ORDA BİR KƏND VAR UZAQDA

ORDA BİR KƏND VAR UZAQDA ...

 

 

 

 

XATİRƏLƏRİM ƏSASİNDA YAZILMIŞDIR 

 

YAZAR FƏRİDƏ ACARAKÇAY  ” Copyright © ”

    Ağdamın işğalından sonra ilk dəfə 94 - də Əfətliyə toya getmışdık . Ağdamın beş addımlığına . Getdiyimiz ev də elə yerdəydı kı , ordan baxanda Sarcalı , ondan da biraz aralıda Ağdam görünürdü . Gözlərimiz dönüb uzaqdan kölgə kimi görünən  Çörək zavoduna tərəf baxırdı , son məkan tutduğumuz yer o tərəflər idi . Elə ordan da Bakıya pənah gətirmişdik . Əslində ,  çörək zavodu tərəfdə yox , dəmiryolunda qalırdıq , sadəcə  biz baxdığımız yerdən dəmir yol görünmədiyi üçün elə zavodun istiqamətinə gözlərimizi qıyırdıq ...

     Bəlkə də o vaxt yanığımız soymamışdı , yaramız hələ  qanayırdı deyə yaramızın sağalmasını,  ağrımızın dinməsini tez istəyirdik ? Yaramız bızı incıtməsin deyə oraları xatırlamaq istəmirdik , bilmirəm . Həmin illər o zaman idi ki , atəşkəs olsa da hələ də şəhidimiz gəlirdi ,  evlərimiz güllə borana tutulmuşdu . Müharibidən bezmişdik, torpaqlarmız sevdiklərimizi ,  yaxınlarımızı bizdən alırdı . Qana susamış vətən oğul istəyirdi , igid istəyirdi , şəhid istəyirdi , biz verdikcə o  ağzını açırdı ,  aldıqca alırdı , udduqca udurdu ... Anaların naləsindən bezmişdik , qan qoxusundan diksinmişdik . Artıq ıstəmirdik müharibə olsun , istəmirdik cavanlarımız gözümüz görə görə əlimizdən getsin , bizdən can istəyən vətəndən qacmışdıq , köcmüşdük ... 

   Şəhərimizdən , kəndimizdən küsmüşdük deyə artıq üzünə belə baxamaq istəmirdik . Elə bu laqeyidliyimizin ucbatından o vətən də  bizdən birdəfəmlik küsdü . Nə biləydik ki, aradan illər keçəcək , qan görmüş torpaqlarımıza kinimiz soyuyacaq , qan udan torpaqlarımıza qanımız qaynayacaq. Uzaqdan baxdığımız o torpaqlara ürəyimiz can atacaq ... 

    Anam neçə illər idi ki ,  işlədiyi xalca fabrikindən ev növbəsinə dayanmışdı . Ailəmiz kənndə yaşadıqlarindan ,  İlıərdir şəhər ilə kənd arasında qalmışdiq . Atamla anamın iş yerləri şəhərdə idi . Hər gün Gülablıdan şəhərə , şəhərdən də Gülablıya gedib gəlirdilər . Nəhayyət bir gün 91 əvvəllərində bu şad xəbəri aldıq . Anamin ev növbəsi catmışdı .  Evimizdə toy bayram idi . Sevincimizin hüdudu yox idi . Axır ki bu yollardan yığışacaqdıq . 

    Ağdam dəmir yolundan bizə birinci mərtəbədən üç otaqlı ev verdilər . Ev yeni ev deyildi . Amma yenə şükür edirdik ki , artıq hər gün kəndə gedib gəlməkdən canımız qurtardi . 

   Anam rayon xalça fabrikində usta xalçaçı idi ,  qız vaxtından  xalcada işləyirdi  . Atam da kəndimizdə və ətraf kəndlərdə tanınmış dülgər idi . Kəndin demək olar ki 80 faiz evlərində atamin əl izlərini görmək olardı . 

   SSRİ dağılandan sonra kolxozun torpaqları əhaliyə satılanda atam da təzə avtovağzalın arxasından paylanan torpaqlardan 6 sot torpaq sahəsi aldı . Yeni məhəllədə ev tikdirən qonum - qonuşu atamın tanınmış dülgər olduğunu eşidəndən atamın işlərini də artırmışdilar . Atam daha zaman edib bizi  kəndə apara bilmirdi . Yeni məhəllənin havası  , camaata xüsusi bir həvəs vermişdi . Camaat bir birinin bəhsinə ev  eşik tikdirir, hər kəs evinin gözəlliyi ilə, qürurlanırdı . Deyirdi "qoy desinlər fiklankəsin evidir ". Evlər köhnə üsulda tikilmirdi aa, daha  heç kim köhnə memarlq üslubunu bəyənmirdi , müasir ev modelləri , villalar təzə məhəlləni gözəlliyi ilə  bəzəyirdi . 

  Məni uşaqlığımdan nənəmgil saxlamışdı  , şəhərdə qalırdım , orda da  məktəbə gedirdim . Məndən başqa 3 bacı qardaşım var idi . O vaxt balaca qardaşım Rövşən hələ doğulmamışdı. Məndən sonrakı uşaqlar bır birinin arxasınca olmuşdu . Aralarında bir yaş - bir yaş fərq var idi .

   Şəhərə köçəndən sonra demək olar ki, ayağımız tamami ilə kənddən kəsilmişdi . Yayda gedəndə də en uzağı  2  ya da 3 gün qalıb gəlirdik . Anamgili bilmirəm, amma mən kənd üçün darıxırdım . Kənd mənimcün bam başqaydi . Çox sevirdim kəndimizi ...

   Hiss edirdim ki, kənd həyatına alışmış anamın da canı bu yeni evdə sıxılırdı . Kəndin ağır işinə gücünə alışmış anam indi bu şəhərdə özünə yer tuta bilmirdi . Necə tutsun, alışmışdı o da kəndə . 

     ...Anam hər gün səhər tezdən qalxar inəkləri qoyunlari sağar , atam mal -  qaranı nobata (naxır növbəsi) qoşardı , toyuq cüçələri rahatlayıb , uşaqlari geydirər , kohnə Moskviçimizlə şəhərə yola çixardilar . İlk işləri uşaqları məscidin yanındakı uşaq bağcasına qoymaq , ordan bazara keçıb axşamdan hazırladığı süd- qatığımızı , balaca vedrəylə yumurtalarımızı bazar alverçilərinə verib sonra öz işilərınə getmək idi . Anam xalçaya , atam Uzundərə yolu üzərindəki təzə məhlələrə ...

  Həyatımız belə davam edirdi ... Bu həyat düzəni tək bizə aid deyildi . O vaxtın bütün camaatı belə idi .  Deyirəm nə enerji vardı camaatda . İnsanlar yorulmaq nədir bilmirdilər . Heyvan , toyuq - cücə , dörd beş uşaq , kəndin ağır işləri o yana , hələ dövlət işində də işləyirdilər . Anam kimi bacaranlar da evlərində xana qurub arada bir - iki ilmə atmaqla ildə 2  3 xalca da toxuyub evə qoyurdular . 

  Ana nənəmgilin evi Muradbəyli tərəfdə idi . Şəhərin kənari olsa da evimiz asan yerdə yerləşirdi . Xalq arasinda "Keçəllər" deyilən dəri xəstəlikləri dispanseri , "göz balnisası "(Göz xəstəlikləri xəstəxanası),"voyennicast" (hərbi hissə) hamısı nənəmgilə yaxın idi . Hər yay  tətili mənim üçün əsil tətil olurdu . Kəndimizə gedirdim, azadlığıma qovuşurdum.Şəhər nə qədər şəhər olsa da,  kəndin yeri başqaydı mənim gözümdə gözümdə . Orda mənim oz  balaca dünyam vardı . Xəyallarım vardı , azadlığım vardı . İlk məhəbbətim vardı ...

  

     Moskviçə  minib atamın yanında oturanda özümü atamın sağ qolu sayırdım . Atam məni oğlan kimi  böyüdürdü . Elə ozüm de qadın işləri ilə maraqlanmazdım da . Atamın yanında olmaqdan zövq alırdım . Atam məni danlamaz ,  mənə hirslənməzdi . Cox istəyirdi  məni . 

   - Yüz oğlum olsun bir qızın dırnağı deyil-  deyirdi . 

   Maşinın  kıçık təmirində atamin köməkçisi idim mən . Sexdə işləyəndə də işdən sonrakı  təmizliyi də mən ederdim . Taxtalardan çıxan atıqları yığıb kisələrə  doldurar ,  qoyunların , qazların yerinə səpərdim . 

    Atam ümumiyyətlə maşın yumazdı . Maşının təmizliyi mənlik idi . Atam məni qızı yox oglu gözündə görərdi . Evdə iş  göturəndə də gətir-götürə də məni buyururdu. Anam :

   -Ay Zülfü burax, bu qızı gəlsin uşaqlara el atsın ,  təkəm ! - deyəndə qanım qaralırdı . Hec sevməzdim uşağa baxmağı . Deyir ilanın yarpızdan zəhləsi gedər o da yuvasında bitərmiş . İndi də mən ,  zəhləm uşaq saxlamaqdan gedirdi ,  anam da məni uşaqlara calayırdı .  Guya kəndə tətilə gəlirdim dəə. Anam üç balaca uşağı verirdi mənə 

  -Dİ get oyna- deyirdi . Üç balaca uşaqla nə oynamaq ? Guya ki, qızlarla evcik qururduq . Camaat oyuncaqlarını , gəlinciklərinı gətirib özunə "uşaq" edəndə məndə də üç dənə canlı uşaq vardı . Özüm uşaq olmadan uşaqlıqdan  əli uşaqlı olmuşdum... 

   Şəhərdən kəndə gedəndə təbiətin mənzərəsini beynimə həkk edirdim . Elə bil ürəyimə dammışdı ,bir gün bu yerlər xatirələrimdə yaşayacaqdır. 

  Nənəmgildən  çıxıb "vayenniçastın" dükanına gələr, kənddəki evə lazım olan ərzaqları alıb yola çıxardıq . Muradbəyli yoluna çıxıb sola dönərdik . Çast boyu dağlara tərəf üz tutardıq .  Tikanlı məftillərinin axasından çəmənlikə  donuzlar gözə dəyirdi. Bilmirəm bura donuz fermasıdır nəydisə həmişə orda donuz olardı . Amma yox, sinifimizin oğlanları deyirdilər ki:

  - Bu donuzlar çastın komandirlərinindir. 

   Hərbiçi və əsgərlər rus və başqa millətdən olduqları üçün , çastda onlara donuz əti də bişirilirmiş . 

