanı götürüb FAmilə verəcək , o da əlində maya edib , güclü bir işə qoşulacaqdı . Leyla artıq evvelki saf Leyla deyildi. Nə edeceyini özü yaxşı bilirdi.  Bir vaxtlar ondan bundan ağıl alan Leyla , indi özü ona buna ağıl verurdi . Əzab əziyyətlə qazandığı pulunu Familə yedirdərmi heç .  İlk dəfə deyildi . Dəfələrlə famil işləmək adıyla pul para tapmış , lakin iki aydan sonra gəlib evdə oturmuşdu . Borc sahiblərindən gizlənən Familin borclarını Leyla işləyib bağlamışdı . İndi Famil bu pulun Leylanın - öz pullarının olduğunu bilərsə rahatliqla yeyib üstünə su içməzmi ? 

    Ne olur olsun Leyla bu pulu ona vermeyecekdi. Pulunu Famildən qurtarmaq üçün planlar cızırdı . Həm də bu pul Familden qurtulmaq üçün onun son şansı idi . 

   Başına gelen bu qədər müsibətlərdən sonra kiminse qoltugunun altına girmemek üçün  Leyla bu pulu deyerlendirmeliydi. Axı nece. Loteriya adıyla topladığı vədəyə az qalırdı. Bu pul ortaya cıxmalıydı. O pul ortaya cıxsaydı heç bir iş göre bilmeyecekdi. Ortalıqda dağılıb gedecekdı. Odur ki tedbirini gormeye başladı . Leyla "Loteriyanı" guya loteriyanı götürüb bir iş yoldaşına borc verib, o da gedib Türkiye'ye işlemeye. Və borcunu qaytara bilməyib. Oyun pozulub.  Yeniden oyun davam edecek deye oyun bitmeden ikinci oyuna qerar verilib .  Leyla həmin adamın türkiyədən onun ''borcunu ,,qaytaracağını ümüdlə gözləyir . Yenidən püşk atmayla ''oyuna,, qoşulan Leyla Famili sakitləşdirərək demişdi ki ; 

  Elə belə yaxşı oldu . Qoy Afiq Türkiyədən pulu yollayana qədər mənim bu loteriyam da gəlıb çatar , bunpulu da götürüb  bir iş görərik . Şükür ac deyilik azacıq deyilik . Yeməyə çörəyimiz , yatmağa yorğan döşəyimiz var . Səbirli ol . 

    Uşaqlarının üzünü göre bilmirdi. Bütün nəzarətini balalarının üstündən kəsmişdi . Buna məcbur idi. Çünki sabah onları  yatılı qoyub işə gedir , axşam yatandan sonra evə gəlirdi . Nə dərsləriylə, nə kimnən oturub durmaqlarıyla maraqlana bilmirdi . İşdə də telefonla danışmaq qadağan olduğu üçün balalarıyla əlaqələri tamamən kəsilmişdi . Arada imkan edən kimi ayaqyoluna getmək bəhanəsiylə işdən ayrılır , uşaqlarıyla , onların müəllimləri ilə danışıb xəbər tuturdu . Uşaqlarını allaha əmanət edib Familə tapşırmışdı . 

   - Famıl , qurban olum ,uşaqların pıs vaxtıdir , çevrəsinə, oturub durduğu uşaqlara fikir ver , beyinləri qandir , yoldan çıxararlar . 

   Kimə deyirsən... Familin cibinə xərclik lazım idi , sərbəstlik lazım idi . Əlinə düşən beş manatı cibinə qoyub , dostlarının yanında pul sayirdı . Qoy desinlər - əə , halaldır , kişi pul xərcləyən kişidir . Daha bu pullar ona hardan gəlir , necə gəlir heç kimin vecinə deyildi .

   Həyatı axarıyla davam edirdi .adı ərli , amma ərsiz idi , evinin sahibi var idi , könlünün sahibinə çoxdan rəhmət demişdi . Anaydı , analıq edə bilmirdi , bir ailə qadınıydi , ər çörəyi görmürdü . Tək deyildi , ətrafi adamla dolu idi , amma özünü tənha sayırdı .kimsəsiz sayırdı . Özünü həyat adlı bir canavarın ağzında dudilmiş , parcalanmış görürdü ... 

   Famil qurana and içdiyindən daha Leylanı döymürdü ,amma söyüşləri , qısqançlığı Leylanın yeddi yerindən keçırdı . Əvvəlki kimi evə sərxoş gəlməsə də, yenə də həftədə,on gündən bir, ''can dərmanının,, dadına baxırdı . 

    Necə vaxt idi ki , Famil yaxınlıqdaki kafeyə dadanmışdı . Famili harda itirsən həmin kafedə tapardın . Uşaqlar başına qalmışdı , hara gedirdi , hardan gəlirdı Familin xəbəri olmazdı . Deyəndə də Leylanın ağzından vururdu . Hara gedir ki getdiyi yer  məktəb , gəldiyi yer evdir , pis fikirlərinlə yatanı da oyatma ...

   İşden getırdıyı dolu zenbillerle aftobusdan düşüb köməyə gəlməsi üçün  Familə zəng edərdı . Gözləyirdı ya cavab verməzdi ,ya da gəlməzdi . Məcbur olub mallarını da götürüb evinə gəlirdi . Yenə belə günlərdən biri idi . Zəng edib Famili gözlədi . Famil telefona cavab vermirdi . 

   Eşşək yerinə qoyulmağına esəbləşırdı , zənbillərini götürüb ürəyində deyinə deyinə , arada gözünün yaşını çiyninə silə silə yola düzəldi . Yolunu qısa etmək üçün hər zaman məktəbin həyətindən istıfadə edirdi . Yolu kecib məktəbin aralığına gəldi , həmin kafe də ordaydi . Tül pərdəli böyük şüşəli kafedə dumandan göz gözü görmürdü . Zənbillərini yerə qoyub pəncərədən içəru baxaraq Famıli axtardı . Yox idi . 

   - Yəqın yenə içib , ölüb .zəhər içsin onu  Elə yatsın heç oyandığı olmasın - deyib dikələndə gözü digər pəncərə tətəfdə  böyük sütunun yanındakı masada oturmuş Familə sataşdı . Zənbillərini götürüb o biri pəncərəyə kecdi . İçəri baxdı , onunla eyni masada oturmuş , çox açıq saçıq geyinmiş sarışın bir qadınla deyib, gülüb zarafatlaşırdı.Dünya vecinə deyildi. Əksine sevinirdi ki, belkebu yolnan Famil ondan el ceke. Canından bezən qadın işdə iş yoldaşlarına da demişdi ki, birin tapın ilşdirin buna.

  - Az, neynırler cibi boş kişini. Camaat pullu kişi axtarır özün sırımaga. Sen de kişini sırımaga yer axtarırsan deyəsən  -deyib gülürdüler

  -Az vallah gündelik yeyıb içmeyin de vererem teki onu menden alsın aparsın...

     Leylaya yer eliyen ərinin qadınlarla olduğu yox , onun pullarını qadınlara xerclemeyi idi. Hambal kimi yüklenib gelirdi. Leyla bu getirdiklerinin heç üzünü görmürdü . Kim yedi , harda xəcləndi bilmirdi . Famil satıb pulunu cibinə qoyurdu. Hec olmaya insaf edə , dayanacağa gədər gəlib zənbilləri eve daşımaga yardım edeydi...

   Pəncərəni döyüb heç nə olmamış kimi Famili çağırdı . Əşyaları götürüb getmək istəyəndə Famil kafedən çıxdı . 

   - Agirdir gəl kömək elə , meni evə qoy gəl .

  Leylanın bu hadısəni belə sakit qarşılaması Famılə yer eləmişdi .Leylanın sağına soluna keçıb Leylaya dıl tökürv, o qadının guya dayısı oğlunun gəzdirdiyi gızdır 

   - İnan Famil Allaha and olsun bu mənim üçün maraqlı deyil , kimdirsə kimdir , elə yorğunam ki lap sənin gəzdirdiyin də olsa , başımı atıb yatacam , keyfində ol! Bu saat yatmaqdan başqa heç nə düşünmürəm.

   Səhər işdən gələndə həmin qadın və dayısı oğlu evlərində idi . Mənim səhv başa düşməməyim üçün Aqili və o qadıni gətirmişdi üzləşdirməyə . Qadının üzündə böyük bir təlaş var idi . Bəlkə də alıcı quş kimi onun üstünə şığıyacağımı gözləyirdı . Mən isə zənbilləri boşalda boşalda , 

   - Nərmin , yemək yemisiz qızım ? Yeməsinizsə , yemək gətirmişəm , isidin yeyin , yorğunam , işığı tez söndürün mən yatıram- deyib Aqili belə saymadanyatağıma girdim . İnadına qalxıb getmirdilər ... bur otaqlı kira evində siqareti bir birinə calamışdılar , deyib gülməyi eşıtdikçə başımdan duman qalxsa da özümü sakit aparıb arada yorğanı başımdan ataraq 

   - Aqil səni and verirəm Allaha , dur nişanlını da götür get evinizə . Ya da kafeyə , mən sizin kimi boş bekar deyiləm iş adamıyam yatıram . Aqil gil getmək istəsələr də Famil onlara mane olur , hələ əlindəki daminini masaya möhkəm çırparaq ; 

   - Ə, oyna görüm ... deyə qışqırirdi . Leyla da hiss edirdi ki , bu gün də olmasa sabah tufan qopacaqdı . Qopdu da , döymək olmadı amma olmazın sözü ona deyildi , uşaqlarının yanında adı ,,tras''oldu , ,,fahişə,, oldu .

   - Düz deyirsən elə o yam, səninlə barışdığım gün bu adı üstümə götürdüm , şəxsiyyətimi , qürurumu qırdım , mənliyimi özüm alcaltdım , balalarım üçün . Mən buyam , məni belə qəbul edirsən elə etmirsan bax o qapı , çıxanda qapını yaxşı ört ...

   Yenə qara şübhələr Familin için gəmirirdi . Leylanın belə dəyişməsi , onu qısqanmaması ona yer edirdi . Yenə köhnə pakan içi sökülüb tökülürdü . 

   - Hələ də unuda bilmirsən ? Yoxsa gəlib , səni razı salıb məni bəyənmirsən ? Bəlkə başqasın tapmısan mənim xəbərim yoxdur ?

  - Necə başa düşürsən düş , mənim hesab verəcəyim bir Allah var , başqa heç kimi tanımıram ...

   -Sənin Allahını ...

    Söyüşün biri bir qəpıyə olurdu , Allah , peyğənbər , Leyla söyüləndən sonra qapını çırpıb gedirdi ...

   Nehayyet gözlenilen " loteriya" vaxtı gelib catırdı. Leyla Familnen bir iş göre bilmeyeceyini yaxşı bilirdi . Odur kı, yavaş yavaş anası gile ayaq açmaga başladı. El altdan torpaq sahesı soraq edirdi. Nehayyet münasib bir yer tapdı. Butun sened ,kagız işlerini görüb bankdan pulun bir qısmini götürüb atasına verdi. Guya bu torpagı atası ona alacaqdı. Torpaq alınan günü atası Famili cagırıb onlara torpaq alacagını dedi. Tebi ki, Famil buna inanmadı . Amma mecburen razılaşdı. Torpaq sahesın aldılar. Deye güle eve gelib yediler icdiler ve esil konsert bundan sonra başladı. 

   - Q... yi de bele edirsen? Menden xebersiz pul yıgırsan özbaşınasan ? Neynirem o torpagı bu gun sabah hökümet ev verecek qaçqınlara . Görecekler , adına torpaq , ev var vermeyecekler. 

  -verməzsə verməsin . Nə gün gördüm mən orda , indən sonra da nəsə görəm ,  gedib orda barmaq sümürəcəm ?

   - Az bu qudurub sən öl ! Satacaqsan bu torpağı 

   - Bir onu görməyəsən !

   - İndi gör nətər satdırıram !!!

   - Ölsen de bu evi tikecem,Famıl. Qoy tekı hökümet o evi versın . O da senin olsun ...

    Uzun cek cevırden sonra bankadakı qalan emanetını göturdu.  Bankda 700 manat pulu qalmışdı . Bu pulla ev tikmək olmazdı . Anası gildə gizlətdiyi qızıllarını da gətirib  lombarda qoydu . Dəyərindən çox aşağı pul götürüb,evin bir qisim  materialıarının aldı. Torpağını girov qoyaraq bankdan kredit cekərək evinin bir otagını tıkmeye başladı... Ne olur olsun kirayeden qurtulmaq isteyırdı.

   Yusifin qayınıyla danışıb evin tikintisini ona tapşırdı . Söz verdi ki pulunu qəpiyə pəpik verəcəkdir . Guya yeni loteriyaya qoşulmuşdu . Əlinə düşən pulu qəpiyəcən banka qoyub tədarükünü görürdü. 

   Bu arada işlediyi iş yerinin müqavilesi bıtmişdı. Cox gelirli ve xeyirli iş yerinin bağlanacağını deyirdilər.  Qara sançı qarnına dolmuşdu . Evdə tikinti gedir , lombard , bank borcları xirtdəkdən idi , həyət bacası girovdadır . İşdən çıxarılsa necə olacaqdı . Aahh keşke evinin üstünü vura vilsəydi . Döşəməsi çəkilməsə də olar , başlarına yağış yağmasın , pəncərəyə müşənbə çəkər ,  yerə keçmiş evlər kimi şirə çəkər , dıvarlara karton vurar , yetər ki bu kiradan çanı qurtarsın ...

    Bütün varlığıyla bu acımasız həyat dənizində çırpınır , onu udmağa çalışan dalğalarla mübarızə aparırdı . işdən sonra bir - iki saat vaxt ayırıb yenə  Bakının kücelerine düşmüşdü. İş axtarırdı. 

   Sıxıntıları başlamışdı. Uşaqlar böyudukce problemleri de artmışdı. Oxumagı, hazırlıgı... Mekteb birincisi olan oglu ailenin cetin veziyyetine destek olmaq üçün gizlince işleyirdi. Tebii ki ,işleyen uşaq derslerinden geri qalacaq . Pul qazanmaq üçün demək olar ki , mektebe de getmirdi.Leyla evde olmadığı , uşaqlardan xəbəri olmadığı   üçün uşaqların nəzarətindən də kənarda qalırdı . Oglunun derslerde iştirak etmemesini de müellimi zeng edib ona demişdi. Leylanın dunyası başına yıxılmışdı. Butun arzularını ,geleceyini bagladıgı oğlu her şeyden geri qalırdı. 

  -Oğlum, canım balam ,bele eleme, nolar. Day bir şey qalmayıb . 9 u qurtarırsan, 2 ilin qalıb . Oxu bır mektebe gir, lap peşəyə ... adam ol. Nolar mene yazıgın gelsın . Butun ümüdüm senedir.  Biz bir tərəfə çıxa bilmədik , barım sen adam ol. Onsuz da men işleyirem, pis yaxşı dolanırıq. Bu gunler bir imtahandır, oğlum. Neler yaşadıq neler kecdik . Bu gunler de keçecek. Nolar mektebi buraxma . Axıra gədər oxu. 

  -Ay ana ,ele bilirsen asanddır ? Oxumaqnan deyıl ee... sinif yoldaşlarımdan geri qalmışam. Camaatın uşagı hazırlıga gedir, telefonu var, heftede bir gun toplaşıb gezmeye gedir, hamısının evi eeşiyi ,ataların maşınlarını götürüb aftoşluq eliyir. Ataları pulu ciblerine packayla qoyur.  Men utanıram onların yanında başa düşürsən? Mən nəyimlə ayaqlaşım onlarla?

   - Oglum onların aileləri düzənli, oturaqdır. Bizim kimi problemlı deyıller . Men kimin üçün edirem ? Senin üçün edirem dee. Yeter ki , sen yaxşı olasan . Təki oxuyasan . Onların atalarının imkanı var. Vezifesi var . Menim de bacardıgım budur . Sabah gedib axşam gelirem . Ozümü oda köze yaxıram . Bax ne gözel  oldu torpaq aldıq ev tikirik. Hec neyimiz olmasa da evimiz olacaq. 

  - Of, ay ana,başa düşmürsen e... neye gore sen ev tikmelisen ,neye göre sen işlemelisen e, men utanıram dostlarıma deyende ki ,anam filan yerde işleyir. Lağ eliyirler e mene . Necə başa salım səni ? Mektebe getmek isdemirem. Mene yuxarıdan aşagı baxırlar. Niye göre men atamla fexr elemeyim. Dostlarım gelib meni  mektebde sındırırlar. Deyırler anası filan kafedə, onun bunun qabagında işleyir. Atası da Laleli kafede q... be saxlayır.

    Leyla nə deyəcəyini , onu neçə sakitləçdirəcəyini bilmirdi . Oğlu həm məktəbdən , hem evdən , həm də cəmiyyətdən sınmışdı . Travma yaşayırdı . 

  - Mektebi yaddan cıxart getmeyecem .

  - heyə şey olar oğlum , məni öldürmək istəyirsən ?

   - Sen de getme işe . İşleyib men seni de bacımı da saxlayacam .

   - Kim ne deyir desin, qurban olum ,hec kime fikir verme, başına dönüm  . Başını sal aşagı oxu . Adam ol. Bunları yaz deftere böyüyüb ,adam olandan sonra bir bir edersen . 

  -  Yox işleyecem ...

  Oğlunu mektebe yolaya bilmeyen ana ortalıqda avaracılıq etmesın, səfil uşaqlara qoşulub yolunu azmasın deye işlediyi şadlıq evinde onu kameraman kömekcısı işine düzeltdi. Dersden cıxıb bır başa işe gelir, toy qurtarandan sonra ana bala toydan qalan yeyib içmeyi yeşiklere, zenbillere doldurub eve gedirdiler. Elə  olurdu ki , gecə ikide eve gelende sevinirdiler ki , şükür bu gün evə tez gelibler. Derslerinden çox geri qalmışdı . Demek olar ki, hec eline kitab da almırdı. Bezen o qeder yorgun olurdu ki , seher qalxıb mektebe de gede bilmirdi. Bele aile düzeni Leylanı çox uzurdu. Uşaqlarının bele böyümesini heç vaxt istəməmişdi . O uşaqları üçün bele xeyal etmemişdi axı . Onun uşaqları kiminse uşağının yanında boynu bükük ,dili gödek olmayacaqdı axı! Heç vaxxt pula dəyər verməyən Leyla indi  daha cox pul qazanmaq istəyirdi . En azından oglunun ehtıyyaclarını qarşılayacaq ,onu yenıden mektebe yonlendire biləcək  geder...

   Nərmin də böyümüşdü artıq . Evin bütün yükü onun boynunda idi .idmana gedirdi . İdmana çox böyük həvəsi var idi . İdmanın onun üşün bir peşə sənət olmadığını düşünən Leyla qızının bu istəyinə qarşı çıxsa da sonralar ona heç nə deməmişdi . Onsuz da əvvəldən oxumaqla arası olmayan , oğlan kimi böyüyən bu qızın secdiyi peşə onun qurtuluşu olduğunu da başa düşürdü . Bəlkə idman qızının istiqbalı olacaqdı ?

   - Bax elə elə atanın idmana getdiyindən xəbəri olmasın , yoxsa cıxaracaq səni , özün atanın xasıyyətini məndən yaxşı bilirsən. Stadiona və idman kompleksinə gedib qızının məşqçı və müəllimləri ilə görüşmüş , Nərmini göydə Allaha , yerdə onlara tapşırmışdı . Nömrələrini alıb , hər dəqiqə onlarla əlaqə saxlayirdı . Qızı üçün məktəbin pisxoloqu ilə də görüşmüşdü . Pısxoloq Nərmini nəzarətə götürmüşdü , tez tez onu yanına çağırır , onunla söhbət edirdi . Pisixoloq - müəllimə deyirdi ki , Nərmin çox çox itaətkar , və mübariz qızdır . Belə uşaqlara yalnız və yalnız güvənmək olar . Onun kimi uşaqlar əmir almağı sevməz liderliyi ələ alarlar . Odur ki Nərmini nəzarətsiz qoymamaq şərtiylə ona etibar etməyimi deyirdi . Nərmin nə istədiyini bilir yalnız öz məqsədi üçün irəliləyirdi . Onu bu yoldan döndərməyə çalışsaydı qızın tutduğu yol tamamı ilə yanlış bir yol olacaqdı . Leyla qızına inanırdı və onu şansının , qısmətinin axışına buraxmışdı . Nərminin idmanda bir birinin ardınca imzaladığı uğurlar Leylanı fərəhləndirirdi.

   Bu arada işlədiyi şirkət tamamı ilə bağlanmışdı . LAkin Leyla işsiz qalmadı . İşinin bağlanacağını bilən Leyla yaşadıqları qəsəbədə şadlıq evinə işə düzəlmişdi . Nə işlədiyi bəlli deyildi . Burda salatcı işlese de , her iş görürdü. Özünün salat işi bitib, masalara verilenden sonra ,elave salat işini və sabahki toyun hazırlığını kömekcisine tapşırıb , özü gunü 5 manata şadlıq evinin qarderob işine kecirdi. Burda da yaxşı geliri olurdu. Restoranın ona verdıyı maaşdan elave müşterilerin ona verdıyı bexşışlerlə günü 20 - 30 manata cıxırdı. Bundan elave de toy olmayan gunleri butun masa örtüsü ve perdeleri getirib evinde yuyub ütüleyir ordan da pulunu cıxardırdı. Uşaqlar analarını toy olmayan gunu evde gorürdülerse de o zaman da iş başında görürdüler. Belece Leyla evle uşaq arasıda sinaqlardan kecerek bir ömür yaşayırdı. 

  Qazandıgı pullarla lambard  ve kredit borclarını qaytarıb yeniden götururdu. Bütün qüvvəsini evinə sərf etmişdi . 

   Evinin bir otagını tikib artıq evlerine de köçmüşdüler. Çox sevincliydi, kira vermirdiler. Ev qara suvaqdan , boyasız döşəmədən ibarət olsa da həyatının ən xoşbəxt günlərini yaşayırdı Leyla , her gecə evinə yorğun gələn Leyla küçədən bu kasıb komasına baxanda çox kövrəlirdi . Dönüb keçmişinə baxıb bu gününə min dəfə şükür edirdi . Bu qədər çəkdiklərinin qarşısında bu koma inun həyatda ən böyük qazancı idi . 

   Yeni evin heç bir şəraiti yox idi . Evin işığı, qazı yox idi. Bu cetınlıkler esla onu ve uşaqları sıxmırdı. Nələr yaşamışdılar , nələri keçmişdilər , bu nə idi ki ? Yavaş yavaş işıqları da yanacaq , qazları da gələcək ...

    Şam işıgında kecinseler de ,odun pecı qoyub ev isitseler de uşaqları da Leyla da cox xoşbext idi. Evde birce canı sıxılan bu heyata qane ola bılmeyen tek Famil idi. Ele bil ki, Leyla bank üstünde oturmuşdu. Famılin narazılığı Leylanın qanın qaraldirdi . Famıl Leylanı elə borclu çıxardırdı ki , guya bank üstündə oturan Leyla bu yarımcıq tıkılını söküb onun yerində villa yaratmalı idi. Familin evle bağlı xeyalları böyük idi. Heveslenmişdi. Günde bir plan cızırdı. 

  -Evin burasın bele edek ,orasın ele... polu parket etdecem tavanı alcipan darvazasın filankesin darvazasından... filankesin evinen, krişa belə ...

  - Neynen axı? Filankesin eri işleyir, filan darvazanı qoyur, menim erim işlemir axı. Gücüm catan budur. Get işlə də bu ev bizim ev deyil ? Qazan  gətir necə edirsən elə ...

  Ne maaşı olurdu , gətirob verirdi Famile. FAmil bu pulla hem evi idare edir,  hem borcları verirdi , hem de eve marerial alırdı. Bilirdi ki quzunu qurda tapşırır , neyləsin köməyi yox idi evinin idarəçıliyini edən yox idi . Famil də  5 manata aldıgı materialı gelib Leylaya hesabında 

  - 10 manata almışam - deyirdi. 

  Günlerin bir günü qapısı doyüldü. Üç dörd kişi idi. Mal sahibiymiş. Demeyesen Famıl  onlardan mal alıb qapı pencere  düzeltdirib , daş alıb ,qum alıb pulun yarısın verib yarısını verməyib. Nece aydır yüz behaneyle bunları yubadıbmış. Famil evde olmadıgından Leyla onları yola salmalı idi. Alınan malların qıymeti ile maraqlandı. Famil ona yalan demişdi. Gedib içeriden özlüyünde qeyd etdiyi defteri getirdi.

   - Ay qardaş  bax bura yazılıb qapının qıymetı 250. 75 verilib. 

Pencere 170 -70 verilib ,100 qalıb ,

daş 300... qum 450...

 - Dayan ay bacı bu qıymete şey olar?- adam elin qapıya pencereye uzatdı-eger bu qapı penceredırse. Bunlar menim malımdır. Erin seni alladıb a bacı ! Bunların qıymetı bele deyıl... 210 manat qapı 120 manat penceredir. Senin  bura yazdıgın 300 manatlıq daşdan da burda eser elamet yoxdur evin 300 manatlıq daşla yox 120. 130  manatlıq daşla tikilib. 450 manatlıq qum gerek qızıldan ola- deyib güldüler.

  Yad kişilərin dilindən bu sözləri eşıtmək ən utanc bir hal idi . Deyəcəklər , nətər əə,kişi arvadı aldadır ?  Görmüşük kişi qazanar ev tikər , haqq hesabı da özü çəkər ! Arvadın nə həddinə ki kişidən hesab sora ki nə etdin , evi nəylə tikdin , nə qədər xərclədin ? 

  Familin yalanları ortaya cıxmışdı. Demek Famil ona material bahadır deyib Leylanın halal qazancına haram qatırmış, pulu hara xercleyırmiş kime dagıdırmış Allah bilir. Leyla balaları üçun gecesin gündüzüne qatıb işleyirdi. Eri de evde oturub onun maaşından maaş alırmış ? Hele cıxıb qonum qonuşuda da kişilerin yanında deyırmişİşimi ele düzüb qoşmuşam ki , evde otururam hesab gelır mənə , gune en az 50 manatımı qazanıram ...

   Demek daha bundan o terefe getmek agılsızlıq olardi. Leylanı ve oglunu eşşek yerine qoyub işleden , onların qazancını cıbıne qoyub sağda solda lovğalanan bu adamdan qurtılmaq zamanı gelmişdir. Ne de olsa artıq anasının evine getmeyecekdi. Balaların başına yıgıb öz kasıb yuvasında oturacaqdi. 

   Maaşlar iki gün idi verilmişdi. Leyla  bu defe pulundan bır qepik de olsun Famile vermedi. 

  -Ne borc varsa özüm verecem , materialı da gedib oğlumla alacam . 

  -Ay qız borçlu olduqlarımı sen ne tanıyırsan ki , ver aparım borclardan qurtarım. 

 -Get menden qopardıgın pullarla ver. Aldıgın her şeyin qıymetini yalan demisen mene!

  - Bele oldu? Sen meni kişi saymırsan ? Demək men bu evin kişisi döyülem? Men dura dura sen kşilernen haqq hesab kesesen?

  - He bele  oldu ... sen ozunu kişi sayırsan sa onda niye işlemirsen ? Pul qazanmaq , ev tikmek kişi işidir. 

  - Ay biləə... Əə , bunun fukiri mənim ağlıma niyə gəlməyib , ay mənim ağılsız ağlım , mamamgil deyəndə ağızlarından vururdum ee... demək bu fahişə qanımı əmib , məni kölə yerinə işlədib axırda da təpik vurub evimdən qovacaqdı ee məni , gedib sevgilisin gətirib oturdacaq burda , dalımca nağara çalacaqmış ...

   - Nə danışırsan sən?  Mən səni kölə eləmişəm ya sən məni , bu neçə ildə mən sənin qanını əmmişəm sən mənim..

    Şadlıq evi Məhərrəmlik ayına görə fasıləyə çıxmışdı . Boş qalmamq üşün Park bulvarda oğlu ilə işə düzəlmişdi . Müdür əmisi gəlininin qohumu idi . Ona görə ürəyi arxayın idi . İki ay boş qalmayacaq , Yunus müəllim Leylanı da oğlunu da işsız qalmamsı üçün  yola verəcəkdi .ana bala sabah gedib axşam gəlirdi ,həyatı yola verirdi . 

  Bir gün  İşden cıxıb Turalla eve gelirdi. Metro kecidinde ana Turalın cibinde nese saxladıgını hiss etdi . Üstünü vurmadı. Ama butun dıqqetini ona yönlendirdi. Tural ondan ayrılmaq , evə onunla getmək istəmirdi . Anasını  yüz behaneyle yola verib harasa qaçmaq isteyirdi. Leyla bunu başa düşürdü. Ve Turalı gözden qoymaq istemirdi. Göresen Turalın cibinde gizletdiyi şey nedir. Üreyinde bir sıxıntı bir telatüm vardı. 

   -Göresen cibindeki nedir. Birden sarsaq uşaqlara qoşular... uşagı kruqa salarlar xeberim olmaz. Cibine bir şey zad başarlar... Axı bu hara getmek isdeyir? Axı bu uşaq həmişə mənimlə geder , mənimlə geler. İşdə də gözdən qoymuram axı ! Noldu buna ,bu ne behanedir belə ? Hara getmek isteyir bu? Turalın qoluna qirib onu özune teref cekdi. 

   -Balam ,Hara qaçmaq iisdeyirsen?

  -Hara var ,hara qacım ay ana  ? 

  - Ne bilim ,birden tek qalmagınnan ... dedim yeqin sevgilisi zadı var, görüşe zada gedirsen - deye göz vuraraq  zarafata saldı- adam mamasından şey gizlərər ?

   - Bextevar başıma. Men sizin elinizden yaxamı qurtarmaq isteyirem sen sevgiliden danışırsan ... kim geler senın o murdar ocagının başına ?- deye cibindeki nedirse şaqqıldatdı.

  - Ne var cibinde

  - Hec ne

  - Yalan deme, baxım nedi o?

  -Bıcaq ...

  - Ne bıcağı?

 -  Öldürecem. Tike tike  dogruyacam. Men bütün heyatımı , geleceyimi her şeyimi atdim ki işleyim özüme gün ağlayım. Bu senin heyatını zehere dönderdiyi kimi , indi de menim heyatımı zeherleyir ? İki aydır maaşımı elimden alır- deyib addımlarını iri iri atıb ireli kecdi. 

  - Dayan Tural . Dayan balam . Nolar. Qadan alım dayan . Elini qana bulama cavansan... -Leyla qışqırıb onun arxasınca qacirdı. Metro kecidi Leylanın sesiyle dolmuşdu. Hamı irelide tez tez pilekenleri cıxan yeniyetmeye ve onun arxasıyca qışqıra qışqıra qacan qadına baxırdı ...

    SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNİ.

   36 bölüm

 Hemin günden Leylanın vezifesi daha da artmişdi. Yeniyetme beyni qan olan oglunu her pislikden qorumağa çalışırdı. Bütün diqqet ve nezaretini ona yönlendirmişdi. Uşaqlıgı cox sakit kecen Tural bu aralar  cox aqresiv yenıyetme genc olmuşdu. Beyni qan idi. Kim ne deyir hemen deqiqe ona reaksıya verir , her şeyin günahını atasında ve anasında görurdu. Acıq aşkar yaşadıqları uşagın pisxologıyasına tesır edirdi. Tural eve yanımlı , işgüzar  ve cox heveslı bır uşaq idi. Cox pul qazanmaq isteyırdi. Eli bereketli idi. Daşın üzerine getse de ordan pulun cıxarırdı. Di gel ki , atası onda pul qoymurdu. Cavan oglan idi, amma eynıne düz emelli bir paltar alıb geyıne bilmirdi. Atasının onun elinden pulunu alması ona cox pis tesir edirdi. Leyla ona yol gosterırdi. 

  -  Oglum , ver maaşını mene ne lazımdırsa menden al xercle. Evimizi tikib qurtaraq . Vallah ondan sonra her şey yoluna girecek. Bu aralar biraz sıxıntıdayıq . Evimiz rahat deyil . 

    Tural iş olanda günlük işe geder , olmayanda ise evlerinde ustaya fehlelik ederdi , Tikilen yeni evin her daşında Turalın zehmeti vardı . Tural anasının cefakeşliyini görürdi. Gece saat 11 de anasının eve gelmesi ve atasının her gece onunla dalaşması onun da əsəblərini pozurdu. Anasına söz dedirtmək istəmirdi . Hər zaman anasıni atasından qorumağa can atırdı . Araya girib onları sakitleşdirende de atasi oglunu doyur, bütün acığını ondan çıxırdı . Bu döyülmekler yenıyetme oğlanda her gün atasına qarşı daha da nifret  oyadırdı. Defelerle dava zamanı atasının bogazından tutub onu boğmaq istemişdise de son anda özünü ele almışdı. Leyla bu uşaqla atasını beraber bır yerde tek qalmasından qorxurdu. Odur ki, harda işlese oglunu yanında işe düzeldir , hara  getse onu da özüyle aparırdı . Bezen eşidirdi filankesin uşağı " kruqa düşüb" ,  içkiye  qurşanıb , narkamanlara qoşulub o uşagın ve anasının halına acıyırdı. 

   - Normal  ailenin uşağı hec vaxt bele vəziyyətə düşmez. Ailedeki pisxoloji hal ve anormal aile heyatı uşaqları bu yola vadar edir. Uşaq özünü o cevrede sakit ve problemsiz görduyu üçün o yola gedir - deye düşünürdü . Bütün bunlardan ehtiyyat eden Leyla oglunu iki deqiqe gözündən kənarda qoymurdu . Uşagı güdüm güdüm güdürdü. Kimnen oturub durduğuna , kimnen yoldaşlıq etdiyine fikir verirdi. Yanlış adamları hec Turalın xeberi olmadan onun heyatından uzaqlaşdırırdı . Anasının onun üzerine cox getmesi de Turala ters gelirdi . O da dostları kimi asude serbest dolaşmaq isteyirdi 

   -Ana, men dostlarımla bir yere tek gede bilmirem . Bir yere cıxa bilmirem . Men qızam ? Meni niye bele qoruyursan ?  Aaa imkan ver deee bir rahat olum! Sizin elinizden utanıram dost tanışlarımın yanında. Eve de gelirem evde dava qırğın . Mehelleye cıxıram hamı sizin davanızdan danışır. İt defterine  münaqişeli aile kimi düşmüsüz ee . Ne  yaşayışdı ee bu. Ne gündür bu. Utanıram vallah sizden . 

  Qonuşuluqdakı qıza ilk mehebbetini elan etmişdi. Tessüf ki, onların aile münasibetleri onun bu ilk mehebbetini  daşa vurmuşdu. Qız onların problemli aile olmasını Turalın üzüne vurub ona yox cavabı vermişdi . 

    Nermin de günü günden gözelleşir. Qızlar bulağından su icdikce yeni yetme , cavan oglanları yolundan edirdi. Hele ilk defe 8 ci sinifde oxuyanda qapılarına gelen elcı Leylanı çaşdırmiş , Famili esebleşdirmişdi. Tebii ki, Famil de esebleşende acığını Leyladan cıxırdı. Ele bu üzden Famil qızı 9 dan cıxarıb evde oturmagı düşünürdü. Ele bil ki, onların evi su yolu idi. Qızın adını nece yerden cekirdiler. Hetta bir defe rayonlarından Bakıya onları soraq elemeye gelen aileye qonşular yaxşı şeyler dememişdiler. 

   -Vallah biz demirik e , biz o gelinden bir şey gormemişik, ay tova. Amma eri bütün günü onunla qısqanclıgı üzünden dalaşır yeqın ,bir şeyi var ki,  eri ondan şübhelenir dee... gelinin üzün görmürük sabah saat 6 da gedir gece 11 de gelir . Kafede işleyir . Kafede işleyen neter olur a bacı ? Markası belində... Kişi avara gorun biridir. Alxaş , qumarbaz...

   Butun bu  " terifnameden " sonra elcıler elçilik etmeden geri dönmüş bu ailenin qızını oz ailelerine reva gömrmişdiler .

    Oxumagı yox idise de , Nərmonin idmanda uğurları bir birinin ardınca gəlirdi . İdman sahesinde olan uğurları onu yaşıdları arasında daha da hörmetli bir qız etmişdi. Respublika ve xarici ölkelerdeki yarışları onu heyata daha cox baglayırdı. Özünü evi problemlərindən uzaq tuturdu . Famil uşaqlıgından onu idmana qoymasa da , Leyla Familin yanında qızını danlasa da ,daldada ona destek olurdu. Bilirdi ki ,idmandan yayınıb evde otursa qız strese düşecek , atasının tesırı altında olacaqdı .Tural her şeyi içine atıb , hec neyi bir adamla paylaşmadan haqq hesab eden uşaq idi. Nermin ise tam eksine . Neyi varsa üzde sözünü üze deyen haqqı haq, nahaqqı nahaq bilen idi. Ele bu üzden de atası Nerminden cekinirdi. Ona artıq eskik söz deye bilmirdi. Turalın her şeyi içine atıb susması Familin elin qolun açırdi. İstediyi hökmüranlıgı ona qarşı edib onu esaretinde saxlaya bilirdi. 

   Qızını isteyenlerin onların ailesi haqqında pis fikirlerle geri dönmesi Leylaya ve Turala da cox pis tesir etmişdi. Hele Nerminin ere geden vaxtı deyildi . Lap bu elçiler gelseydi de Leyla onu vermeyecekdi . Ama qonşuların bu aile haqqında menfi fikirleri onu çileden cıxarmışdi. 

   - Ele belesiz ee ,yalannan özünüze terif vurmaqnan deyil ee... bu sözleri Aytac da mene dedi ki , anam meni sene vermez . Siz pozğun ailesiz. Aİle terbiyeniz yoxdur. Gününüz mehkemelerde , polislerde... yer yarıldı yerə girdim ay ana, başa düşürsən ? Utanıram sizden. Allah gerek menim başıma daş salaydı bu ailede doğulduğum yerde... bizim geleceyimiz yoxdur,sizin elinizden- deyib evden cıxıb getdi . Bir müddet harda oldugundan , harda qaldıgından xeberleri olmadı . Bu bir heftede Leylanın günü gün olmadı. Hem uşagından nigarancılıgı, hem Familin bütün bu olanlardan onu günahlandırması onu canından usandırırdı . Leyla qetı qerarını vermişdi. Uşaqlarını ve özünü bu heyatdan, bu utancdan qurtaracaqdı. Neyin bahasına olursa olsun qurtarmlıydı. İndi o vaxt deyildi . O zaman ortalıqda qalmışdı . Evi eşiyi yox idi . İndi evi var idi . Yığacaqdı balalarını başına yaşayacaqdı . Daha nasının evine getmeyecekdi. Hökümet de qacqın kimi onlara rayonda ev vermişdi. Lazım gelerse Leyla ona o evden düşen hisseden imtina edib rayondakı evi Famile verecek özü ise oz elinin zehmetiyle tikdiyi bu evde balaların başına toplayacaqdı. Ama hem bu yaşında , hem uşaqlarının bele kecid dövründe o bunu nece edecekdi. Çox gec qalmışdı. Uşaqlarının pis vaxtı idi. Odur ki,  Familnen her şeyi sülh yoluyla  hell etmeye , boşanmanı da razılaşma yolu ilə eləməyə calışırdı. Hardaydı Famildə o anlayışlı ,qarşılıqlı hormet ? Zaten ailede anlayış ,hörmet , sayğı olsaydı onların aileleri bu  vezıyyete gelib cıxardımi ? Her şeyi qismete , taleye bağlayaq dedik yerde göz göresi uşaqları elden gedirdi . Leylanın inancı itmişdi . Artıq Allahına dua yox üsyan edirdi . 

   - Qurban olum allaha . Madem Allah her şeyi duyub bilendirse , meni niye görmür? O Bibi Heybetde erime aileme sadiq olacağıma men and içmişdim . Oluram da . Bes o da and içmişdi axı içmeyeceyine, mənimlə dalaşmayacağına , özün düzeldeceyine söz vermişdi. Bes noldu. Niye Allah onun cezasını vermir? Niye onu xeste edib yorğan döşeye salmır ? Niye Allah onu Leylaya möhtac etmir ? Allaha umutlu olsam ele men onun elinden xeste düşecem , uşaqlarımı itirecem . Bu yene bığını saqqalını yaga bulaşdırıb orda burda yeyib içib şellenecek - düşünerek  bezen Allahına üsyan da edirdi. Neçə il əvvəl başından aldığı travmadan zedelenen qulağı tamami ilə fəaliyyətini dayandırmışdı . Nə anlayirdısa hissiyyatından və dodaqların tərpənişindən başa düşrdü . Əli işdə olarkən yanında danışılan heç bir şeyi eşitmirdi . Bu da işindəde problemler yaradırdı . Dogru durust bır yerde işleye bilmirdi. Bu üzden tez tez işyerini deyişmek mecburiyyetinde qalırdı. Bezen aylarla iş tapmırdısa da yene de boş oturmurdu . Evlere işe gedirdi. Yorğan sırıyır ,yun cırpır, xalca yuyur ,  uşağa baxır , ev temizliyi edirdi. Hardan olur olsun gündelik keçimini , qızının telabatını ödeyirdi.  Leylanın aylarla işsiz qalmasına baxmayaraq Famil heç yerinden de terpenmirdi . Ailəyə hömək üçın heç bir şey etmırdı , iş axtarıb tapmırdı. Cox sıxışdıqlarında anasının evine geder ,ordan pay püşk getirer , arvadın pensyasına şerik cıxardı . Bu yaşayış yaşayış deyildi. Ama Leyla sesin içine salıb qonuşulardan ar edir , onun  hec neye qarışmır , danışmırdı. Yeter ki evinin problemlerinden qonşular xeber tutmasınlar. Uşaqlarına tene vurub onları əskiltmesinler. Leyla dillenmedikce Famil onun üzerine gelir , onu  işlemeye zorlayır , Leylanın ve ailesinin qohumlarının ve qonşularının yanında qıybetin edirdi. Leylanın en bağışlamadığı şey de kişinin qıybet etmesi idi. Bütün günü evde oturub pencereden qonşuları güdürdü. Leyla işden gelen kimi başlardı qonşuların hesabatını vermeye . Filankese filankes geldi , filankes getdi , filankes onu etdi , bunu etdi , filan qonşuynan filankes dalaşdı...

    - Eşii mene ne itden qurddan . Menim derdim mene besdir . Menim derdimi ceken lazım .Seni bura müfettiş qoyublar ? Mehellenin derdi senemi qalıb . O camaatın eyibini goren kimi özünün de eyibini gör dee...  niye camaatın yaxşısını , nümunesini görmürsen ? Niye demirsen filan kişi bele işledi , bele qazandı , bele getirdi . Uşaqlarıynan ailesiynen bele dolandı , bele yola getdi ?  Niye demirsen filan kişi...

   - Senin var yoxunu... filan kişi seni... bilirsen de o kişidi , men yox... - deye söyerek Leylanın sözün keser, dava qalxırdı sonda ya qonşular gelerdi , ya polisler...

   On günden cox idi ki , Tural ortalarda yox idi. Agilına gelen her yere xeber yollamışdı . Amma gördüm deyen yox idi. Polise de getmeye qorxurdu. Daha dogrusu utanırdı. Çünkü polisler de bu aileni qesebede mübaqişeli aile kimi qeydıyyata almışdılar. Uşağın yoxa cıxmasında da onları suçlayaraq pul qopartmaq üçün onları get gele salacaqdılar . Familin de bu işe sakit yanaşması üreyini sakitkeşdirirdi. Bilirdi ki , Famil Türalın yerini bilir, Leylaya demir. Yoxsa bu sebir Familin sebri deyildi. Kim isteyer ki sağılan ineyi elinden cıxsın. Ona pul lazım idi. Ona pul veren de Tural idi. O Turalın yerini bilirdi . Belke de rayondakı evde idi . Ama Leylaya bir şey deyen yox idi. Ne Familin qohumları . Nə də eşidən bilən . Yeni qəsəbədə də yeni qonşuları tanımırdı kı, zeng edib uşaqdan xeber tuta bılsın.

   Coxdandır işsiz qalan Leyla bu dəfəki işinə yenice girmişdi. İşi buraxıb rayona da gede bilmirdi. Famili rayona yollamaq istese de Famil onu arxayın salırdı .

   - Narhat olma , uşagı az sıxışdır , cavan oglandı . Belke dostlarıynan gezmeye gedib harda olsa gelecek. 

   Bir gün işde telefonuna  tanımadığı bır nömreden zeng  geldi . Elindeki işi buraxıb heyecanla telefonu acıb mikrafona qoydu . Eşidə bilməsi üçün teləfonu qulağına bərk bərk sıxdı . 

   Polis şöbesinden idi. Tural rayonda imiş . Toylara ofsiant kimi gedirmiş . Getdiyi bir toyda baş vermiş ogurluq hadisesinde şübheli bilinerek gözaltına alınmışdı . Eli eyağı titredi,gözleri qaraldı. İki eliyle başına vurub yere çökdü. 

 - İlahi , men daha neler görecem ay allah ?Men bunun üçünmü dozdum , bu nece illeri? Men bunun üçünmü böyütdüm  bu uşaqları? Men belemi isteyirdim balamın heyatını ? - deyib feryad etdi . Bütün işçiler onun başına yığışıb onu sakitleşdirmeye calışdılar . İşden icaze alıb eve geldi . Familin hadiseden xeberi yox idi. Telem telesik hazırlaşıb anasıgilde gizletdiyi pulunu ve qızıllarını götürüb Famillə yola cıxdılar . 

  Uzun cek cevırden sonra ogluna görüş aldılar. Oğlu and içdi ki ,

  -Ana vallah, billah menim xeberim yoxdur , men işdeydim hemin saatlarda kameradaydım , toyu cekirdim sadece men hemin uşaqlarla bır yerde oldugum üçün onların güdazına gelmişem . Men işimin başındaydım . Yoxlasınlar araşdırsınlar. Men ogurluq etseydım qacardım . Day niye toyun qurtarmasını gözleyırdım kı ?