   Hə...  bir də yadlmdadır ... Birdəfə məhəlləyə hay düşdü ki , bəs çasta bir maşın tısbağa gətiriblər. Uşağın yadından heç nə çixmaz  deyirlər . Uşaqlara qoşularaq vayenicaçtin divarlarına dırmaşıb ordan dıvar dibində dayanmış hərbı Zil maşının arxasındakı tısbağalara baxdıq . Deyirdilər ki, ruslar tısbağa yeyirlər . Ürəyimiz ağzımıza gəlmışdı. Burda qalan hərbiçıləri  və onların arvadlarinı söyürdük ki, bunlar nə murdar millətdılər . "Urəkli" oğlanlarımızdan bir ikisi maşına düşüb ordan bir iki tısbağa da oğurlamışdılar.  Maşına düşə bilməyənlərə də tısbağa  hədiyyə də etmişdilər . Balaca dayım da evə birini gətirmişdi . Yadımdadir, gecə yarısı nənəmin çarpayısının altından tısbağa çıxanda yazıq arvad neçə qışqırmışdısa bütün qonşular bizə tökülmüşdü . Nə yemisən turşulu aş ... Həmin gün dayimla mən yaxşıca çırpıldıq . Hər dəfə "ögey ana" filimində İsmayılın evə yarasa gətirmə səhnəsinə baxanda dayımla mənim tısbağa məcaramız yadımıza düşürdü . Uğunub gedirdik . Birdə "Qız ağacı qöz ağacı" məsəlinin bir xatırəsı vardı məndə. Qoz vaxtı dayımla nənəmın kapron corablarını oğurlayıb ,  hərəmiz bir tayın götürüb gedirdik qoza . Qoza dediyim  vayenniçastın qoz ağacına salba atmaqdir . Elə o vaxdan bu məsəli kimsə ağzına alanda qozu salbalayıb yerə tökməyimiz xəyalıma gəlirdi . Yerə tökdüyümüz qozları , cəvzəyindən ayırıb nənəmin corabına doldururduq . Corab dolmasa koldan deyildi . Gərək dolaydı ki salbadan əl çəkib evə gedəydik . Qoz dolduqca corab uzanırdı , bəlkə hər corab tayı 4  5 kilo qoz tuturdu . Nəhayyət bir gün ogurluğumuzun üstü açıldı . Elə xayınlıq , satmaq o vaxtan var idi . Şərəfsiz bir qonşumuz vardı . İl on iki ay ayağımızdan çəkərdi . Həmin qonşumuz bizi erməniyə satdı . Həmin erməni çastın qarovulcusu idi . Aşota xəbər vermişdı ki , bəs İbrahim kişinin uşaqlari Fəridəylə Adil sizin ağaclardan qozları  oğurlayır .  Aşot  gəlib bizi tutdu . Adı gülməliydi Aşotun , ona karşok deyirdik . Elə karşoka oxşayan başı vardı . Uzun qara qıvırım saçları olan  təpəsının keçəli ağzı açıq karşoka oxşayırdı . Uzun burnu da karşokun qulpuna . Nəysə bu "Karşok" qulaqlarımızı çəkə çəkə gətirdi bizi evə , bizi babama şikayyət etdi . Babamin bizi kotəkləməyi indiyəcən məni yandırmır amma o Aşotun bizi qulaqlamağını hələ də özümə bağışlaya bilmirəm . Niyə üzünə tüpürüb demirdim ki : 

   - Ay əə,  a köpəy oglu , biz gəlib sizdən ogurluq etməmişik ee , ömür boyu siz bizdən etmisiz . Sən niyə bizim qulağımızı çəkirsən , səhv edib  o vaxt Sultan bəy Andiranikin qulağını kəsib , gərək nəsilinizi kəsəydilər - heyf . Kaş o vaxt hayıfımı çıxa biləydim o ermənidən . 

      Nə danışırdım fıkırım haralara getdi ee sən allah  . Səki kəndə getməyəməzdən danışırdım ee . Hə deməli , Çastin tikanlı məftillərinin arasından uzaqdan Xankəndinə qədər uzanan dəmir yol xətti gözə dəyırdı . Çox nadir hallarda bu dəmir yol xəttində qatar görmək olardı . Sərnışın qatarıları Bakıdan Ağdama səhər 7 də gəlib Xankəndi istiqamətinə keçər ,XAnkəndindən də axşam gəlib saat  22.00 da Bakıya gedərdı . Dəmir yolda gördüyüm yük qatarlarını saymaq mənə böyük zövq verirdi. Bəzən atamla mərcə girirdim . Deyirdim ki , məsələn qatarda 30 , 40 vaqon var . Atam da qoşulurdu mənə . Maşını bir kənara çəkib başlayardıq vaqonları saymağa . Atam mərcdə  bəzan az , bəzən də çox deyirdi . Vay o hala ki, uduzaydı ,  uduzsaydı bizi Şuşaya aparacaqdı.  Belə vaxtda ANam maşının içındə hay həşir qoparırdı :

   - Əşii sən də lap uşaqdan betersən ee,  gəl sür gedek , işimiz gücümüz tökülüb qaldı ...

   Muradbəylidən sonra  yolun üstündən keçən dəmir yol xəttın keçib Qarqar çayının üstündəki Poladlıya girmədən  yolun solunda çınqıl sexı idımi ,  zavodu idimi bilmirəm . Həmişə orda çınqıl təpələri olurdu . Bir dəfə atamla ordan çinqılmı almağa getmişdik ,  yoxsa betonmu sifariş verəcəkdik ,  yadımda deyil .  Qaçıb dirmaşmişdim cınqıl dağının üstünə . Nə illah edirdilər aşağı enmirdim . Axirda bir kişi traktorun çömçəsin qaldırıb mənə göstərdi . 

   - Nə deyirsən bəlkə səni də çınqıla qatıb beton edək ?  

    Özümü çınqıl təpəsindən neçə yuvarlamışdımsa hər tərəfim sıyrıq sıyrıq olmuşdu . Özümə görə bəla deyildim ee . Çivə idim civə ...

    Poladlıdan sonra  Bağbanlara qədər yolumuz düm düz gedirdi . Bağbanların "finiski" evlərin keçib sola dönəndə bizi ilk qarşılayan yolun üstünə körpü kimi qoyulmuş alaqapını görəndə kəndimizə çatdığımzı bılırdık . Daha bundan sonra bizim məkandır . Canım kəndimiz ... Başımı pəncərədən cıxarib təmiz havasını içimə çəkərdim kəndimizin . Şəhərin isti havasından sonra dağ havası içimizə sərinlik gətirirdi . Yol kənari kəndə qədər qalxan üzümlüklər taa  qayalıqlarda bitirdi. Üzümlüyün arxasinda uzaqda görünən qayalıqlar , axşamın günəş batışinda qızıl kimi parlayirdı . Elə bəlkə də bu qayalıqlarin qızıl kimi  görünməsinə görə ona Qızılqaya adı vermişdilər . Son günlər Qızılqayadan cıxan toz düman ,  işləyən texnikalardan orda qızğın iş getdiyini göstərirdi . Atam deyirdi ki , Qızılqayada Mərmər zavodu açılıb . Qayadan kəsilmiş mərmərləri ermənilər alır . Sonralar mən böyüyüb kəndimizı araşdırıb tanıdıqca  aydın oldu kı, Qızılqayanın qayalıqları  əslində  qızıldan yox , xalıs mərmərdən imiş . Orada tikilən zavodda kəsilən həmin  mərmərlər isə Stepanakertə (Xankəndinə) aparıb ordan da Ermənistana daşınırmış . 

   Kəndin girişindəki qəbirsanlığı kecərkən radionun səsini alıb ,  ölənlərin ruhuna salavat çəkmək mütləq idi . Nə badə bir adam qəbirsanlıqda barmağıyla bir qəbir göstərəydi .  Vaayyy ... mənim səsim aləmi başına götürərdi . 

   - Barmağını dişlə ayağının altına qoy-  deyirdim . Bilmirəm bu inanc mənə hardan gəlmişdi ,  ya hardansa eşitmişdim ki , məzar göstərən adamın evindən ölü çıxırmış . Guya barmaq dişləyib ayaq altına qoyulanda  evə gələn qada bəla uzaqlaşırmış . Qəbirsanlıqla üzbə üz yolun solu günəbaxanlıq və kolxozun qarğidalı sahəsi idi . Günəbaxanliğin arasindakı panamalı "dayını" görəndə nitqim quruyurdu . Eşitdiyimə görə kım nadinclik eləsə həmin bu müqəvva dayı gəlib nadınclik edənləri aparıb didərmiş onu da gübrəyə qatişdirib torpağa verərmiş . Deyirəm o zaman əcəb uşaq qorxuzurmuşlar ee ...

    Kəndən gələn çaylağin qarşısini kəsib süni göl yaratmışdılar . Gölün o tərəfində fermalar görünürdü  . Tanya mamam ( bibim ) da orda işləyirdi . İlk dəfə fermaya gedendə işçilərin inəkləri qız adlari ilə cağirmasını eşidəndə uğunub getmişdim . Alagöz , Sarıtel , Qaratel , Maral , Ceyran ,  Mərcan , adlari da tərslikdən tanıdığım qadinlarin adlari idi . Hər dəfə o qadınlarla raslaşanda fermadakı inəklər yadıma düşürdü .

    Kəndə girməmiş yolun sol tərəfində 4 yaşayış evi ucalırdı. Sonuncu evin tınındən torpaq yol kəndə yenirdi . Kəndin dayanacağı da elə bu evin tini idi . Aftobusla şəhərə gedən kənd camaatı elə bu evin tinində dayanıb şəhər aftobusunu gözləyirdi . Oranı keçəndən sonra hardasa esrin əvvəllərində inşa edilmiş  kolxozun inzibati binası vardı. Sonralar orada musiqi məktəbi fəaliyyət göstərirdi...

    Bizım asfalt yolumuz burda bitirdi . Torpaq yolla diki enıb çaylaği keçəndən sonra atam maşının arxasini kəhrızə salardı . Maşının baqajın acar iki 40 litirlik çuğun betonları suyla doldurana dək biz maşindan tökülüşüb kəhrizin buz sularlnda yuyunub sərinlərdik . Axşamüstü  kəhrizin başi qiz gəlinlə dolu olardı . Kəhriz qurşağa qədər hörülmüş , uzun nov kimi düzəldilmişdi . Atların, eşşəklərin, camış - inəklərin sulayanlar gətirib onları  burda  sulayardılar . Qurşaq qəlbilikdə hörülmüş novun  başinda qizlar qadınlar xalı xalçalarini qatlayib yuyaraq onları  caydan qapaqları ilə qaşıyıb ləkələrini çıxarardılar . Paltar suya çəkənlər də paltarlari kəhrizdən axan göz yaşı kimi dum duru suda durulayıb , kəhrizin başina qoyulmuş çaylaq daşları ilə döyəcləyirdilər .  Kəhrizi qiz qadının şən qəhqəhəsi başına göturərdi . Elə ki ,  kəhrizə bir kişi ceylağı bə ya yaşlı adam ki gəldi , elə bil qurbağa gölümə daş atılırdı . Sadəzə paltara cirpılan daşın səsi ,  palazı qaşıyan qapağın xırtıltısı gəlirdi . Camaatda nə abır həya vardı ay Allah ...

     Yuyunub sərinləyən kimi kəhrizin başındaki atmud ağacının yanına qaçirdim. Çünki , kəhriz başinda iş görən qadınların uşaqları arnudun altında oynayardılar . Mən də beş dəqiqə taytuşlarımla görüşməyi ozümə qənimət bilirdim . Kəndin uşaqları məni görəndə elə bil Robin Qutu  görürdülər . Elə heyranlıqla baxırdılar ki mənə . Kənddə şortik - şalvarda gəzən tək uşaq mən idim . 