  Leyla ogluna inanırdı. O bilirdi ki, ne olur olsun oğlu harama el qoymazdı. Leyla uşaqlarını bele terbıyye etmemişdi. Odur ki , mehkemede toyun kamera cekilişini teleb etdi ve sübut etdi ki, ogurluq olan saatlarda Tural işinin başındaydı . Ve işi bele goren ogrular etdikleri cinayyeti boyunlarına aldılar .Turalın bu işden xebersiz olduqlarını dediler.  Belelikle Leyla balasını bir beladan qurtararaq evine geldi. Turalı Bakıya getirmek istedise de Tural ;

  - Vur boynumu getmerem. Ne qeder ki bu kişi o evdedir men onunla bir yerde yaşamaram . Burda işimi qurmuşam işleyirem özümçün . Meni Bakıya bağlayan bir şey yoxdur. Ne dostum var sizin üzünüzden ne tanışım . Ne de sevdiyim ... Çıxın gedin . Mennen işiniz olmasın . Bezmişem davalarınızdan . Men burda tek qalaram . Rahat ev . Ne dava eşidirem ne şava . 

  Ne illah etdiyse Turalı yola getire bilmedi. Tural anasına yalvarırdı.

  -Ana burax işini ,gel otur burda . İşləmə qurban olum ay ana . Mən işləyirəm . Az taparıqsa az yeyerık ,cox taparıqsa cox. Qoy atam qalsın orda . Men işleyib sene də ,bacıma da  baxacam. 

  Ay balam , bilirsən Nərmin idmandadır , olimpiya oyunlarına hazırlaşdırırlar onu . Lap Nərmin də gəlsə atan orda tək durmaz , o da gələcək . Yenə günümüz gün olmayacaq . Səni də burda təkbaşına qoya bilmərəm . Bax görürsən durduq yerdə başına gələni ? Ölüm ayağının altında Tərslik eləmə,ana qurban gəl gedək evimizə ...

   - Getmiyəcəm . Bura da bizim evdir . Gəlirsən gəl , gəlməzsən gəlmə !

   Balasını rayonda sahibsiz qoymamaq üçün işini buraxıb onun yanında qaldı. Tural işleyib, evin yeyeceyini alırdı. Famil Nərmini gətirmək üçün getmişdi .Leyla da boş qalmayıb özünə münasib iş axtarırdı. Ama hec cur burda iş tapa bılmırdi. Bütün bu külfət Turalın əlinə baxırdı . Özüylə gətirdiyi pul da evin gündəlik təlabatına xərclənib getmişdi . 

  Dekabırın soyuq qış gunu idi. Mektebler de tetile cıxmışdı. Famil Nermini de götürüb rayona geldi . Geldiyi günden davalar başlamışdı . Onsuz da işsizlikdən , Turalın beş manat üçün çəkdiyi əziyyətlərdən çanı burnuna gəlmiş Leyla daha Familin nazını çəkə bilmirdi . Bu hal da davanı daha da şiddətləndirirdi . Evdə qan su yerinə çıxsa da , təzə qonşularla üz üzə gələndə , evdəki səs küyün nə səs olduğunu soruşanda Leyla üzünə gülüş verib qəhqəhə çəkərdi ; 

   - Az nə olacaq , bizimkilər səsli küylü, möhkəm danışan adamdılar . Heç nə vallah elə deyib gülürük ...

   Meherrem ayı girdiyi üçün ,toylar dayanmışdı. Evin bütün məsuliyyətini boynuna alan Tural boş oturmamışdı .  Tendirxanadan corek alıb ustune 5 qepık qoyaraq bazarda satır, ancaq eve gündəlik corek ,vermeşıl ,yağ ,yumurta atasına ve özüne siqaret alırdı. Heyat yaşamının seviyyesi  sıfıra düşmüşdü. Leyla Famile yalvarırdı.

  -Famil, bax görursen ,uşaq utancından gelib buraya. Corek satmaqla dolanmaq olar? Bakı olsaydı işleyerdim, neçə ildir ordayam , oranın çəmini bilirəm ,iş heyatına alışmışam.iş axtaranda dost tanış kömək edir . Pulumu hardan nece qazanacagımı bılırem . Buranın damarını tuta bilmirem . Nolar uşaga kömek ol . Sen de bir işin qulpunnan yapış !

 - Ne iş gorüm men iş var ?

  -Niye yoxdur get fehlelik ele . 

  -Ömür boyu men Fehelik eliye bilmerem... menim adım sanım var . Men Orucun ogluyam . Papamın Azerbaycannan bır adı sanı olub . İndi deyecekler Oruc ölüb ,oğlu stroykada raboçi işleyir. 

   - Bes demeyecekler Orucun nevesi bazarda 5 qepiye corek satır ?

   -Satmasın men mecbur eliyirem ? ...

   Familnen bazara getmişdi. Nişanda taxdiqları destini götürmüşdü ki , satıb bu çetin günlerden keçmek üçün puluna kendlilerden toyuq- cuce alıb bazarda baha qıymete satsın. Toyuq cuce alverine başlamaq istəyirdi. Bilirdi ki , Famil ona hemişeki kimi destek olmayacaq, amma olsun en azından o oğluna destek olacaqdı .

  Dekabırın son günleri idi rayon merkezı yeni ile hazırlşıb , her teref rengli işıqlarla çıraqban kimi bezenmişdi .Bazarda  şıdırıgı bayram alveri var idi  . Bayram sezonu oldugundan deyəsən alvercilerin beşi şeş getirmışdı. Qıymetler ceyran beline minib qaçırdı. Camaat bayram alış verişi ederken onlar nişan destini satıb qazanc yerini düşünmekde idiler. Hele bayrama hec bir şey almamışdılar. Bu bayram ocaqlarında hemişekinden ferqlı olaraq, ya vermeşil ya da yumurta bişecekdi . Cünkü eve yumurta ve vermeşıldan başqa hec ne girmirdi. Uşagın beş qepik bahasına satdıgı çöreyin qazancı ancaq buna catırdı . Kenardan Famil soyuqdan büzüşüb ellerini isti çöreklerin arasına soxaraq isiden Turalı gösterib teneyle Leylaya gösterdi ;

   -Mamasının fexr dağarcıgıdı e, fexr . Camaatın uşaqlarının sesi sorağı vezife başından gelende, mamasının balası da bazarda cörek satır...

  Leylanın dünyası başına yıxılmışdı. Görduyü menzereden özünü saxlaya bilmirdi . Ele bil ayaqlarını yere kilidlemişdiler. Ne Famile cavab qaytara bilirdi , ne ireli gede bilirdi. Boğazında qoz boyda bir şey ilişib, sanki onu boğurdu ,udquna udquna qalmışdı. Gözlerinden ixtiyarsız olaraq yaş sel kimi axırdı. Özünü ağlamaqdan saxlayır , bazarın ortasında ağlayaraq diqqəti üzərinə çəkmək istəməsə də özü ilə bacara bilmirdi . Gözünün yaşını qurulamaqdan əlcəyinin barmaqları su olmuşdu . 

   Gördüyü bu menzereden ozune cox hırslenmışdı. Taleyıne , bextine hetta Allahına nifret edirdi. İçinde Allahına qarşı üsyan qalxmışdı. Allahın qelemine ,yazdıgı  taleye  qarğış edirdi. Bu menzereni gördüyü üçün özüne ele indice , ele bu deqiqe ölüm arzulayırdı. 

   Leylanın içindeki tufandan ve nifretden Allahın qısmetıne qarşı üsyanından  kimsenin xeberi yox idi . Ne az once tene ile oğlunu gösteren erinin , ne de isti çoreklerin arasından elini çıxarıb elleri ile soyuqdan qızarmış qulaqlarını ve yanaqlarını isiderken yerinde addımlayaraq özünü isitmeye calışan ve tekrar ellerini çöreklerin arasına soxan  oğlunun...

SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNİ

     39 bölüm

   Qerarını vermişdi. Ailesini ve uşagını bu utancdan qurtarmalıydı. Turala qarşı arzuları xeyalları alt -üst olmuşdu. O Turalı bu cür veziyyetde görmesini  özüne bağışlaya bilmirdi. Evə çoxdan gəlmişdı . Ancaq gördükləri gözünün qarşısından getmirdı . Hıçkırıqları belə ona imkan vermirdi ki , gördüyü mənzərəni evdə Nərminlə bölüşsün . Nərmin nə baş verdiyini soruşür Leyla isə dayanmadan ağlayırdı . Anasının başını sınəsinə sıxıb gözünün yaşını sılən Nərmin də ona qoşulmuşdu . Ağlayaraq ;

  - Ana gedək burdan nolar , idmandan geri qalıram , rəfiqələrimin səsi sorağı gündə bir tədbirdən , bir yarışdan gəlir , bəs mən ? 

   İki dün idi Leyla özünə qapanmışdı , ürəində yüz dəfə ölçüb , biçirdi , planlayırdı . İndən sonra nə olacağını götür qoy edirdi . Famil də bu susqunluğun geç tez bir tufanla sonlanacağını da yaxşı bilirdi . Odur ki hərəkətlərinə , danışdığı sözə diqqət edir ,Leylayla yaxşı keçınməyə çalışırdı .  

  - Hanı Leyla hanı o xeyalların ? Sen uşagını bazarda bu cur veziyyetde görmek üçünmü bu 17 ilə dözdün . Daha ne görmedin ki bu ailə həyatında ?Döyülmek , işgence , xeyanet , söyüş , iftira , böhtan , qürurunu taptaladın bu iki uşaga göre . Onları mehv etmek üçünmü geldin rayona ? Oğlunu bazarda bele veziyyetde görmek üçünmü ? Qızının idmandakı uğurlarını buraxıb Familin istəyiylə eve bağlamaq üçünmü gətirdin buraya ? Sonra da 18 yaşı olmadan başından elemek , ozü kimi əyyaş bir dostunun oğluna vermek üçünmü gəldin bura ? Niye yaşayırsan axı Leyla ? Madem bunları bele isteyirdinse neydı bu mübarızən , bu cekdiklerin ? Zamanında verseydin özlerine , sen de bir yuva qursaydın , heyatını yaşasaydın da.. Yoxxx getmeliyem ! Balalarımı başıma yıgmalıyam! Ne olur olsun qaldıgım yerden davam etmelyem... 5 il bundan əvvəl bağladığım mehkemeni tekrar qaldırmalıyam . Boşanmalıyam !Artıq uşaqlarım da böyüyüb , her şeyi başa düşürler . Bir ogul ki ,  ataya bıcaq ceke ,onu boğmaya calışa , atasının  elinden başın alıb evdən qaca ... Yox, məncə bele ogulun qarşısını hec ne ala  bilməz ,rahat ol Leyla oglun seni atmayacaq, artıq onlar evvelki caresız , aciz uşaqlar deyil. Onlar yıxıla yıxıla , əzilə əzilə böyüdülər . Artıq böyük uşaqdır ikisi də , inanıram ki , Tural bize sahib cıxacaq- deye öz özüne götür qoy ederek planlarını cızırdı. 

    Ve Famil evde olmayanda Leyla öz planlarını uşaqlarıyla bölüşürdü. Bu işe Nermin iki ellı hazır idi. 

   - Ana qorxma men senin yanındayam...

   - Tural ?

   - ...

   ....İlk defeydi ki, Turala ad günü kecirde bilmirdi. Hemişe özü işde olsa da ,Turalı dostlarıya işlediyi restorana devet ederdi. Cibinə xərclık qoyub onun dostlarıyla ad gününü xoş kecirmesi için şerait yaradardı. Bakıdakı dostlarını yaxşı tanıyırdı. Temiz ailenin uşaqları idiler. Turalin dostlarının valıyeyinləri Turalin ailəsindəki hüzursuzluqdan yana  uşaqlarını Turaldan cekindirmek isteseler de, onların dostluqlarını hec bir qüvve poza bilməmişdi .  O uşaqlar Turalı hemişe teselli edir , hec vaxtı onların aile problemlerini onun üzüne vurmurdular. Nermini de öz bacıları kimi görür ,mektebde ve kücede qızı qardaş kimi qoruyurdular. Amma rayondakı dırnaq arası dostlarından Leylanın gözü su içmirdi. Turalnan onlara gelen dostların eve xayin gözle geldiyini görür, hiss edirdise de ,bunu beyni qan olan ogluna demeden hell etmeye calışırdı . 

   Barmagının üzüyünü satıb eve qeşey bazarlıq eledi. Aş demledi ,gözel bir süfre qurub Nerminle beraber tort bişirdi. Turala sürpiriz hazırladı. Bunu gören Famil özünün bUtulka yoldaşların yanına alıb masa arxasına kecdiler.  Axşamdan keçirdi Tural hele də  yox idi . Turalın adına hazırlanmış süfre Tural evə gəlmədən yeyildi dagıldı. Qonşu dükandan nisiye alınmış araq ,pive sona catdı "qonaqlar " dağılışdı , hele Tural  gelib cıxmamışdı. Leylanın nigarançılığı getdikcə artırdı 

   - Gören harda qaldı bu uşaq ? Üstünde telefon da yoxdur ki, zeng eleyib soruşam . 

   -Ana narahat olma yeqin dostları adgünü sürpirizi eleyib bir yerdediler . Geler harda olsa ...

    Bişirdiyi aşdan bir derin boşqab ayırıb Turala saxlamışdı. Hele ne Nermin, ne de Leyla ağızlarına loxma da qoymamışdılar. Turalı gözleyirdiler.

    Gecə idi .Tural elinde böyük bir zenbille dostu ilə içeri girdi. Turalı dostuyla qapının agzında teşvişle qariılayan ana onu bağrına basıb hem tebrik eledi , hem de qeşeyce danladı. 

   -Bala , bilmirsen nigaranam? Meni bele öldüresen innən sora ? Harda qalmısan ?Sen bele vaxt gelmezdın saat 11 dir ee , hemişe 6 olmadan evde olursan indi harda qalmısan?

   -Ufff , ana besdı taaa , geldim da. Men de seni tebrik edirem -deyib anasının könlun almaga başladı

   -Bu gun menimlə beraber senin de bayramındı .17 il bunnan qabaq menim kimi eşşek sıpası dünyaya getirmisen - deyib anasını öpərək onunla  zarafatlaşmaga başladı. Nermin ve Leyla Turalın bu zarafatından uğunub getdiler 

   -Hem de ele bir eşşek ki , 17 yaşım oldu gene mamamı hirslendirirem . Ama yox, ne qeder eşşek olsam da mamamın yerin bilirem - elini başına qoyub :

    - Mamamın yeri bax burdadı ... Gözleri dolan Leyla oglunu bagrına basıb onun boynun boğazın qoxlayaraq öpdü. Ele bil ki ,üreyine dammışdı bu qucaqlaşmaq bu qoxlaşmaq son olacaqdı . Sanki ,  oğlunun qoxusunu ciyerlerine cekerek illerle oğlu üçün darıxanda bu qoxunu burnunun ucunda hiss edecekdi . İller sonra ,yene ogluna sarılıb onu qoxlamaq onu öpmek isteyecekdi. ...

   Tural elindeki zenbili yere qoyub içindekileri bir bir boşaltdi. 

  -Bu gun cox işlemişem ona göre gec geldim , bunu mamama almışam menim kimi spanı dünyaya getirdiyine göre . -gülerek elindeki mavi çit donu ve ev tapışkasını anasına uzatdı

   - Oyyy Allah meni öldür... a bala, neynirdin axı bunu ne gerek vardı bunlara elinde ovcunda yoxdur ...

   Leyla elə kövrəlmişdi ki , nə biləydi ki bu hədiyyə oğlunun ona ilk ve son hediyyesi olacaqdı . 

  Famil salonun qapısının arasında durub kinayeli kinayeli onlara tamaşa edirdi. 

  - Bunu da bacıma almışam ... mamama alıb ona almasaydım xetrine deyerdi. - deyib elindeki tapışkanı ona uzatdı. Bu da bazarlık -deyib zenbili anasına teref uzatdı.Leyla ve Nermin torbaları alıb Metbexe kecdiler . Tural  cibindeki siqareti de atasına uzadanda Famılin sesi evi başına göturdü. 

 -Eee sıpa balası sıpa ! Bu nedi ə? Başımı bunnan qatırsan ?

  Leyla ve Nermin metbexde tortun şamların yandıranda Familin səsini eşidəndə ele bilirdilər ki Famil bu sözleri Turala zarafatyana deyir.  Tortun şamlarını yandırıb zalın qapısından içeri girende gözlərinə inanmadılar . Famil divanda oturmuş Turalın başının üstündə dayanım əlin qolun ölçərək turalin üstünə bozarırdı . 

  -Sen pullu oğlan olmusan da...Padarka alan cıxmısan ? Ə , qodux sen menim .... düşmüsen eee. Ə , sen de özünü adam sayırsan?

  Tural gözleri dolmuş halda qarşısında çığır bağır salib , pis pis söyüşlərlə onu söyən serxoş atasının qarşısında acız vəziyyətdə idi . Ayağa qalxıb o biri otağa keçmək istədi . 

  - Ə, qodux , hara gedirsən ?  Mən danışıram ee ... Adam zad saymırsan sən ?  

   - Ee, bəzdir də ,  bəsdir !-  hövsələdən çıxmış Tural atasını iteleyıb divana yıxdı. Qapının ağzında donub qalmış anasının ve elinde tort saxlamış bacısının boynunu uzun qolları arasına alaraq sinesine sıxdı ve qapıdan cıxdı. Leyla ne qeder yalvarıb yapışsa da onu saxlaya bilmedi...

  - Qara , qadan alım qaç onun dalıyca , Turalı tək qoyma , başına dönüm , 

   - Narahat olma Leyla xala , aparararam bizə , gecə bizdə qalarıq ...

   Onsuz da Familin bele veziyyetinde ne dese de faydası olmayacagını gün kimi bilirdi. Odur ki, içinden qovrula qovrula ele yatagında geceni sabah etdi. Bu gece qerarını verdi. Sabah o başdan qalxıb Nermini oyatdı. 

  - Dur , a bala, gec olmadan cıxaq !

  -Hara ?

  -Bakıya ...

  - Bes Tural  ?

  - O da geler .İnanmıram bu hengameden sonra o burda atanla qalar. 

  -Atam da gelecek bizi tek qoymaz...

  -Gele  bilmez . Geleceyi varsa göreceyi de var... o ki, bu günkü günü uşağın burnunan getırdi , hem de dostunun yanında . Tural hec vaxt onu bağışlamayacaq...

   Famil hele de divanda yatırdı. Ana bala səssizcə hazırlaşıb onu oyatmadan yola cıxdılar. 

   Bakıya geldıyı gün ilk işi mehkemeye baş vurmaq  oldu. Tesuff ki , boşanma erizesini Bakı mehkemesi qebul etmedi. Onların qeydıyyatı rayonda idi. Tekrar rayona gedıb orda mehkeme işi açmaq üçün elinde yetərincə pulu yox idi. Bunun üçün vaxt itirmədən iş tapmalıydı . Ele bil Allah sesini eşitmişdi . Çox axtarmadan iş tapa bildi. Kecen mehkeme prosesinden tecrübe qazanmışdı. İrelide onu neler gözleyeceyini lap yaxşı bilirdi. Evden arxayın idi. Bilirdi ki, hemişekinden ferqli olaraq bu defe küçelərde qalmayacaqdı. Bilirdi ki, bu defe Famil uşaqların elinde alet ede bilmeyecekdi . Bilirdi ki , bu defe de, desteksız olsa da , Leyla  əvvəlkindən də güclüdür . Bu gücü ona balaları verirdi . Uşaqları  böyümüş , artıq nəyin nə olduğunu yaxşı bilirdilər . Bu gucu elinde saxlamaqın bir yolu var idi , boşanmaq , balaları ilə bərabər yeni həyata başlamaq . Bunun üçün çox pula ehtiyyacı var idi . Gecə - gündüz işleyib pul qazanmalı idi. Amma butun bu hazırlıqları gızlı etmeli idi.  Familə bir şey bildirmədən , üzünə gülə gülə onun canını almalı idi ... Leyla du dəfə nece deyerler  Famille gizli savaşa hazırlaşırdı. 

  Yeni işə başlamışdı . Çox keçmədi Famil də Turali orda qoyub Bakıya gəldi . Nərmın heç zaman itirmədən təkrar idman klubuna yazıldı . Qış tətili də bitmışdı , bir aydan çox idi məktəbə getmirdi . Leyla Nərmini də yanına alıb məktəbə gəldi . Məktəbin direktoru Süleyman müəllimlə görüşdü , xahiş minnətlə Nərmini məktəbə qoydu . 

   Rayonda olan zaman , o çətin günlərində Leyla telefonunu satmışdı , Turalla heç cür əlaqə saxlaya bilmirdi . İşdən gələn kimi Familin telefonu vastesyle evidə iş görə görə Turalla danışır , daldalığa keçib planlarını Turala deyirdi . Onun Bakıya gelmesi üçün ona yalvarıb yaxarırdı. 

 -Oğlum qadan alım , balam bax her şey yaxşı olacaq , gel evimize. Yanımda iş de var düzeldim seni işle .Söz verirem bu beladan qurtaracagıq hamımız. 

   - Sən Allah sən ərini qoyma bura gəlsin. Otursun orda .  Mennen də işiniz olmasın . Men başımın caresine baxacam.

  -Oğlum, men senin üçün boşanacam ondan , sən rhT olub ,eve yıgışasan deye. Nə edim başına dönüm , bir zeher tulugu olub gün güzaranımızı zeherleyib. Neyneyim men, a bala . Bu adamnan qurtulmagın birce yolu var o da boşanmaq...

  - Senin başın xarab olub?

 -Neyniyim bes ? Başqa yolumuz var ?Qırıq qoşun kimi heremiz bir terefe dağılmışıq . Bu aileni bir yere yıgmaq üçün boşanmalıyam da . 

  -Bir dene bu qalıb da bu yaşdan sonra . Cox yonnü gündeydim . Dostlarımın üzüne neter baxaram men ? Bu yaşında atam nağayracaq ?

  -Onu özü fikirleşeydi. Mən daha heç.kimi fikirləşən deyiləm , canımdan da bezmişəm , dözə bilmirəm daha , boşanacağam ...

    Turalı özüylə bakiya gətirə bilməmişdi Famil . Bütün acığını Leylanın üstünə tökürdü . Yene qünleri qara tuluga dönmüşdü.  Leyla maaşını alıb hem boşanmaq üçün pul toplayır , hem de yarım qalmış evini bitirmeye calışırdı kı , boşanandan sonra balaları burda rahat edə bilsin. Bu dəfə Leyla  familə qara qepik de vermirdi. Leyladan pul qoparmaya calışan Famil ondan  pul ala bilmeyince evde dava salırdi . Leyla da öz növbesinde deyırdi

 - Sene pul zad vermeyecem . Zehmet cek get özün  işle, qazan , xərclə . Ev tikirəm . Çatdıra bilmirəm . 

  Familin gelir yeri bir dene hökümetin onlara verdiyi çörek pulu müavineti idi. Veziyyeti bele gören Famil çörek pulu kartını bacısına girov qoyaraq onun adına bankdan kredit cekdi . Bütün bunlardan xebersiz olan Leyla oz planlarına dogru addımlayırdı. Familin her gün eve kefi kök gelmesinin sebebini de anasının pensyasında bacısının maaşında görürdü. O düşünürdü ki, Leylanın ona pul vermediyini gören ana ve bacı yeqin ona pul yardımı edirler.