      Ahhh neçə də saf təmiz uşaqlar idi , kəndimizin uşaqlari . Mən şəhərdə boyüyüb yaşadığım üçün həmişə kəndimizin uşaqlarından seçilirdim . Məni görəndə uşaqlar " şəhərlı qız "  gəldı deyə qışqırırdılar . Məni çoxbilmiş bilirdilər . Şəhər məktəblərində, getdiyim dərnəklərdən , "dostluğa"  gələn  yeni filimlərdən uşaqlara xəbər verən mən idim ... hə yadıma düşdü bir dəfə de  kənddə bir kişini elə bu armudun altında  ildırım parçalayıb . Demək yazıq kişi yağışdan daldalanmaq üçün ağacın altına giribmiş  . Elə kişi armudun  altında daldalanmaqda , ildırim ağacı vurmaqda . Yazıq oldu kişiyə ...

    Mütləq şəhərdən gələndə Təzəgül mamamgilə (bibimgilə ) dönüb sonra evə kecirdik . Mamamgilin  cox gözəl bağları var idi . Hansı ağacdan , desən onlarda var idi . Bizim yerimiz təpədə olduğundan ora quraq olardı . Yağış umuduna qalmışdıq  . Amma mamagilin həyətindən kəhrizin arxı keçırdı , bağ baxçanı arxın suyuyla sulayardılar . Həyət baca  həmişə yaşil olardı . Tut mövsumundə Təzə mamagildə başqa bir dəzgah olurdu . Maşallah ,  tut  ağaçmarı bar idi ki , burundən bir toy qazanı tut dolardı . Tut çirpılanda bütün məhəllə onlara yığışardı , karxana  tutmağa . Tutları böyük toy qazanlarına doldurub əzib qaynadardılar , süzüb bəhməz bişirərdilər . Hələ sizə danışm gilaslardan :

     Həyətdə iki gilas ağaci vardi, sarili qirmizi gilaslardan bal süzərdi . O qədər gözəl ,  o  qədər  ləzətli gilaslar idi ki , o günlərdən o qeder vaxt keçməsinə baxmayaraq hələ də o gilaslarin dadı damağımdan getməyib  . Rəhmətlik Həsən dayının düzəldib ağaca mismarladığı nərdivanla ağaca dirmaşar ,  gilasın sağlam budağının üstündə oturub bəs deyincə gilas yeyərdim . Kəndə gəldimmi , Məni harda axtarsaydılar , Təzəgülün gilasının başında tapardılar . 

    Birdəfə xalamqizi Zülfiyyə Bakıdan bizə qonaq gəlib . Şəhər qizi ...harda gorüb ağacda meyvə ? Tulkü ağac başındaki qarğaya altdan yuxarı baxıb ağzının suyunu axıdan kimi Zülfiyyə də gilasın başında mənə baxıb ağzının suyun axıdırdı . 

   - Az Feridə , mənə də gilas at ! 

   - Zəhmət çək, odeeyy nərdivan çıx özün qır, ye !

   -Qorxuram  da çıxa bilmirəm . 

  - Neyniyim ,  canın cıxsın yemə 

   Uğunub gedirdim gülməkdən . Gilasları yeyib çəyirdəklərini barmaqlarımın arasından sıxib yuxarıdan onu tuşlardim . Gilas yerinə başına çəyirdək tökülən qiz hirsindən çır çır çığırırdi . Yazıq mamam ... səsə gəlib  ayağındakı rezin şəpiti ağaca tuşlayirdı , 

    - Az kopəyin qızı düş aşağı ordan , düş ...

    Gilas görən Fəridə ağacdan düşər ?  Hara düşürdüm ...

   Ehhh nə günlərimiz vardı . Zülfiyəylə nə məcaralarımız var idi . Şəhər qızı olduğundan həm ərköyün həm də  qorxaq idi . Kəndə bizə gələndə qızı əməlli başlı xamlayirdim . Evimizin arxası kolxozun tənəkliyi idi . Atımızı eşşəyimizi ora bağlayirdiq . Orda otlanırdılar . Boş olanda anam əlimə bir meşok ( parca kisə ) verib məni tənəkliyə göndərirdi ki , get camışa sarmaşık topla .Sarmaşıq yeyən camışın südü yağlı olurmuş . 

    Yenə bir dəfə Zülfiyəylə  məni tənəkliyə yolladi  sarmaşıq bəhanəydi . Bu dəfə üzümlüyə düşmüşdük . Ziyan verici  qurdlar ki kişmişi üzümləri gılələyib , yaralayirdiq . 

    Nəysə ,  qarnımızı doyurdub , meşoğumuzu sarmaşıqla doldurub evə gəlirdik ki , Zülfiyyə  dedi ki ,məni eşşəyə mindir . 

   Peeehhh . Feridə ola bu şəhər qızına yandıq verməyə . Əlimə fürsət düşdü . Meşogu belimdən atıb eşşəyin başını açdım . Çilpaq belinə sıçırayıb 

   - Toooşş -  deyərək eşşəyin yançağına bir cubuq çəkdim .  Eşşək götürüldü nə götürüldü . Bizdən düüz Hürügilin çəpərinəcən çapıb gəldim . 

   Zülfiyə də ağlaya ağlaya arxamızca qaçır ki ,  nolar  məni də mindir . 

   Eşşəyi yerinə gətirib ,  aşağı düşdüm . Bu heyində Zülfiyyə də təngənəfəs gəlib mənə yetişdi . 

   - Di min - dedim . 

   -Qorxuram .

   -Az məni dolamısan ?Bayaqdan özünü öldürürsən . İndi deyirsən qorxuram ? Az min görüm -deyıb çubuğu  qıza çəkdim .

   - Vallah qorxuram . Ora bura baxdım . Çəpərin üstünə qoyulmuş palanı görüb hərəkətə keçdim . Palanı eşşəyin belinə atıkəmərini  gücüm gəldiyi gədər sıxdım .  

 - Di min,  qorxma palanın üstündən yıxılmazsan ayaqlaini tax palanın demirinə ,  özün də möhkəm yapış palandan ,  qorxma - Deyıb qıza ürək dirək verdim . 

    Dediyim kimi elədi . Eşşək yerindən tərpənən kimi  qız qorxusundan qışqırdı . Zülfiyyə eşşəkdən düşmək istədikçə mən də ona ürəm durək verib onu qızışdırıram ,  eşşək belində gəzintinin nə qədər zövqlü olduğunu deməklə qızı həvəsdə gətırırdim . 

    - Sən dayan ,mən bu  dəqiqə ! -deyib özümü  təndirxananın başına saldım  atam oraya kəndir  qoymuşdu . Kəndiri alıb geri döndüm . Dedım :

   -  Di çıx 

   - Neynirsən ? 

   - Bağlayacam 

   - Nə  , nəyi , kimi ? 

   - Az çıxignən ,  gurtar ta ,  məni ləngitmə , indi anam cağıracaq , arzun gözündə qalacaq .  Sora desən mindirməyəcəm ha.

   Qız gah mənə ,  gah eşşəyə ,  gah da evə baxıb gözlərin doyürdü . 

   - Minmirsən ? Gedirəm haa - deyi saman dolu kisəni belımə atıb yola düzələdə Zülfiyyə əl ayağa düşdü . 

  - Yaxşı , yaxşı gəl mindir . 

  - Yeri get işinə ,  səndən eşşəyə minən olmaz . 

  - Gəl bax atamin canına and içirəm minəcəm . 

    Nə başınızı ağrıdım . Qızı eşşəyə mindirdim . Di gəlki  tərs . Qıza eşşəyə nə qədər düz minməyə başa salsam da Zülfiyyə eşşəyin belinə düz otura bilmədi . Dəfələrlə eşşəkdən düşüb təkrar minməsinə baxmayaraq heç cür ,  eşşəyin çəmini tapa bilmədi , nə qədər, ona başa salsam da , kömək etsəm də olmadı ki , olmadı . Anamın bızı səsləyişi bizi tələsdirdi . 

   - Anam çağırır vedək ,  qalsın başqa vaxta 

   - Yox Fəri qurban olum , məni sür sora gedek eyvi yox tərs süt məni , yıxılmaram qorxma tutavam eşşəyin remenindən - deyib eşşəyin quyruğunun altından keçib belinə bağlanan qapışdan yapışdı . 

   - Xala indi gəlirik , nolar - deyə evə tərəf qışqırıb anama cavab verdi - xahiş edirəm xala 5 dəqiqə ,  çox yox tənəklikdəyik 5 dəqəqə oynayıb gəlirik , nolar  yalvarıram 

    -  Tez olun , suya gedəcəm , uşaqlar yiyəsizdir, işim gücüm var . Feridə  vedrədə çörək islatmışam apar tök qazların qabına,  gələndə  yesinlər . 

  - Yaxşı ana , indi tökərəm 

  Elə qızı eşşəyin belinə tərs oturdub kəndirlə belindən , ayaqlarından palana sarıdım . Guya ki , öz nəzərimizdə belə bağlanırsa qız  möhkəm olacaq ,  yıxilmayacaq da . Əlimdəki cubuqla 

   - Tooşş - deyib eşşəyı qamçıladım . Qəfil zərbədən  eşşək  ürküb yerindən güllə kimi atıldı . Eşşəyin ipi əlimdən cıxdı . Eşşək qacdiqca mən eşşəyi tutmaq üçün qovuram . Mən eşşəyi qovduqca eşşək də qorxub qaçır , qiz da eşşəyin belində çır - çır çığırır. Həm qizin qışqırmasından , həm də mənim onu qovalamamdan ürkən eşşək yerındə durmayıb şıllaq atdıqca üstündəki palan açılıb belindən eyılır . Palan döndükcə palana bağlanmış xalam qızı da palan qarışıq eşşəyin beyındən əyilirdi . Özüm də çöx qorxmuşdum qızın eşşəyin belindən düşüb ayaqları altımda əziləcəyindən qorxurdum . Eşşək şillaq ata ata qaçır , qaçdıqca da qız palan qarışıq eşşəyin altına sürürdü . Gox gülməli mənzərə idi . Qız artıq özünü eşşəyin belində saxlaya bilməyib , palan qarışıq eşşəyin altına yıxılmışdı. Ayağının dıri açılıb havada qalmış , eşşəyin ayaqları altına düşüb əzilməmək üçün iki əlli eşşəyə sarilmışdı . Eşşəyə tərs mindiyindən eşşəyin məmələri qızın ağzin burnuna dəydikcə qöz öyüyürdü .  Mən həm qorxudan qışqırır ,  həm  də Zülfıyənin bu halına gülməkdən uğunub gedirdim . Gülməkdən daha eşşəyin arxasıyca qaçmağa taqətim qalmamışdı .  Nə illah edirdim eşşəyi dayandıra  bilmirdim "Toşşş"  qanan eşşək,  eşşək  inadina salıb "Toooquuş " qanmırdı li qanmırdı. Səsimizə bütün  tənəkliə tökülmüşdü ...

    Bu hadisədən sonra xalam qızı sarılığa düşmüşdü . 

     Anagilin o qədər toyuq cücəsi var idi ki , görən elə bilirdi toyuq fermasında yaşayırdıq . Təsəvvür edin ki , üç kiolüq demir vedrəmiz vardı , anam hər gün o vedrəyə bir , alverçilərə yumurta satırdı . Toyuq cücəni sabah həyətə buraxıb gedirdilər , tülkü harda basdı sağsağan hansın apardı xəberimiz olmurdu . Heç azalmaq bilmirdi qapıda toyuq cücə . Anam hər dəfə başın gözün çalıb qazlarimizi yolanda , hər yolumda bir yastıq düzəlib ora qoyurdu . Evdəki yüklərimiz az qala tavana deyirdi . Üstndə o qədər yastıq olurdu ki , mən o yastıqları düzəldib üstünə tül örtünü salmaq üçün hər dəfə masanı ora çəkir , üstünə də bir stul qoyub çıxırdım . Daha qaz yolunanda təzə yastığı qoymağa ger olmadığından anam ya satardı ,  ya da birinin qızı köçəndə, birinin uşağı olanda ona hədiyyə ederdi .  Bütün kənd arvadları şəhərə can atmaq istəyən gəlinlərə anamı nümunə göstərirdilər ki : 

   - Bax,gözünüzə su verin , şəhər qızı gəlib burda necə baş çıxardır , necə qoçaq gəlindir 4 uşaqla o boyda toyuq cucə , heyvan ,qoyun - quzu ... Siz də şəhərə qaçın . Bərəkət kənddədir ee , kənddə nə var şəhrdə ?  Gedib bazarda tərəziyə gözünüzü dikərsiz ağlınız başınıza gələr . 

   Yadımdadır , anam mənə bir yorğan salmışdı , bir dənə də qaz tükündən yastıq düzəltmişdi . Qəşəy bahalı atlaslardan üzləmişdi . O vaxin stəkanları var idi üstü qızılgül nakleykalı - onlardan ayımışdı , qirmizi qirağı zər işləməli nəlbəki , qəşəy boşqablarımız vardı, kənarı mavı və zərli xətlı , ondan ayırmışdı . Hə birdə 1 aftafa ləyən almışdı ,  mavi rəngdə. Deyirdi Bakıya oxumağa gedəndə verəcəm aparasan özünlə . 

   - Harda qalacam ki, orda , 

   - Nə bilim ay bala ,  indi ya tələbə yataqxanasında qalasan , ya  da kirayə ev tuatcasız dayn tələbə qızlarla . 

  - Mən tək gedəcəm Bakıya ? 

  - Niyə tək gedəsən ? Yığacağıq nəyin var maşına atanla gedib evini rahatlayıb , səni də qoyacağıq evinə gələcəyik. 

   - Bəs bunları neynirəm -  deyib aftafanı anamın indidən düzəltdiyi boxçadan çıxardib kənara qoyurdum - burdan ora  aftafa aparacam ? Sən allah məni biabır eləmə ,  gülərlər ee mənə .

   - Özlərinə  gülür  sənə gülən , Qoy ora , işin olmasın , aftafa qizin , qadının təmizliyidir ... bu aftafanı anam beynimə necə soxubsa illər sonra Türkiyəyə gəlib burda aftafa tapmayınca Azerbaycandan Türkiyəyə aftafa gətirtdim ...

   Hələ o vaxt 5 de 6 da oxuyurdum ,  Bakıda oxumaq eşqiylə yaşayirdım... yüz sür xəyal qurub ozümü tələbələr cərgəsində görürdüm ,  xəyallarımda yeni rəfiqələrim vardı məni istəyən qrup yoldaşım da olacaqdı amma , mən ona üz verməyəcəkdim ...  xəyala bax ee olmayan şeyə naz edirdim . 

   Deyir sən saydığını say , gör fələk nə sayır .  Necə arzular dilədik xəyallar qurduq , nələr yaşadiq . Arzuma çatdım . Gəncliyım Bakıda keçdi , amma tələbə adı alnıma yazılmadı , qaçqınlıq yazıldı , yeni rəfiqələr qaçqınıq deyə bizi dışladılar , tələbə sevgilimə naz yerinə , ər evində 18 il çırpıldım , əzildim , qırıldım ...

   Allah erməninin tifağını dağıtsın , elimizi, obamızı dağıtmasaydılar bızım də qurduğumuz xəyallar  gerçəkləşəcəkdi ...

       Həftədə ya da 10 gündən bir bizim nobatımız (çobançılıq və ya naxırçılıq növbəsi ) olardı . Nobat kənd camaatı arasında bölünmüşdü . Nobata qoşulan heyvanları hər gün biri aparıb axşama qədər dağda otarardi . Atamın işi olmasa nobata  ozü geder . İşi olanda isə  qonşu uşaqlardan və ya kişilərdən birin yollayardi . Qarşılığında onların qızlarina cehizlik  dörd ayaq , oxlov , pol ağacı düzəldib verərdi . Ya da özlərinin evlərinə atamın görəcəyi bir iş vardısa onları etdirər , atam onlarin deryaz - oraqlarin itiləyər , atlarini nallayardi . Kənd yeri idi kəndin işi bitməz ki . 

   Atam nobata gedəndə mənim kefim kökəlirdi . Atam gedəndən sonra anam colpalardan birin tutub kəsdirər , çığırtma bişirib tuj qazançaya doldurardı . Süfrəyə təndir çörəyi ,  pamidor xiyar ,  göy göyərtı qoyub boxcanı bağlayib əlimə verərdi . Butulkaya ayran tökub içinə buz atıb ağzina təmiz dəsmaldan tıxac düzəldib vurardı . (O vaxt qapaqlı putulka yox idi . Ağzı genış qatıq butulkalarina belə tıxac düzəldib qapağı əvəz edərdilər ) Boxçani haça bir budağin başina taxıb termusu da əlimə alıb dağa qalxardım ,  atamin yanına . Pəhh... nə səfa vardı təbiət qoynunda süfrə acıb yemək yeməkdə .  Dünyanın ən dəb dəbəli süfrəsinə dəyişməzdim bu süfləmizin . 

   Qəşəy salat edib , ayrani stəkanlara doldurardım . Qazançanı açıb süfrənin ortasına qoyurdum . Ata bala başlayirdıq yeməyə . 

    Atam nobata gələndə  də boş dayanmırdı . Özüylə dəhrə , deryaz gəturib, çalı çırpı kəsərdi , ot biçərdi ,  çalinmış otları yerə sərib , qurudar bir neçə gün sonra gedib atamla dağdan gətirərdık . 

   Atam kəsdiyi çırpıları atın eşşəyin belinə yükləyənə qədər mən də dərənin kənarına yenib biraz qıjı toplardım , əslində qıjı toplamaq bəhanəydı . Məqsəd dərədə çimib sərinlənmək idi. Soyunub dərənin buz kimi sularına baş vuranda günəşdən  yanıb qaralmış bədənim , istidən bunalmış beynim dincəlirdi sanki . Nağıllarda oxuduğum  gözəllik suyu bizim Gülablı dağındakı dərənin suyu olmalı idi . İnandırım sizi ki , hər girib çimib çıxdığımda dərim nə qədər gözəlləşdiyini ozüm də hiss edirdim . Yanıb qabıqlanmış dərim öz özünə elə o suda soyulub çıxırdı . 

    Topladığım qıjıları dağdan yiğdığım quşəppəy, lala , əmənköməncı , cıncilim , dağsoğanı quzu qulağına qatıb derə kənarında ayırtlayıb təmizləyər ,  bulağın gözündə yuyub enli yarpaqların üstündə suyun süzdürədim . Atam kəsdiyi çalı - çrpını eşşəyə yükləyəndən sonra məni də qaldırıb eşşəyin belindəki çırpıların və ya otların üstündə oturdüb evə göndərərdi . Özü isə axşam dönəcəkdi . 

    Kəndimiz koramalla dolu olardı . Heç qorxmurdum ilandan  Atam deyirdi ki, koramalın "yağın" basmasan koramal səni vurmaz . Bu koramal yağı nəmənə şeydirsə hələ də bilmirəm . Uşaq düşüncəmlə koramalın yağı yəqin ki,  başında olurmuş . Çünki dəfələrlə atamın yanıda atama hiss etdirmədən  koramalın quyruğun tapdalanışdım , ilan məni çalmamişdı . 

    Bır gün samanlıqdan yumurta götürməyə gedendə , özünü günəşə verən ilan gördüm . Həmişə gordüyüm ilanlar boz və sarımtıl koramal olardı . Bu isə qara üstü naxışlı və  incə idi .

   - Əşi koramaldır da , nağayracaq deyıb quyruğun basıb qaçdim . İnanmırdım kı ,ilan məni çala , arxamdan gələn ilanın fısıltısına döndüm ki, ılan məni haqlayib . Qışqıra qışqıra götürüldüm . Hara qaçıramsa  ilan mənim arxamca gəlirdi . Ömrümdə ilk dəfəydi ki , ilanın belə sürətli qaçmasını görürdüm . Təndirxananin başına dolanib taxta məhəcərin üstünə çixdim . Düşündüm ki içlan ora çixa bilməz . İlan gözünə döndüyüm , çırpıların üstünə çıxıb ordan məhəccərə sarmanmadımı ?  Məhəccərdən atlanıb qaçmaq istəyəndə uzüqoylu yerə deydim . Elə bu vaxt ayağımın yanında yerə nəsə sancıldı . Eynı anda da ayağıma soyuq bir şey bəydi . Elə bildim ilan məni vurdu . Dönüb baxdım ki , atam lapatkayla ilanın başın əzir . Odur , budur ilanın ağına da lənət qarasına da deyib , ilan görəndə dabanıma tüpürüb qaçıram . 

   Çox nadinc uşaq olmuşdum çox , anamdan başqa heç kimə xeyrim dəymirdi . Anama da bir faydam vardı ki , uşaqlara baxırdım , eşşəyin belində kəhrizə gedər , vedrələrdə eşşəyin belinə asdığı  qab qaşıgı sürtüb yuyardım . Betonları doldub gətirirdim , atam balaca səhəng almışdı 5 litir su tuturdu . Hər axşam onu götürüb Qaradağa gedirdim , qaradağ Divangir əmimgilin evinin yanında idi . Suya getmək  bəhanəydi . Orda əmimoğlu Nailgilnən  , qonşu qizi  Nargiləgiləynən  təpədə yeddi şüşə oynamaq  vardı . Bir Qaradağa gedəndə anam uşaqları mənə vermirdi . Cünkı orda uşaqları qoyub qayalığın dibinə enə bilməzdim . 