    Cox yalvar yapışdan sonra Leyla Turalı da Bakıya getirtdi. Yanında onu işe düzeltdi. Eyni zamanda da Turalın senetlerini peşe mektebinde mühasibat ucotu faklutesine verdi. Düşünürdü ki mektebden yayınmış Turalı bu yönden unversitete hazırlaşdırsın . Peşe mektebini bitiren kimi senetlerini unversitete versin . Geleceyi uçün gözel planlar qururdu. Nerminin idmandakı ugurları , muellımlerinin desteyi Familden başqa bütün aileni sevindirirdi. Hetta iş o yere gelib catmişdi ki, məşqçılər  Nermini BAkıda  kecirilen Dünya olimpiya oyunlarında Azerbaycanı temsil etmek üçün xüsusi hazırlaşdırırdılar. Qızın gecesi gündüzü yox idi. Bu yarış onun heyatını deyişecekdi. Onun önüne yeni sehveler açacaqdi. Ah birce Familden qurtulsaydı. Heyatları da necə gözəlcə axarına düşerdi. Ahh...

   Yay tətilindən sonra derslerin acılmagına cox az qalmışdı . Tural ixtisas mektebinde tehsiline davam edecekdi. Eyni zamanda hazırlığa gedəcəkdi . Leyla müxtəlif fənlər üzrə hazırlıq üçün güclü müəllimlərlə danışmışdı . Turalın 3 il peşə məktəbində oxuduğu zaman hazırlığa göndərib , sonra isə unversitete girməsi üçün çabalayırdı . Artıq Leyla da əvvəlki Leyla deyildi . Özünü yaxşıca tutmuşdu . Turalın da Nərminin də çıbındə son model telefon var idi . Evlərinin şəraiti də yaxşılaşmışdı . Suyu qazı çəkimlış , özlərinin istifade edə biləcəyi xırım xırda ehtiyyaclarını almışdı . Qapısında 50 yə yaxın toyuq cüçəsi , ördəyi, hündüşqası da var idi . Təsərrüfatını genişləndirmək , qapısından əlavə gəlir üçün toyuq çüçə alverinə keçməyi planlaşdırırdı . Di gəl ki iki ayaqlı ''tülkü'' dadanmışdı hininə. Gündə bir toyuğu , gündə bir ördəyi yoxa çıxırdı . Hasar bəndı nə qədər möhkəm etsə də xeyri yox idi . Bu ,,tülkü,, hardan girirdi bu hinə ondan da xəbəri var idi . Famil imiş , gah toyuqları satarmış , gah da kəsib dostlarıyla yeyərmiş . Bundan xəbər tutan Leyla əlində qalan iki ördəyi və iki hündüşkanı dəyər dəyməzinə qonşulara satdı evdə qalan 4  yumurtlayan toyuğu da kəsdirdı . Beləliklə təsərrüfatına da son verdi . Bir daha anladı ki , nə qədər ki bu insan onun həyatındadır , ömür boyu sürünə sürünə yaşayacaqlar , bu insanla həyatı sürdürmək mümkün deyildi . Leyla onu da bilirdi ki , bu işi cox gecikdirmek də olmaz , zaten çox gec qalmışdı , ömrünün 18 ilini, gəncliyini , gözəlliyini , sağlığını  boş  və mənasız həyatda itirmişdi . Daha nəyə səbr edib , güzəştə gedəcəkdi ki ? 

 Bu işi gecikdirmək olmazdı.Mehkemeye müraciet etmek üçün tutarlı bir behane gezirdi. Həmin aralar Vaqıf də onlarda qalırdı , mətanətdən ayrılandan sonra uşaqlarını da götürüb Bakiya yerləşmışdı . Daha nə qumuru ,nə də Səbriyyə onun uşaqlarına baxırdı . Səbriyəylə anası ayrica bir ev tutub kirayə qalırdı . Vaqif də bir müddər uşaqlariyla Rusiyadan özüylə gətordiyi Sevinclə yaşadı . Ailəli qadın mafiyanın planlarına əngəl törədirdi . Odur ki , mafiya başçısı Sevinclə Vaqıfın ayrılmasını istədi . Ayrılmağa məcbur qalan Vaqif oğlunun müəlliməsi ilə tanış oldu. Ərindən yeni ayrılmış qadın Vaqifi özünə həmdəm bilib qızı ilə ona sığındı .onun iki uşağı kimi qəbul edib onlara analıq etdi .  Lakin 6 ay sonra Vaqifin əsil üzü və kim oldugu meydana çıxdi . Qadın qardaşlarına yalvarıb ona sahib çıxmasını istədi . Nəhayyət ki qardaşları qadını çanlar , malları bahasına Vaqifdən ayırdılar . Vaqif qızına olmazın işgəncəsini edirdı . Yazıqgız bir gün atasının işgəncəsinə dözməyib özünü yaşadıqları binanın 4 cü mərtəbəsindən yerə atdı ... 

   Təbii ki pul bə mafiyanın hesabına Vaqıf bu işdə günahsız bilinərək sərbəst buraxıldı . Oğlu ilə meydanda tək qalan Vaqıfin yenə sığınacaq yeri Familin evi idi . Bilirdi ki , oğlu burda sahibsiz qalmayacaq . Leyla işdə olsa belə , onun uşaqlarına qoşulub məktəbə , dərsə gedəcək , başını girələyəcəkdi . 

   Vaqif gündüzlər evdə olur axşamlar haraya isə gedirdi . Demək olar ki , gecələr heç evdə qalmırdı . Onun oğlunun Leylaya heç bir maneəsi olmasa da Leyla bilirdi ki bu yaşayışın bir sonu olmalı idi . Vaqıf və oğlu ömür boyu belə yurdsuz yuvasız yaşaya bilməzdı .Odur ki, Vaqifə özünə və oğluna bir yuva düzəltməsini deyirdi .

   - Qaqa nə qədər imkanın var . Al bir torpaq , yavaş yavaş başla tik özünə də balana da bir yuva . Vallah məndən olsa elə gedib anasını gətirərəm , gığaram ailəmi başıma , başqasından ana olub uşağın gözüqıpıq olmaqdansa elə öz anasının əlaltısı olsun , ta yaxşı . Sen də keçmişi unut . Elə bil ki heç uşaqlarının anası yox qapının köləsidir . Uşaqlarının xətrinə yola ver həyatı . Ananı baladan ayırmaq günahdır . Günaha girmə bu qədər ...

   Leylanın bu sözləri Vaqifi bir az düşündürmüşdü . Deyəsən ağlına bir şey batmışdı . Onllara yaxın bir yerdən torpaq alıb ev tıkırdi. " İlanın yarpızdan zehlesi geder o da gelib yuvasının ağzında biter" meseli kimi Leyla onlardan qacmaga calışırdısa da onlar gelib Leylaya qonşu olurdular. Nə etməli ,nə edir etsin . Yetər ki heçinə köçünə kimsə qarışmasın . 

    Leyla qayınının kirli işlerde eli oldugunu ovcu kimi bilirdi. Odur ki ,Turalı onlardan qorumaga calışırdi. Ters kimi de qayını gelenden Turalı oz oglu kimi hara geldi aparır ,ona cox şeyler ved verirdi. Maşınını Turala verib iş dalınca yollayırdı, bu da Turalı heveslendirirdi. Leyla bilirdi ki, tezlikle bunlardan qurtarmasa gec qala biler ,oğlu elden gedecek. Nece iller ortalarda görünmeyen qayını birden bire meydana cıxmasının bir sebebi oldugunu da yaxşı bilirdi. Düşdüyü mühitde etrafına toplamaga adam lazım idi. Hele oturub Turalın yanında turmeşiklerden , "yaxşı oglanlardan" , rusiyadakı lotulardan  danışanda Turalın onlarla maraqlandıgının şahıdı olmuşdu. Bütün bunlar onu cox qorxuzurdu. Acıq aşkar Turalı bu uçurumun kenarında hiss edirdi. 

   Qaynı ile beraber onlara bir nefer de dadanmışdı. Leylanın bu adamın tir  tipinden ehtiyyat edirdi. Qonum qonşudan ar eden Leyla evinde ses cıxmasın deye daldalıga düşende eriyle danışıraraq onlara üz vermemesini isteyirdi. Qarşılıgında hemişeki kimi yenə Leyla döyülüb susturulurdu. Dərdini içındə özü çəkən qadın Turalı onlardan qorumaga calışırdı. Daha bilmirdi ki beyni qan olan Turalı emisi arada bir ona verdiyi maşına surerken , onu özüyle "yaxşı oglanların " meclisine aparmaqla şirniklendırırdır. Nermin namaz qılmaga başlamışdı. Ama qıldıgı namaz da  bu evdə batil olurdu . Evde bir deste kişinin içki masasını hazırlayan Nermin daha da günaha batdığını düşünərək namazını buraxdı. 

  - Namaz  , quran olan evde içki içiler ? Ne qeder günaha batıram men onlara qulluq etdikce. Ele bil bura kafedi men de afsiyant. Ana, men başımı alım hara qacım axı. Xeberin olmur eee. İşdə olursan , evdən nə xəbərin var axı ? Meşqlerden  eve yorgun gelirem . Ölürem day bunların zibillerin temizlemekden . Zibillik bunların butulkalarından dolub daşır. Men gedirem evdən 

   - Dəlisən , ay balam ? Hara gedirsən axı ? 

   - Nenemgilde qalacam . Mekteb acılsın eve gelmiyecem, bax xeberin olsun nenemgilde qalacam...

  -biraz sebr ele, qızım, az qaldı qadan alım . Qardaşını güclə evə bağlamışam . İndi də sən ? Sən də məni öldürmə ,  başına dönüm . Vallah qurtaracam sizi də özümü də bu həyatdan. Mən hazıram atanlzdan ayrılmağa ,  sadecə mene tutarlı bir behane lazımdır. Biraz ca da döz , az qaldı.

    Axşam eve gelende evde ilk defeydı sakıtlık hökm sürürdü.   Beş altı aydan beri evdeki qelebelikden sonra ele bil qurbaga gölüne daş atılmışdı. Nermin masanın üstundekı donu açılşmış toyugu gösterib ;

  - Atam dedi ki yemek hazırlasın axşam qonaq gelecek. 

  -Tural hanı ?

  -Nenem gilde , narahat olma.

  Krantın yanına kecib destemazın alıb qurulandı. Dolabdan  pamidor ,xiyar  cıxarıb salat etdi . İki yumurtanı yaga cırpıb qayğanaq bişirdi. Masaya su , şor ,qatıq , çorek qoyub süfre açdı. Nerminle oturub İftar duasıni oxudu .  Bisimillah deyib bir stekan suyunu içmişdi ki , heyetdeki ses küye pencereden başını cıxartdı. Qapıdakı 3, 4 qara xarici maşınları onlardan düşen keçel boynu yogun kişileri görüb Nermine teref qaçıb onu qucaqladı.

   -Allah sen ozun bizi belalardan qoru ya rebbim - deyib qızı arxa otaqdakı pencereye teref dartdı .

   -Düş burdan qaç nenengile tez ol !

   - Nolub mama , hara qacıram ki ?

  -Tez ol ,bala ,bunların bir zibili var yeqin qaynatmaga gelibler ... Turala bir şey demə , qoyma gəlsin bunların içınə, qaç !

   Qızı pencereye teref buraxıb özü telefonu götürüb 102 ye yıgdı

   -Aloo polis şöbesidir ? Çox xahiş edirem ,tez gelin . Qonşuda bir deste kecellerin elinden günümüz qara olub . Bunların elinden çöle bayra , heyetimize ,qapımıza cıxa bilmirik . Adresi yoxdur yeni meheledir yolu deyim ...

SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNi 

  39 BÖLÜM 

 

   Ne döyülmek ne söyülmek onu qorxuzmurdu . Qeti qerarını vermişdi . Ne olur olsun geri dönüşü yoxdur . Lap bu yolda uşaqlarını da itirmeli olsa da boşanacaqdı. Canından bezmışdı . Başqa yolu yox idi .ya başını alıb qaçacaqdı , ya da canına qıyacaqdı . Bunları da edə bilmirdi . Anasının çarəsizliyindən qaçması ya da özünə qıyması uşaqlarında səhv fikir oyada bilərdi . Bu vəziyyətdə qurtuluş ancaq və ancaq boşanmaqdadır . Daha mübarize aparmaga gücü qalmammışdı. Bundan sonraki həyatını Famıllə bərabər görmək istəmirdi . Bütün varlığından , yaşamından diksinmişdi .

    Bu evliliyin onu hele cox belalara salacağını lap gözel bilirdi. Düşünürdü ki ,bu evlilik bayaqdan özünün heyatını zeherleyibse indi artıq uşaqlarına keçmek üzredir . Uşaqları da zerer görerse bu acının altından nece cıxacaqdı? 

   O , iki quruyub catlamış gölün arasında tek tenha qalmışdı , ağız burnunun qanıyla . Gelib kecen maşınlara el edir , lakin maşınlar onu bele veziyyetde görerken saxlamadan ve kömek etmeden keçib gedirdiler. Leyla bunu normal qarşılayırdı. 

  "Kim özün belaya salar ki" -deye düşünürdü .

  Üz tutub gölün palçıqlı mazutlu sularına teref getdi. Yuvkasının eteyını mazutlu suda isladıb üzünün gözünün qanını sildi . Bir daşın üstünde oturub doyunca ağlayıb üreyini boşaltdı . Ve ayağa qalxıb özünü toparladı. Başını dik tutub 

  - Ne olursa olsun ,heç vaxt  teslim olmayacaqsan, Leyla - deyib qeti addımlarla yola teref ireliledi . Uzun çöllük bir asfaltda tekbaşına irelliledikce bayaqdan kömek üçün saxlamayan minik ve yük maşınları indi saxlayıb pis tekliflerle qadını maşına devet edirdiler . Çünkü normal ev xanımının düzlük biyabanlıqda tekbaşına ne işi vardı kı ?

  Eve hemişekinden gec geldi . Evde sanki müharibe cıxmışdı . Heyet baca darmadağın qadaşları atası ve anası sinirleri gerilmiş veziyyetde qışqıra qışqıra danışırdılar . Qonşular da heyetde idiler. Camaatı yarıb ireli getdiyinde atalığı elinde balta ile polislerle danışdığını gördü .

  -Ya tutun aparın bu köpeyoğlunu salın içeri , canımız qurtarsın bu şərəfsizdən , ya da özüm onu baltalayıb gedib girecem içeri ...

  Evin bütün aile üzvlerini o cümleden Leylanı da şöbeye apardılar ifadelerin alıb şikayetlerini dinlediler . Sonra serbest buraxdılar. 

   Ne bela idise de . Her hansı bır işde yaxalansa da Famil serbest bıraxılırdı. Belli ki , atası ölmüş olsa da hele de onun şexsiyyeti ve adı onların üstunde idı. Ona göre bu qardaşlar meydanda at oynada bilirdiler. 

  

   Aradan 10 ay kecmesine baxmayaraq hele de boşanma gercekleşmemişdi. Leyla puluyla iki vekil tutmuşdusa da bu vekiller Leylanı mehkemede vekilsiz ittiham olunan  Familden qurtara bilmirdiler . Mehkeme ne qerar çıxarırdısa da Familin xeyrıne cıxardırdı . Süründürmeçilik edirdiler . Bir mehkeme ile o biri mehkeme arasına en cox 1 hefte vaxt qoyulmaqdan  1 ve ya 2 ay uzatma vaxtı verilirdi . 

  Famil de inadına durmuş Leylanın evinden cıxmaq bilmirdi. Leyla 10 ay idi ki, anasıgılde qalırdı. Tebii ki uşaqları kimse qebul etmediyinden uşaqlar gunduz analarının yanında  gece atalarının yanında olurdular. Mehkemelerde Famil ev telebini irəli sürürdü . Leyladan bakıdaki evi tələb edirdi . Çünki bilirdi ki Leylanı anasıgil bir ömür boyu evlerine qebul etmeyecekler . Ve gec tez Leyla mecbur qalıb evine dönecek. Lap boşansalar belə evi böldürüb özüne düşen hisseni Leyladan almaq isteyirdi. Nece deyerler ilanın yarpızdan zehlesı geder kimi o da yarpız kimi Leylanın qapısında bitmek isteyirdi . Leyla ise tam eksine, ne olur olsun ,bu adamın bır daha üzünü gormemek şertiyle ondan qurtulmaq isteyırdi . Mehkemede də hakimin əl ayağına düşüb yalvarmışdı ki, insaflı qerar versin . Bir daha onları üz üZə gətirməsin . 

  - Hakim bey, men bu adamnan boşanmaq isteyirem. Siz isə özüm öz qazancımla , öz zəhmətimlə tikdiyim evi onunla bölmemi isteyirsiz . Madem men bu insanla yene eyni damın altında yaşayacağamsa , yene heyatımı zeher edecekse , daha nıye boşanıram kı?

   - amma Feride xanım , evlilik müddətində əldə edilən və qazanılan daşınar və daşınmaz əmlak tərəflər arasında bölünməlidir . Bunu qanunlar deyir , mən yox . 

  - Bilirəm cənab hakim , qanunlardan xəbərim var , bizdə 1 ev deyil ,  İki evdir . Biri menim adıma men özüm öz zehmetimle ,öz pulumla tikdiyim ev , biri de hökümetin bütün ailemize verdiyi evdir. Men hökümetin mene verdiyi hisseni de ona verirem , evin biri mənimlə uşaqlarımın , biri də onun . Malımızı qardaş malı kimi bölürük də , getsın otursun rayonda yaşasın . Siz iki düşməni bir yere qoyursuz ki bir birimizi öldürək ?

   -Pahh ne gözel .Sen niye rayona getmirsen ? -deye  Famıl etiraz etdi .

  -Bilirsen ki, menim qohum eqrabam  , işim gücüm Bakıdadır.  Rayonda men ne iş görecem ki ? - Hakimə döndü - cənab hakim , bunları nəzərəalmanızı xahiş edirəm . 

  - Yoldaş hakim men ne iş görecem rayonda . Men de Bakıda işleyirem . Anam,  bacım , qardaşım da Bakıdadır ...

  -Yalan deyır bu adam bir yerde işlemir . İşleseydi men niye sabah gedib axşam gelırem ki ,eve oturub uşaqlarıma baxardım , evimin xanımı olardım . Allah da bilir , bəndə də bilir ki , biz bakıya gəldiyimiz gündən bu adamın iş kitabı bağlanmış , özüm işləyib , özüm borcları bağlamışam , kira vermişəm , torpaq alıb ev tikmişəm , evin hər ehtiyyacını özüm eləmişəm.

  -Vay dedəm vaayyy... bu bangir dədəsinin bankında çalışırmış ee xəbərimiz yox , beşyüz , altı yüz manatla bu nətər eliyirmiş  bu boyda işi ? İş yeri yarırmış oğurluq edirmiş ? Hə yoldaş hakim ? 

    - Burnundan gəlsin , oğurluq gətirib sənə yedirtdiklərim ... butulka dostlarını başına yığanda demirdin , arvadım sinəsinə qarnına bağlayıb dədəli yetiminə gətirdikyi yeməklərdir sizə yedirdirəm , indi oğurluğumu başıma qaxırsan ? 

   - Görürsüz yoldaş hakim ?  Oğru olduğunu özü boynuna alır , mən dən uşaq , ev jstəyir . Mən buna uşaq , ev etibar edə bilərəm ? 

  Zal bir birinə dəymişdi , uğultudan qulaq tutulurdu . Tanımadığı başqa məhkəmə iştirikcıları da onların iclaslarında idilər . Famılın bu sözlərindən sonraiçəridəkilər Leylaya canı , cınayətkar kimi baxırdılar . 

   - Saki yoldaşlar , sakit olun - hakim əlındəki çəkici masaya vurdu . 

   - Bəli , oğurluq etmişəm ,  Balalarım ac qalmasın deyə , müştərinin qabağından qayıdan artıq yeməkləri götürmüşəm , yeyilməmiş tikələri zibilə  atmayıb , torbaya qoyub gətirmişəm, uşaqlarıma gətirmişəm ,  çatdira bilməmişəm , evin bütün yükü üzərimə düşüb , təzə ev, uşaq , məşğələ , evin xərcliyi , işıq , qaz , su hər şey pulla ... hələ bu azmış kimi ərin krediditi , qumar borcu ... Daha nə sayım yoldaş hakim , egər bir qadın , bir ana uşaqlarının gələcəyi üçün çırpınırsa , onların kimnənsə geri qalmaması üçün cabalayırsa ,siz camaatın artığını yeməyi oğurluq və cinayyət sayırsinizsa , o zaman tutun məni , balalarım üçün henə edərəm ... 

   - Bax, bax gör özün nə artıstliyə qoyur ee...

   - Ay yoldaş , sizə söz verilmədi ...

  - Yoldaş hakim , mənim yerimə özünüzü qoyun,düşünün siz bir qadınsız , bir anasız , əriniz var amma yox kimi bir şeydir . Yoxun bir faydası var , amma bunun yox . Bunun varlığı bızə ziyandir . Nə edərdiz yerimə olsanız ? Uşaq yüz şey istəyir , böyük uşaqdır , yemək içmək gəzmək istəyir , evimiz yox , eşiyimiz yox ... nə etməliyəm ? Bir yerdən dəstəyim , köməyim yox . Yenə deyirəm ,  balalarım üçün yenə edərəm , amma mənim etdiyimdən , balalarımdan cox bu yararlanıb ! Hörmətli hakim ,hansı qadın 18 ildən sonra yuvasın yıxar ? Mənim əgər mehriban  və qayğıkeş ərim olsaydı,  rahat evim , isti yuvam olsaydı bu yuvanı yıxardım ? Biz heç vaxt yola getməmişik , dəfələrlə boşanmaq üçün ərizə vermişəm , ailəm uşaqlarımı qəbul etməyib , yoldaşım da bundan istifadə edərək uşaqlarımı mənə qarşı alət edib , uşaqlarımı mənə qarşı doldurub , uşaqlarımı əlimdən alıb aylarla gizlədib mənə göstərməyib . Şərt qoyub ki , barışmasan uşaqları göstərməyəcəm . Mən də məcbur olub barışmışam . 

   - Bəs yenə eyni şeyləri yaşasan ? Yenə ailən sizi qəbul etməsə ? 

   - Baxın ,  yoldaş hakim , mən bura kiminlə gəlmişəm ? Heç kimlə... Niyə ? Çünki heç kimim yoxdur . Əslində var da ... amma dəstəyim , köməyim yoxdur . 10 aydır anamın evində qalıram , bu yaşda iki evim ola ola , mən ailəmlə yaşanmağa möhtac olunmuşam , yenə də ailəm nə məni , uşaqlarımı qəbul etmir . Odur ki bütün diqqətimi  evə çəlb etmişəm ki , bir taxdadan da olsa daxmam olsun , balalarımdan ayrı düşməyim , bundan sonraki həyatımı sakit yaşayım . Nolar Hakim bəy , sizə yalvarıram , məni balalarımdan evimdən ayirmayın , məni həyatdan məhrum etməyin , balalarım mənim həyatımdır , onlar olmasa mən ölü kimi bir şeyəm ...

   - Yoldaş hakım madem bu evi mennen bölmek istemir , men teleb edirem ki ,ev satılsın pulu bölünsün . Çünkü menim de o evde zehmetim var. 

  -Senin o evde hec bir zehmetin yoxdur. O evi men tikmişem . Öz pulumla. Sen sadece o evin tikilmesinde menden istifade etmisen, aldığın bir şeyın iki qat pulunu istəmisən məndən ! - esebinden ağlayaraq üzünü hakime tutdu :

  -Hakım bəy, bir maşın daşı 200 e alıb gelb mennen 300 isteyib , pencerenı 130 manata alıb pulun menden 250 isteyib . Bu meni bele soyub . Qızıllarımı lambarda qoymuşam -cantasından bır deste kağız cıxartdı - banklardan öz adıma kredit cekmişem müdirlerimden borc almışam , bax bu da menim senedlerim , bax bu da material bazarından özüm öz elimnen aldığım malların siyahısı ve faturalar . Hamısında menim imzam var . Ödenişleri de özüm eləmişəm . O da bir senet cıxartsın  göstersin sübut etsin . Ondan sonra men o evi bölerem onunla. Men kimsenin haqqını yemerem vallah ,burnumnan geler .