   Qaradağ qayaliqlarinda  bir bulaq  var idi ... məcun idi məcuuunn. Bir ləzətli , saf suyu  var idi ki ... qayalıqlarin altindan axıb gələn yeraltı  bulaq,  məhz elə bizim bu Qaradağın altindan qaynayıb çıxırdı . Bu bulağın suyuyla siyrılmış yerimizi yusaydiz iki üç saata , yaramızdan əsər əlamət  qalmazdı . Mədə ağrısına ,  böyrəyində , odündə daş olana çöx fayadalıydı bu bulağın suyu . Son vaxtlar , Qaradağda həmin bulağın üstünə bir neçə adam gəlmişdi . Kənd camaatından eşitmişdim ki , Elmlərdən gəliblər təhdiqat aparırlar . Hər bulağın başına gedəndə əlimə cubuq alıb qayanin altından süzüb gələn bulağın gözün eşirdim ki , görəsən bu təhdiqat nəmənə şeydi ki, bunu biz tapmıriq da Elimlərdən gəlib tapıb aparırlar . Nəysə bu təhdıqatdan sonra məlum oldu ki, bizim Qaradağın suyunun tərkibində insan sağlamlığına  lazım olan minerallar və turşular varmış . Və elə bu təhdiqatdan sonra qonuşu erməni kəndlərindən ermənilər axışıb buraya gəlməyə başladi . Ermənilər  bulağımıza ayaq açandan sonra anam  və qonuşular uşaqlarını və məni Qaradağa getməyə qoymurdu . Ermənilər sizi  oğurlayar deyırdi . Demiyəsən elə bizim millət elə o vaxtan ermənilərin oğru olduğunu bilirmişlər . Bəs ogruların kəndimizdə  nə işləri vardı onu ağlım almırdı . 

    Qaradağın qayalıqları xatırə yazıları ilə dolu olardi . Buraya gələn qonaqlar və ya kənd cavanlari qayalıqlara bir şey yazmaqla , öz xatirəsini qoyurdu.Qaya daşlarının üzərinə Qobustan daşlarına çəkilmiş şəkillər kimi şəkillər cəkilmiş , ad soyad və müxtəlıf tarixlər yazılmişdi . Dayım Adil də ən yüksək qaya daşina " Adil 1972 " oymuşdu  . Yanına da üldüz çəkmişdi . 72 təvəllüdü idi . Dərə kənarından üzü yuxarı gedəndə bu yazı açıq aydın görsənirdi . Bir gun , Qaradağın yuxarisindaki lehməli göldən  camışlarımızı  qabağıma qatıb gətirəndə Adilin yazisi olan qaya daşının yanında təzə bir yazı gördüm , " B + F= S "  yazılmışdı . Bu bir məhəbbət düstürü  idi . Bu misal mənə verilmişdi . "B"- nin kim olduğunu mən tapmalıydım . Deyecəksiz ki , səndən başqa kənddə "F" yoxdurmu?  Var o qədər var ki , amma heç kim çəsarət edib bu qızıarin adin yaza bilməzdi . Hamısının qardaşı var davaya düşərdi . Amma mənim qardaşlarım hələ süd əmirdi . Həm də mən şəhər qizi olduğumdan məni sevən bu oğlan da cəsarətlənib bu addımı atmışdi. Axı  bu sevgi düsturunu bu kəndin uşaqlarina mən demişdim . Şəhər məktəblərində oğlanlar, qızlara bu misalla eşq elan etmələrini , tuvalet və divarlara bele yazmalarını mən anlatmışdım , kəndimizin uşaqlarına . İndi budur kəndə yeni dəb düşürdü , eşq əmsalı . Bu mənə elan olunan ilk məhəbbət idi . O zamana qeder utancaqlığın nə olduğunu bilməyən dəcəl bir qızcığaz bundan sonra  hər şeydən , hamıdan utanmağa  başladı. Nənəmin həmişə mənə dediyi söz qulaqlarımda cingildəyirdi . "Erkək at döyülsən , ağır otur - dur ! Adama göz qoyurlar"

   Elə bilirdim ki , hər qayanın arxasında , hər kolun dibində , hər ağacin altında "B" in anası , bacısı qphum əqrabalarindaki qız qadınları  dayanıb mənə göz qoyur . Bəs görəsən bu "B" kim idi ? Bütün kəndin oğlanları gəlib gözümün qabağından keçirdi . Bu  " B " kim idi tanimirdim . Bu düsturu Qonşu qızı Sehrana da demişdim ki,  bu məsələni çözməkdə mənə kömək etsin . Deməz olaydım ... 3  gün kecmədi məhəlləmizin qızları məsələdən halı oldular , toplanıb qaya lövhəsinə yazılmış bu misalı özləri öz gözləri ilə görməyə  getdilər . Məsələnin doğruluguna inanandan sonra  bütün qızlar Təranəgilin çəpərinin yanına toplaşıb məni sorğu sual edirdilər . Nədənsə kənd qızlarını məhəbbət məcaralari yaman  həyəcanlandirirdi ..mən de eləmə təmbəllik . Olmayan sevgilimdən , oynamadığım  məhəbbət  oyunlarımdan basıb bağlayirdim . Uşaq ağlımla sevgı nağılı uydururdum ... 

    Adını soruşanda da tanimadığım , görmədiyim "B" -ye  Baloğlan deyirdim . O mənim  xəyali sevgimin Bal oğlanı idi ...

 -Axı kəndimizdə belə bir adam yoxdur . 

- Var ee, deyesən Avdalda olur mən eşitmişəm  

- Az  ondi o Avdaldan durub gəlib bizim qayalığa şey yazıb ?  İnanmıram . Bu kimdirsə bizim kəndəndir . bizim kənddə də var yuxarida amma o yekə kişidir ee,  uşaqları bizim məktəbdə oxuyur  - deye qızlar bir birinin sözünü  kəsib höcətdəşirdilər . Bu yalancı məhəbbət oyununun başıma bəla açacağından qorxub onları sakitləşdirirdim . 

 -Sakit olun ay qızlar . Bizim kəndimizdən deyil ee... şəhərdəndir 

- Şəhərdən ? 

 - Həə, məni istəyən oğlandır , burda bir ailəcə dostlari var onlara qonaq gəlib ,  tətili burda qonaq qalır . Çıxıb Qaradağa  yazıb ora - deyə uydurmalarıma davam edirdim . 

   "Məhəbbətin gücünə"  heyran qalan qızlar yeni uydurmalarıma həyəcanla qulaq asır, kaş bizi də  belə sevən biri olaydı - deyib içlərini çəkirdilər . Maraqlı qıdı qızlar düşmüşdülər kəndin canına . Kimin evində qonaq var idisə mənə göstərirdilər ki , Baloğlan budur ?  

   ...Dediyim kimi 3 aylıq şəhər həyatımdan sonra kəndə gəlişim tay tuşlarıma  hər dəfə bir yenilik gətirirdimsə də bu dəfəki yeniliyim "məhəbbət məcaralarım" idi . 

   Elə deyəsən o  vaxdan xəyal qurub hekayələşdirməyim varmış ee , bilmirmişəm   . Elə şeylər xəyal qurub uydururdum ki, elə məhəbbət dastanları yaradırdım ki , Məlikməmməd nağılı onun yanında qələt edərdi . O vaxt bu nağıllarımı qələmə alsaydım bəlkə də indi qalın bir uşaq nağılları kitablarım var idi . Mən Tərişgilin çəpərinin yanında qızları başıma yığıb uydurmalarıma başlayanda qızlar məni elə bir  həyəcanla  dinlərdi ki , hərdən özüm də öz yalanlarıma inanırdım . Gızlı sevgılımın adı Baloğlan olmuşdu . Guya biz  görüşür ,  Qaradağın başına çıxır , qaçdı -  tutdu oynayır , xınali qayaların xınasından qoparıb  tüpürcəyində isladaraq  əlimə qoyur , camışlarımızi göldən çıxardır ,  ayağım sürüşüb  lehməyə yıxilanda o mənim  qəhrəmanıma dönüb mənı camışların ayaqları altından qurtarırdı .  Bu "B" kim idisə mənim uşaqlıq xəyallarımın ağ atlı oğlanı , Lyüdmılanın Ruslani ,  göyçək Fatmanın , Zoluşkanın şahzadəsi idi . Mənim qəhrəmanım filimlərdə , mutfilimlərdə gördüyüm enlikürək , boy buxunlu , dolu bədənli , qəhraman biri idi . Mənim sevgilim igid idi , mübariz idi ,  xeyirxah idi ...

   Günlərin bir günü sevimlı eşşəyimizlə kəhrizə suya gedirəm . Yolumuzu kəsə etmək üçün evlərin arasından piyada yolu ilə keçib ordan ana yola çıxacaqdım. Eslində həmişə gedib gəldiyim yol idi .  Bu yol dar bir aralıq sayılırdı.  Eşşəyimiz  o yolu getməyə alışdığından heç vaxt yolunu dəyişməzdi . Həmişə o yolu gedib gəlirdi. Bu dar cığır o qədər xoşuma gəlirdi ki ,  hər iki çəpərlərin kənarları ilə əkilmiş akasiya ağaclari bu yola xüsüsi gözəllik veirdi . Həm də bura kölgəlik olardı . Arada bir səhəngimi yere qoyub dincələndə , kol çəpərlərdə oynaşan çırcıramalardan tutub , quyruğuna ip bağlayıb "Vertalyot" edirdim . Evə gətirib uşaqlara verirdim . Xoşları gəlirdi çırçırama vertalyotdan ...

    Əlimdəki ağacı çığırı basmış adam boyu qalxan gıcıtkənlərə çırpıb onları qıraraq özumə yol aça aça irəliləyirdim ki , qəfil çəpərlərin arasından mənim "Baloğlanim" çıxdı ...

  Necə olub ki, neçə gündür qızlarla kəndin bütün oğlanların sıraya düzüb bu "B" kimdir deyə beyin çatladanda bu balaca cılız , kürən oğlan ağlımıza  gəlməyib ?

   - Aazz , dayan görüm bir ! O , Baloğlan kimdir aaazzz ,  kimin küçüyüdür ? Sənin adını o qayaya mən yazmışam ee  Baloğlan yox - önümə keçib yolumu kəsdi - dayan görüm ee,  hara gedirsən  ... Kimgilə gəlif azz o dəmşalax köpəyoğlu  ? De görüm kimgilə gəlif . Deməsən , gedəjəm şəhərə . Tapajam o  şəhərdə Baloğlandı nə p..du  ? Vurub  ... baş eliyəjəm ...

   Xəyallarımdakı qəhrəman qəhrəman yox , divin canı olan şüşə kimi qırılıb yerə töküldü . Bax  bu da mənim ilk və son xəyalımdakı sevgilim,  Baloğlanım dönüb zəhər tuluğu oldu , qaba , köntöy , qısqanc , delisov ...

     O gündən qlzlarla çəpər dibindəki söhbətlərimiz bitdi . "B"- nın mənimlə kənd sayagı kobud danışmasından sonra , daha qızlara yalanlar uydurmaqdan qaçırdım . Bəzən onlar məni oynamağa cağranda da getmirdim . Uşaq ağlımla onun qabalığını  qəbul edə bilmirdim .mənim qəhrəmanım mədəni ,  centelmen , ağıryana , romantik biri olmalıydı . Xəyalımdakı sevgilimlə  ilk görüş və ya tanışlıq yadda qalan , ömür boyu unudulmayacaq bir şəkildə olmalıydı . Eksinə olmuşdu . Mən onun qabalığını həzm edə bilmirdim . 

     İndi o günlər yadıma düşdükcə "ah uşaqlıq , uşaqlıq" deyib gülürəm . Hələ də o Qaradağın bir qaya parçasına yazılan "B+F=S" əmsalı mənim gözümdə təmiz və saf məhəbbətin rəmzi kimi durur. Çünkü adı bilinməyən, özünü tanımadığım o "B" təmiz ,  saf xəyallarımın  bir parçası idi ...

  

   Anam təndirə çörək yapanda qoxusu kəndi bürüyərdi . Mən evdəki kündələri almınium  teştə yığar ,üstünü təmiz süfrəylə örtüb , teşti başıma alıb  təndirxanaya gətirirdim . Anam çörəyi bişirənədək iydəmizin altina palaz salıb döşəkçə , mütəkkələri düzərdim . Bacı qardaşlarim , palazın üstündə oynar , mən də içəridən pendir , yağ , göy göyərti gətirib, samovara od salardım . Anam işin qurtarandan sonra təndirin başındakı vedirədəki su ilə tərini yuyub sərinləyər,  qalan suyu da təndirxananın başına çiləyib süpürəndən sonra süfrəyə oturardı . Süftəyə oturar oturmaz isti çörəklərdən birinin arasına pendir göy göyərti qoyub məndən qonşuda yaşayan Kor Məmmədə göndərirdi . 

   - Apar, bala, bunu ver kişiyə , iyisi gedir , yesin savabdır . Bir də gör sərin suyu - ayranı yoxdursa , gəl xaladelnikdə sərin ayran var , onu da apar ver ,  içsin sərin sərin  ! 

     Məmməd dayının  , uşaqlıqdan suçiçəyindən gözləri tutulmuşdu . Deyilənə görə qohum əqrabası var idi , amma tək yaşayırdı . Bir defe eşıtdim ki , Məmməd dayı Əntiqə adında bir arvadla evlənib . O qədər təcüblənmişdim ki , qoca kişiyə , həm də kor - kim gələrdi ki? Hər şeyi uşaq ağlımla ölçüb biçirdim dee. Nə bilirdim həyat nədir ?  Allah rəhmət eləsin Məmməd dayıya , deyirlər kəndimiz işğal olanda evinin içində ermənilər diri diri yandirdı ...

     Həə onu deyirdim səki , xatirələr yada düşüncə  gör fikir adamı çəkib haralara aparır ...   

    Təndirdə küt getmiş çörəyin qazmağın o qədər sevidim ki , anamın gözündən yayınıb Allaha yalvarirdim ki , çörək küt getsin. Bir dəfə anam heç cür çörəyi əmələ gətirə bilmədi . Çörəklər bir birinin ardıyca küt gedirdi . Bir sevinirdim ki , qazmaq yeyecəm deyə . Bir gordım təndirin süpürgəsi kürəyimin ortasında tuşlandı ...

   - Ağzın eyilsin ! O qədər küt  qazmaq qazmaq deyirsən ki , çörəklər hamısı küt getdi . O gün qonşudan çörək alıb keçındık . Çörəksiz qalmışdıq . Bizim küt getmiş çörəklərı anam təndirdə kələfetir eləyib  inəklərə verdi . Odur budur daha qazmaq üçün Allaha yalvarmırdım . Ac qalacağıq deye daha qazmaq istəmirdim . 

    Yaz tətilinədə kəndə gedəndə , qonşu qızlara qoşulub pencərə gedirdik . Yaz tətili pencər bayramı olurdu elə bil kənddə . Qızlarla dağdan  yeni cücərmiş təzə tər , şehli çöl pencərlərindən toplayaraq Qaradağa gələrdik . Bax bu zaman Qaradağın  sessız qayalari şənlənərdi . Dərədən yüksələn qız qadınların səsləri qayalıqların daşlarında əks səda verirdi . Özümüzlə top , kəndir rezin də götürürdük . Qaradağın üstündəki düzəngahda " zapaz" , " rezinka ", "kəndirbaz" oynar ,  məktəbdən oğurlayıb gətirdiyimiz təbaşirlə , o da olmasa kömür parçasıyla klas çəkib "klas klas" oynayardıq . Yorulanda isə hərəmiz bir qaya parcasının üstünə oturub topladığımız göy - göyətini yuyub aylrtlayardiq . Axşama qədər qızlarla söhbət - qiybət ... Pencərə gedəndə çörəyin arasında özümüzlə götürdüyümüz pendir , yumurta , kartofla elə bulağın başında , yosunlu qaya daşlarının üstünə qəzet açıb qonaqlıq edirdik . Gətirdiyimiz yeyəcəklərlə bir birimizə "pay" aparırdıq  beləcə axşama qədər , dağda, qayalıqda , bulaq başında günümüzü kecirərdik . Axşam hamı öz pencərini  götürüb nobatdan gələn qoyun quzusunu da qabağına qatib evinə gedərdi . 

   Sabah mütləq 3  4  qonuşu birləşib sac asardı . Oxlovlar taqıldayaq, səmavərlər şaqqıldayardı . Kətələr bişər , arasina nehrə yağı qoyulub təpəl kecinin qatığına batırıb ləzətlə yeyərdik . Yuxalar tay tay bışərdı . Hər için sonunda qıp qirmizi xina kimi qızarmış fəsəli mütləq idi . 

     Kənddə evlədə hamam yox idi . Heç su belə yox idi . Kənd camaatı suyu  evlərinə  maşını olan maşınla , maşını olmayan atla eşşəklə gətırirdi . Damların  novlarının altında böyük hamam vannaları və ya dəmir  çəlləklər  qoyulardı . Yağan yağış suları ora toplanar o suyla bağ baxça , dirlikləri sulayardılar  . Balaca uşaqlar da sərinlənmək üçün özlərini bu yağış sularina atıb sərinlərdilər . Axşamlar əl ayaq yığışandan sonra samovarda  qalan isti suyu arxa otağa və ya  ambarımıza aparıb orda suyu ilıqladıb, yaxalanardıq . Həftədə bir gün isə bizim ümumi hamam günümüz idi . Kənimizin Məşədi İbadın hamamına oxşayan hamami var idi . Başqa günləri bilmirəm ama hər şənbə və bazar  günləri bura iynə atsan yerə düşməzdi . O qədər adam olurdu ki .  Biz heç vaxt ümumi  hamamda çimməzdik . Həmişə nömrə alırdıq . Anam bizi çimizdirib çıxardandan sonra atam girərdi . Mənim hamam keyfim də uşaqları gözləməklə keçərdi . 

    Birdə hamamın yaxınlığında kəndin dükanı var idi . Deyesən Qəndab xalaydı tükançı . Dəqiq yadımda deyil . Yadımdadır  toyda "Tut ağacı boyunca" oxuyan kimi bilirdim ki , Tükancı xala oynayacaq ... 

   Həə onu deyirdim ee. Yenə fikirim getdi .  O dükanda nə desən tapmaq olardı . Yox deye bir şey yox idi  orda . Qu tukundən, quş südünə  hər şey tapmaq olardı orda . Birdə nə maşını idi bilmirəm - arada bir kəndə "avtalovka"  gəlirdi . Bu maşında nə tapılmazdı ki .  Uşaq paltarları , gəşəy güllü çit xalatlar , uşaq ayaqqbıları , qaloş ,  rezin şəpıd , sabunlar ,  yuyucu tozlar , ən cox sevdiyim vafli və "taxta" peçeniyələr satılırdı .  Həmişə olmasa da arada  "Moskovski" konfet - şokalad gələndə kənddə onları ən az alan 3 kilo alırdı .  Maşından  qəribə qoxu gəlirdi - butun yeyəcək və fabrik mallarının qoxusu sabunların qoxusuna qarışdığından belə mənşəyi məlum olmayan bir qoxu yaranırdı . Hələ indiyə kimi o qoxu mənim burnumdadir . 

     Kəndimizin toyları bir  başqa olurdu . Her həftənin bazar günü kənddə mütləq  iki və ya üç toy olardı . Hələ yadıma gəlmir ki , ara günü kənddə toy edən ola . Bazar günü olanda kənd iki üç yerə bölünürdü . Yarısı kəndin o başına yarısı bu başına toya gedirdi . 

   Qonum qonuşuda toy  olanda bir  həftə  qabaqcadan, ümumi iməcilik başlayırdı . Toy  evi , həyat baca səliqəyə salınıb təmizlənərdi . Elə ki, evin və həyət bacanın işləri qurtardi , toya hazirlıq başlayardı . Kişilər  heyvanları kəsər , qadinlar çiyər doğrayıb , baş ayaq ütərdilər . Uşaqlara da iş ayrılmışdı  oğlanlar suya , qizlar da qab qaşığı bulağa aparıb külnən sürtüb yumalı idi . 

    Mağar qurulub masalar düzüləndən sonra bu günlük iş bitmiş sayılırdı . Əl ayaq çəkiləndən sonra ev sahibləri öz "gözətçi butkalarına" çəkilib sabahı gözləyərdilər . Bu  "gözətcı butkası" adıni da mən qoymuşdum . Bilirsiniz niyə ?  Çünkü ev yiyələri evdə her şeyin gözətçiliyini edirdi . Evin kişisi , ambardaki içkilərin, evin xanımı ətlərin  bə yeyecəklərin , evin qızları gəlin otağının , oğlanlaırı isə mağarin "qarovulunu" çəkirdi . Guya mağara qarovul çəkilirdi de... sabaha qədər kəndin və ətraf kəndlərin  kişiləri mağarda qumar oynayardılar . Bəzən də dava düşər , davanın səsinə kənd yuxudan  səksəkəli oyanardı . 

    Hələ yadıma gəlmir ki ,toy ərəfəsində gəlin gəlmədən əvvəl və ya sonra gəlin otağı görəydim .  Dediyim kimi gəlin otağı elə bir canlı müşahidə kamerası ilə qorunurdu ki ... Bilmirəm hardan , kimsə bizim kəndin ağlına soxmuşdu ki , amandır , gəlin otağına heç kimi qoymayın , burdən bağlayarlar . Taa iki uşağım olandan sonra bilmişəm ki , "bağlamaq" nədir . Bağlamağı gəlinin belinə bağlanan qırmızı lenti bilirdim  anama da demişdim ki , 

   - Ana ,  onsuz da toyda gəlinin belin bağlayırlar da ...

   - Yeri get sənə aid olan  işinən məşgul ol , hər işə burnunu  soxma ! 

   Tezdən gəlin maşını bəzənər , gəlin gətirməyə gedən maşinlara qırmizi lentlər bağlanardı .  Maraqlı gəlin maşını bəzəmək üsulu vardı . İndi gəlin kuklasi ,  qotaz , rəngli klyonka cicəklərdən  vəya "matot" iplərdən düzəldilmiş səbətlər nə gəzir ? 

   Oğlan anası gəlin gətirməyə geden maşınların xalat baratını verəndən sonra maşınlar cərgəyə düzülürdü. Bəy atasinin "aşıx açdısından" sonra  Mehdinin nağarasının səsi , Şakirin qarmonunun xoş avazı kəndə yayılanda  kənd əl ayağa  düşürdü : " toy başladı" . 