  Mehkeme fasıleye cıxdıqda Famil harasa yoxa çıxdı . Leyla onu gözdən qoymaq idtəmirdi . Bilirdi ki yenə Famıl kimlərləsə  görüşüb , məhkəməni təxirə saldıracaq . Bu düşündüklərini də vəkilləriylə də bölüşdü . 

   - indi görərsiz yenə hakim qərar verməyəcək , yenə , məhkəmə təxirə düşəcək . 

   - Nə edək , yanlış qərar verməsin də bir ay da gözləyərik .  Yeter ki , məhkəməni biz qazanaq ...

   Leylanın dediyi kimi də oldu . Fasilədən sonra hakim Leylanın vekillerine bezi tapşırıq və təlimatlar verdi . Yenə mehkemə  növbeti ayda  davam etmeye qerar verildi. 

  Mehkeme prosesleri bitib tükenmek bilmirdi. Süründürmecilik , get -geller Leylanı heyatdan soyutmuşdu . Familin üzünden daimi bir iş yeri de tapıb işleye bilmirdi. Harda işleyirdise Famil gelib onun iş yerin axtarıb tapır ve onu işden cıxartdırırdı. "Ahhh birce boşanıb kağızımı elime ala bilseydim . Canım qurtarardı bu murdar insannan . Nezır deyirem bir heftelik maaşımı nezır verecem"

   Nehayyet  növbəti məhkəmədə boşanma gercekleşdi. Hem de 30 dekabır günü . Yeni ile yeni heyatla başlayacaqdı bütün acıları köhne ilde qalmışdı . 

    Yeni işə təzəcə girmişdi . İşındən qalmamaq üçün mehkemədə iştirak etmədi . Vəkil onu əvəz edirdi . Ürəyi çox nigaran idi. Yenə məhkəmənin növbəti aya qqlacağından çox qorxurdu . Həmişə hər dəqiqə vəkiliylə əlaqə saxlayan Leyla bu dəfə hər şeyı bir kənara buraxməşdı . Nə olacaqlarını , məhkəmənin nəyə qərar verəcəyini ovcunun içi kimi bilirdi . Daha bezmişdi məhkəmənin boş mənasız təxirlərindən . Nəhayyət saat 15, 45 də  telefon zəng etdi . Ümüdsiz və keyfsiz telefona baxdı vəkil idi .  

   - Tebrik edirəm Leyla xanım , bacardıq ...

   - Necə yanı ?  

   - Bitdi dəə ... Qurtardı . Boşandız...

   - İnanmıram, ola bilməz  ... yanı mən ondan qurtara bilərmişəm ? İndi mən boşam ? 

   - Hə boşsuz , yanvarın 15 dən sonra məhkəmənin qətnaməsini də götürüb , qeydiyyatda olduğunuz qeydiyyat şöbəsinə gedəcəksiz və ordan Boşanma  haqqındə şəhadətnamənizi alacaqsız , vəssalam . Azadsız ...

   - Yanı bu qərar dəyişə bilməz deyilmi ? 

   - Yox ay xanım nə  dəyişəcək . Məhkəmə qərar verib , qətnamə imzalanıb , əlimdədir , indi gedirəm poçta yollayıram sizə ... 

   Elə bil o qətnamə Leylanın nıçatı idi . Kimlərinsə əlinə kəçəcəyindən qorxurdu , qətnamə dəyişiləcəyindən qorxurdu . 

   - Yox , qoyun sizdə qalsın , möhkəm yerdə gizlədin , vaxt edən kimi gəlib alacam sızdən . Poçtdan göndərərsiz birdən yoxa çıxar , itər , nə bilim oğurlanar ...

   Vəkilin şən gülüşü telefonu bürüdü. 

  - Nə danışırsız siz ? Qərnamə tək kağızdan ibarət deyil , kitaba işlənim , dövlət qeydiyyatına düşüb , qətnamə itsə belə , dövlət arxivindən yenidən çıxarda bilərsiz . Narahat olmayın . Deyəsən kişi gözünün odunu elə alıb ki , hələ də ondan qurtulmağınıza inanmırsiz ...

   - 18 il elə belə il deyil ee müəllim ... bu 18 ildə bir igid böyütmüşəm, bir igidin ömrüdür ...

   - Bilirəm , səbr yiyəsiziz ... hər qadının duxu deyil belə əzazil adamla ömür sürsün , inşallah bundan sonraki həyatın ürəyincə olar . Çünkü türklər deməli siz bunu hakedirsen ...

    Böyük bir sevincle vekile teşekkur edib sağollaşdı . Sanki üstünden ağır bir yük götürülmüşdü ,ele bil qaranlıqdan işıqlığa cıxmışdı , gözlerine ele bil nur gelmışdı . Başın qaldırıb derinden nefes alaraq tavana baxdı. İş yerinın hisli - paslı kirlenmiş tavanında bütün keçmişi canlandı . Bütün 18 illik heyatı bir anlıq filim kimi gözünün önünden keçdi . Hele indiyedek acılardan başqa xatırlaya bilmediyi şirin günleri de gözlerinde canlandı . Turalda hamilə olarkən Familin gizlincə ona alıb çörəyin arasında gətirdiyi kabab gözlərinin qarşısında canlandı . O kabab ki , kababın qoxusuna Qumuru içəri girəndə Famil  Leylanın əlindən dürməyi alıb torbanın içınə basmışdı. Yemək gözə görünməsin deyə ayağıyla onu çarpayının altına itələmişdi . 

   - Ay balam arvad dediyin budur da... ana bacı qalıb o yanda , millət arvadına kabab yedirdir - deyə Qumuru ərindən gördüyü ilk və son  qayğını ,sevgini onun burnundan gətirmişdi . Gözlərinin qarşısinda , ən adı şeylər canlanırdı , Famiın şirin xatirələri xəyalından keçdikcə o günlərin zəhəri də Leylanın gözünün qarşısında canlanırdı ... ilahi Leyla nələri bağışlamışdı ona ... nə qədər  xəyanətləri , nə qədər əzilmələri , nə qədər əzabları bağışlamışdı ... nəymiş Leyla ... Dərin quyuymuş , hər şeyi içinə atirmiş , axar çaymış , yuyub aparırmış , dərin dəryaymış kükrərib kükrəyib yatırmış, qəlbi  məzarmış , hər şeyi içində gömürmüş... daş imiş , qayaymış ...

     En nehayyet uşaqları gelib gözlerinin önünde dayandı . Leylanın yaxasından tutub silkələyirdilər ;

   - Ana, bes bizi niye fikirleşmedin? Bu yaşda sene ne yaraşır boşanmaq ? Niye bizim taleyimizle oynadın, ana, taleyin oyununa boyun əymişdin axı ? Bəs sən bizim gələcəyimiz üçün yaşayırdın? noldu ? Bumuydu bu qədər illərdə bizə etdiyin fədakarlıq ? Öz rahatlığını düşündün ,  bəs biz ?  Bizim axırımız nolacaq ana ? 

   Dünya Leylanin gözündə qaralırdı . Verilən suallar qarşısında acız qalmışdı . Sanki qurğuşunu əridib boğazına tökürdülər boğulurdu , nəfəsi çatmırdı fikirləri qarışmışdı , sevinc ilə peşımancılığını bir yaşayırdı . Tural dayanmadan ,,oyan ''deyə onu  şapalaqlayırdı . 

   Gözün acdıgında başını qabyuyan arvadın dızının üstünde gördü . Onun yaxasından tutub silkeleyen ve şapalaqlayan uşaqları yox dönerçiymiş ...

   Maaşını gündelik alırdı . Üxşam işdən çıxanda maaşını alıb qabyuyan arvada yaxınlaşıb 5 manatını ona uzadaraq;

  - Nergiz xala , Allah yolunda qebul ele,  nezrim vardı . Demişdim bu  məhkəmələrdən qurtarım , bir günlük maaşımı ehtiyyacı olanlara verəcəm , Bayaq uşaqlarla danışanda eşıtdim , dərman almağa öulun yox imiş . Al , halal xoşun olsun , elə bil öz halal pulundur . Dermanlarını alarsan ...

   -Allah razı olsun,  Allah qebul elesın. 

   Qapıdan cıxıb, derinden nefes aldı. Həmişə işdən çıxanda qardaşı Yusiflə zəngləşər , Sahildə onunla görüşüb evə bərabər gedərdilər . Bu dəfə  evə getmək istəmirdi . Ne qeder yorğun olsa da biraz tek qalıb ruhunu dinləmək isteyirdi ,nefes almaq isteyirdi. Uzun süren qorxu ve heyecan dolu mehkeme günlerinden qurtarmağının keyfini cıxarmaq isteyırdi . Eylenmek ,gezmek isteyirdi her şeyi unutmaq isteyirdi . 

   Hardansa , beynine hec vaxt dadını bilmediyi siqaret ve içki düşmüşdü. Hamilə qadın bir şeyə yerikləyən kimi yerikləyirdi siqaret və içkiyə . Əlinə düşsə bu saat siqaret və içkini gözünə təpəcəkdi ...

    İşyeri tarqovuda idi . İş yerindən ayrılıb özünü bağa vurdu . Camaatın arasında iynə kimi itib batdı . Səfillər kimi  bağı belədən belə aşağı yuxarı gəzirdi . Nə düşünürdü heç özü də bilmirdi , bir onu bilirdi ki , beyni suallardan dolub daşır , maraqlıdır , aradan illər keçsə də Leyla hələ də bu sualların nə olduğunu xatırlamırdı . 

    Şəhər camaatdan qaynayırdı . Sabah bayram idi, camaatın üzü gülür , şenlenirdi. Her kes bayram ehval ruhiyyesinde idi.  Neçə vaxdır hər gün gedib gəldiyi yer idi , lakin İlk defe idi ki,  leyla  şeherin gözelliyine indi fikir verirdi. İlahi bu vaxta qeder şeherin gözelliyine niye diqqət etməmişdi ki, sabah iş , axşam ev , evdə dava , məişət problemləri ... Leylanın özünə baxmağa zamanı yox idi , o ki qaldı şəhərin ecazkar gözəlliyi ola ...

   Əlini cibinə saldı . Günlük maaşı - nəzir üçün ayırdığı puldan hələ cibində var idi . Onları da dağıtmalı idi . Amma kimə ?  Axşamın bu vaxtında qaraçı ,dılənçi də qalmamışdı parklarda . Ətrafa boylandı . Budur ehtiyyacı olan biri ... pulu çıbındən çıxarıb ona salfetka uzadan yaşlı adama verdi . 

   - Salfetka lazım deyıl , buyurun mən bunu sizə verim ... 

   - Allah razı olsun , bəlkə bir salfetka ...

   - Yox , yox ... - deyib ordan uzaqlaşdı . 

    Yolun kənarında gənc bir oğlan zibil qablarından karton və süşə yığırdı . Çıbinki puldan bir qısım  ayırib ona yaxınlaşdı . 

   - Bunları neynirsiz ? 

   - Satacam xanım, 

   - Çox ehtiyyacınız var ? 

   - Ehtiyyacı olmayan kim gəlib zibillikdən şey yığar ? 

    Leyla kövrəlmişdi . Oğlan düz deyir . Bu nə sualdır Leyla oğlana verib onu əskildir ? 

  - Yaxşı gəl belə edək . Al bunu , evə gedəndə bir şeylər al apar , bunları da sapıb özünə xərclik edərsən , yaxşı ? 

   - Allah razı olsun xanım , Allah min əvəzin versin ...

   Oğlandan ayrılıb təkrar özünü parka vurdu ;

  - Bitdı acılar ,Leyloş, bitti ! Heyat gözeldir ! Bu gözelliyi görmemek üçün bu vaxta qeder gözlerine perde taxılmışdı. Her şeyi qaranlıq görürdün. İndi bax etrafına ! Ele bilirsen bu camaatın derdi yoxdur ? Ele bilirsen hamı xoşbextdır ? Həə ?  Var , dərdsiz insan yoxdur , amma xoşbext görünürler. Sen de ele ol. Bu gecə acılarının son gecesı olacaq . Bu gecə böyük bir uçrumun kenarında dayanıb bütün kecmişini ordan atacaqsan  aşağı . Sabahdan , hər şeyi unudacaqsan . Yeni ilə yeni arzularla girəcəksən . Heyatını yaşayacaqsan . Xoşbext olacaqsan ! Xoşbəxt olmağa çalışacaqsan ! Söz ver !-  Deyə Leylanın  içində özü ilə bir dialoqu başlamışdı . 

   -Söz verirem . İnnen sonra mene can yandırana canımı verecem . Yeter artıq özümü feda etdim . Biraz da meni qazanmaq üçün mübarize aparsınlar . Bunca illərimi , gəncliyimi , gözəlliyimi , sağlığımı , həyatımı onlar üçün verdim , hər şeyimi  oğlum üçün qurban etdim . Onun xoşbəxtliyi üçün , gələcəyi üçün də bu ailəyə son verdim .  İndi boşanırıram deyə mənə üz döndərib ? Qoy döndərsin ,  mənim vəzifəm bitdi artıq , yetər ...  Qoy biraz da o meni itirmemek üçün  çabalasın ,mene yaxınlaşsın . 

  -Bes  bu vəziyyəti qebul etmese? 

  -O zaman qerar menimdir ! Vessalam ...

  Ne aclığı vardı ne susuzlugu . Ele bil kimse onu durtmeleyırdı ki , siqaret cek, içindeki yanğın sönecek . İçki iç içindeki derdlerin , çılələrin yanıb məhv olacaq ! Bircə siqaret , bir qurtum içki ... bununla  da qurtulacaqsan ! 

   Tıncıxırdı , səbri daralirdı . Ətrafa baxdı. Biraz aralida rəngli işıqlar yanan diskoteka diqqətini özünə çəkmişdi . İçində dəli bir şeytan onu ora səsləyırdi ...

    - Gəl , cal oyna ,əylen də kecmışinin  inadina . Nə asılıb qalmısan o keçmişdə . Sən azadsan axı ... 

   Nə edirdisə  içindeki bu istekden vaz kece bilmirdi .Axı necə getsin ? Axı kimnen getsin?  Nolsun üstündə pulu bar idi , istədiyi kimi əylənə bilərdi , içə bilərdi , özünü dəliliyə qoyub atılıb düşə bilərdi , gəncdir , gözəldir , hələ özünə sevgili də tapa bilərdi ...

   Nəhlət sənə şeytan gör ağlıma gələnlərə bax - deyə ağlına gələn fikirlərdən özü də diksindi . Oturduğu yerdən qalxıb yola tərəf baxdı . Getmək istəyirdi . Lakin ayaqları yerimirdi . 

  -Zehmet olmasa , mənə bir siqaret vere bilersiniz ? -özlərinə siqaret yandıran iki oğlana yaxınlaşdı .

  - Vererem ,  buyurun -  oğlan siqaret qutusun Leylaya teref uzatdı .Leyla bir siqaret alıb damağına qoydu ,oğlanın yandırdığı alışqanla siqareti yandırıb bir qulab vurdu. içine sanki od düşdü. Ele bil Leylanı bir saman daxalına atıb tustude boğdular . Keskin bir öskürek tutdu. Yanındakı siqaret aldığı oğlanlar  Leylanın küreyine vurub güle güle :

 -Noldu ay bibi . Deyesen birinci defedir ...

   Özünü yaxındakı köşke atdı . "Redbul " alıb birnefese başına cekdi . Yaxınlıqdakı skamyada oturub süzgün süzgün etrafa baxdı .

   - Xanım , teksiz deyesen ,size yoldaş ola bilerem - bir yekeper cemsiz bir kişi onun yanında oturaraq elini Leylanın qıçına qoyaraq sığallamağa başladı . Ele bil isti canına soyuq su tökdüler .

   -Sen bu heyatı isteyirsen Leyla ?-içinde bir tufan baş qaldırdı elindeki siqaret ve butulkaya baxıb; 

   - Sen özünü ne yerine qoyursan Leyla ? Senin azadlıq ,serbastlik deyib yaşamaq istediyin heyat budur ? -kişinin eli hele de onun budunu sığallayırdı . 

  -Sen bele köntöy adamların yemi olmaq üçünmü boşandın ? Kişilərin əlləri canında,  budunda , baldirlarında gəzmək üçünmü yıxdın ailəni ?bu idiməqsədin , məramın ? Senin yeni heyatın bumu olacaq ?

  Yerinden dik atılıb elindeki qabı kişinin başına boşaltdı 

 -Aazz q...be neynirsen ... 

 - Q..be nenedir oğraş köpey oğlu . Bu ne hereketdır . Sen menı tanıyırsan ? İt oğlu it ...

  Telefonunun zengi onu özüne getirdi. Qardaşı idi . 

   -Leyla cıxmısan işden ? Hardasan, iclas var idi gecikmişəm. 

  -Gelirem .  Elə mən də indi cıxdım,  işdən , yoldayam . 

  -Sen hardasan ? Biz senin işine yaxın bır yerdeyik . Tıxacda qalmışıq gel bir yerde gedek ...

    Uşaqları Allah deyenden demirdiler. Artıq mehkeme qerarından sonra oğlu cıxıb rayona getmişdi .  Famil de onu tek qoymamaq üçün onun arxasıyca getmişdise de yene günü Bakıda kecırdı. Leylanın evine isdediyi vaxt girib isdediyi vaxt cıxırdı . Zülfüqar kişi  Familin Leylaya bir xeter yetireceyınden qorxurdu. Odur ki,  leylanın evinin  kilidin deyişmişdi .Leylanı da öz evine getmeye qoymurdu. 

  -Ay bala ,onsuz da axşamdan axşama gelirsen eve . Gel yıxıl yat burda . Ne var o evde qoy biraz ara sakitleşsin . Bir şey eliyer sene .

  Atasının israrıyla Leyla onlarda qalırdı. Nermin de onunla beraber sabah evden cıxırdı . Leyla işine,o da derse ordan meşqe gedirdi. Boşanmadan sonra Nermin de deyişmişdi. İndkar öz istediyini elemek isteyen,  özbaşına bir qız olmuşdu. Etiraz  və qadağalar ona tərs gəlirdi . Onun bu halı onu ve ailesini cox qorxudurdu. Hele anası da Leylaya xeberdarlıq eleyırdı. 

  - Bala gözün uşağında olsun uşağı yoldan cıxardarlar pis vaxtıdır . Özbaşına evden getmeler , behaneler meni qorxuzur . Mene ele gelir o atasıynan gizlin görüşür,  bax haa güvanme bunlara . 

  -Ay ana men hec vaxt uşaqlarıma qadağa qoymamışam ki, atalarıyla görüşmesin . Men ondan boşanmışam uşaqların ne günahı var ki ? 

   -Sen öl bele deyib onlara ayaq verirsen , qalasan ortalıqda haa . Bax sene deyirem . 

  Oturub Nerminle ciddi ciddi danışmışdı . Əslinde ortada ciddi bir şey yox idi . Köhne fikirli anası her şeyi şişirdirdi . Nərmin Yoğun idman meşqlerinden yana evde cox vaxt kecire bilmirdi . Onu da Bakıda kecirilecek olimpiya yarışlarında iştirak etmek içun secmişdiler , odur ki, ciddi hazırlaşmalı idi . Ne olur olsun anası ona inanmır , hetta kiçik qardaşını da doldurub Nerminin üstüne salmışdı . Dayısı Nərmınl cox sıxma boğmaya salmışdı. Ora getme ,bura getme, filankesnen oturma, durma ... Heyat eşqiyle , gələcək arzularıyla alışıb yanan qız bırden bire ele bil türmeye düşmüşdü . Canı çox sıxılır ,evden başın alıb qaçmaq isteyirdi . Bezi günlerde stres atmaq üçün anasından izin alıb refiqesinde qalırdi .

   -Bax bele eliyirsen ee , uşaq da bizi saymır . Sözümüz kecmir. Madem bizi saymayacaq,  burax getsin atasına . Seher bir zibili cıxsa atası dunyanı başına yıxacaq - anası eynı sözlerle her gün Leylanın üzün danlayırdı . Bezen Leyla özü de bezib qızını da alıb evine gedirdi . Ama orda cox qala bilmemişdi . Famil onun öz evinde olduğunu eşiden kimi geceynen evi basıb onu bu evde rahat oturtmayacağını deyerek, ona hede qorxu gelir ,evi ondan alacağı ilə onu qorxuzurdu. İş o yerə qalmışdı ki, Famil bir gün evə  polislerlə gelib Leylanı şikayyət edərək onu  şöbeye apartdırmışdi . Leyla öz evinə girib gecələyə bilmirdi . Bu hadısədən sonra  evin qapısı möhürlenmiş. Mal və mülk bölünənə qədər qapının açılması qadağa olmuşdu . 

    Tebii ki, boşanma bitmişdi ,  amma hər şey qurtarmamaışdı . Ortaq cox şeyleri vardı mülk ,uşaqlar ,Leylanın cehizleri , Famil ona heç nə vermək istəmirdi , hetta Leylanın diplomlarını  ve senetlerini də gizlətmişdi . Leylanın neyi varsa hamısı rayonda idi. Ordan bu evine hec ne getirmemişdi . Hələ bir yerdə olanda Famil dəfələrlə rayondan evin əşyalarını gətirmək istəmişdi , lakin Leyla buna izin verməmişdi . Deyirdi , evi tam qurtarsın , ondan sonra ordakı eşyaları yenı eve getirsin .  Ya da o əşyalar orda qalar , burda kreditə girib yeni evə yeni əşyalar alarlar... O da ki qismet bele geldi . 

   Bir gün seher tezden sese yuxudan oyandı . Qızı ile qardaşı elbeyaxa olmuşdular . Böyük bir heyecanla aralarına girıb onları ayırirdi . 

   - Sakiit olun ay bala nolub , nəyiniz şərik düşüb ? 

   - Qızının ipini yığ !  Öhtəsindən gələ bilmirsən ver dədəsinə -  deyə qardaşı Leylanın üstünə bozardı . Leyla təbii ki araya girib nərmini onun əlindən aldi ;  

  -  Axı neyniyir sənə ? Sən də uşaqsan ?  Nə qoşulmusan buna ? 

    - Ay balam , dayısıdir , deyir getmə , getmə dəə, 

   - Gedəcəm , məni idmandan heç nə saxlaya bilməz , 

   - Sakit ol qızım ...

   - gorursən ? Hələ p.. üstundən qalxmayıb cavab qaytarır ...

    Nərmin ağlayır əsəbindən divarlara vururdu . 

   - Allah , qızdaki hikkəyə bax !  - lalə dizinə vurdu.

   - Ana , beş gün , üç gün burda qalırıq deyə , uşağı dərsindən məşgələsindən edə bilmərəm , 

   - Biy , az , bizi dədəsinin ayağına az verdin , indi də bizi bunun küçüyünün ayağına verirsən ? 

    - Mən heç vaxt sizi heç kimin ayağına verməmişəm . 

   - Madem  burda bu evin qayda qanunununa riayyət edilməyəcək , al küçüyünü də rədd ol burdan , qalın küçələrdə onda ağlınız başınıza gələr ...