    Kənddə iki mağar  qurulardı . Biri yemək içmək mağarı , biri də toyxana.   Yeyib içmək mağari  bəzənər masalarin üstü yemək içməklə doldurulardı. Bu mağar kişilərə aidd idi . Qadınlara içəridə  yerə süfrə salınar orda yemək verilərdi  . Çox nadir hallarda qadınlara da mağar qurulardı . Bir uşağın hünəri nə idi kişi mağarına  girsin . Lap qonaqlarla gəlmiş uşaqlar da "kişi"  mağarina girsə belə kişi mağarında yemək yeyen uşaqları bayırdakı uşaqlar təkləyərdilər .  Uşaqlar üçün "pover" lərin yanında yer açılardı . Yer də  nə yer , heç vaxt xəyalımdan silinməyicək , ən şirin süfrə idi bu süfrə: böyük tiyanı çevirərdilər , üstünə çörək , pamidor xiyar və reyhandan  hazırlanmış salat qoyulardı . Toyxanada oynaşan uşaqlarla tiyanın başina toplaşardıq . 8  10  nəfər  uşaqlatın masası idi bu tiyan . Bardaş qurub tiyanın ətrafında oturarkən yerləşməyəndə yanımızla vurub yoldaşımızı sıradan çıxardırdıq . Elə xayın uşaqlar olmuşduq ki . Odun ocağinda bişən bozartmanı , souzu görəndə ağlayan  dostumuza tərəf də  baxmirdiq . Mmmm... miss kimi qoxuyurdu toy yeməklərimiz ,  soğancasının qoxusu belə kəndı başina götürərdi , ocaqda bişən souzumuzun ... kəndimiz ilə bərabər qoxusu da getdi yeməklərimizin , dadı duzu da itdi toylarımızın ...

    Yemək içmək bitəndən sonra toy qızışırdı nə qızışırdı . Elə ki , mal qara , naxirdan , qoyun quzu örüşdən gəldi ,  sağılıb yer yurd edendən sonra , qadınlar geyinib - gecinib günortadan bəri ozünə bəzək düzək verib aynanın qabağında forslanan qızların da yanlarına alıb gələrdilər toya . Elə bil ki ,aşıqlar qızların gəlməsini gözləyirdi. Bayaqdan mağarda oturub yeyib içən  kişilərin istəyini yerinə yetirib segah çalan Rəmişin gitarasına , qoşanağara ses verirdi . Ça-ka çu-ku - du, ra-ka-da, çu-ku-du  başlayırdı nə başlayirdı . Meydan cavanların olurdu . Artıq segah - muğam bitirdi  . Cavanlarin təpiyindən , mağarda toz ərşə qalxır , başlardan tökülən şabaşlara cuman uşaqlarn yançaqlarini "padişahın" çubuğu yandirirdi . Vedrələrlə yerə  çilənən sudan doymayan torpaq cox keçmirdi ki, yenə tozlanırdı . Vallah kim nə deyir desin , o tozun qoxusu da başqaydı...

    Esil eşq - məhəbbət  də elə bu  toylarda başlayırdı . Bir - birinə aşıq olan cavanlardan göz qaş edib gözdən yayınıb gecənin qaranlığında gözdən itən kim , sevdiyi qızin adına olan mahnını çaldıran kim , sevdıyi qizin xoşladığı mahnını oxutduran kim... Mahnılarımız o vaxt  bir növ mesaj rolunu oynayırdı . Kimin kimə nə sözü vardısa mahnı sifarış verməklə çatdırırdı . 

   O vaxtın ən məhşur  mahmıları " Ay saçı burma " , " Firuzə " , " Qəmərim " , " "Şərabanı ", " Sən şamsan əyər" "Gülpəri" "Sarıköynək " , "Ala göz yarım mənım", "Azadə" idi . Sevgilisindən ayrılanların isə oxutduğu  mahnılar da vardı. " "Xatırla məni", "Darıxiram", " Heç küsməyin yeridirmi " ... Bu mahnılarla sevgililərınə mesaj verirdilər . İndi  gəl bu  mesajı alan qızların keçirtdiyi hisslərin şahidi olasan da , ol görüm necə olursan . 

   Rusetdən gələnlər,  Bakiya oxumağa gedıb gələnlər , eyləncəni sevənlərin mahinilari , Rəmişin ifasinda , "Cimi , "Xaduba " və başqa  hind mahnıları idi . Son zamanlar "Lambada" oynayanlar da var idi . 

    Kəndin qızlarını oynamağa qaldirinca bir naz satırdılar , bir göz süzdürürdülər ki  gəl gorəsən , vallah şahidiyəm mahnının tempınə oturduğu yerde dingildəyən qızlar oynamağa qalxanda bir əda göstərirdilər ki , deyirdin ay Allah bunlar İranı satıb, Turanın behin veriblər ...

    İndi də sizə deyim balacaların toydakı "vəzifələrindən". Vəzifə deyirəm bilirsiz niyə ?  Cünkü cavanlar hansısa uşağı bu işlə görəvləndirməyəndə , həmin üşaq işsiz ,cibi boş fəhlə kimi sayılırdı . Tay tuşlari onu "cumo"yerinə qoyurdular . Bizim nəzərimizdə o xəbərçi , satqın kimi tanınırdı . Bu işdə qazancımız nə idi bilirsiz ? Toyda kor Məmmədin satdığı , saqqız , şirinquş , sımıçka ,  peçeniye və ya vaflı . Vəssalam .  Bu boyda məsuliyyətli işin qazancına bax ee mənölüm ? Nigaran qaldız eləmi ?  İndi deyəcəksiz :

   - Ay Feridə, di bir de görək nə işiymiş də oo ? 

   Dayanın da... Səbriniz olsun yavaş yavaş gəlirəm . Deməli biz balacalar cavan sevgililərin qarovulcuları idik . Bir dəfə qonşu qız cibimə bir ovuc konfet  basıb mənə dedi ki, gəl mənimlə gedək evə , sabomu ( dik daban və açıq yay ayaqqabısı ) dəyişib gələcəm . Yaxşı deyib düşdüm bunun  yanına . İlk dəfəydi mənə vəzifə verilmişdi . Həm də bur ovuc konfetə .  Məni uşaq bilib mənə heç nə demeyib ki , məsələ nədi ,  nəmənədi .  Daha zalım qızı bilmir ee,  Fəridə az aşın duzu deyil. Bu dedi ki , sən dur  burda , mən gedim evə gəlim . Dedim ki : 

   - Get - Nəysə getdi , iki dəqiqə sora əlində bir bağlama  çıxdı . Dedı ki : 

  - Sən çəpərin yanında gözlə , bunu verim Ayka gilə gəlim .

   Dedim :

   - Az ,Aykagil hamısı toydadı 

  - eybi yox. Mən bunu qoyacam piləkənlərinə . Gələndə götürərlər . Qapıda itləri var birdən içəri girə bilməsən , orda gözləyəcəm it gedəndə bunu ora qoyub qayıdacam . Gec gəlsəm nigaran qalma . 

  -Qorxuram ,  qaranlıqdır , mən də gəlim . 

   -  Yox ee .  Hara gəlirsən sən burda dur ! Qorxma . Sən burda məni gözlə bir adam gəlsə möhkəmdən öskür  ya da asqır .

   Dedim : 

  - Yaxşı get - Bildim ki , oğlanla görüşəcək , mən də üstünü vurmadim . İndi çəpərin dibində təkcə oturub neyləyəcəm ki ? Darıxıram,  ürəyim az qala  partlaya . Nə  qədər  gözlədim bilmirəm . Bir gördüm, budur qızın dədəsi xəlvəti xəlvət düz üstümə gəlir  qorxumdan qısıldım çəpərin dibinə . Kışı qaranlıqda məni görmür .  Fikirləşdim ki , qıza işarə versəm kişi duyuq düşəcək . Deycək gecənin bu vaxtı burda nə gəzirsən .  Məni də qatacaq qızına . Nəysə heç kişı məni görmür də . Amma  qaranlıqda gözünü dağdağanin altına nətər zilləyibsə ,  ayağının altında bomba partlasa  xəbəri olmayacaqdı .  Kışı nə gördü ,  nə görmədiysə :

   - Sənin nənənin əmcəyini ... - deyib  dişlərin qıcayaraq  qızını  pis söyüşlə söydu. Qızını oğlanla görmüşdü  . Dişi  bağırsağını kəsıb özü özünə asıb kəsərək çəpərin arxasından çıxıb  onlara tərəf getmək istəyəndə mən var səsımlə : 

   - Həpçiii -eləyəndə başıma dəyən zərbədən kişinin ayağının altında kirpi  kimi büzüşdüm  

   - Zəhrimar həpçi , çor həpiçi ,  day dur burdan qışqır de ki ,əzrayılın gəlir qaç daa  ...

    Həmin gün kişi qızının bütün acığını məndən çıxmışdı . Kefə  gedən qızı döyülən mən ...

    Eeehhh o günlər ... deyirəm yenə olaydi o gözəl günlərimiz ,  yenə  çirplılaydım , yenə kəndimiz olaydı . Heç olmasa darıxanda gedərdik o kəndə ... 

    Kəndin ortasında böyük bir təpə var idi . Təpə kənardan baxanda yarmadanı xatırladırdı . Elə bil ki , suyu  çəkilıb təpə yarmada kimi  quruda qalmışdı . Təpənin üç tərəfı böşluqda  arxası isə Qaradağın qayalıqlarına söykənirdi . Elə formada idi ki , elə bil kamazdan bura torpaq boşaldıblar . O dərəcədə  düz və hamar idi . Təpənin torpağı elə bil ələnib ələkdən keçmışdı . Bir dənə daş -  çınqıl gorə bilməzdin . Təpənin dibiylə dairəvi  formada torpaq maşın yolu keçirdi . Günümüz təpənin başında keçərdi . Uşaqlarla orda oynar ,  qızlarla üzərik yığıb evdən gətirdiyimiz iynə sapa düzərək özümüzə bilərziklər , muncuqlar və ya evdən asmaq üçün bəzəkli aksusuarlar düzəldirdik . Məktəb açılanda şəhərdə sinifimizin qızlarının məndən ən çox istədiyi hədiyyə məhz üzərikdən olan muncuqlar idi . 

    Bizim bu üzərlik təpəmizin bir əfsanəsi var idi . Guya keçmışdə bura  xəsis və sonsuz bir padişahın xəzinəsi olubmuş . Günlərin bir günü bu padişah ölüm yatağına düşür . Dünyanın ən güclü loğmanları gəlir bu padişahı sağaltmağa ,  padişah onları qəbul etmir . Çünkü hər gələn Loğman onun sağalması üçün , cinlər diyarına gedib , ordakı qızıl armudlardan 7 ədəd alıb gətirməliydi . Bu armudlar isə elə bahalı idi ki , padişahin xəzinəsinin yarısı həmin armudlara gedəcəkdi . Padişah heç bir təbibə ənam belə vermədən , onları saraydan qovur , öləcəyini bildiyi üçün ilk öncə xəzinəni yox etmək qərarına gəlir . Vəzir - vəkili yığır , əmr edir ki, bütün şəhər işə cəlb edilsin . Uşaqdan böyüyə hər kəs oz adının sayına Qaradağdan  bir səbət torpaq gətirib xəzinənin üstünə töksün . Tökdükcə də həmin torpağı lənətləsin .  Qaradağda torpaq qurtarana qədər bu iş davam edəcəkmiş . Padişah əmir edir ki , iş bitəndən sonra həmin təpəyə üzərlik əkilsin . Guya üzərlik xəzinəni və padışahı nəzərdən qoruyacaqmış .  