   - Gəl ana , gəl deyirəm sənə - deyə Nərmin ağlaya ağlaya anasını qapıya dartışdırdı . Lalə qapıya keçıb qapını kilidlədi . Nərmini biraz da tutsaydı qız ortasından çatlayacaqdı - o dərəcədə hirslənmişdi . 

    - Aç qapını , aç deyirəm , nənə !

   - Az , rəddol  get otur yerində ...

   - Nə tutub saxlamısan ee bunu ,  burax , qoy hara cəhənnəm olur olsun ! Mənim əlimi qana bulamayın , vurub öldürəcəm xalxın uşağını .

   Bu sözləri eşıdən Nərmini sanki od götürdü ; 

   - Çəkil ! - deyə nənəsin qapıdan itələdi . Qapını aça bilməyincə Nərmin qaçıb pəncərəyə  dırmaşdı. Pəncərədən aşağı hopanaraq evdən  qaçdı ...

SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNİ 

  40  BÖLÜM

    Soyuq dekabr günlerinin biri idi. Qar ucqar dağ kendinin yollarını bağlamışdı. Neçə vaxt idi  demək kəndlə əlaqə tamamılə kəsilmişdi . Bəzi yerlərdə 1.5 , bəzi yerlərdə 2 metr yağan qar demək olar ki köhnə evləri tamamılə itirmışdı . Kənddə gözə görsənən hündür beton evlər qar altından şəhanə bir mənzərə yaratmışdı . 

  Neçə gün idi ki , ana yollarda təmizlənmə işləri gedirdi . Hələ kənd icərisindəki yollar qardan bağlı idi . Nəhayyət texnikalar artıq kəndə doğru irəlləməyə başladı . Qar isə dayanmadan yağırdı . 

   Belediyenin kende verdiyi troktorla yolun qarı acıldıqdan sonra Abidin arvadını qalın geyındırıb yola cıxdı . Uzun illərdir ağır xəstə yatan qadın soyuğun təsirindən ,və xəstəliyin şiddətindən haldan düşmüşdü . Yeriməyə halı yox idi .  

   Evləri dağın təpəsindəydi . Belə havalarda nə etsən də aşağı çarşıdan yuxarı maşın qalxmazdı . Beton yolların buz tutması nəticəsində çox sürüşkən və təhlükəli idi . Odur ki aşağı ana yola qədər piyada getməli idilər . Abidinlə  yoldaşı özlərinin bir birinə  dayaq verərək aşağı döğru gedirdilər . 

    Axşama doğru şəhər xəstəxanasına ancaq çatmışdılar . Şəhərdə soyuq hava buz kəssə də dağdakı kimi qar yox idi . Avtobus xəstəxananın qarşısında dayanar dayanmaz xanımının qoluna gırıb yolu keçərək içəri girdi . Doktora gec qalmışdılar , amma növbətçı onların vəziyyətin nəzərə alıb içəri giriş ümün icazə kağızı verdi .

   İllerdır xestelikden eziyyet ceken qadının bu defe qurtuluşu yox idi. Bu xeberi doktor Abidine  söyleyende 34 illik beraber yaşadıqları heyatı sanki alt üst olmuşdu. Hekim meslehet etdi ki, xeste qadın son günlerini evinde ailesinin uşaqlarının içinde keçirsin , halallaşsın . 

  -En son ümüd öler demişler . Yene yatıralım hastaneye . Belki iyileşir -deye Abidin doktora yalvarmışdı . Göz görə görə 34 illik həyat yoldaşını əcəlin əlinə vermək istəmirdi Abidin ...

  Xestexana otagında qadın ağır xestelikden  can cekişirdi . Ciyerlerine su toplanmışdı. Qaraciyer serrozu onun son xəstəliyi idi . Daha öncelerden de ürek catışmazlıgından eziyyet ceken qadın  müasir tibbi ürək aparatlarıyla yeddi il idi ki ,heyatdaydı. Bütün aile perişan bir durumda idi . Dörd evladı vardı. İki qızlarını ve bır oglunu evlendırmişdi. Uşaqlar evlendikden sonra şehere köcmüş ana ataya qarşı bigane olmuşdular . Oxudub eline senet vererek onları ev eşik sahibi eden ata ananı uşaqlar aylarla itirib axtarmırdılar. Kiciken uşaqlarıyla öyünerek her dar gününde ona arxa cıxacağını ümüd eden qadın son günlər xesteliyi ağırlaşdıqca ümüdlerinin boşa cıxdığını gün kimi görürdü.

  Kiçik oğlu da esgerlikden yenice gelmişdi. On sekkiz gün idi ki , xestexana otagında tek qalan qadın son günlerinde erinin elini tutaraq . 

  -Abidin , beni yalnız bırakma , çok korkuyorum - deye yalvarırdı. 

  - Bırakmam gülüm , korkma, ben hep senin yanindayım , sen benim biricik gülümsün . Son nefesimize kadar hep beraber böylece el ele olacaz . 

  - Ben seni yanlış tanımışım , Abidin . Şimdi görüyorum ki , sen beni nasıl sevyormuşsun . Sen beni nasıl koruyormuşsun . Hakkını helal et ,

  -Helal olsun ,

  -Ve bana söz ver...

  -Ne söz verim gülüm ? 

   Qadın xestelikden zeyıflemiş barmaqları ile Abidinin elini tutub heysız hereketsız sıkmaya başladı. 

  - Bu zamana kadar beni sevmediyini düşünyordum. Cocuklarımın iyi yetişmesi için ,onların bir şeyden sıkıntısı olmaması için, ben de senin canını  sıktım ,öyle yap - böyle yap, öyle olmasın , şöyle olmasın  diye. Hırs ve dunya malı gözümü tuttu . Şimdi görüyorum bunlar hepsi boş. Ne dünya malı imdadıma catıyor , ne de cocuklarım halıma yanıyor. Allah razı olsun senden . Bu gün sen yanımdasın ,18 gündür benimle beraber hastane odasında rahat edemiyorsun . Başımdan ayrılmadın . Elimi bırakmadın . Ağladıysam ağladın ,güldüysem güldün . Canımın her acısın benimle beraber sen yaşadın . Başka erkekler asla böyle yapmazdı . Vallahi de billahi de yapmazdı .  Günlerdir eve de gedib bi sıcak corba içmiyorsun , duş almıyorsun . Utanıyorum ama altıma kab koyuyorsun . Bunu hangi koca yapardı , Abidin ? O yuzden ben de hakkımı helal ediyorum . Kendini şu nanıkör evlatlara kaptırma . Ben öldükten sonra evlenirsin .

  - Ne diyorsun sen gülüm ? Ben asla evlenmem . Hem bu yaştan sonra .

  - Evlenirsin . Evleneceksin söz ver bana . O cocuklardan sana hayır gelmez . Bak şuraya yazıyorum demedi deme . Şunu ben sana söylüyorum . Allah karşına senin bana baktığın gibi bir eş cıkarsın . Allah kalbine göre sana bır eş nasip etsin - Qapının açılması onun sözunu ağzında qoydu. Analarının ölüm yatağında olduğunu dayılarından eşiden uşaqları toplanıb gelmişdiler . Bir xeylax oturub söhbet etdiler. Bu söhbet esnasında da qadın Abidini elini buraxmırdı . Uşaqlar qerara aldılar ki, növbe ile analarının yanında qalsınlar . Bütün kend eşidib bilen qadını yoxlamağa gelirdi . Ama uşaqlarndan bu vaxta qeder bir xeber yox idi. Hetta xestexananın beş addımlığında olan oğlu da "zaman bulub " anasına baxmağa gelmirdi . Qadın 18 günde yanına gelmeyen uşaqlarına halallığını verib onları evlerine yolladı . 

  - Gerek yok ,siz gedin evinize . Babanız burda kalacak , benim yanımda . 

  Nece günün yuxusuzluğu , yorğunlugu gözlerini yumurdu Abidinin . Yoldaşından izin isteyib bir saatlıga eve gedib çimib geleceyini deyərək halallaşdı yola çıxdı...

  Qapını acıb, on sekkiz gündür havasızlıqdan ve rütubetden qoxuyan evine girdi. Bir bir otaqların qapiların acıb otaqlara baxdı. Havalandırdı . Hər addımında xanımını görürdü , girişdə tavandan asdığı nehrədə yağ çalxalayır , biraz aralıdakı süb maşınında süd çəkir , mətbəxdə iş görür , odun sobasını yandırır ... divanda dincəlir ...  Bu evin hər qarışında xanımının əməyi vardı , xatirəsi vardı. Onun nəfəsi qoxuyan bu kos koca dörd mertebelı evde Abidin indi tek tenha qalmışdı. Divarlar üzerine gelirdi. İlk defeydı kı , evinde tek idi ,ilk defeydi ki, evinden qadın sesi gelmirdi. Otaqları gezdıkce her otağın bir xatiresi gözlerinin qarşısından kino lenti kimi gelib kecirdi . Sesli küylu evi indi bom boş idi . Ne uşaqlar vardı, ne ailesi . Tenhalıqdan ürpendi . İlk defeydi ki , öz evinde öz kölgesinden bele qorxurdu . Öz kölgesı bele ona yad görünürdü . Telesik qapıları cekib özünü hamama atdı . İsti suyun altına girdi . İsti su başından axdıqca damarları boşalır ,nefesi tentiyirdi . Az önceki evdeki tenhalığın vahimesi hele de canından cıxmamışdı . 

 -Allahım ,ona  bi şey olursa ,ben napacam , nasıl yaşayacam - deyib elleriyle üzünü tutub hönkür hönkür ağladı . Gözunun yaşı başından axan suya qarışdı .

 - Oğlum aç kapıyı , noldu sana ordamısın ?

  Atasının sesi onu özüne getirdi.

 -  Burdayım baba , geliyorum ...

  İsmail amca 80 yaşlarında ixtiyar bir kişi idi . Yaşlı olmasına baxmayaraq cox gümrah ve sağlam adam idi. Abidin böyük oğlu olmasına baxmayaraq ondan hec vaxt ayrılmamışdı.  O Abidinin evinde üst mertebede arvadıyla qalırdı . Evveller yeyib içmekleri beraber idi. Sonralar Gülün xestelıyı ağırlaşdıqca 25 yaşından xestelenib yataga düşen arvadını da götürüb üst mərtəbədəkı evə köcerek öz xəstə arvadına baxdı. Elə bil bütün xəstəlıklər bu evin qadınlarına yazılmışdı . Hem anasının xesteliyi ,hem arvadının xesteliyi 4 uşagın eziyeti yeni tikilmekde olan evin məsuliyyəti , məişət problemleri Abidini vaxtından qabaq qocaltmışdı . 50 yaşlarında olmasına baxmayaraq atasından yaşlı görsenirdi . Defelerle özünden balaca ve başqa şeherde yaşayan qardaşını kömeye cagırsa da xeste anasına qarşılıqsız baxacağını anlayan Gürhan onu desteksız ,yardımsız qoymuşdu . 

 Hamamdan cıxdığında atası sobanı yandırıb cayı üstüne qoymuşdu . Soyuq evi odun pecının hisi bürümüşdü . Başını mehrebayla qurulaya qurulaya qapını acıb içerini havalandırdı .

  - Nasılsın oğlum , Gül nasıl ?

  - Ben iyiyim . Nasıl olsun . Gül ölüyor, baba . Doktorlar hiç umut bermiyor . Bu gün dayıları carşıda görmüş bizim oglanı . Bozuk atmış . Ne bicim evlatsın sen . Hicmi annenin sütünü emmedin ? Hiçmi üzerinde hakkı yok ? Falan filan ...  O da almiş çocukları da gelmiş . 

 - Ah oglum ah. Ben de aneni koyup gelemiyorum ki. Yarın Zelihaya dedim gelip anene bakacak . Ben inecem hastaneye. 

 Abidin saata baxdı , saat 6 idi cayını telem telesik içib, paltosunu geyindi . 

-  Benim çıkmam lazım . Dolmuşa  yetişmem lazım .

  - Kız yanında deyilmi ? Kalsaydın da oğlum . 

  - Yok baba kalamyorum . Güle söz verdim geliçem diye. Elimi bırakmyordu . Gitme diye. Seni bekliyecem dedi . 

  -Tamam oğlum . Hayırlı yolculuklar . İyi günler . Selam söyle . 

  - Tamam baba,sen kapıyı kilitlersin ben cıkıyım üstüne annemle görüşüyüm  gediyim . Özledim annemi . 

  -Tamam oğlum yolun acık olsun . 

 -Baba cay yeni onu da al bozulmasın . Elektrikleri de kapat -deye pilekenleri üste cıxa cıxa atasına gösterişler verdi .

  -Ay kurban olayım nerelerdesin sen  ?-qapıda oğlunu gören ana yatağında dikelmeye çalışdı  .

 -Annem, annem benim -ellerinden tutub öperek anasına sarıldı . 

  -NAsılsın anne  ?

  -İyiyim da ...

  -Ben cıkıyorum tamammı ? Sen yat uyu kalkma haa düşersin yatağından 

   Qadın xeste halıyla başını yırğalayıb "tamam " dedi. Qapıdan cıxan oğlunun arxasıyca gücle çağıraraq

 - Nerye gedeyrsun ? - dedisede Abidin ona cavab vermedi . Telesirdi . Sonuncu avtobusa yetişmeli idi . Qar da bərkitmişdi . Yolda qalıb dağın , meşənin ayılarına yem ola bilərdi . 

   Xestexanaya catanda hava qaralmışdı . Avtobusda oturub şeher merkezine qeder yatmışdıysa da yuxudan doymamışdı . İsti su yorgunlugunu canından cıxarmışdı ama ruhuna bir yuxu borcu vardı . Gunlerden beri  yuxusuzlugu ve yorğunlugun stresın üstünden atmaq isteyırdi. Ahh bir doyunca yata bilseydi . Palataya girdiyinde Gül hemişeki kimi aparatların altında yatırdı . Qızı da künce qoyulmuş kresloda oyurub yaylıqlara iyne oyası tikirdi . 

  - İyi akşamlar ,napyon ? Annen nasıl ?

  - Bi yaramazlık yok . Doktor geldi ilaçlarını verdi . İyne yaptı getdi .Bu gun hep uyudu , hiç uyanmadı . 

  -Allah , allah hic uyumazdı . Hep konuşardı . 

  - Geldinmi Abidin  ?

  - Geldim Gülüm  ! Nasılsın . 

   Elini ona uzatdı . 

  - Ver elini ...

  

Abidin kreslonu onun yatağına teref cekib oturdu . Gülün elini ovcunun içinde tutub sığalladı . 

  -Noldu özledinmi beni ? Bak geldim işte. Gettim yıkandim . Babam geldi , cay koydu ,içdik . Yarın sene bakmaya gelecek ...

  Abidinin göz qapaqları yumulur , dili topuq vura vura danışırdı . 

  -Sana cookk selamları var...

 Başın Gülün yatağına qoyub yuxuya getdi . Azmı yatdı , coxmu yatdı bilmedi . Qızını

   -Doktor bey ,annem ölüyor koşun , koşun , yardım edin  ! -deye bağırmasına yuxudan oyandı . Ovcunun içinde hereketsiz qalmış Gülün elini silkeledi . Sesi otağı başına göturmüş aparatlara ve Gülün solmuş üzüne baxdı . İxtiyarsız olaraq onun elini qaldırıb dodaqlarına yaxınlaşdırdı . Gözünden axan yaşları Gülün elinə sürtüb , öpdü . Tibb bacılarını:

  - Odayı  boşaltın bey efendi , lütfen - demesi onu otaqdan bayra atdı . Kalidordan reanimatsıyanın pencerelerine sarılıb dırnaqlarıyla sanki şüşeni cırıb iceri kececekdi .Hekimlerin müdaxilesinden özüne gelmeyen Gülün üzünü ortüb bayra cıxan hekim başını  bulayaraq

  - Hastamızı kaybettik , başınız sağolsun  demesiyle 

  -Anneeeee!!! - deyib tükleri qabardan feryadın qopması bir oldu ...

    Beli bu o gun idi . Hemen gün ki , Leyla boşandığı gün tarqovunun küçesinde nezir verib veyillendiyi gün idi . Ne bilirdi ki , Allah o boşandıgı günü onun üçün yeni qısmeti hazırlayırmiş . Ne bileydi ki , o boşanıb ayrıldığı gün uzaq qurbet elde 34 illik heyat yoldaşını  itiren birine aile olacaqdı ...

******

    Leyla qapını acıb qızının arxasıyca qacdı yolunu kesb elini ayağını opdü . Yalvardı...

   -Qızım bele eleme . Nolar mene yazığın gelsin . Sen de meni yere cırpma . 

  -Burax , redd olsun dedesinin xarabasına . Günümüz bu olacaq daa innen sonra ... qardaşı onları ayıraraq qızı qovmağa calışdı . 

  - Burax  anaaa , burax axı ne işimiz var burda . Gedek evimize . Nolar .

 -Qızım gede bilmirem axı, atanı qanına bulansın , dinclik vermir bize, rahatlıq vermir evimizi basır . Acarı da alıb . Neyleyim men . 

  Qız deliye dönmüşdü . Çırpınaraq anasının qollarından cıxıb qaçmağa calışırdı . 

  - Burax menii .!Men inden sora burda qalmayacam !

 - Hara gedesen axı ?

 - Bilmirem . Bir tek bildiyim bir şey var . Başımı alıb qacacam hec kimi görmek istemirem . 

  -Sebrini bas qızım deli olma . Qoy bu mehkemeler qurtarsın inşallah gözel günlerimiz olacaq qardaşın da gelecek . 

  - Gedek ana burdan! Men burda qalmaq istemirem . 

  -Az burax daaa! Ne tutub saxlamısan ee  bunu ?Bunun derdı atasına ,qardaşına getmekdır . Ele bilirsen, bilmirik gizli gizlı görüşmeyini ? Hamısı o cındırın qanın daşıyırlar . Hamısı arxanca iş cevirirler . Burax reddolsun - deyib qardaşı  qızı ondan ayırıb darvazaya itələdi . Nermin oxdan cıxmış yay kimi küceye atıldı . Ne edeceyini bilmeyen Leyla telefonu götürüb Famile zeng vurdu . 

  - Seni  qanına bulanasan ! Gel qapını ac , barım bu uşaqları küçede qoyma . Məni minətlərdə qoydun , barım Qızına sahıb cıx ! 

  - Azz  nolub  ?

  - Bilmirsen bir ana ,bir qızın evinin qapısını bağlayıb eve buraxmayanda nolur ?

  Familin eline fürset düşmüşdü. Bele bir günü sebirsizlikle gözleyirdi . Cox kecmedi ki ,darvazanın qabağında elin qolun ölce ölce çıxışlarına başlayaraq Leylayla danışmaq istediyini dedi . Qardaşlarının onunla dalaşacagını görüb bayra cıxaraq onları sakıtleşdırıb darvazadan bayra cıxdı . 

   - Gel allah sen yox elesin . Gel .

  -Hara?  -qardaşı qolundan tutub geri dartdı . 

  - Narahat olma . Burax . Sadece danışacağıq. Adam balası kimi acarı verecek . Gedib oturacağıq evimizde .

  -Alaaa... - Famil iki barmağın baş barmağının arasına sıxıb gösterdi . 

  -Dey bunu görersen . Sene ev yox eee hec .... de düşmür . 

  Qardaşları Familin üstüne cumanda Leyla araya girdi . 

  -Gel  ,gedek ...

  - Bax sen hemişe belesen ee, bizi qara palcıq eleyib vurmusan yere . Gunah sende deyil ee bizdedir ki , sene bacı deyib sinemize cekirik . 

  - Men sizi pert elemirem . Sadece danışacam . Burda sizin yanınızda davaynan danışmaq olmur . 

  - Eyer getsen bizden incime bir de bu eve girmeyesen . Xeberin olsun . 

   Caresiz qalıb içeri girib ağladı . Qardaşı arvadları ve anası onları sakıtleşdırıb eve saldı . 

  İki ay idi ki ,Nerminden xeberi yox idi . Zeng edirdi Nermin ve Tural telefona cavab vermirdi . Onlardan ne xeber tuturdusa qonşulardan xeber alırdı .Öz evinde qalırdılar. Bu Leylanı sevindirirdi . En azından burda uşaqlarından xeber tuta bilirdi . Her gece işden 10 - 11 de cıxıb oz evine geder , gecenin qaranlığında yarımtıkili evinin penceresinin qabağında toplanmış daşların üstüne cıxar ordan iceri baxar havadan balalarının qoxusunu içine ceker ,onları xeyalen opüb ,severdi . Son günler deyesen odun peçi yandırırdılar . Pencerenin kiçik gözünden bayra cıxardılmış borudan bogula bogula cıxan dumandan bu acıq aydın görünürdü . 

  -Demek evde veziyyet kritik dereceye catıbmış . Karta qaz yüklemeye pulları yoxdur . Bu fevralın soyuğunda şeraitsiz evde donmurlar bunlar ? Bes yemeyi nece bişirirler. Allah meni öldursun . Niye yaşayıram axı mən . Kimin üçün işleyirem eee . Men gedim işde kefle işleyim , yeyim , içim, isinim balalarım burda donsun ,ac qalsın ? 

   Bir nece gün belece ağlaya aglaya bu menzereni seyr edib anasıgile gedirdi . Qorxusundan onlara da bir söz demirdi . 

  Bu axşam da işden cıxıb qeşey bazarlıq eledi . Torbaların içine de yarım aylıq maaşını qoyaraqevinə gəldi . Torbaları  getirib pilekeninin üstüne qoyub həmişəki yerə gələrək ,

 pencereye dırmaşdı . İceri boylandı . Turalla Nermin  otaqda bir birine karate öyredirdiler . Otağa göz gezdirdi . Famil görsenmirdi . Üreklenib önce pencereni döydü , sonra qapıya tetef dönende Famili qarşısında gördü . 

  - Ne işin var aaz burda ... var yoxunu ...

  -Uşaqlarımı görmeye gelmişem . 

  -P..yeyir uşaqların da sen de . Cındır  senın q... puluna , malına qalıb onlar ? Bu nedi aaaz . Dilencıyık biz ? -  

   Famil pilekenden torbaları göturub heyete fırıldatdı . Aldığı erzaqlar heyetle bir oldu . Torbaya qoyduğu pulları külek havaya ucurtdu . Sese cıxan uşaqlar hec ne demeden baş verenleri  izleyırdıler . Leyla özünü balalarının üstüne atdı . Uşaqlar onu yad adam kimi kenara iteleyib içeri girdilər . Leyla hirsinden ve uşaqlarının bele hereketınden heyetin ortasına dağılmış yeyeceklerin arasında yere cöküb bağıra bağıra ağlayırdı ...

SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNİ 

      41 bölüm 

    Uşaqlarına qovuşmaq üçün gelmişti.  Uşaqları belke analarına sahibi cıxa deye... Oğlu anasının bu halına acıyaraq ona sahiplenecek deye düşünürdü . Heyetin ortasında bağırarak ağlayirdi.  Qonşular sese tökülüşub gelmişdiler.   Famlin qarasına söyerek Leylanı ordan uzaqlaşdırmaya calışırdılar . 

   - Axı niye getmeliyem evimden ? Men ne qeder onun bunun evinde qalacağam ki ? Cıxsın getsin,  oturup uşaqlarıma baxım . Qonşular ve yoldan keçenler Leylanın başına toplaşdıqca Famil daha da esebleşerek ,pencerenin qarşısına kecib ordan heyete toplaşan adamları ordan qovmağa calışırdı . Özüne haqq qazandırmaq isteyirdi . 

   - Görmürsüz, hec uşaqları da bele ananın cındırlığını qebul elemir ? O yaxşı ana olsaydı uşaqları ona can yandırardı . O temiz qadın olsaydı bu gün küçelerde qalmazdı . Öz dedesi , nenesi , qardaşları bunu cındır bilir oncun evine qebul elemir , oncun kücelerde qalıb .

   Uzaqdan görünen polis maşını Famili sakitleşdirerek Famili içeri , qonşuları da evlerine dağıtdısa da pencerelerin perdelerinden gözler ve diqqetler heyetde idi . Bele bir vaxtında qonşular da ona şahıtlık etmeyeceyini qeşey bilirdi. Kimse ağrımayn başına buz bağlamaq istemezdi. 

 - Sakit olun ,xanım , nolub? Ne meseledir ? Deyə polisin biri onun qolundan tutub qaldırdı . 

 - Hec bir şey ,ele bele meseledir. Aile problemidir . Özümüz aramızda hell edeceyik - Leyla özün elealmağa çalışdı , pıləkənin üstündə oturub əsəbdən təntimiş nəfəsini dərdi . Tərdən qızarmış yanaqlarını qoftasının qoluyla sildi . 

 - Bes bizi niye cağırmızsız ?

 -Kim ,men ? Men heç kimi cağırmamışam ...

- Men cağırmışam ! Bu xanım evde oturduğumuz yerde evime hücum edib . Elimden bazarlığımı alıb heyete sepeleyerek  meni tehqir edib . Meni döymek isterken qonşular gelib aralaşdırdılar - Famıl qapının arxasındakı ağır demir parcasını gösterib 

 -Bax bunnan meni vurmaq isteyirdi . Uşaqlarım da şahiddir. Yaxamı gücnen qurtardım elinden . 

  Leylanın eşitdiklerinden beyninde qanı donmuşdu . Eşitdiklerine özü de inanmırdı . Çaşqın - çaşqın bir polislere bir Famile bir de pilekende durub onlara baxan oğluna: 

  - Ne deyir ə, bu , men sene hücum elemişem ? Oğlum danışsana , dillən dəə , kim kimi döydu , kim kimi evindən qovur ?  Əsəbindən yerində dayana bilməyən Leyla eyvana qalxıb  oğlunu silkeledi . Daş terpendi o yox .

 - Yalan deyir , ay polis . Men uşaqlarımı görmeye gelmişem . Bu bazrlığı da men elemişem . Ev de ,öz evimdir . Evime gelmişem . Bu adam evimi zebt edib uşaqlarımı elimden alıb . 

  - Axı xanım biz bir şey bilmirik . Kimdir bu adam . 

 - Keçmiş heyat yoldaşım.Boşanmışam . 

 - Sen meni boşaya bilersen cındır ? Men boşamışam ee seni . 

 - Sakit olun ay yoldaş . İndi bizi neye cağırmısız bura ? Probleminiz varsa mehkemeye müraciet edin də , şerik neyiniz varsa bölüşün . Axı her şeye göre polisi cağırmazlar ki ? Bu bizim işimiz deyil , mehkemenin işidir . Biz asayişi qoruyuruq .

  - Gözdeyirsiz ki , vursun meni öldürsun? Ondan sora gələsiz ? Daha onda neynirəm sənin asayışini ? - Famil polislere bağıraraq - sizə deyirəm məni evimdə bu arvad rahatsiz edir , iki günün biri gəlib dava zalir , rahatlığımı posur . Bəs mən dərdimi kimə deyim,ay qardaş?mənim bu arvaddan şikayyetim var ! - dedi

  -Kim kimi  şikayyet edir qardaş - Leyla caşqın caşqın polislere baxdı . Ərinin belə işverənliyindən əsəbləri tarıma çəkilmişdi . Əsəbindən əli ayağı ,  dili dodağı əsirdi . Əlləri dizini çırpıb üzünü çırırdı ... 

    - Uyyyy allah sən saxla ,  kişi olasan belə şıvənlik edəsən ,məni tutudurasan ?  Tutdur görüm ? Tutdurmayan nakişidir , alçaqdır ...aa bu işverən imiş mən bunu necə tanımamışam ay allah...

   - Ay bacı bir sakit ol görək ... 

   - Bax görürsən , polis qardaş ... həm suçlu , həm güclü beləsinə deyirlər ee ... gör özün nə sifətlərə salır , tfu sənin sifatına ... 

   - Sən məni şərə salirsan , yandım töküldüm ay Allah ... Əsilində  şikayyet mən  etmeliyem ee... - polisə  baxdı - şikayetciyem bu adamdan . Bayaqdan sizin yanınızda mene cındır deyerek tehqir edir, üzümə tüpürür , şəxsiyyətimi alçaldır ... siz de buna şahidsiz ...

   - Ooff ...offf  beynim şişdi -  polis memuru ikisinin de qolundan tutub onları  maşına teref iteledi . Gedek şöbeye derdinizi orda deyersiz ...

  - Gel bala , gel ...-Famil Turalın elinfen tutub özüyle dartdı . 

  - Neteher olub heyle başa sal , dediyim kimi , qorxma ... - özünü geri dartan Turalın üzüne baxa baxa :

  - Ee kişisen ee, sen buna güvenme 18 illik erinin başına corab hörüb ortada qoyan adam, seni de bir gün kücede qoyacaq . 

  Familin dediklerine , oğlunun ağzına su alıb susması , anasının ümidlerini qırıb onu yaman esebleşmişdi . Esebinden özünü saxlaya bilmeyib ele polis maşınında Famili yumuruğunun altına salmışdı . Hele bir iki yumuruğu da arada oturan polise de ilişdi . 

  Polis şöbesinde izzahatı alındıqdan sonra ikisini de iceri saldılar . Esebinden çatlayırdı. Ona en cox oğlunun hereketleri yer edirdi . Sabah iş mehkemeye gedecekdi . İş mehkemeye kecmemesi üçün rüşvet teleb olunurdu . Bu da Leylanı daha da sinirden cıxardırdı . 

  - Ne deyib meni tutacaqsınız ? Evime getdiyim üçün ? Uşaqlaarıma baxdığım üçün ? O ev menimdir axı ! Men eve hücüm cekmemişem . Ev menimdir ! İşden cıxıb bazarlıq eleyib evime getmişerm ,o meni tehqir edib , bazarlığımı həyətə dağıdıb .

  -Axı o deyir ki , siz elemisiz . Hele oğlunuz da ifadesinde bele yazır ki ,  "men  bacımla evdeydik sese bayra cıxdıq ki , atamla anam dalaşır , anam atamın etdiyi bazarlığı elinden alıb heyete dağıdıb . Atamı demirle vurmaq isteyib " . 

  -Yalan deyir reis , cibinden marketin alış veriş fişini cıxartdı. 

  - Bax reis, o şərəfsiz uşagı doldurub . Bu da menim alış veriş fişim . Men bazarlıq edib evime gelmişem ...

  - Yaxşı , yaxşı  aparın ! - reis qapıda duran polise emr etdi . 

  - Sabah  mehkemede başa salarsız .

  Günortadan sonrakı mehkemede gözlemediyi halda qonşusu gəlib Leylanın lehine şahidlik etdi . Leyla o biri qonuşularının yox mehz bu qonşunun ona şehidlik etmesine cox tecublendi. Çünki hele Familin zamanında bu qonşu ilə araları posulmuşdu . Eyni torpaq sahibindən alıb aralarında böldükləri torpaqdan davaları var idi . Araları heç yaxşı deyildi . Seyid kimi tanınan bu adam hər zaman onlara ziyan vurmağa   çalışırdı . Onların sahəsinə keçən Leylanın toyuq cücəsinə dəfələrlə zəhər vermişdi . İndi maraqlı idi . Hər zaman onların  evindəki davaya sevinən bu imansız Seyid indi xeyirdirmi ? Burda ona şahidlik etməkdə nə məqsəd güdürdü ? Burda bir iş var , amma ne ? 

  Mehkeme ikisini de buraxaraq Leylanın uşaqlarıyla o evde müveqqeti yaşamasına qerar verdi . 

   - Famil bey , eyer siz de o evde yaşama hüququ isteyirsinizse mehkemeye yazılı müraciet ederek hüququnuzu berpa ede bilersiniz. O evde yaşama qerarı cıxmadan o eve girişiniz qadağandır . 

  - Yoldaş hakim , menim uşaqlarım ordadır . Uşaqlarımı bu exlaqsız qadının yanında başsız buraxa bilmerem . Terbiyyesi pozular . 

  -Ay ogul , bu barede mehkemeye muracıet edib, hem uşaqlarının velayetini hem de evde yaşama hüququ qazana bilersen- deyerek hakim mehkemeni bağlı elan etdi . 

  Leyla mehkemeden sonra ailesiyle beraber evine geldi . Famil uşaqları da götürüb anası gile getdi. Anasının dedikler düz cıxmışdı . Uşaqları ona qarşı dönük cıxmışdılar . Artıq analarını tanımırdılar. Leyla oğluna göre cox peşiman olmuşdu. Yanıb tökülürdü . Oğlunun nankorlüğu onu mənən öldürmüşdü , bütün ümüdləri əlindən uçub getmişdi . İndən sonra oğlu gəlib anasından  onu bağışlanmasını istəsə Leyla onu bağışlayacaqdı , amma ona əsla güvənməyəcəkdi ...

  - Eee men bu gededen ötru gencliyimi heyatımı mehv elemişem ? Qudurğanlıga bax sen allah , nankor köpey oglu . Men niye bele qeyretsize can yandırmışam ki , bir ogul ki, ananın elehine ifade vere. Tfu senin mehzebine . Kaşke ele zamanında atsaydım seni , ortalıqda qalanda qedrimi bilecekdin . Ananın ne olduğunu anlayacaqdın . Ə, gözümün yagın yedırtdım ee size halal qazanc yedirtdim . Gedib q..likle pul qazanmadım ee, alnım açıqdr hamının yanında , sizi kimsənin yanında dili gödək eləmədim , bu idi mükafatım ?

   Leyla işlediyi yerlerde fırın sobalarında yanan qollarını açıb onun gözlerinin qabağına tutaraq qışqırırdı ; 

   - Bax bele yana - yana ,qovrula qovrula sizi böyütmüşəm . Bu yaşa catdırmışam . Mükafatım bu idi ? Heyif menim zehmetime , heyif...

  Tural ağzına su alıb susaraq başını aşağı salmışdı . Nermin anasına bir söz demirdise de , amma atasına da haqq qazandırmırdı . Anasına əsəbi hələ də keçməmişdi .

   - Özün eledin ana, sen atamı cağırıb meni öz elinle ona verdin . İndi çek cezanı! Onsuz de men onun yanında oturan deyilem alıb başımı qacacam . Bezmişem elinizden - deye Nermin anasına hirslenirdi . 

   Mehkemeden cıxandan sonra Leyla məhkəmənin  həyətində qonuşusuna teşekkür etdi .

  -Sag ol , Seyid dayı . Size nece teşekkür edeceyimi bilmirem . Allah razı olsun bu qeder qonşuların içinde bir sen şahitlik etdin . Açığı heç gözləmirdim də 

 -  Ne demek , biz burda qonşuyuq . Qonşu nə gündə gərək ? Kimin işine ,kim gelerse o da onun elinnen tutar . Demek sen de menim işime gelirsen . Sennen qonşuluq elemek onunla qonşuluq elemekden yaxşıdı - Eldar ikibaşlı danışdı 

  - Ne demek isteyirsiz?Başa düşmedim?

   Seyid elin Leylanın küreyine qoyub :

 - Eşii, ele bele şeydi . Bir balaca hörmətdir . Nətər deyərlər , əl əli yuyar , sonra da üzü yuyar ... Hele biraz ara sakitleşsın ... sennen bir balaca anlaşmamız olacaq . Baş tutarsa mehriban qonşu olacağıq- deyib darvazadan çıxdı ...

   Bilirdi ki, Seyidin dediyi  bu balaca hörmətin qarşısında Leylanın  böyük imtahanı var idi ... 

   Uşaqları getdiyi günden heyatı ,ömrü qaralmışdı . Oğlunu görmek istemirdi. Ama qızını onların  eline de buraxmaq istemirdi . Dogulduğu günden oğlunu qızından üstün tutmuşdu ama , indi  qızın ne qeder yanımlı olduğunu anlayırdı . Qelbi sınmışdı . Heyatda güvendiyi hec kimsesi qalmamışdı . Həyatda qorxduqları bir bir başına gəlirdi . Bütün ömrü boyu sevdilkəroni itirə itirə gəlmişdi . Bir fərq var idi ki sevdikləruni həyatda itirməmişdi , hamısı var ola ola  yaşayırdı. Gözündən düşmüşdü , itirmişdi ... Atasi , anasi , ailəsi , əri indi də oğlu ... yenə Sevgi dünyasına çəkilib tənhalığına bürünmüşdü Leyla... yenə sevgi dünyasının pəncərəsindən həyata ümüdlə baxırdı , yene de özü özüne teselli edirdi .

  - Eşiii öz qarnınan cıxan balan sene dönük çıxdıysa başqasından ne umursan ki ? Kim sene sahib çıxacaq ? Sənin sonun qocalar evi olacaq axırda görərsən , sən hər zaman atılmısan Leyla ! Taa uşaqlığından , taa gəncliyindən , indi də oğlun !!!Sən niyə atmirsan bəs ?  Sən niyə özünü qarağac qabığı kimi qaraldırsan ?  Kimin üçün nə üçün yaşayırsan ?  Niyə həyatını qura bilmirsən ?  Niyə düşdüyün bu qaranlıq meşənin cəngəlliklərindən çıxmaq istəmirsən ? Ürəyin isinmək istəyir , günəşə ehtiyyacın var , sən isə sarmaşıq kimi meşənin dərinliklərinə can atırsan . Qaldır başını , dik tut . Bax yuxarı , Qoy üzünə bir gün düşsün ,  mamır bağlamış ürəyin sevinsin ... Çıx bu çəngəllikdən , qayalıqdan qadın ... çıx ucsuz bucaqsıx bir səhraya , donmuş ruhun isinsin , düşünmə , at kənara hər şeyi , sən istəsən də istəməsən də bu sənin həyatındır , alın yazındır , sən tənhalığa məhkum olmusan , özünü ailəyə uşağa yox ,  yalqızlığa tənhalığa hazırla !!!

    Sabah gedir axşam gelirdi. Evine girince dünya üzerine gelirdi . Evinden də diksinmişdi . Teklikden öz eliyle , zehmetiyle tikdiyi yuvasını yıxmaq isteyırdı . Başın alıb qacmaq isteyırdi . Burda olub kecen her şeyi  unutmaq isteyirdi . Qızı derse getmirdi ,ama idmanından da qalmırdı . Sırf idmanına göre Famil onu rayona apara bilməmişdi. Qumru gildə qalırdı . Leyla işden icaze alar ve ya izin günlerinde idman kompleksine geder , qızıyla görüşmek isterdı . Amma qızı onu redd etdikce o qızının könlünü qazanmaga calışırdı. Meşqci ve müellimleriyle görüşur ,maraqlanır , refiqeleri ve onların anarına  yalvararaq qızıyla onun münasıbətlərini bərpa etməsinə yardım  üçün yalvarırdı. Hele bir defe de olsun qızı onunla üz üze gelib onunla kelme kesmemişdi . Eli ayağı her yerden kesilmişdi . Ümüdleri qırışmışdı . Onu heyata bağlayan uşaqlar indi onu heyatdan küsdurmuşdu . Özü özüne durmadan sual edirdi .

 - Göresen axı men harda sehv etmişem ki ,uşaqlarım menden üz dönderir . Belke bir yanlışım olub ki hezm ede bilmirler...

  Ucqar kenddeki Abidin Gül ölenden sonra kos koca dordmertebeli evinde tek yaşayırdı . Emekli olmuşdu ama başı qarışsın deye iş axtarırdı . İş tapa bilmeyince özünü eve bağlamışdı . Özünün balaca təsərüfatında girələnir , neşəyə gəzməyə gedir , odun yarir . Tənhalığını sevimli məşguliyyətləri ilə dəf etməyə çalışırdı . Gelib gedeni yox idi. Meylini bilgisayarına salıb bütün günü internet sehvelerinde  tanış olduğu yeni dostlarıyla danışıb derdleşirdi . 

  - Hayat böyle devam edemez -deyib Ankaraya qızının evine getdi . Qızı ve yeznesi işleyirdi balaca nevesine o baxırdi . Her gün onu mektebe aparıb getirer ,dersden gelenden sonra derslerin hazırladıb,yemeyini verer, parka ,şehere sinemaya aparar ,  nəvəsini gezdırerdi . Pensyasını bu uşağa xerclerdi ,  bundan zövq alardı . Bütün meylini uşağa salmışdı . Şəhər heyatı bu uşağa baxmaqdan ibarət idi . 

    Beş altı ay şəhərdə qalan Abidin ders bağlanan kimi nevesini de götürüb kende geldi . Nevesi kenddeki heyatına az da olsa reng qatmışdı . O biri qızı kendde yaxınlıqda olurdu ama atasına gelib baxmağı yox idi . Şeherdeki nevesini kende getirib ona baxmağı balaca qızını qısqandırırdı .

 - Ya baba, şehırde ne iş var ki ? Ablam kendisi neden bakmıyor , köyün işi bitmiyor benim cocuguma bakan yok . Sen hala  o bürü torununu getiriyorsun buruya . Erkek adamsın  küçücük kız cocuguna nasıl bakacak ?

  Bir azdan ekin biçin başladı. Kiçik qız da sabah tezden 1 yaşlı oğlunu getirib atasının evine qoyub tarlaya geder gün batandan sonra gelib aparardı . Kişi uşaqlara göre bayra cıxıb çöreyini suyunu da ala bilmirdi . Qonşular ve ya babası yemek bişirende bir tas yemek getirib verirdiler . Günü torunlara baxmaqda, uşaq bezi deyişmekden ibaret idi . Bir terefden de xeste anası ...

 - Allahım neydi günahım . Beni neden böyle yarattın . Ben ne zaman rahatlığa cıkacam ? Bacaksız baba anenı hep sırtımda gezdırdım bu dağlarda ,o zamanlar tekerlıyeklı sandalıya nerdeydi ? Sonra rahmetlık oldu. Sonra anam ...kac senelerdir yatalak . Sonra eşim ... gencliyimi nasıl yaşadım qürbetlerde ? Çalışdım cocuklarımı okuttum kimseye mühtac etmedim ki, bu yaşımda bana sahiplensinler,bir tas yemeyimi ,çayımı versinler deye , camaşırlarımı yıkasınlar deye ... bu idimi mükafatım ? Ben ömrümün bu cağında rahat olum deye uğraşırken bi tarafdan da bu çoçuklar cıktı başıma. Kismetimde toruna bakmak da varmış ... - deye heyatından gileylenirdi . 

   Balaca subay oğlu kendde qalmadıgından Ankarada ona ev tutub rahat olsun deye içini muasır eşyalarla doldurmuşdu . Her şeraiti vardı . Qışda oğlunun yanına köcmeyi planlayırdı. Böyük oğlu hec anası xeste yatandan bu yana evinin qapısını acmamışdı . Gül öləndə böyük oğlan anasının cənazəsunə gəlmiş ,onu  defn edib  , ele hemin günü de getmişdi . O vaxtdan indiyənə atasını ne aradığı vardı, ne de sorduğu . 

 Gündüz neveleriyle başını qatan Abidin gecenin sessizliyinde tək başına qaldıqca canı darlanır ,özüne hem söhbet tapmaq isteyirdi . Balkonunda dayanıb  yaxınlıqdakı mezarlığa boylanar ,ruhen arvadıyla derdleşıb içeri kecerdi. Bu aralar indiyedek ferqıne varmadıgı yaxınlıqdakı meşeden gelen caqqalların ,donuzların ,mezarlıqdan gelen bayquşların sesi ona çox rahatlıq verirdi . Ve şükür edirdi ki yaxşı ki bu dünyada bu heyvanlar var . Tek deyil, yoxsa bu dağ başında gecənin səsizliyindən vahımələnib ölərdi . Gecənin sükutunu pozan  bu səslər ona həyan olurdu. 

   Sabahı qara xeberle açıldı . Sekkiz mart günü idi . Düneden  qızına aldıgı hediyeni belke 10 defe götürüb baxmış tekrar yerine qoymuşdu . Sabah onu görmeye gedecekdi . Coxdandır yanına getmirdi ki , belke Nərmin anasını görmeye , darıxa. Ele bu 8 mart ona sürpiriz olacaqdı . Razılıq verse onu yemeye de götürecek , ana bala geşeyce gezib eylenecekdilər. Amma...

    Emisi arvadının ölüm xeberi bütün planlarını alt -üst etdi .Olsun. Ne edek , bele meslehetmiş , Allah rehmet elesin . Definden sonra Nerminlə görüşerem - deyib ailesi ile beraber cenaze evine getdiler . Ele yenice gelmişdiler ki , telefonuna mesaj gəldı . Ehmalca telefonu çıxarb baxdı . Mesaj bacısınadan gəlmişdi . 

  "LEYLA  NERMİN  WHATSAT PROFİLİNE QEBR RESMİ QOYARAQ HER KESLE VİDALAŞIBMIŞ KİMİ  BİR ŞEY YAZIB "

  Eli ayağı titredi, soyuq ter basdı . Dizlerinden küt bir ağrı qalxdı . Camaatdan üzür istəyib otaqdan çıxdı . Heyi kəsilmişdi elə bil . Yıxılmamaq ücün özünü düvara söykedi . Nermine zeng etdi . Açmadı. Heyecanla bacısına yazdı :

 " NE OLUR OLSUN ONU TAPIN, GÖRÜN HARDADIR .YERİNİ MENE DEYİN "

   Cox kecmedi bacısı zeng ederek telefonun o başından qışqıraraq

 - Leyla tez gel , skoru da cağır , Nərmini qan aparır 

  - Az hara gelim , Nermin hardadır , nolub ona ... aloo, aloo ,alooo az cavab ver ...

   - Ne cavab verim ? Uşaq ölür ... senin evindeyik tez gel...

  Taksi tutub başıyaloylu evine qacdi . Yolda tecili tibbi yardıma , polise  ve sahe müvekkiline zeng etdi . 

    Eve catanda tecili yardım maşını evin qabağında idi. Özünden kecmiş Nermini  evden cıxarıb maşına qoyanda sanki dünya başına yıxıldı .Qız al qana boyanmışdı . Qapının qabagı qan gölüne gönmüşdü. 

   Qızını bu halda görən Leyla İki eliyle başına dizine döyerek özüne divan tutdu . Nalesi , feryadı mehelleni başına götürdü ...

 SEVGİ DÜNYASININ TENHA SAKİNİ 

    43 BÖLÜM 

  F İ N A L .

GERÇEK BİR HEYAT HEKAYYESİ .

    Avtobustan düşüb rayonda yaşayan qohumlarının evinde gecelediler . Tural anasının orda olduğunu oyrenib , onlarla görüşmeye geldi . Qapıdan içeri girmedi qapının ağzında anasıyla görüşüb danışdı . 

  - Ana , nolar, tök daşı eteyinden gel gedek evimize . Camaatın evinde ne işin var. Axı ora senin de evindir .

  -Men atan olan eve gedecem ?