  Deyilənə görə bizim Qaradağ qayalıqları əvvəllər torpaq dağ olubmuş . Torpağın rəngi qara olduğundan bura Qara - dağ adı veribmişlər . Mən də həmişə fikirləşirdim ki , Qaradağda bir dənə qara daş tapmazdin . Daşları ağappaq mərmər kimi parıldayır , bəs bura niyə Qaradağ deyirlər ki ?

    Hə nəysə ... Guya şəhər camaatı Qaradağdan torpaq daşıyıb xəzinənin üstünə toküblər . Beləliklə Qaradağın torpağı qurtarıb  yerində bəm bəyaz qayalıqlar qalıb . Maraqlıdır ki, bır tərəfi qayalıqlara birləşən təpənin torpağı dogurdan da qap qara torpaqdır . Kəndin digər yerləri isə torpağı açıq qəhvəyi və qəhvəyi torpaqlar idi . Bu da biz uşaqlara təpənin  əfsanəsı real kimi görünürdü . Doğurdan da  nə sirr idisə . ən çox ildırım elə o təpəyə düşürdü . Heç kim bu təpənin üstündə  ev tıkdırmırdi . Yazda Qaradağın qayalıqlarinda lalə , süsən , müxtəlif çiçəklər bıtməsinə baxmayaraq ,  bu təpədə üzərlikdən başqa heç nə bitmirdi . Hətta Qaradağda meyvə ağacları da var idi . Qayalıqda zoğal ,göyəm, nar ağacları ilə dolu olmasına baxmayaraq  bu təpədə bir dənə ağac yox idi .  Bəlkə də padişah bu təpəni  doğurdan da lənətləyibmiş . Bilmirəm ...

      Bir gün  oğlanlar bir oldu , qızlar da bir . Oyun oynayırdıq . Dedilər ki , kım təpəni aşağı tez yenə bılsə uduzanlar qalıbə  kor Məmmədin satdığı şeylərdən alıb verəcək  . 

    Hamı qalıb olmaq istəyirdi . Elə mən də . Təpə aşağı qaçmasını bilməyən mən , nə biləydim ki ,elə qalib mən özüm olacam . Kor Məmmədin şirinquşüna tamah salan mənə ,  kiloyla konfet şokalat , peçeniyə gələcəkdi . 

    Start  götürüb təpə aşağı qaçdıq .  Bir iki qaçmışdım kı , ayaqlarım yerdən üzülmədimi , sözün əsil mənasında havada uçurdum . Bir geri baxdığımda uşaqlar hələ təpədən aşağı yenirdilər , mən isə təpənin dibindəydim . Yalan olmasın 70  80 metrə hündürlükdən aşağı uçmuşdum ...

    Qolum barmaqlarım qırılıb çatlamışdı . Canımda tutar yer qalmamışdı . 

    Əlim qolum gipisdə həmin yayı necə başa vurdum bilmədim . Bir onu bılırəm kı ,  bu mənim "Baloğlanım" kəndin o başından gəlıb bizim çəpərin yanından Axşam mahnısını fışqalayıb  oxuyaraqmənə özləmini deyirdi ...

   Qardaşım Əli doğulanda Göygöz xala qapımızdan kök qırmızı ən qəşəng xoruzu tutub ayağın bağladı . Göygöz xala xoruzu qoltuğuna vurub anam bir də mən uşaqları belımızə şəlləyıb yola düzəldik . Atam işdə olduğu üçün hünərı  ayaqlarımıza vermışdık . Dərə təpə aşa aşa , meşə - tənəklik keçə keçə boyük bir  toyuq fermasına gəlib çixdig . Uzaqdan baxanda elə bil boyük gölün kənarına ağ xalı sərmişdin , ağ toyuqlar uzaqdan elə görünürdü . Bura Martuni(İndiki Xocavənd) rayonunun Yenikənd kəndi idi . Bir gördüm Göygöz xala fermanın işçilərini görüb söyür . Bunların kim olduğunu bilmirdim . Amma söyməyinin səbəbin soruşanda mənə aydın oldu ki , bunlar bizim bədnam qonşularımız imiş . Qardaşım belimdə şəlləkdə canım ağzlma gəlirdı. İsti bir tərəfdən , şəllək bir tərəfdən məni heydən salmışdı . Uzaq yolun yorğunluğu da gücümü almışdı   Yeriməyə taqətim qalmamışdi . 

   - Ana qurban olum yandım , aç uşağı . Sən Allah biraz gölə girim  

   - Harda yuyunasan ?  Gəl bu kafirlər suyu da mundarlayıb . 

   - Nə kafır Göygöz xala Allahın suyudur . 

   - Gəl, az qaldı Allahın suyu Əli bulağındadır . 

   Əli bulağı müqəddəs bir yer idi . Qayalıqlarin vahiməsi adamı basırdı .  Sanki ıkı şiş qaya aşaraq təpələri bir birinə dəyib dayanmışdı . Qayanın arasında su yolu var idi . Hardansa bulaq qaynayıb bu yola axırdı . Qayanın görkəmi elə idi ki ,  altından bir balaca daş çəksən sanki qayaların ikisi də uçub dağılacaqdı . Qayaların üstündə çox böyük , hardasa qazan qapağı boyda əl izləri var idi , yerdəkı su yolundakı qaya daşlarının üstündə də hardasa elə o boyda da  ayaq addımları gözə dəyirdi . Bizi bulaqla tanış edən dini xadimin dediyinə görə , bura Həzrəti Əli ( Ə.S) - ın  yezidlərdən gizləndiyi yerdir . Əvvəl bu gördüyümüz qaya bütöv qaya imiş . Düşmən əlinə keçməmək üçün Həzrəti Əli Allaha dua edərək rəbindən kömək istəyib. Qəfıl göy gurlayıb , şimşək çaxıb , ildırım qayaya düşüb qaya ikiyə parçalanıb iki qayanın arasından yol açılıb . Həzrəti Əli böyük bəbənli iri cüssəli adam olubmuş . Özün qaya arasına salıb həmin yoldan keçmək istərkən qaya uçub başına töküləcəkmiş ki , əlləri ilə qayanı tutub saxlayıbmış  Həztəti Əlinin əllərinin izi hər iki qayada yarıya qədər daşa gırıbmış . Həmin əl izləri də onun əl izləri imiş . Qaya uçub üstünə dağılmasın deyə iki şiş qayanin  təpələrini bir birinə dayaq verib özü də qayaların arasında gizlənib . Ayaqlari yerə qədər  batan Əlinin əl və ayaq  izləri günümüzü qədər çatmışdı .  Deyilənə görə elə həmin vaxt hardansa qaynayıb axan bulaq həmin ayaq izlərini lillə doldurub izi itirib . Yezidin adamları gəlib biraz əvvəl ildırımın düşdüyü bü qayaya baxıb çıxıb gediblər . İnanmayıblar ki , ildırımın parçaladığı bu qayadan salamat adam çıxa . 

    Düşmənləri gedəndən sonra Həztəti Əli , qeyri adi maldan olan köynəyini çıxarıb ciraraq yaralarinin qanını  silərək  yaxinlıqdakı nar kollarının üstünə atıb , maraqlı bılırsiz nədir? Aradan illər keçməsinə baxmayaraq həmin parcalar  hələ də qanlı qanlı  o kolların üstündə qalırdı . Nə külək , nə boran , nə qar , nə yağış bu parçaları bu kollardan atmayıb .  İllərlədir ki, niyyət edib bura gələn bəlkə də milyonlarla insan bu parçalardan cırıb qollarına bağlayır , lakın bu parçalar bitib tukənmək bilmir . Elə bil ordan parca göturdukcə , ordakı qanlı parcalar çoxalır . Birdə bu nar kollarnın bir möcüzüsini eşitdim . Seyidın dediyinə görə  bu kollar 100 ildən bir öz özünə yanirmiş , lakin nə yaşıllığını itirirmış ,  nə üstündəki çiçəkləri ,  nə də qanlı parcalar yanırmış . Eləcə kollar yanıb yanıb , öz özünə sönürmüş . 

   Nəysə həmin gün Göygöz xalanın qoltuğuna vurub gətirdiyi xoruzu orda həmin seyidə qurban kəsdirdik , qanindan qardaşımın alnına vurduq . Həmin seyid orda qurandan dualar oxuyub Qardaşimin adıni Əli qoydu . İndi  həmin qardaşım Əli yolunun davamcısıdır...

    Bilirsiniz nə düşünürəm ?  Düşünürəm ki ,  əgər bu torpaqlar bir müsəlman torpağıdırsa ,  bəs neçə olub ki bu kafirlər orda yerləşiblər ?  Niyə , necə olub ki bizim müqqəddəs torpağımız olan Əli bulağımız ermənilərin şərəfinə yeni tikilmiş  Yenikənd olub ? Niyə zamanında bu bədnam qonşularımız  üstümüzə ayaq açmadan  dərslərini verməmişik . Niyə mən fermanin yanındaki göldə yuyunmaq istəyəndə öz suyumuzu zəhərləyən erməniləri biz özümüz zəhərləməmişik . Yoxsa  bu günləri gözləyirdik ?  Yoxsa gözləyirdik ki, ermənilər gəmidə oturub gəmiçi ilə dava etsin ? Vurub bizi kəndimizdən elimizdən etsin ?  Niyə görə kəndimiz  xəyallarımızda yaşatmalıyıq . Niyə Gülablının gələcək nəsilləri yazdığımız yazılarda Gülablını təsəvvür etməlidir ? 

    Bəlkə də kənddə yaşayıb kəndi görüb bilənlər bu yazdıqlarimi , o yerləri üzlərində təbəssümlə oxuyacaq , Bəlkə də mənim gördüklərimi onlar da xatirlayıb duyğulanacaq . Bəlkə də, bəlkə məni unudan qonuşularım, uşaqlıq dostlarım , kənçilərim , uşaqlıgımın ilk və xəyali sevgilisi "B" bu yazımdan sonra məni xatirlayacaq ,  tanıyacaq . Bəlkə də  məni ümumiyyətlə tanımayan kəncilərimbu yazılarımı oxuyanda deyəcək " Ayə, bu kimdir ki ,gəlib bizim  kəndimizi belə tarif edib ?bəlkə də mənim bu yazımdan sonra çoxları bilgisayarın başına keçib gəncliyini , xatirələrini gözlərində canlandıra canladıra yazacaq . Bəlkə də illər sonra Gülablıda doğulan Gülablılar təsadüfən  hardansa tapıb oxuyanda o yerləri görmək üçün can atacaqlar . Bəlkə də bizim tərk etdiyimiz vətənimizi onlar qurtaracaqlar . Torpağından bir ovuc alıb məzarlarımıza səpəcəklər ki, ruhumuz şad olsun . 

    Bəlkədə.., yenə də... bəlkə də o yerlərə ayaq basacağıq  aramızda olanlardan bəlkə də cox az adamlar qalacaq ,  bəlkə də heç qalmayacaq . Bəlkə də bu hekayəmlə sizləri Gülablıya apardım , bu yazımla bəlkə də  köhnə nəsillərin mütləq gözlərini yaşartmışam , amma yeni nəsillərə Gülabli bir nağıl kimi görsənəcək ...

    

   S  O   N ....

 Feride Acarakcay