 -Adama ne deyerler ana?Demezler ki , bu boyda ogulun anası evlerinde yox camaatın evinde qalır ?

  - Oğlum sen menim canım ciyerimsen balamsan . Ne zaman atandan ayrı olarsansa o zaman men senin yanında olacam .

  - Offf ana offf.  Ne ters adamsan sen . 

  - Men ters deyilem . Men canımı balalarıma qurban ederem . Ama balalarım meni eşitse.  Eşitmeyenden sonra niye başımı ağrıdım ki ?

  - Ne dedin ki , eşitmedim ?

  - Ne eşitdinki Tural ? Sen özün bizim boşanmağımızı istemişdin . Canımı dişime tutub boşandim . İndi bizi tekrar birleşdirmek ,üz üze getirmek isteyirsen ? Men oyuncağam ? Daha böyümüsüz . Sen de , bacın da . Qerar sızındır . İki tereflı olmayacaq bu iş . Ya atan ya men . Sabaha qeder zamanın var. Get kişi kimi papağını qoy qabağına fikirleş . Ana olsam da, heyatımı size feda etsem de men de insanam . İnsan olmaqdan əvvəl bir qadınam . Mənim də bir qadın kimi yaşamağa haqqm var . Bir qadın kimi qürurum , şexsiyyetim var . Men de derdsiz problemsiz yaşamaq isteyirem . Men yıxılmış yuvamı yenıden düzeldib balalarımı başıma yığmaq isteyirem . Yox eyer siz menim qurdugum yuvaya gelmiyeceksinizse , o zaman men o yuvadan gederem 

  - Ne demekdir indi bu ?

  - O demekdir ki , men küçe qadını deyilem . Bu zamana qeder men ne etmişem ne yaşamışam ailem üçün yaşamışam . Men özümü ailesiz tesevvur ede bilmirem . Ya balalarımı başıma yığıb ailemi berpa edecem , ya da ozune aile qurmaq isteyen birine aile olacam .

  -Bir o qalıb da ... Gör neynirsən ?

  -Qerar senindir oğul . Her şey senin sabahkı mehkemede vereceyin cavabdan asılıdır .

   - Bu fikir hardan gəldi ağlına ? 

   - Sən məni gecənin daş sexınə göndərəndə . Mənə oğulluq edib bizə sahib çıxmayanda 

  Tural çaşqın çaşqın anasına baxdı 

   - yadındadır , sənə dedim get düzəltdirdiyim daşları al gətir ? Zəng elədim sənə dedin əmim çağırıb ,  gedirəm ora . İşdən gecə 11 də cıxıb arvad xeylağı təkbaşına mən getdim o piltə sexinə kişilərin içinə , gecənin o saatında fəhlə də tapmadım malı yükləməyə . Bütün pulumu etibar eləyib sənə vermışdım . Kişilərlə daş maşınında evə gəldim , yolda yüz şey təkif etdilər anana ,xəbərin var ? İşimin xətrinə dilim girdi qarnıma , yiyəsiz gördülər məni , qorxdum biabir etməyə onları , dedim çöllük bir yerdə saxlarlar maşını başıma pis oyun açarlar , hayıma kimsə çatmaz , yalanan üzlərinə gülüb telefonla danışırmış kimi göstərdim özümü , mənnən artıq söhbət etməsinlər deyə . Yalannan dedim oğlüm smendə , ərim rusetdə ...  Qardaşlarım toyda, rayonda  ... gəlib daşı apara bılmədilər Bəxtəvər başıma ... nəsilimdə kişi ola ola evimin kişisi mən oldum mən ... bir gün yalan danışım özümü ərli oğullu göstərim , iki  gün üç gün ... sonra .. Qurbanlıq qoyun kimi parçalanacam. Evimi köpəklər ac qurd kimi basacaq . Ağzı catan dadacaq , çatmayan qara yaxacaq ... Bax həmin gün qırıldı mənim qürurum , o daş maşınlarında gələndə şəxsiyyətim əyildi ... udduğum qəhər ürəyimi parçaladı .çox arzuladım ki heç olmaya maşın evə çatanda oğlum qapını aça , özü bizi qarşılaya ... oğul da əmisinin  hüzurunda . İndi niyə gəlmisən ? Mənə lazım olanda yanımda olmalıydın ay oğul indi yox ... mən qərarımı vermışəm , ya gəlib bizə sahib çıxacaqsan , ya da mən kimsəyə yem olmayacam , həyatımı quracam ...

  Turalın dili dodağı qurudu . Yumuruqlarunı düyünleyib blokun divarına vurdu . 

  - Ana , menim başımı pozma . 

  - Sen de meni buna mecbur etme ...

  Cox gerğin bir mehkeme prosessi kecdi. Famil uşaqların velayetin almaq üçün olmazın sözlerin söyledi mehkemede . Leyla heç neye esebleşmir, heç neye diqqet etmirdi . Her  şeyi axışına buraxmışdı . Tural qəlbini qırmışdı . Daha ona inanmırdı . Tural üçün mübarizədən də əl çəkmişdi . Bilirdi ki , Tural onun yanında olsa belə 18 il atasının ona çəkdirdiklərini indi də oğlu ona çəkdirəcəkdi . Odur ki hər şeyi axışına buraxmışdı . Həyatını taleyini özü öz istədiyi kimi yönləndirməyə məcbur etdikcə özü palçığa düşüb çabaladığını görürdü . Daha heç nəyə gücü qalmamışdı , yorulmuçdu həyatdan . İndən sonra nə olur olsun , vecinə deyildi .  Qerarını vermişdi . Eyer uşaqları , o cümleden oğlu anasını deyib anasıyla gelecekdise saçlarını bu iki uşaq yolunda süpürge edecekdi . Yox eger gelmeyecekdise  başın alıb bu ölkeden gedecekdi . 

  - Yoldaş mehkeme men bu adama uşaq etibar ede bilmerem . O exlaqsızdı. - Famil israrla mehkemede elin qolun ölçe ölce danışırdı .

 - Exlaqsızlığını sübut edecek şahidiniz , delil varmı . 

 - Öz gözümle görmüşem ,

  -Men de cox şey görmüşem ama sübut ede bilmirem . Qızım sen qalx!

   Mehkeme Nermine söz verdi;

-Qızım atanla anan ayrılandan sen ananla yaşayırsan düzdürmü ?

  -Beli . 

  - Anan haqqında ne deye bilersen . Atan ananı exlaqsızlıqda itiham edir ve hem de sizin yanınızda . Demek ki , ananızın exlaqsızlığına sız de şahıdsız 

  - Bu adam - yanı ona ata demeye de dilim gelmir - yalan deyir . Menim anam hemişe namusuyla, şerefiyle yaşayan bir qadın olub . Qardaşım atamdan qorxur ondan anamla gelmek istemir . Atam onu salıb öz tesirine. Men buna şahidem . İki ay atamın yanında qaldım . O bize anamızdan üz döndermek üçün olmazın iftiralarını atdı . Anamı hər pisliklə şərlədi . Bizi anamdan diksindirməyə can atırdı . Madem anam exlaqsız idise, niye 18 il onunla bir yastığa baş qoyub ? Madem anam pis idise niye atam onu yox , anam atamı boşayırdı ? 

   - Tufuu senin südünün içine - Famil yerinnen qalxıb ağız dolusu tupurceyini qızına teref tulladı- Getdin oxşadın oxşamışlarına . Nəsilinizin içinə ...

  - Görursuz yoldaş hakim . Atam hemişe bele olub . Biz anamızı müdafie edende o bize belece tesir edib . Canım boğazıma yığılıb, məni bezdirmişdi atam . Dözə bilmirdim atamın etdiklərinə , axır qollarımı kesmişem. 

  Nermin acıb bileyindeki yara izini gösterdi . Hakim Nermini dinleye dinleye qabağındakı kağıza nese qeyd edirdi . 

  - Allah senin belanı versın . Az sen menim qızım deyilsen anan seni başqa kişiden peydahlayıb . Düşmeni başqa yerde axtarmayım eee . Ele ocağımın başındaymış .- Yerinde rahat otura bilmeyen Famıl onun sözünü kesib qızın üstüne cummaq isteyende yaxında duran polis onun qolundan tutaraq dartıb yerine oturtdu . Hakim elindeki qelemin arxasıyla  masaya vurub sesini yükseltdi 

  -  Ay yoldaş , ne el qol atırsız ? Bura mehkeme salonudur , oturun aşağı . 

  Bir anda uğuldayan salon bir anda sakitkeşdi -Davam et qızım ...Senin ölüme ceht etmeyin barede polise şikayyet etdinizmi . 

  -Beli , men de anam da respublika prokrorluğuna - Zakir Qaralova şikayyet etdik . Amma işe baxan olmadı . Ərizəmiz üstümüzə qayıtdı . Atamin mene vurduğu pisxoloji travmaya göre men olimpiya oyunlarına qatılma şansımı itirdim . O meni düşünen ata olsaydı , mene destek olardı . Menim geleceyim , heyatım bu yarışdan asılı idi . Men geleceyimi , şansımı itirdim .  Mən o yarışlarda qalıb gələrək ölkəmizə uğur gətirə biılərdım . Mən 5 ci sinifdən bu vaxta qədər idmanla məşğulam . Neçə ildir ki , bütün müəllim və məşqçılərim məni bu olimpiya oyunlarına  xüsusi hazırlaşdırır . Camaat pul verib olimpiyada oyunlarında iştirak etmək üçün dəridən qabıqdan çıxmışdı . Mən isə 38 işturakçılardan seçılmış 4 cü idmançı idim . Öz gücümə , öz qablıyətimlə buraya gəlib çıxmışdım . Anamdan başqa mənə heç kim dəstək verməmişdi . Nə maddi nə mənəvi ... İndi menim velayetimi isteyir , hansı haqla ? Ele bilirsiz o meni isteyir ? O meni istemir mene verecek olan alimentden yayınması üçün meni isteyir . Ne var ne var , ne yeyiremse Nermin de onnan yeyecek , başın tovlayıb 17 yaşında butulka dostlarının bırınin oğluna  verib axır meni başından edecek . İstemirem onun alimentini , pulunu . Yeter ki , bizden el ceksin . Bizi narahat etmesin . Heyatımızdan cıxsın .  O bizi anamızdan ayırmaqla anamı süründürmek isteyir . Anamı yalvartmaq isteyir . Teslim etmek isteyir . Men anamın bele eziyyet cekmesıne yol vermeyecem . O, anamın uşaqlarına ne qeder düşkün olduğunu bilir . Anam bizi sevdiyi qeder men de anamı sevirem .

  Leylanın üreyi qururlanmışdı . Gözleri dolmuş halda nezerleri  Nerminin ağzında idi . Turaldan eşitmek istediklerini Nerminden eşidirdi . Tural  adamların arasında oturub başını elleri arasına alıb düşünürdü . İllerie ümüdünü bağladığı , sevgisini verdiyi oğluna etdiklerinin nöqtesini Nermine etmemişdi . İndi Nermin bele danışdıqca vicdan ezabı çekirdi . 

  - Deyirem de bala , sen menim qızım deyilsen , anan seni başka kişiden tutub . Menim qanımı daşımırsan . 

  Mehkeme elini masaya cırpıb Familin üstüne bağırdı . 

  - Madem başkasının uşağıdır niye camaatın uşağına sahıb cıxmaq isteyirsen ? Burax getsin atasını tapsın daa... Bilirsiz mahkemede bu qeder adamların içinde bunları deyerken , bu iftıraları atarken  ne qeder  mesuliyyet daşıyırsınız. Bu iftiralar özü belə cinayyətdir 

 - Yoldaş hakim  ...

  -Ne hakim , ne hakim ? Qerar verilmişdir ...

 

    Mehkeme cıxışında Familin sesi başına götürmüşdü . Leylanın üstüne hücüm cekib onu döymek isterken ,Tural ve vekili araya girdiler arxadan qacıb Familin qolunu tutan polisin elinden cırpınıb cıxmaq isteyen Famil bağırdıqca bağırır , söydükce söyürdü . Verilen qerardan narazı qaldığını ve onu apelyasıya mehkemesiyle hedeleyirdi . Yolun o terefine kecib taksiye yaxınlaşdılar. Tural yaxınlaşıb anasını qucaqladı Balası üçün üreyi şam kimi eriyen Leyla bu defe üreyine daş basdı . Onu özünden ayırıb ciddi bir nezerle süzdü . 

  -Oğlum yaşın böyük olduğundan hakim senin üçün bir söz demedi. Seni öz fikirine buraxdı . İndi qərar sənindir ...

  -Bilirem ...

  -Bax burda atan da yoxdur . Şahıdim bacın , bu vekil , birde bax bu şofer qardaşdır . Gedirsen , eyer meni deyirsense gel üstümde 270 manat pul var . Get bir maşın tut , gedek evimizin eşyalarını , cehizlerimi yığım götürek , gedek Bakıya . Bax ne desen edecem . Ne qeder canımda can var , seni hec kimden eskik etmeyecem . Men öz cehizlerimi orda senin üçün saxlamışam . Bir çöp belə gətirməmişəm də .  Mehkemede heç ne istemedim . Sene qurban eledim  hamısını . Sen rahat olasan deye ...

  - Yaxşı, ana sen get men gelecem 

  - Yox ele şey yoxdur . Gedirsen eyer , gel , bir də  mənim bura gəlməyə vaxtım olmayacaq . İşdən qala bilmirəm . getmirsen , özün bilərsən .  Bax bizi yaradan Allaha and olsun, özün peşiman olacaqsan ... Seni peşiman edeceyem .

  -Bu ne demekdir . 

  -Bax axşam da dedim ,bu son şansdır yene deyirem . Axşamnan sene dedim fikirleş qerar ver indi qerar senindir . Ya ele indi biznen gedeceksen , ya da meni ömürlük itireceksen. Bax ömrüm boyu seni bağışlamayacam . Mennen günah getdi . Gelirsen , ya yox?

 -İndi yox . Sen get men gelecem .

 -Bax siz de şahidsiz - Leyla etrafındakılara baxdı .  

  - Bu qerarı men vermedim özü verdi . Bu artıq üç oldu . 18 ildir atasıyla bu oğul mene sahib cıxacaq deye can çürütdüm . İnden sora 18 il de ogul yolu gözleyib ümüdle yaşaya bilmerem .

   Oglunu son defe bağrına basıb qoxladı ve aniden özünden aralayıb gözünün yaşını sıldı . 

  - Kecen defe sene demişdim : Tural meni yaraladın getdin , sora geldin öldürdün ... İndi de bax ele burda bu mehkemenin qabagında defn etdin ... senin anan yoxdur daha ...- deyib maşına oturdu 

  - Sür qardaş...

     

     Abidin qerarını vermişdi .Evlenecekdi . Ama kiminle . İllerle yıgıb topladığı pullar uşaqlarının tehsiline , evine , cehizine , toylarına getmişdi . Elinde qalanlar da yoldaşının müalicesine , emeliyyatlarına , ureyinin çalışması üçün süni qəlb çalışdirma aparatlarına ... devesi ölmüş ereb kimi derdleriyle evine qapanıb qalmışdı . Evlenecek bir şeyi yox idi . Tek geliri pensyası ve kiçik ekin sahesinden gelen pul idi . Bir hesir qalmışdı , bir Memmednesir . Qohum eqraba bir nece dul qadın tapıb Abidini evlendirmek istemişler , lakin dul olmasına baxmayaraq qadınlar ondan cox şeyler istemişler : küllü miqdarda  başlıq , qızıl , şeherde ev, oğlanlarına dükan , maşın ...  Abidinde bunları etmek üçün o imkanı hardaydı .Hec hele qorxusundan talib olan qadınlara yatalaq anasının adını ceke bilmirdi .Belece taleyiyle barişıb tenhalığını sevimli bilgsayarıyla paylaşmışdı .

  

  Canı cox darıxırdı . Kecmişinden, oğlundan hec ne düşünmek istemirdi artıq . Qarşısına yeni bir sehve amaq isteyirdi .Amma bu sehve yaşadığı ölkeden , şeherden behs etmeyecekdi . Odur ki , Dağıstandan gelen iş teklifiyle maraqlanmağa başladı . İş ve maaş üreyince idi . Bir il yox altı ay işlese bele gelib evini tam qurtarıb özüne bir dükan da aca bilerdi . Her şey yolunda idi . Bir problem qalırdı . Nermin . Onu ne edecekdi ? Derslerin bağlanmasına hele 5 ay vardı . Eyer onu da göturub getseydı orda onun oxuması problem olacaqdı .hec atasının icazəsi olmadan apara da bilməzdi . Məhkəməyə verib bu izini almaq istəsə də Famil elə bir tip insan idi ki yenə də bu izini ala bilməyəcəkdi .  Burda da ona sahib cıxan yox idi . Anasıgilnen bir daha danışıqlara girdi 

  - Ana, bax ,indi yanvar ayıdır , mayda ders bağlansın gelıb qızı götürüb aparacam . 3 ay yay tətilini sentyabra qeder de işleyib gelecem , Nermin  derslerine burda davam edecek . Men de burda özüme iş quracam . Açacam bir dükan . Heç nə yox Sədərəkdə bir peraşki yeri açsam belə bəsimdir . 

  - Men seni tek buraxa bilmerem , ay bala . Herenin ağzı bir hava calacaq .

  - Eşii cehenneme . Onsuz da üzüm padoşlaşıb ,kim ne deyir desin . 

  -Al uşağını da , hara redd olırsan ol .

 - Axı apara bilmirem pasportu yoxdur . Atası da izin vermesi lazımdır . 

  -Mene ne ? Guya yayda verecek ?

  -Vermese de . O zaman işi buraxıb gelerem az pul deyil gelen kimi Sederekde bir kafe acıb kececem işin başına . Nolar sizden pul istemirem , para istemirem . Bir dene mene destek olun . 

  - El cek mennen . Özünü fikirleşmirsen , meni , qızını fikirleşmirsen barım qardaşlarını fikirleş . Onların papağını yere soxma . Deyecekler bajın qızıb gedib rusete . Deyecekler kimse saxlayır . 

  -Ana kim ne deyir desin . Guya burda qalanda demirler ? Deyirlər dəə . İki ay getdim şəhərə hərə yüz söz danışdı . 

  - Ele ona göre deyirem dee... get ere onnan sora isteyirsen Amerikaya get . Özün bilersen .

  -Offf ... ana ... 

  -Zehrimar off... nedi ?

  -Ersiz olmur ? Bilirsen ki men kişi tayfasına ne qeder nifret edirem . Mene er lazımdır ? Hem de bu yaşdan sora  ?

  - Bele söz sohbetnen yaşamaq lazımdır ?

  - .. yeyir o söhbeti cıxaran... 

  -Dİ p..nu ye ,otur xarabanda az tapırsan az ye , cox tapırsan cox ye . O cür adlı sanlı müelimler, hekimler 150 manata qol cekir sen 600  700 maaş alırsan...

  -Ana onların bünövresi var qurduqları da qaladı . Menim neyim var ? Olan olmazımı qanına bulanmışın evinde buraxdım geldım . Evimde oturub üstünde yemek yemeye stolum yox yatmağa çarpayım  yox...ne qeder kubikin üstüne taxta qoyub üstüne döşek salıb yatacam ? Men insan deyilem ? Bilirsen, men sıfırdan başlayıram ee.  On sekkiz ilimi boşuna yaşadım qazandığım her şeyi itirdim .  18 illik heyatımdan xatıre olaraq Allahın  bir fotosun da cıxartmadım o evden . 18 illik heyatımı sağılı inek kimi emdiler . İşledim borc ,kredit verdim , qumar borcu verdim . Ev qurdum , ev tikdim , atalı yetim böyutdum . Onlar üçün yaşadım . 18 illik heyatımdan mene tek qalan birce Nerminim var . Yaş da gelib kecir heyatımdan günde bir varaq düşür . Meni yanlış addım atmaga vadar etmeyin . Kömek edin qoyun balamı istediyim kimi yaşada bilim .

   Ne dese de cifayda . Her kes razılaşdı , hetta atalığı da... bir ana razı olmadı kı olmadı . Telefonu götürüb işedüzeltme merkezlerinde iş elanlarına baxdı . Mesaj gelmişdi . 

  - Merhaba .Müsaitmisiniz ?

  -Allah allah bu kimdir ki ? - Profile girib araşdırdı .

  Yadına düşdü . Mehkemeye geden günü üreyinin sarı simin dınqıldadan adam ... indi de bele özünü desteksiz kmsesiz bir zamanda yene yazmışdı . Bir anda üreyinden kiminlese oturub derdleşmek kecdi . En azından ureyini boşaldacaq , onu tanımayan adamla bol bol derdleşecekdi . 

  -Amma ayıb olar . Mennen cox böyük . Hem de tanımadığım biri . Onunla menim ne söhbetim tutar ki ?

   Bir bir profıldeki resmlere baxdı . Özünden cox böyük bu adamın üzündeki saflıga , teklikde gözel ve sakit bir kend menzerelerine , yazdıgı ağıllı ibratamiz statlara bigane qala bilmeyib cavab yazdı 

  - Müsaitim, buyurun  !

  Ve belece , sadece mesajlaşma düz 15 gün cekdi . 15 günde bir birlerin az da olsa tanıdılar. Derdleşdiler,söhbetleşdiler. Yeri geldi zarafarlaşdılar , yeri geldi ikisi beraber ağladı , ikisi beraber güldü .  Sanki nece illerdir bir birlerini tanıyırdılar . Leylanın diqqetini ceken onun qadın haqqında yaxşı niyyetde düşünceleri idi . Bu adam Familin tam tersı idi . Onun qadın haqqında xoş düşünceleri Leylanı kişiler haqqında fikrini deyişirdi . Önceden o kişileri qeddar , medeniyyetsiz ,qanicen kimi tanıyıb onlara nifret edirdi . İndi ise o heyatda sözün esil menasında yaxşı kişilerin de olduğunu düşünürdü .  

  Nehayyet bir gün seher gözün açıb telefonu eline alınca bu sözleri oxudu .

  - Telefonda konuştuk , dertlerimizi paylaştık . Seni çözmeye calıştım . Ve çözdüm ... Eyer izin veriyorsan seni nasıl çözdüyümü anlatıyım : Sen düşünmeden gencliyini  ve hayatını temennasız kurban etmiş zavallı birisin , sen dünyada en güzel anne , en sadık bir eşsin , senin değerini bilmeyenler utansın . Seninle burda cox şey paylaşdık . Samimiyetine kendim kimi inanıyorum . Senden bir şey istiyorum . Benim sana vercek bi şeyim yok ama sayğım var , hürmetim var . Zamanla sevgim de olacak ,sevecem ... benimle bundan sonrakı hayatını paylaşmaya varmısın ? Benimle evlenirmisin ?

  Hic düşünmeden cavab yazdı . 

 - Bu zamana kadar onlar üçün yaşadım , kendimi düşünmedim . Yene de kendimi düşünmüyorum. Senden hiç bir şey istemiyorum . Başımızı soka bileceyimiz evimiz olsun , köy  ya da şehir fark etmez , benden kaç sene büyük olursan ol , bu da umrumda değil . Hasta anneni , yaşlı babanı ,dört çoçuğunu bir kızım Nermin için kabul ediyorum . Sen ona gerçek babası gibi değil , asıl baba gibi olmaya varmısın ?

  - İki kızım ,iki oğlum  vardır . Şimdi üç kızım , iki oğlum oldu ...

        EPİLOQ ...

 OLACAQ